fbpx
Wikipedia

Krisanto Evanxelista

Avqust 12, 2021

Krisanto Evanxelista (1 noyabr 1888 - 23 fevral 1942)—Filippin kommunisti.

Krisanto Evanxelista
Şəxsi məlumatlar
Doğum tarixi
Doğum yeri Filippin
Vəfat tarixi (53 yaşında)

Həyatı

Filippin Kommunist Partiyasının banisi Krisanto Evanxelista 1888-ci ildə Bulakan əyalətində kəndli ailəsində anadan olmuşdu. Kiçik yaşlarIndan o, zəhmətkeş xalqın ağır həyatını hiss etmiş, amansız istismarı və müstəmləkə zülmünü öz üzərində sınamışdı. Gənc yaşlarından Evanxelista Manila mətbəələrindən birində mürəttib işləmiş, fəhlə hərəkatında fəal iştirak etmişdi. O əvvəllər çapçılar ittifaqının üzvü, sonralar isə onun baş katibi olmuşdu, bu ittifaq onun rəhbərliyi altında çox keçmədən mətbəə fəhlələrinin mübariz həmkarlar ittifaqına çevrilmişdi.

Evanxelista öz siyasi fəaliyyətinə millətçilərin burjua-reformist partiyasının sıralarında başlamışdı. Filippin Fəhlə konqresi–1913-cü ildə yaradılmış ilk həmkarlar ittifaqı birləşməsi bu partiyanın tə'siri altında idi. Gənc Evanxelista fəhlələr içərisində böyük nüfuza malik idi. 1919-cu ildə o, Fəhlə konqresi icraiyyə komitəsinin üzvü seçilmişdi.

Reformist rəhbərlik fəhlələri öz sinfi mənafeyi uğrunda mübarizəyə çağırmırdı, dini əxlaqı və «əmək və kapitalın birləşməsini» təbliğ edirdi. Çapçılar ittifaqı fəhlə konqresində xüsusi yer tuturdusa da, lakin onun öz rəhbəri, gənc Evanxelista hələ də istiqlaliyyət uğrunda inqilabi mübarizə metodlarına qarşı çıxan millətçilər partiyasının tə'siri altında idi. 1919-cu ildə o, «İstiqlaliyyət uğrunda çalışan nümayəndəliyin» hey'ətinə daxil oldu. Bu nümayəndə hey'əti Vaşinqtona getmişdi ki, ABŞ konqresindən filippinlilərə istiqlaliyyət «bəxş etməyi» Filippinin qanunvericilik məclisi adından xahiş etsin. ABŞ-a səfəri zamanı Evanxelista aydın gördü ki, amerikan hakim dairələri Filippinə istiqlaliyyət verilməsi barədə eşitmək belə istəmir və ona sahiblikdən könüllü surətdə əl çəkmək fikrində deyillər.

ABŞ-da Evanxelista amerikan həmkarlar hərəkatının bəzi rəhbərləri ilə görüşdü. Bu görüşlər marksizm tə'limi ilə yaxından tanış olmaqda və rus proletariatının 1917-ci ildəki böyük qələbəsi barədə bir çox şeylər öyrənməkdə ona kömək etdi. Evanxelista öz vətəninin azadlığı uğrunda mübarizə yollarına dair tam yeni fikirlərlə vətənə qayıtdı.

1920-ci ildə onun başçılıq etdiyi Çapçılar ittifaqı Filippin fəhlə hərəkatı tarixində ilk siyasi tə'tillərdən birini keçirdi. Bu tə'til, Manila qəzetlərində Filippin xalqının milli ləyaqətini təhqir edən məqalələrin dərc olunmasına qarşı qəti e'tiraz əlaməti olaraq e'lan edilmişdi.

Evanxelista artıq millətçilərin reformist siyasəti ilə barışa bilmirdi. Odur ki, bu partiya ilə əlaqəsini kəsdi və öz həmfikirləri ilə birlikdə 1924-cü ildə fəhlə partiyasını yaratdı. Filippinin tərəqqipərvər ziyalılarının nümayəndəsi Antonio Oranın, kəndli hərəkatı rəhbərlərindən biri olan kənd müəllimi Xuan Feleonun və Evanxelistanın rəhbərlik etdikləri yeni partiya Filippinə dərhal tam istiqlaliyyət verilməsi uğrunda, xalq hökuməti yaradılması uğrunda, iri mülkədar torpaqlarının satın alınması və bunların əlverişli qiymətlərlə icarədarlara və kənd təsərrüfatı fəhlələrinə verilməsi uğrunda, məktəblərdə ana dilinin öyrənilməsi uğrunda mübarizə proqraltı ilə çıxış etdi.

Təşkilati cəhətdən zəifliyinə baxmayaraq, fəhlə partiyası Filippin fəhlə hərəkatında mühüm rol oyiadı. Onun rəhbərləri elmi sosializm ideologiyasını proletar hərəkatına keçirmək, xalqın bütün qabaqcıl qüvvələrini–fəhlələri, kəndliləri, vətənpərvər ziyalıları milli və ictimai azadlıq uğrunda mübarizədə sıx birləşdirmək üçün sə'y göstərdilər. 1925-ci ilin fevralında keçirilmiş II qurultayda partiya Qanunverncilik məclisinə qarşıdakı seçkilərdə öz namizədlərini irəli sürmək barəsində qərar qəbul etdi.

Fəhlə partiyasının fəaliyyətə başladığı ilk günlərdən onun katibi olan Evanxelista Fəhlə konqresinin reformist rəhbərliyinə qarşı cəsarətli və qəti mübarizə apardı. Həmkarlar ittifaqları üzvlərinin xeyli hissəsini o, fəhlə partiyasının tərəfinə çəkməyə müvəffəq oldu. 1926-cı ildə Evanxelista Fəhlə konqresinin katibi, daha sonra isə onun sədr müavini seçildi. Həmişə fəhlə sinfinin beynəlmiləl birliyi uğrunda mübarizə aparan Evanxelista və onun silahdaşları 1927-ci ilin iyununda böyük müvəffəqiyyətlər əldə etdilər. Fəhlə konqresi, Uzaq Şərq ölkələrinin inqilabi həmkarlar ittifaqı mərkəzi olan Sakit Okean həmkarlar ittifaqları katibliyi ilə birləşdi. 1928-ci ilin martında Evanxelista Filippin həmkarlar ittifaqları nümayəndə hey'ətinin başçısı sifəti ilə Sovet İttifaqına–həmkarlar İttifaqları İnternasionalının IV konqresinə gəldi. Konqresdə o, böyük nitqlə çıxış etdi, müxtəlif ölkələrin həmkarlar hərəkatının nümayəndələrinə Filippin proletarlarının həyatı və mübarizəsi barədə ilk dəfə həqiqəti açıb söylədi. Konqres Evanxelistanı Həmkarlar İttifaqları İnternasionalının Mərkəzi Şurasına üzv seçdi.

Beynəlxalq fəhlə hərəkatı ilə sıx əlaqə saxlamaq Filippin proletariatının siyasi birliyinin artmasına xeyli kömək etdi. Filippin həmkarlar ittifaqlarına başqa ölkələrin daha yetkin fəhlə təşkilatlarının təşkilati və taktiki təcrübəsini mənimsəməkdə kömək göstərdi. Fəhlə partiyasının rəhbərliyi altında həmkarlar ittifaqlarının işi istehsalat prinsipi üzrə yenidən quruldu.

Evanxelista özünün bütün çoşqun qüvvəsini Filippin fəhlə sinfinin sıralarının sıx birləşməsinə sərf edirdi. 1927-ci ildə Fəhlə konqresi üzvlərinin sayı 81 minə çatdı. Həmkarlar ittifaqlarının siyasi fəallığı da xeyli artdı. Məsələn, 1928-ci ilin dekabrında Manilada və ölkənin digər şəhərlərində hakim dairələrin özbaşınalığına cavab olaraq Evanxelistanın rəhbərliyi altında siqar fabrikləri fəhlələrinin tə'sirli tə'tili oldu; hakim dairələr tütünçülərin ləmkarlar ittifaqı rəhbərini həbs cəzasına məhkum etmişdilər. Fəhlə hərəkatında inqilabi cinahın tə'sirinin artması Fəhlə konqresi rəhbərliyinin reformist üzvlərini təşvişə saldı. 1929-cu ilin mayında bunlar konqresi parçalamağa müvəffəq oldular. Onda tərəqqipərvər həmkarlar təşkilatları 45 min fəhləni birləşdirən Proletar ittifaqı tə'sis etdilər. Yeni milli həmkarlar ittifaqı mərkəzinin qurultayında nümayəndələr Evanxelistanı bu ittifaqın baş katibi, Antonio Oranı isə prezidenti seçdi. Proletar ittifaqı Filippin fəhlələrinin milli istiqlaliyyət uğrunda, xalq kütlələrinin həyati mənafeləri uğrunda apardığı mübarizəsinə başçılıq edirdi. Bu illərdə Evanxelista böyük təşkilat işi aparmaqla bərabər, həm də elmi sosializmin böyük ideyalarının təbliği üçün vaxt tapa bilirdi. 1929-cu ildə o, Manila universitetinin tələbələri qarşısında Sovet İttifaqı haqqında üç dəfə mühazirə ilə çıxış etmişdi.

Evanxelistanın siyasi fəaliyyəti amerikan müstəmləkəçiləri və onların filippinli əlaltılarının qəzəblənməsinə səbəb oldu. İrtica heç bir şeyin qarşısında durmadı. Mətbuatda açıqcasına fəhlə hərəkatı rəhbərlərinə böhtanlar yaymağa başladılar. 1929-cu ilin sonunda Evanxelistaya sui-qəsd edildi. Bu, onun kəndlilər qarşısında çıxış edəcəyi Panqasinan əyalətində baş verdi. Evanxelista və fəhlə partiyasının digər rəhbərləri Fəhlə konqresi parçalandıqdan sonra kəndlilər arasında aparılan siyasi işi gücləndirdilər. Milli kəndli konfederasiyasını Proletar ittifaqı ilə birləşdirmək mümkün oldu. Evanxelista kəndli təşkilatlarına çox kömək edirdi. Fəhlə partiyası öz ölkələrinin azadlığı uğrunda görkəmli rol oynayan bir sıra kəndli hərəkatı xadimlərini yetişdirmişdi.

Milli azadlıq mübarizəsinin artması, proletariatın sinfi şüurunun möhkəmlənməsi Filippində Kommunist Partiyasının yaradılması zərurətini doğurdu. Fəhlə partiyasının ətrafında toplaşmış fəhlə sinfinin, kəndlilərin və qabaqcıl ziyalıların nümayəndələri onun özəyini təşkil edirdilər. 1930-cu il noyabrın 7-də Oktyabr inqilabının 13-cü ildönümü şərəfinə Manilada keçirilmiş kütləvi mitinqdə Filippin Kommunist Partiyasının yaradılması e'lan edildi. Mitinqə toplananlar qarşısında çıxış edən Evanxelista Rusiya fəhlə sinfinin göstərdiyi inqilabi təcrübənin tarixi əhəmiyyəti barədə danışdı. O, filippinliləri digər müstəmləkə xalqları ilə birlikdə milli azadlıq uğrunda mübarizə aparmağa çağırdı. Evanxelista Filippin Kommunist Partiyası Mərkəzi Komitəsinin Siyasi bürosunun üzvü və baş katibi seçildi. Gənc kommunist partiyası ölkədə şöhrət tapırdı. 1931-ci il mayın 1-də kommunistlər Manilanın ətraf rayonlarında çoxminli nümayiş təşkil etdilər. Evanxelista mitinqdə alovlu nitq söylədi, Filippin xalqını istismarçılara qarşı mübarizəni gücləndirməyə çağırdı. Amerikan müstəmləkə orqanları mitinqi dağıtmaq üçün yüzlərlə polis və yanğın maşınları göndərdilər. Kommunist partiyasının bir çox fəalları və rəhbərləri yaralandı və həbs edildi. Antonio Ora və Krisanto Evanxelista da həbs olunanların arasında idi. Onların hər ikisi «üsyan qaldırmaqda» təqsirləndirilib məhkəməyə verildi. Lakin müstəmləkəçilər bununla Qane olmadılar. Bir neçə gündən sonra Antonio Ora öddürüldü. Polis idarəsi belə izah etdi ki, guya o, bir həbsxanadan başqasına aparılanda avtomobil qəzası nəticəsində həlak olmuşdur. 1931-ci ildə kommunist partiyası qanundan kənar e'lan edildi. MK-nın on üç üzvü isə zindana salındı. 1933-cü ilin dekabrında partiyanın on altı nəfər rəhbər və fəallarının mühakiməsi oddu. Evanxelista ikiillik həbs cəzasına və səkkiz illik sürgünə məhkum edildi. Gizli fəaliyyətin ağır şəraitində Filippin kommunistləri pərakəndə inqilabi qüvvələri birləşdirmək üçün böyük iş aparırdılar. 1933-cü ildə Pedro Abad Santosun başçılığı ilə leqal Sosialist partiyası yaradıldı.

Oz inqilabi fəaliyyətinə görə o, 1902-ci ildə amerikan hərbi məhkəməsi tərəfindən ölümə məhkum edilmiş, lakin sonra amnistiyaya düşmüşdü. O, Filippindəki Sovet İttifaqı dostları cəmiyyətinin sədri və Böyük Oktyabr ideyalarının ehtiraslı təbliğatçısı idi. Sosialist partiyası bir sıra leqal fəhlə və kəndli ittifaqları təşkil etdi. 1935–1936-cı illərdə müxtəlif leqal təşkilatlarda işləyən kommunistlər antiimperialist qüvvələrin geniş vahid cəbhəsini yaratmaq üçün təşəbbüs göstərdilər. Kommunist İnternasionalının tarixi VII konqresinin irəli sürdüyü ideya və şüarlar Filippində geniş yayıldı və Filippin kommunist hərəkatının, xalqın milli azadlıq mübarizəsinin inkişafında böyük rol oynadı. 1936-cı ildə xalq kütlələrinin təzyiqi altında müstəmləkə orqanları Evanxelistanı və onun mübariz si lahdaşlarını azad etmək məcburiyyətində qaldılar. Kommunist partiyası yenidən leqal fəaliyyət imkanı əldə etdi. Evanxelista özünün təşkil etdiyi «Kalayyaan» («Azadlıq») kommunist qəzetinin redaktoru oldu.

1938-ci ilin oktyabrında Filippin fəhlə hərəkatında son dərəcə mühüm bir hadisə baş verdi: Kommunist və Sosialist partiyaları Filippin Kommunist Partiyasında birləşdilər. Krisanto Evanxelista yekdilliklə partiyanın sədri, Pedro Abad Santos–sədr muavini, Kilyermo Kapadosiya–baş katibi seçildilər. 3938–1941-ci illərdə kommunist partiyası böyük müvəffəqiyyət əldə etdi. O, kütləvi fəhlə və kəndli təşkilatlarında öz tə'sirini gücləndirdi, görkəmli mədəniyyət xadimləri arasında tərəfdarlar qazandı. İkinci dünya müharibəsi ərəfəsində, Cənub-şərqi Asiya ölkələrini yapon təcavüzü hədələyən zaman, Krisanto Evanxelista düşməni dəf etmək üçün partiyanı hazırlayırdı. Yapon qoşunları 1941-ci ilin dekabrında Filippinə soxulandan sonra kommunist partiyası dərhal işğalçılara qarşı müqavimət hərəkatını təşkil etməyə başladı. Evanxelistanın və FKP-nin digər rəhbərlərinin başçılığı ilə ölkənin müxtəlif rayonlarında partizan dəstələri yaradılmasına başlandı. Yapon gizli polis orqanları Filippinin işğal edildiyi ilk günlərdən kommunist partiyasının gizli işə keçmiş rəhbərlərini izləməyə başladılar.

1942-ci il yanvarın 24-də yapon xəfiyyəsi Manilada kommunist partiyası MK-sının izinə düşə bildi və Evanxelista ilə Santosu həbsə aldı. Hər iki inqilabçının zəhmətkeş xalq arasında beyuk nüfuza malik olduğunu bilən yapon işğalçıları çox çalışdılar ki, onları oyuncaq hakimiyyət orqanları ilə əməkdaşlıq etmək üçün razılıq verməyə məcbur etsinlər. Lakin nə hədələr, nə və'dlər, nə də cəzalar alovlu kommunistləri əsarətçilərə xidmət etməyə məcbur edə bilmədi. Qəzəblənən işğalçılar Filippin kommunistlərinin rəhbərini cismən məhv etmək qərarına gəldilər. Qədim ispan qalası Santyaqonun qazamatında Krisanto Evanxelistanın şanlı həyatı sona yetdi. Onun mübariz dostu Pedro Abad Santos bir ildən artıq zindanda qaldı. O, həbsxanadan tam xəstə vəziyyətində çıxdı və cəmi bir neçə ay azadlıqda yaşadı. Kommunist partiyasının iki görkəmli rəhbərinin həlak olması Filippin vətənpərvərlərini kədərlə sarsıtdı. Onların mübariz silahdaşları Mariano Balqos, Mateo del Kastilyo, Kasto Alexandrino, Xuan Feleo, Visente Lava və başqaları partiyaya rəhbərlik, Milli antiyapon vahid cəbhəsinə və Xukbalaxap partizan ordusuna başçılıq etdilər. 1944-cü ilin payızına Xukbalaxap on minlərlə döyüşçüsü olan qüdrətli bir hərbi qüvvəyə çevrildi. Bu həyatını öz xalqının xoşbəxtliyi uğrunda, kommunizmin böyük idealları uğrunda qurban vermiş mübarizlərə ən yaxşı abidə oldu.

Mənbə

  • Mübarizəyə həsr edilmiş ömür. Azərbaycan Dövlət Nəşriyyatı, Bakı–1967, səh. 237-240.

İstinadlar

  1. Karnov, Stanley. "Crisanto Evangelist". In Our Fayl: America's Empire in the Philippines. Random House (1989). ISBN 978-0-394-54975-0., Note: Karnow misspelled the first name as "Cristano", page 444.
  2. Taruc, L., 1967, He Who Rides the Tiger, London: Geoffrey Chapman Ltd.
  3. БСЭ, стр.342.

Xarici keçidlər

  • Labor movement in the Philippines
  • A Living Archive of the Filipino Struggle. The Question of Peace.

Avqust 12, 2021
krisanto, evanxelista, noyabr, 1888, fevral, 1942, filippin, kommunisti, şəxsi, məlumatlardoğum, tarixi, noyabr, 1888doğum, yeri, filippinvəfat, tarixi, fevral, 1942, yaşında, mündəricat, həyatı, mənbə, istinadlar, xarici, keçidlərhəyatı, redaktəfilippin, komm. Krisanto Evanxelista 1 noyabr 1888 23 fevral 1942 Filippin kommunisti Krisanto EvanxelistaSexsi melumatlarDogum tarixi 1 noyabr 1888Dogum yeri FilippinVefat tarixi 23 fevral 1942 53 yasinda Mundericat 1 Heyati 2 Menbe 3 Istinadlar 4 Xarici kecidlerHeyati RedakteFilippin Kommunist Partiyasinin banisi Krisanto Evanxelista 1888 ci ilde Bulakan eyaletinde kendli ailesinde anadan olmusdu Kicik yaslarIndan o zehmetkes xalqin agir heyatini hiss etmis amansiz istismari ve mustemleke zulmunu oz uzerinde sinamisdi Genc yaslarindan Evanxelista Manila metbeelerinden birinde murettib islemis fehle herekatinda feal istirak etmisdi O evveller capcilar ittifaqinin uzvu sonralar ise onun bas katibi olmusdu bu ittifaq onun rehberliyi altinda cox kecmeden metbee fehlelerinin mubariz hemkarlar ittifaqina cevrilmisdi 1 Evanxelista oz siyasi fealiyyetine milletcilerin burjua reformist partiyasinin siralarinda baslamisdi Filippin Fehle konqresi 1913 cu ilde yaradilmis ilk hemkarlar ittifaqi birlesmesi bu partiyanin te siri altinda idi Genc Evanxelista fehleler icerisinde boyuk nufuza malik idi 1919 cu ilde o Fehle konqresi icraiyye komitesinin uzvu secilmisdi Reformist rehberlik fehleleri oz sinfi menafeyi ugrunda mubarizeye cagirmirdi dini exlaqi ve emek ve kapitalin birlesmesini teblig edirdi Capcilar ittifaqi fehle konqresinde xususi yer tuturdusa da lakin onun oz rehberi genc Evanxelista hele de istiqlaliyyet ugrunda inqilabi mubarize metodlarina qarsi cixan milletciler partiyasinin te siri altinda idi 1919 cu ilde o Istiqlaliyyet ugrunda calisan numayendeliyin hey etine daxil oldu Bu numayende hey eti Vasinqtona getmisdi ki ABS konqresinden filippinlilere istiqlaliyyet bexs etmeyi Filippinin qanunvericilik meclisi adindan xahis etsin ABS a seferi zamani Evanxelista aydin gordu ki amerikan hakim daireleri Filippine istiqlaliyyet verilmesi barede esitmek bele istemir ve ona sahiblikden konullu suretde el cekmek fikrinde deyiller 2 ABS da Evanxelista amerikan hemkarlar herekatinin bezi rehberleri ile gorusdu Bu gorusler marksizm te limi ile yaxindan tanis olmaqda ve rus proletariatinin 1917 ci ildeki boyuk qelebesi barede bir cox seyler oyrenmekde ona komek etdi Evanxelista oz veteninin azadligi ugrunda mubarize yollarina dair tam yeni fikirlerle vetene qayitdi 1920 ci ilde onun basciliq etdiyi Capcilar ittifaqi Filippin fehle herekati tarixinde ilk siyasi te tillerden birini kecirdi Bu te til Manila qezetlerinde Filippin xalqinin milli leyaqetini tehqir eden meqalelerin derc olunmasina qarsi qeti e tiraz elameti olaraq e lan edilmisdi 3 Evanxelista artiq milletcilerin reformist siyaseti ile barisa bilmirdi Odur ki bu partiya ile elaqesini kesdi ve oz hemfikirleri ile birlikde 1924 cu ilde fehle partiyasini yaratdi Filippinin tereqqiperver ziyalilarinin numayendesi Antonio Oranin kendli herekati rehberlerinden biri olan kend muellimi Xuan Feleonun ve Evanxelistanin rehberlik etdikleri yeni partiya Filippine derhal tam istiqlaliyyet verilmesi ugrunda xalq hokumeti yaradilmasi ugrunda iri mulkedar torpaqlarinin satin alinmasi ve bunlarin elverisli qiymetlerle icaredarlara ve kend teserrufati fehlelerine verilmesi ugrunda mekteblerde ana dilinin oyrenilmesi ugrunda mubarize proqralti ile cixis etdi Teskilati cehetden zeifliyine baxmayaraq fehle partiyasi Filippin fehle herekatinda muhum rol oyiadi Onun rehberleri elmi sosializm ideologiyasini proletar herekatina kecirmek xalqin butun qabaqcil quvvelerini fehleleri kendlileri vetenperver ziyalilari milli ve ictimai azadliq ugrunda mubarizede six birlesdirmek ucun se y gosterdiler 1925 ci ilin fevralinda kecirilmis II qurultayda partiya Qanunverncilik meclisine qarsidaki seckilerde oz namizedlerini ireli surmek baresinde qerar qebul etdi Fehle partiyasinin fealiyyete basladigi ilk gunlerden onun katibi olan Evanxelista Fehle konqresinin reformist rehberliyine qarsi cesaretli ve qeti mubarize apardi Hemkarlar ittifaqlari uzvlerinin xeyli hissesini o fehle partiyasinin terefine cekmeye muveffeq oldu 1926 ci ilde Evanxelista Fehle konqresinin katibi daha sonra ise onun sedr muavini secildi Hemise fehle sinfinin beynelmilel birliyi ugrunda mubarize aparan Evanxelista ve onun silahdaslari 1927 ci ilin iyununda boyuk muveffeqiyyetler elde etdiler Fehle konqresi Uzaq Serq olkelerinin inqilabi hemkarlar ittifaqi merkezi olan Sakit Okean hemkarlar ittifaqlari katibliyi ile birlesdi 1928 ci ilin martinda Evanxelista Filippin hemkarlar ittifaqlari numayende hey etinin bascisi sifeti ile Sovet Ittifaqina hemkarlar Ittifaqlari Internasionalinin IV konqresine geldi Konqresde o boyuk nitqle cixis etdi muxtelif olkelerin hemkarlar herekatinin numayendelerine Filippin proletarlarinin heyati ve mubarizesi barede ilk defe heqiqeti acib soyledi Konqres Evanxelistani Hemkarlar Ittifaqlari Internasionalinin Merkezi Surasina uzv secdi Beynelxalq fehle herekati ile six elaqe saxlamaq Filippin proletariatinin siyasi birliyinin artmasina xeyli komek etdi Filippin hemkarlar ittifaqlarina basqa olkelerin daha yetkin fehle teskilatlarinin teskilati ve taktiki tecrubesini menimsemekde komek gosterdi Fehle partiyasinin rehberliyi altinda hemkarlar ittifaqlarinin isi istehsalat prinsipi uzre yeniden quruldu Evanxelista ozunun butun cosqun quvvesini Filippin fehle sinfinin siralarinin six birlesmesine serf edirdi 1927 ci ilde Fehle konqresi uzvlerinin sayi 81 mine catdi Hemkarlar ittifaqlarinin siyasi fealligi da xeyli artdi Meselen 1928 ci ilin dekabrinda Manilada ve olkenin diger seherlerinde hakim dairelerin ozbasinaligina cavab olaraq Evanxelistanin rehberliyi altinda siqar fabrikleri fehlelerinin te sirli te tili oldu hakim daireler tutunculerin lemkarlar ittifaqi rehberini hebs cezasina mehkum etmisdiler Fehle herekatinda inqilabi cinahin te sirinin artmasi Fehle konqresi rehberliyinin reformist uzvlerini tesvise saldi 1929 cu ilin mayinda bunlar konqresi parcalamaga muveffeq oldular Onda tereqqiperver hemkarlar teskilatlari 45 min fehleni birlesdiren Proletar ittifaqi te sis etdiler Yeni milli hemkarlar ittifaqi merkezinin qurultayinda numayendeler Evanxelistani bu ittifaqin bas katibi Antonio Orani ise prezidenti secdi Proletar ittifaqi Filippin fehlelerinin milli istiqlaliyyet ugrunda xalq kutlelerinin heyati menafeleri ugrunda apardigi mubarizesine basciliq edirdi Bu illerde Evanxelista boyuk teskilat isi aparmaqla beraber hem de elmi sosializmin boyuk ideyalarinin tebligi ucun vaxt tapa bilirdi 1929 cu ilde o Manila universitetinin telebeleri qarsisinda Sovet Ittifaqi haqqinda uc defe muhazire ile cixis etmisdi Evanxelistanin siyasi fealiyyeti amerikan mustemlekecileri ve onlarin filippinli elaltilarinin qezeblenmesine sebeb oldu Irtica hec bir seyin qarsisinda durmadi Metbuatda aciqcasina fehle herekati rehberlerine bohtanlar yaymaga basladilar 1929 cu ilin sonunda Evanxelistaya sui qesd edildi Bu onun kendliler qarsisinda cixis edeceyi Panqasinan eyaletinde bas verdi Evanxelista ve fehle partiyasinin diger rehberleri Fehle konqresi parcalandiqdan sonra kendliler arasinda aparilan siyasi isi guclendirdiler Milli kendli konfederasiyasini Proletar ittifaqi ile birlesdirmek mumkun oldu Evanxelista kendli teskilatlarina cox komek edirdi Fehle partiyasi oz olkelerinin azadligi ugrunda gorkemli rol oynayan bir sira kendli herekati xadimlerini yetisdirmisdi Milli azadliq mubarizesinin artmasi proletariatin sinfi suurunun mohkemlenmesi Filippinde Kommunist Partiyasinin yaradilmasi zeruretini dogurdu Fehle partiyasinin etrafinda toplasmis fehle sinfinin kendlilerin ve qabaqcil ziyalilarin numayendeleri onun ozeyini teskil edirdiler 1930 cu il noyabrin 7 de Oktyabr inqilabinin 13 cu ildonumu serefine Manilada kecirilmis kutlevi mitinqde Filippin Kommunist Partiyasinin yaradilmasi e lan edildi Mitinqe toplananlar qarsisinda cixis eden Evanxelista Rusiya fehle sinfinin gosterdiyi inqilabi tecrubenin tarixi ehemiyyeti barede danisdi O filippinlileri diger mustemleke xalqlari ile birlikde milli azadliq ugrunda mubarize aparmaga cagirdi Evanxelista Filippin Kommunist Partiyasi Merkezi Komitesinin Siyasi burosunun uzvu ve bas katibi secildi Genc kommunist partiyasi olkede sohret tapirdi 1931 ci il mayin 1 de kommunistler Manilanin etraf rayonlarinda coxminli numayis teskil etdiler Evanxelista mitinqde alovlu nitq soyledi Filippin xalqini istismarcilara qarsi mubarizeni guclendirmeye cagirdi Amerikan mustemleke orqanlari mitinqi dagitmaq ucun yuzlerle polis ve yangin masinlari gonderdiler Kommunist partiyasinin bir cox feallari ve rehberleri yaralandi ve hebs edildi Antonio Ora ve Krisanto Evanxelista da hebs olunanlarin arasinda idi Onlarin her ikisi usyan qaldirmaqda teqsirlendirilib mehkemeye verildi Lakin mustemlekeciler bununla Qane olmadilar Bir nece gunden sonra Antonio Ora odduruldu Polis idaresi bele izah etdi ki guya o bir hebsxanadan basqasina aparilanda avtomobil qezasi neticesinde helak olmusdur 1931 ci ilde kommunist partiyasi qanundan kenar e lan edildi MK nin on uc uzvu ise zindana salindi 1933 cu ilin dekabrinda partiyanin on alti nefer rehber ve feallarinin muhakimesi oddu Evanxelista ikiillik hebs cezasina ve sekkiz illik surgune mehkum edildi Gizli fealiyyetin agir seraitinde Filippin kommunistleri perakende inqilabi quvveleri birlesdirmek ucun boyuk is aparirdilar 1933 cu ilde Pedro Abad Santosun basciligi ile leqal Sosialist partiyasi yaradildi Oz inqilabi fealiyyetine gore o 1902 ci ilde amerikan herbi mehkemesi terefinden olume mehkum edilmis lakin sonra amnistiyaya dusmusdu O Filippindeki Sovet Ittifaqi dostlari cemiyyetinin sedri ve Boyuk Oktyabr ideyalarinin ehtirasli tebligatcisi idi Sosialist partiyasi bir sira leqal fehle ve kendli ittifaqlari teskil etdi 1935 1936 ci illerde muxtelif leqal teskilatlarda isleyen kommunistler antiimperialist quvvelerin genis vahid cebhesini yaratmaq ucun tesebbus gosterdiler Kommunist Internasionalinin tarixi VII konqresinin ireli surduyu ideya ve suarlar Filippinde genis yayildi ve Filippin kommunist herekatinin xalqin milli azadliq mubarizesinin inkisafinda boyuk rol oynadi 1936 ci ilde xalq kutlelerinin tezyiqi altinda mustemleke orqanlari Evanxelistani ve onun mubariz si lahdaslarini azad etmek mecburiyyetinde qaldilar Kommunist partiyasi yeniden leqal fealiyyet imkani elde etdi Evanxelista ozunun teskil etdiyi Kalayyaan Azadliq kommunist qezetinin redaktoru oldu 1938 ci ilin oktyabrinda Filippin fehle herekatinda son derece muhum bir hadise bas verdi Kommunist ve Sosialist partiyalari Filippin Kommunist Partiyasinda birlesdiler Krisanto Evanxelista yekdillikle partiyanin sedri Pedro Abad Santos sedr muavini Kilyermo Kapadosiya bas katibi secildiler 3938 1941 ci illerde kommunist partiyasi boyuk muveffeqiyyet elde etdi O kutlevi fehle ve kendli teskilatlarinda oz te sirini guclendirdi gorkemli medeniyyet xadimleri arasinda terefdarlar qazandi Ikinci dunya muharibesi erefesinde Cenub serqi Asiya olkelerini yapon tecavuzu hedeleyen zaman Krisanto Evanxelista dusmeni def etmek ucun partiyani hazirlayirdi Yapon qosunlari 1941 ci ilin dekabrinda Filippine soxulandan sonra kommunist partiyasi derhal isgalcilara qarsi muqavimet herekatini teskil etmeye basladi Evanxelistanin ve FKP nin diger rehberlerinin basciligi ile olkenin muxtelif rayonlarinda partizan desteleri yaradilmasina baslandi Yapon gizli polis orqanlari Filippinin isgal edildiyi ilk gunlerden kommunist partiyasinin gizli ise kecmis rehberlerini izlemeye basladilar 1942 ci il yanvarin 24 de yapon xefiyyesi Manilada kommunist partiyasi MK sinin izine duse bildi ve Evanxelista ile Santosu hebse aldi Her iki inqilabcinin zehmetkes xalq arasinda beyuk nufuza malik oldugunu bilen yapon isgalcilari cox calisdilar ki onlari oyuncaq hakimiyyet orqanlari ile emekdasliq etmek ucun raziliq vermeye mecbur etsinler Lakin ne hedeler ne ve dler ne de cezalar alovlu kommunistleri esaretcilere xidmet etmeye mecbur ede bilmedi Qezeblenen isgalcilar Filippin kommunistlerinin rehberini cismen mehv etmek qerarina geldiler Qedim ispan qalasi Santyaqonun qazamatinda Krisanto Evanxelistanin sanli heyati sona yetdi Onun mubariz dostu Pedro Abad Santos bir ilden artiq zindanda qaldi O hebsxanadan tam xeste veziyyetinde cixdi ve cemi bir nece ay azadliqda yasadi Kommunist partiyasinin iki gorkemli rehberinin helak olmasi Filippin vetenperverlerini kederle sarsitdi Onlarin mubariz silahdaslari Mariano Balqos Mateo del Kastilyo Kasto Alexandrino Xuan Feleo Visente Lava ve basqalari partiyaya rehberlik Milli antiyapon vahid cebhesine ve Xukbalaxap partizan ordusuna basciliq etdiler 1944 cu ilin payizina Xukbalaxap on minlerle doyuscusu olan qudretli bir herbi quvveye cevrildi Bu heyatini oz xalqinin xosbextliyi ugrunda kommunizmin boyuk ideallari ugrunda qurban vermis mubarizlere en yaxsi abide oldu Menbe RedakteMubarizeye hesr edilmis omur Azerbaycan Dovlet Nesriyyati Baki 1967 seh 237 240 Istinadlar Redakte Karnov Stanley Crisanto Evangelist In Our Fayl America s Empire in the Philippines Random House 1989 ISBN 978 0 394 54975 0 Note Karnow misspelled the first name as Cristano page 444 Taruc L 1967 He Who Rides the Tiger London Geoffrey Chapman Ltd BSE str 342 Xarici kecidler RedakteLabor movement in the Philippines A Living Archive of the Filipino Struggle The Question of Peace Menbe https az wikipedia org w index php title Krisanto Evanxelista amp oldid 6012455, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.