Lüksemburqun inzibati bölgüsü

Lüksemburqun inzibati bölgüsü — Lüksemburq Böyük Hersoqluğunun idarəetmə və təşkilati məqsədlər üçün bölünmüş ərazi strukturlarını əhatə edir. Ölkənin inzibati bölgüsü tarixən müxtəlif dəyişikliklərə məruz qalsa da, müasir sistem əsasən iki əsas səviyyədən ibarətdir: kantonlar və kommunalar. Bunlardan yalnız kommunalar seçkili orqanlara və real inzibati muxtariyyətə malik olan yerli özünüidarəetmə vahidləridir. Keçmişdə mövcud olmuş dairələr (districts) isə 2015-ci ildə ləğv edilmişdir.

Mövcud inzibati vahidlər

Kommunalar (Gemengen / Communes)

Kommunalar Lüksemburqun ən aşağı səviyyəli və yeganə real yerli özünüidarəetmə vahidləridir. Onların statusu və səlahiyyətləri Lüksemburq Konstitusiyası və xüsusi Kommunal Qanunla (Loi communale) tənzimlənir.

• Sayı: Hazırda Lüksemburqda 100 kommuna mövcuddur (1 yanvar 2023-cü il tarixindən etibarən). Kommunaların sayı tarixən birləşmələr nəticəsində azalmışdır.
• İdarəetmə: Hər bir kommuna birbaşa seçkilər yolu ilə seçilmiş Kommunal Şura (Gemengerot; Conseil communal) tərəfindən idarə olunur. Şura üzvləri arasından Burqomistr (Buergermeeschter; Bourgmestre - mer) və bir və ya bir neçə Şeffen (Schäffen; Échevins - sədr müavinləri/assessorlar) seçilir ki, onlar birlikdə kommunanın icraedici orqanını – Burqomistr və Şeffenlər Kollegiyasını (Collège des bourgmestre et échevins) təşkil edirlər.
• Səlahiyyətləri: Kommunalar yerli səviyyədə bir çox məsələlərə cavabdehdir: yerli yolların və infrastrukturun saxlanması, ibtidai təhsilin təşkili, şəhərsalma və torpaqdan istifadənin planlaşdırılması, tullantıların idarə olunması, su təchizatı, yerli ictimai nəqliyyatın təşkili, mədəni və idman tədbirləri, vətəndaşlıq vəziyyəti aktlarının qeydiyyatı və s.
• Şəhər statusu: 12 kommuna tarixən verilmiş "şəhər" (Stad; Ville) statusuna malikdir. Bu status əsasən tarixi və simvolik əhəmiyyət daşıyır və onlara əlavə inzibati səlahiyyətlər vermir, lakin bəzi qanunlarda fərqli qaydalar tətbiq oluna bilər.

Kantonlar (Kantonen / Cantons)

Lüksemburqun 12 kantonu

Kantonlar kommunaları qruplaşdıran daha yuxarı səviyyəli inzibati vahidlərdir. Lakin onların seçkili orqanları və siyasi muxtariyyəti yoxdur.

• Sayı: Lüksemburqda 12 kanton mövcuddur: , , , , , , , , Qrevenmaxer, , Remix, .
• Funksiyaları: Kantonların əsas funksiyaları aşağıdakılardır:

1. Dövlət idarəçiliyinin təşkili üçün ərazi bölgüsü (bəzi dövlət xidmətləri kanton səviyyəsində təşkil olunur).
2. Seçki dairələrinin formalaşdırılmasında əsas rol oynayır (məsələn, Deputatlar Palatasına seçkilərdə bəzi dairələr kantonlara əsaslanır).
3. Statistik məlumatların toplanması və təqdim edilməsi üçün ərazi vahidi.
4. Məhkəmə və inzibati ərazi bölgüsündə rol oynayır.

Kantonların özünüidarəetmə orqanları olmadığı üçün onlar birbaşa vətəndaşlara xidmət göstərən inzibati səviyyə hesab edilmir.

Ləğv edilmiş inzibati vahidlər

Dairələr (Distrikter / Districts)

1843-cü ildən 2015-ci ilə qədər Lüksemburq üç dairəyə bölünmüşdü:

1. (Diekirch)
2. (Grevenmacher)
3. (Luxembourg)

Dairələr kantonlarla Nazirliklər arasında vasitəçi inzibati səviyyə idi və hər birinə Böyük Hersoq tərəfindən təyin olunan bir dairə komissarı (Commissaire de district) rəhbərlik edirdi. Onların əsas vəzifəsi dövlətin qərarlarının yerlərdə icrasına nəzarət etmək və kommunaların fəaliyyətini əlaqələndirmək idi.

2015-ci ilin oktyabrında inzibati strukturu sadələşdirmək, bürokratiyanı azaltmaq və kommunaların rolunu gücləndirmək məqsədilə dairələr ləğv edildi. Onların bəzi funksiyaları birbaşa Nazirliklərə və ya digər dövlət qurumlarına həvalə edildi.

Seçki dairələri

Deputatlar Palatasına seçkilər üçün ölkə dörd seçki dairəsinə (Circonscriptions électorales) bölünür:

1. Cənub (Eş-sür-Alzett və Kapellen kantonları)

2. Mərkəz (Lüksemburq və Merş kantonları)

3. Şimal (Klerfo, Dikirş, Redanj, Vianden və Vilz kantonları)

4. Şərq (Eşternax, Qrevenmaxer və Remix kantonları)

Hər dairədən əhalinin sayına mütənasib olaraq müəyyən sayda deputat seçilir.

NUTS bölgüsü

Avropa İttifaqının statistik məqsədlər üçün istifadə etdiyi (Nomenclature des Unités Territoriales Statistiques) təsnifatına görə bütün Lüksemburq ölkəsi həm NUTS 1, həm NUTS 2, həm də NUTS 3 səviyyəsində vahid bir region təşkil edir. Bu, ölkənin kiçik ölçüsü ilə əlaqədardır. Yerli inzibati vahidlər (LAU) səviyyəsində isə kommunalar istifadə olunur.

Nəzarət və idarəetmə

Kommunaların fəaliyyətinə ümumi nəzarəti (Ministère de l'Intérieur) həyata keçirir. Nazirlik kommunaların qərarlarının qanunauyğunluğunu yoxlayır və onlara metodiki yardım göstərir.

İstinadlar

1. "Organisation territoriale" (fransız). Le Gouvernement du Grand-Duché de Luxembourg. İstifadə tarixi: 2024-08-11.
2. "Missions" (fransız). Syvicol (Syndicat des Villes et Communes Luxembourgeoises). İstifadə tarixi: 2024-08-11.
3. "Loi du 2 septembre 2015 portant abolition des districts" (fransız). Legilux - Journal officiel du Grand-Duché de Luxembourg. İstifadə tarixi: 2024-08-11.
4. "Loi communale du 13 décembre 1988 (Version consolidée)" (fransız). Legilux. İstifadə tarixi: 2024-08-11.
5. "Communes" (fransız). STATEC. İstifadə tarixi: 2024-08-11.
6. "Luxembourg: Cities & Communes - Population Statistics, Maps, Charts, Weather and Web Information". City Population. İstifadə tarixi: 2024-08-11.
7. "Cantons" (fransız). STATEC. İstifadə tarixi: 2024-08-11.
8. Trausch, Gilbert. Le Luxembourg à l'époque contemporaine (fransız). Editions Schortgen. 2003. 190–192. ISBN .
9. "Fin des commissariats de district" (fransız). Le Gouvernement du Grand-Duché de Luxembourg. 2014-10-28. İstifadə tarixi: 2024-08-11.
10. "Circonscriptions électorales" (fransız). The Official Portal of the Grand Duchy of Luxembourg. İstifadə tarixi: 2024-08-11.
11. "Background - NUTS - Nomenclature of territorial units for statistics". Eurostat. İstifadə tarixi: 2024-08-11.
12. "Attributions" (fransız). Ministère de l'Intérieur. İstifadə tarixi: 2024-08-11.

Həmçinin bax

• Lüksemburq şəhərləri
• Lüksemburqun dövlət quruluşu
• Lüksemburq Konstitusiyası
• Yerli özünüidarəetmə