fbpx
Wikipedia

Kür dağarası çökəkliyi təbii vilayətinin iqlimi

Avqust 12, 2021

Ümumi məlumat

Kür dağarası çökəkliyi təbii vilayətinin iqlimi- Kür-Araz təbii vilayəti iqlim şəraitinə görə, əsasən, qışı mülayim, yayı quraq və isti keçən yarımsəhra və quru çöl iqlim tipinə aiddir. Məlum olduğu kimi, günəş radiasiyası Yerdə əsas istilik mənbəyi olmaqla, təbiətdə gedən bütün proseslərin baş verməsi üçün enerji rolunu oynayır. Kür-Araz ovalığı coğrafi mövqeyinə görə Günəşdən böyük miqdarda istilik enerjisi alır. Bu vilayət günəşli saatların davamiyyətinə görə respublikada Naxçıvan MR və Abşeron rayonundan sonra üçüncü yeri tutur və burada günəş parıltılı saatların illik miqdarı 2200–2400 saat arasında dəyişir. İllik günəşli saatların 40–45%-i yay aylarında müşahidə edilir. Günəşli saatların maksimum miqdarı iyul-avqust, minimum miqdarı isə dekabr-yanvar aylarına təsadüf edir. Düzənlikdən Böyük və Kiçik Qafqaz vilayətlərinə doğru getdikcə, buludluluq artdığına görə günəşli saatların miqdarı azalır, bu da ümumi günəş radiasiyasının miqdarının azalmasına səbəb olur. Ümumi günəş radiasiyasının kəmiyyəti günəş şüalarının düşmə bucağından, buludluluqdan asılı olaraq dəyişir. Vilayət daxilində ümumi günəş radiasiyasının illik kəmiyyəti 125–135 kkal/sm2 il arasında tərəddüd edir [Azərbaycanın iqlimi, 1968., Şixlinski Ə.M., 1969]. Ümumi günəş radiasiyasının kəmiyyəti martdan başlayaraq tədricən artır, iyun-iyul aylarında maksimuma çatır. Avqustdan başlayaraq onun kəmiyyəti azalır və dekabr-yanvar aylarında minimum kəmiyyət qeyd olunur. Maksimum kəmiyyəti (yayda) 17–29 kkal/sm2, minimum kəmiyyəti isə (qışda) 4–5 kkal/sm2 arasında dəyişir. İllik radiasiya balansı 45–50 kkal/sm2-dır. Ovalığın şərq qurtaracağında, yəni Xəzər dənizi sahillərində radiasiya balansının illik kəmiyyəti mərkəzi və qərb hissələrə nisbətən 2,5–3,0 kkal/sm2 çox olur. Radiasiya balansının maksimum kəmiyyəti iyun-iyul aylarında 7,5–9,0 kkal/sm2 olmaqla dekabr-yanvar aylarında 0,2–0,5 kkal/sm2-ə qədər azalır (minimum kəmiyyəti) [Uluxanov N.D., 1986]. Kür-Araz vilayətində havanın temperaturunun orta aylıq və orta illik kəmiyyətləri də qeyri-bərabər paylanır. Bu fərq vilayətin şərq hissəsində, xüsusən Cənub- Şərqi Şirvan və Salyan düzlərinin Xəzər dənizi ilə təmasda olduğu ərazidə daha aydın nəzərə çarpır. Belə ki, əgər Salyanda havanın orta illik temperaturu 14,6ºC olursa, bu göstərici Cəfərxanda 14ºC, Beyləqanda isə 13,8ºC olur. Bunun əsas səbəbi ilin soyuq dövründə Xəzər dənizinin yumşaldıcı təsiridir. Xəzər sahillərindən qərbə doğru irəlilədikcə havanın həm orta aylıq, həm də orta illik temperaturu azalır. Ərazidə yanvar ayının orta temperaturu 1,0–3,0ºC arasında dəyişir. Yanvar ayında daha yüksək temperatur vilayətin şərq hissəsində müşahidə edilir (3,0ºC).Sabirabadda isə yanvarın orta temperaturu 1,2ºC-dir. Eyni zamanda Böyük və Kiçik Qafqaz dağlarına doğru getdikcə orta aylıq temperaturun azalması müşahidə olunur. Ən isti aylarda (iyul-avqust) havanın orta temperaturu 25,5–27,0ºC arasında dəyişir (şəkil 6.3).

Ərazinin düzən relyefə malik olmasına baxmayaraq, burada termik rejim fərqlidir. Buna görə də burada müxtəlif kənd təsərrüfatı işlərinin aparılmasında fərqlər nəzərə çarpır. Bu da bitkilərin vegetasiya dövrünün davamiyyətinə, məhsulun yetişmə tarixlərinin fərqli olmasına səbəb olur. Atmosfer sirkulyasiyasından və temperatur şəraitindən asılı olaraq ilk ayazlar müxtəlif tarixlərdə müşahidə edilir. Şaxtasız dövrün orta davamiyyəti 235–265 gün olub, ən az 200–210 gün, ən çox 260–330 gün davam edir. Ovalığın şərq hissəsində, yəni Xəzər dənizi sahillərində ayazlar nisbətən gec başlanır və tez qurtarır. İlk və son ayazların müşahidə edilməsi və şaxtasız dövrün davamiyyəti respublika ərazisinə şimaldan soyuq hava kütlələrinin daxil olması ilə əlaqədardır. İlk şaxtaların tez düşməsi kənd təsərrüfatına çox böyük ziyan vurur. Ərazidə havanın maksimum temperaturu iyul-avqust aylarında, 40ºC civarında müşahidə edilir. Burada havanın mütləq minimum temperaturu −1ºC ilə −26ºC arasında dəyişir [AR aqroiqlim atlası, 1993., Azərbaycanın iqlimi, 1968]. İqlim ehtiyatlarının öyrənilib qiymətləndirilməsində havanın rütubətinin də xüsusi rolu vardır. Rütubətin paylanmasına atmosfer sirkulyasiyası və səth örtüyü böyük təsir göstərir. Havanın rütubətlənməsində eyni zamanda müxtəlif hava kütlələrinin əraziyə daxil olması da mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Xəzər dənizi, çaylar, göllər, su anbarları, torpaq və bitki örtüyü havanın rütubətlənməsində yerli mənbə rolunu oynayır və müəyyən əhəmiyyətə malikdir. Havanın nisbi rütubətinin illik gedişi temperaturun illik gedişinin əksinədir. Yəni, nisbi rütubətin maksimum kəmiyyəti səhər və axşam, minum kəmiyyəti isə günorta vaxtı müşahidə edilir. Ovalığın şərq hissəsində nisbi rütubətlik qərb hissəyə nisbətən daha çoxdur. Havanın nisbi rütubətinin illik gedişi 50–51%-lə 70–71% arasında tərəddüd edir [Rəhimov X.Ş., Həsənov M.S., 2008] Bitkilərin inkişafında, insanların əmək fəaliyyətinin daha məhsuldar olmasında havanın nisbi rütubətinin əsasən saat 1300- radələrində 30% və daha az müşahidə edildiyi günlərin sayı da vacib iqlim elementidir. [Selyaninov Q.T., 1961] Kür-Araz ovalığında havanın nisbi rütubətinin bu göstəricisi 3–30 gün arasında dəyişir. Torpaq səthində və əkin qatında temperaturun öyrənilməsi də kənd təsərrüfatı istehsalının təşkilində müstəsna rol oynayır. Kür-Araz ovalığında torpağın temperaturu onun tipindən və bitki örtüyünün xarakterindən asılı olaraq qeyri-bərabər paylanır. Torpaq səthinin ən aşağı temperaturu yanvarda müşahidə edilir və 1ºC-dən 3,5ºC-ə qədər dəyişir. Ovalığın qərbində yanvarda torpaq səthində orta aylıq temperatur −1,3ºC, şərqində isə 3,4ºC-dir. Belə hal Xəzər dənizinin ovalığın şərq tərəfinə yumşaldıcı təsiri ilə bağlıdır. Torpaq səthinin daha yüksək temperaturu iyul ayında müşahidə edilir və 32–35ºC arasında olur. Bütün ovalıqda torpaq səthində temperatur saat 13°°-da daha yüksək olur. Bu saatda temperatur yanvarda 7–11ºC, iyulda isə 50–57ºC arasında müşahidə edilir. Təbii vilayətin ərazisində torpaq səthində ən aşağı temperatur gecə saat 01°°-da müşahidə olunur. Bu göstərici yanvar və fevral ayları istisna olmaqla qalan aylarda müsbətdir. Ən aşağı göstərici (gecə saat 01°°-da) yanvarda 0ºC-2,0ºC, ən yüksək isə iyul və avqust aylarında 19–23ºC arasında müşahidə edilir. Qışda sutkalıq temperatur amplitudu (saat 13°° ilə 01°° arasında fərq) 8–12ºC, yayda isə 30–35ºC olur. Əkin qatında torpağın temperaturu onun tipindən. mexaniki tərkibindən və rütubətlənməsindən asılı olaraq dəyişir [Səfərov S.H., 2000]. Ərazinin Böyük Qafqaz, Kiçik Qafqaz, Talış dağları və Xəzər dənizinin əhatəsində yerləşməsi burada atmosfer sirkulyasiyasına böyük təsir göstərir. Vilayətdə daha çox yerli küləklər – briz, fyön, ağ yel, qara yel və s. müşahidə edilir [Xəlilov S.H., Səfərov S.H., və b. 1990]. Yayda burada şərq və cənub-şərq küləkləri, qışda isə qərb və şimal-qərb küləkləri üstünlük təşkil edir. Qərbdən şərqə doğru küləyin orta illik sürəti yüksəlir. Yazın axırı və yayda burada quru, isti külək olan ağ yel müşahidə olunur. Bunlar davamiyyətli olduqda kənd təsərrüfatına böyük ziyan vurur. Onlar əsasən cənub və cənub-şərqdən əsir. Bəzən bu küləklər zamanı havanın temperaturu 40ºC-yə qədər yüksəlir, nisbi rütubət isə 20–25%-ə qədər aşağı düşür. Kür-Araz vilayətində atmosfer yağıntıları da il ərzində qeyri-bərabər paylanır. Burada yağıntıların orta çoxillik kəmiyyəti 200–450 mm arasında dəyişir [Məmmədov R.M., Səfərov S.H., və b.2009]. Şərqdən-qərbə və dağlara doğru yağıntıların miqdarı artır. İlin isti dövründə (aprel-sentyabr) yağıntıların paylanması onların illik paylanmasına müvafiqdir. İsti dövrdə vilayətin şərq hissəsində və dəniz sahili regionlarda yağıntının miqdarı daha az olur (50–100 mm). Kür çayının vadisi ilə qərbə, Böyük və Kiçik Qafqaza doğru, eləcə də Lənkəran istiqamətində yağıntıların miqdarı çoxalır və 100–250 mm-ə çatır. Mövsümlər üzrə də yağıntıların paylanması ilin isti və soyuq dövrlərindəkinə bənzəyir. Yazda dəniz sahili regiona 100 mm-ə qədər yağıntı düşür və kənarlara doğru onun miqdarı artır. Yay aylarında yağıntılar, xüsusən şərq hissələrdə daha çox azalır ( 25 mm-ə qədər). Payızda yağıntıların paylanması yaz və yaydakından fərqlənir. Ovalığın mərkəzi hissəsində düşən yağıntılar 50–100 mm-ə qədər olur. Qışda isə Azərbaycanın digər ərazilərinə nisbətən daha az yağıntı düşür (şəkil 6.4). Yağıntıların illik miqdarının gedişində vilayətin şərq hissəsi daha çox fərqlənir. Burada yağıntıların miqdarı noyabr və aprel aylarında maksimum, iyul-avqust aylarında isə minimum olur. 1 mm və daha az yağıntılı günlərin sayı iyul-avqust aylarında mərkəzi və şərq hissədə 60–70 gün, dağətəyi hissələrdə isə 80–90 gün təşkil edir. 30 mm və daha çox yağıntı düşən günlərin sayı isə sahil zonasında 0,5 gün, mərkəzi hissədə 1,0 gün, dağətəyində 1–2 gün olur. Buxarlanma qabiliyyətinin kəmiyyətinin təyin edilməsi böyük nəzəri və praktiki əhəmiyyətə malikdir [SSRİ iql. sor. kitabı. b. 15. IV cild, 1969]. Çünki ilin isti dövründə suvarma normasının təyin edilməsi həmin dövrdə mümkün buxarlanmanın kəmiyyəti ilə sıx əlaqədardır. Vilayət ərazisində illik mümkün buxarlanma 850–1150 mm arasında dəyişir. Minimum buxarlanma 15–30 mm olmaqla yanvarda, maksimum isə 130–210 mm olmaqla iyulda müşahidə olunur. Avqustdan başlayaraq buxarlanmanın miqdarı azalır və yanvarda minimuma düşür. Buxarlanmanın qeyri-bərabər paylanması onun fəsillər üzrə gedişində də aydın nəzərə çarpır. Qışda mümkün buxarlanma 60–100 mm, yazda 150–260 mm, yayda 360–570 mm, payızda 170–230 mm təşkil edir. İlin isti dövründə mümkün buxarlanma 600–900 mm, soyuq dövründə isə 190–260 mm olur.

Kür-Araz vilayətində qar örtüyü çox zəif olmaqla nadir hallarda müşahidə olunur. Qar örtüklü günlərin sayı 5–15 gün arasında dəyişir. Qar örtüyünün yaranmasının orta tarixi 31 dekabr-15 yanvardır. Ən tez 1–20 noyabrda, ən gec isə 5 fevral-25 martda ola bilər. Vilayətin ərazisində qar örtüyünün əriməsinin orta tarixi 20 fevral- 5 mart arasına təsadüf edir [Məmmədov Ə.S., 2013]. Zərərli atmosfer hadisələrindən ən təhlükəlisi doludur. Dolu kənd təsərrüfatına böyük ziyan vurmaqla tarla və bağları məhv edə bilir. Vilayətdə orta hesabla ildə 1 gün dolu müşahidə edilir. Ovalıqda zərərli hadisələrdən biri də toz burulğanlarıdır ki, onların orta illik sayı ildə 0–7 gün olur və əsasən yay aylarında müşahidə edilir. Toz burulğanları müşahidə edilən günlər ən çox 5–7 gün olmaqla, dəniz sahili zonanı, xüsusən Muğan və Salyan düzlərini əhatə edir. Bu küləklər bəzən "qara yel" adlanmaqla kənd təsərrüfatına böyük ziyan vurur.

Həmçinin bax

Xarici keçidlər

İstinadlar

  1. Azərbaycan Respublikasının Coğrafiyası. III cild. Regional Coğrafiya. Bakı, 2015. səh 400.(M.S.Həsənov, X.Ş.Rəhimov)

Avqust 12, 2021
kür, dağarası, çökəkliyi, təbii, vilayətinin, iqlimi, mündəricat, ümumi, məlumat, həmçinin, xarici, keçidlər, istinadlarümumi, məlumat, redaktə, kür, araz, təbii, vilayəti, iqlim, şəraitinə, görə, əsasən, qışı, mülayim, yayı, quraq, isti, keçən, yarımsəhra, qu. Mundericat 1 Umumi melumat 2 Hemcinin bax 3 Xarici kecidler 4 IstinadlarUmumi melumat RedakteKur dagarasi cokekliyi tebii vilayetinin iqlimi Kur Araz tebii vilayeti iqlim seraitine gore esasen qisi mulayim yayi quraq ve isti kecen yarimsehra ve quru col iqlim tipine aiddir Melum oldugu kimi gunes radiasiyasi Yerde esas istilik menbeyi olmaqla tebietde geden butun proseslerin bas vermesi ucun enerji rolunu oynayir Kur Araz ovaligi cografi movqeyine gore Gunesden boyuk miqdarda istilik enerjisi alir Bu vilayet gunesli saatlarin davamiyyetine gore respublikada Naxcivan MR ve Abseron rayonundan sonra ucuncu yeri tutur ve burada gunes pariltili saatlarin illik miqdari 2200 2400 saat arasinda deyisir Illik gunesli saatlarin 40 45 i yay aylarinda musahide edilir Gunesli saatlarin maksimum miqdari iyul avqust minimum miqdari ise dekabr yanvar aylarina tesaduf edir Duzenlikden Boyuk ve Kicik Qafqaz vilayetlerine dogru getdikce buludluluq artdigina gore gunesli saatlarin miqdari azalir bu da umumi gunes radiasiyasinin miqdarinin azalmasina sebeb olur Umumi gunes radiasiyasinin kemiyyeti gunes sualarinin dusme bucagindan buludluluqdan asili olaraq deyisir Vilayet daxilinde umumi gunes radiasiyasinin illik kemiyyeti 125 135 kkal sm2 il arasinda tereddud edir Azerbaycanin iqlimi 1968 Sixlinski E M 1969 Umumi gunes radiasiyasinin kemiyyeti martdan baslayaraq tedricen artir iyun iyul aylarinda maksimuma catir Avqustdan baslayaraq onun kemiyyeti azalir ve dekabr yanvar aylarinda minimum kemiyyet qeyd olunur Maksimum kemiyyeti yayda 17 29 kkal sm2 minimum kemiyyeti ise qisda 4 5 kkal sm2 arasinda deyisir Illik radiasiya balansi 45 50 kkal sm2 dir Ovaligin serq qurtaracaginda yeni Xezer denizi sahillerinde radiasiya balansinin illik kemiyyeti merkezi ve qerb hisselere nisbeten 2 5 3 0 kkal sm2 cox olur Radiasiya balansinin maksimum kemiyyeti iyun iyul aylarinda 7 5 9 0 kkal sm2 olmaqla dekabr yanvar aylarinda 0 2 0 5 kkal sm2 e qeder azalir minimum kemiyyeti Uluxanov N D 1986 Kur Araz vilayetinde havanin temperaturunun orta ayliq ve orta illik kemiyyetleri de qeyri beraber paylanir Bu ferq vilayetin serq hissesinde xususen Cenub Serqi Sirvan ve Salyan duzlerinin Xezer denizi ile temasda oldugu erazide daha aydin nezere carpir Bele ki eger Salyanda havanin orta illik temperaturu 14 6ºC olursa bu gosterici Ceferxanda 14ºC Beyleqanda ise 13 8ºC olur Bunun esas sebebi ilin soyuq dovrunde Xezer denizinin yumsaldici tesiridir Xezer sahillerinden qerbe dogru ireliledikce havanin hem orta ayliq hem de orta illik temperaturu azalir Erazide yanvar ayinin orta temperaturu 1 0 3 0ºC arasinda deyisir Yanvar ayinda daha yuksek temperatur vilayetin serq hissesinde musahide edilir 3 0ºC Sabirabadda ise yanvarin orta temperaturu 1 2ºC dir Eyni zamanda Boyuk ve Kicik Qafqaz daglarina dogru getdikce orta ayliq temperaturun azalmasi musahide olunur En isti aylarda iyul avqust havanin orta temperaturu 25 5 27 0ºC arasinda deyisir sekil 6 3 Erazinin duzen relyefe malik olmasina baxmayaraq burada termik rejim ferqlidir Buna gore de burada muxtelif kend teserrufati islerinin aparilmasinda ferqler nezere carpir Bu da bitkilerin vegetasiya dovrunun davamiyyetine mehsulun yetisme tarixlerinin ferqli olmasina sebeb olur Atmosfer sirkulyasiyasindan ve temperatur seraitinden asili olaraq ilk ayazlar muxtelif tarixlerde musahide edilir Saxtasiz dovrun orta davamiyyeti 235 265 gun olub en az 200 210 gun en cox 260 330 gun davam edir Ovaligin serq hissesinde yeni Xezer denizi sahillerinde ayazlar nisbeten gec baslanir ve tez qurtarir Ilk ve son ayazlarin musahide edilmesi ve saxtasiz dovrun davamiyyeti respublika erazisine simaldan soyuq hava kutlelerinin daxil olmasi ile elaqedardir Ilk saxtalarin tez dusmesi kend teserrufatina cox boyuk ziyan vurur Erazide havanin maksimum temperaturu iyul avqust aylarinda 40ºC civarinda musahide edilir Burada havanin mutleq minimum temperaturu 1ºC ile 26ºC arasinda deyisir AR aqroiqlim atlasi 1993 Azerbaycanin iqlimi 1968 Iqlim ehtiyatlarinin oyrenilib qiymetlendirilmesinde havanin rutubetinin de xususi rolu vardir Rutubetin paylanmasina atmosfer sirkulyasiyasi ve seth ortuyu boyuk tesir gosterir Havanin rutubetlenmesinde eyni zamanda muxtelif hava kutlelerinin eraziye daxil olmasi da muhum ehemiyyet kesb edir Xezer denizi caylar goller su anbarlari torpaq ve bitki ortuyu havanin rutubetlenmesinde yerli menbe rolunu oynayir ve mueyyen ehemiyyete malikdir Havanin nisbi rutubetinin illik gedisi temperaturun illik gedisinin eksinedir Yeni nisbi rutubetin maksimum kemiyyeti seher ve axsam minum kemiyyeti ise gunorta vaxti musahide edilir Ovaligin serq hissesinde nisbi rutubetlik qerb hisseye nisbeten daha coxdur Havanin nisbi rutubetinin illik gedisi 50 51 le 70 71 arasinda tereddud edir Rehimov X S Hesenov M S 2008 Bitkilerin inkisafinda insanlarin emek fealiyyetinin daha mehsuldar olmasinda havanin nisbi rutubetinin esasen saat 1300 radelerinde 30 ve daha az musahide edildiyi gunlerin sayi da vacib iqlim elementidir Selyaninov Q T 1961 Kur Araz ovaliginda havanin nisbi rutubetinin bu gostericisi 3 30 gun arasinda deyisir Torpaq sethinde ve ekin qatinda temperaturun oyrenilmesi de kend teserrufati istehsalinin teskilinde mustesna rol oynayir Kur Araz ovaliginda torpagin temperaturu onun tipinden ve bitki ortuyunun xarakterinden asili olaraq qeyri beraber paylanir Torpaq sethinin en asagi temperaturu yanvarda musahide edilir ve 1ºC den 3 5ºC e qeder deyisir Ovaligin qerbinde yanvarda torpaq sethinde orta ayliq temperatur 1 3ºC serqinde ise 3 4ºC dir Bele hal Xezer denizinin ovaligin serq terefine yumsaldici tesiri ile baglidir Torpaq sethinin daha yuksek temperaturu iyul ayinda musahide edilir ve 32 35ºC arasinda olur Butun ovaliqda torpaq sethinde temperatur saat 13 da daha yuksek olur Bu saatda temperatur yanvarda 7 11ºC iyulda ise 50 57ºC arasinda musahide edilir Tebii vilayetin erazisinde torpaq sethinde en asagi temperatur gece saat 01 da musahide olunur Bu gosterici yanvar ve fevral aylari istisna olmaqla qalan aylarda musbetdir En asagi gosterici gece saat 01 da yanvarda 0ºC 2 0ºC en yuksek ise iyul ve avqust aylarinda 19 23ºC arasinda musahide edilir Qisda sutkaliq temperatur amplitudu saat 13 ile 01 arasinda ferq 8 12ºC yayda ise 30 35ºC olur Ekin qatinda torpagin temperaturu onun tipinden mexaniki terkibinden ve rutubetlenmesinden asili olaraq deyisir Seferov S H 2000 Erazinin Boyuk Qafqaz Kicik Qafqaz Talis daglari ve Xezer denizinin ehatesinde yerlesmesi burada atmosfer sirkulyasiyasina boyuk tesir gosterir Vilayetde daha cox yerli kulekler briz fyon ag yel qara yel ve s musahide edilir Xelilov S H Seferov S H ve b 1990 Yayda burada serq ve cenub serq kulekleri qisda ise qerb ve simal qerb kulekleri ustunluk teskil edir Qerbden serqe dogru kuleyin orta illik sureti yukselir Yazin axiri ve yayda burada quru isti kulek olan ag yel musahide olunur Bunlar davamiyyetli olduqda kend teserrufatina boyuk ziyan vurur Onlar esasen cenub ve cenub serqden esir Bezen bu kulekler zamani havanin temperaturu 40ºC ye qeder yukselir nisbi rutubet ise 20 25 e qeder asagi dusur Kur Araz vilayetinde atmosfer yagintilari da il erzinde qeyri beraber paylanir Burada yagintilarin orta coxillik kemiyyeti 200 450 mm arasinda deyisir Memmedov R M Seferov S H ve b 2009 Serqden qerbe ve daglara dogru yagintilarin miqdari artir Ilin isti dovrunde aprel sentyabr yagintilarin paylanmasi onlarin illik paylanmasina muvafiqdir Isti dovrde vilayetin serq hissesinde ve deniz sahili regionlarda yagintinin miqdari daha az olur 50 100 mm Kur cayinin vadisi ile qerbe Boyuk ve Kicik Qafqaza dogru elece de Lenkeran istiqametinde yagintilarin miqdari coxalir ve 100 250 mm e catir Movsumler uzre de yagintilarin paylanmasi ilin isti ve soyuq dovrlerindekine benzeyir Yazda deniz sahili regiona 100 mm e qeder yaginti dusur ve kenarlara dogru onun miqdari artir Yay aylarinda yagintilar xususen serq hisselerde daha cox azalir 25 mm e qeder Payizda yagintilarin paylanmasi yaz ve yaydakindan ferqlenir Ovaligin merkezi hissesinde dusen yagintilar 50 100 mm e qeder olur Qisda ise Azerbaycanin diger erazilerine nisbeten daha az yaginti dusur sekil 6 4 Yagintilarin illik miqdarinin gedisinde vilayetin serq hissesi daha cox ferqlenir Burada yagintilarin miqdari noyabr ve aprel aylarinda maksimum iyul avqust aylarinda ise minimum olur 1 mm ve daha az yagintili gunlerin sayi iyul avqust aylarinda merkezi ve serq hissede 60 70 gun dageteyi hisselerde ise 80 90 gun teskil edir 30 mm ve daha cox yaginti dusen gunlerin sayi ise sahil zonasinda 0 5 gun merkezi hissede 1 0 gun dageteyinde 1 2 gun olur Buxarlanma qabiliyyetinin kemiyyetinin teyin edilmesi boyuk nezeri ve praktiki ehemiyyete malikdir SSRI iql sor kitabi b 15 IV cild 1969 Cunki ilin isti dovrunde suvarma normasinin teyin edilmesi hemin dovrde mumkun buxarlanmanin kemiyyeti ile six elaqedardir Vilayet erazisinde illik mumkun buxarlanma 850 1150 mm arasinda deyisir Minimum buxarlanma 15 30 mm olmaqla yanvarda maksimum ise 130 210 mm olmaqla iyulda musahide olunur Avqustdan baslayaraq buxarlanmanin miqdari azalir ve yanvarda minimuma dusur Buxarlanmanin qeyri beraber paylanmasi onun fesiller uzre gedisinde de aydin nezere carpir Qisda mumkun buxarlanma 60 100 mm yazda 150 260 mm yayda 360 570 mm payizda 170 230 mm teskil edir Ilin isti dovrunde mumkun buxarlanma 600 900 mm soyuq dovrunde ise 190 260 mm olur Kur Araz vilayetinde qar ortuyu cox zeif olmaqla nadir hallarda musahide olunur Qar ortuklu gunlerin sayi 5 15 gun arasinda deyisir Qar ortuyunun yaranmasinin orta tarixi 31 dekabr 15 yanvardir En tez 1 20 noyabrda en gec ise 5 fevral 25 martda ola biler Vilayetin erazisinde qar ortuyunun erimesinin orta tarixi 20 fevral 5 mart arasina tesaduf edir Memmedov E S 2013 Zererli atmosfer hadiselerinden en tehlukelisi doludur Dolu kend teserrufatina boyuk ziyan vurmaqla tarla ve baglari mehv ede bilir Vilayetde orta hesabla ilde 1 gun dolu musahide edilir Ovaliqda zererli hadiselerden biri de toz burulganlaridir ki onlarin orta illik sayi ilde 0 7 gun olur ve esasen yay aylarinda musahide edilir Toz burulganlari musahide edilen gunler en cox 5 7 gun olmaqla deniz sahili zonani xususen Mugan ve Salyan duzlerini ehate edir Bu kulekler bezen qara yel adlanmaqla kend teserrufatina boyuk ziyan vurur 1 Hemcinin bax RedakteXarici kecidler RedakteIstinadlar Redakte Azerbaycan Respublikasinin Cografiyasi III cild Regional Cografiya Baki 2015 seh 400 M S Hesenov X S Rehimov Menbe https az wikipedia org w index php title Kur dagarasi cokekliyi tebii vilayetinin iqlimi amp oldid 6026279, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.