Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Kisənbikə Bayrasova (tatar. Кисәнбикә Байрасова, başq. Киҫәнбикә Байрасова) — zorla vəftiz edilmiş müsəlman qadın, İslama qayıtdığı üçün yandırılmağa məhkum edilmişdir.
| Kisənbikə Bayrasova | |
|---|---|
| tatar. Киcәнбикә Байрасова başq. Киҫәнбикә Байрасова | |
| Doğum tarixi | 1679 |
| Doğum yeri |
|
| Vəfat tarixi | 30 aprel 1739 |
| Vəfat yeri | |
| Vəfat səbəbi | yanaraq ölmə[d] |
Regiondakı siyasi vəziyyət
1679-cu ildə Sibir daruqasının Duvan volostunda anadan olmuşdur. O, eyni daruqanın Katay volostundan olan şəxslə evlənmişdir. 18-ci əsrin əvvəllərində Uralda tanınmış dövlət xadimi, Ural Mədən İdarəsinin baş komandiri, Yekaterinburqun qurucusu, Rusiya tarixinin müəllifi Vasili Tatişev başda olmaqla, "dağ hakimiyyətləri" qurulur. Yeni yataqların aktiv işlənməsinə başlanılır, yeni zavodlar və mədənlər tikilir. Yerli əhali Rusiyaya birləşmək şərtləri ilə alınan torpaqlar üzərində soydaşlıq hüquqlarını itirməkdən qorxur, öz mədəni, dini və məişət adət-ənənələrini qorumağa çalışır. Narazılıq üsyana səbəb olur. “Dağ hakimiyyətləri” üsyana cəza kampaniyaları ilə cavab verir. Üsyançı kəndlərin sakinləri öldürülür, təhkimçiliyə satılınır və zorla vəftiz olunurdu.
Kisənbikə Bayrasova cəzaçılar tərəfindən tutulur, sonra Yekaterinburqa gətirilir. Onu yazıçı və tərcüməçi Kiriak Kondratoviçə təhkim edirlər. Vəftiz olundu və vəftiz olunduqdan sonra Katerina adını alır.
Bütün qullar kimi Kisəbikə da azadlıq arzusunda idi. 1737-ci il sentyabrın 18-də o, ilk dəfə V. N. Tatişçevlə birlikdə yaşayan "polşalı bir qızla" qaçır. Ancaq yaşlı qadını tutub qamçılayırlar. Bu, azadlıqsevər qadını dayandır.
İkinci qaçışı da o özü başladır. Onunla birlikdə həmin il sentyabrın 26-da bu dəfə “dağ hakimiyyəti” katibi İvan Zorinin “həyət arvadı” Yekaterinburqdan qaçır. Kisəbikə tutulur və bu dəfə qamçılanır.
Bu arada, 20 aprel 1738-ci ildə tatar Toygild Julyakov yandırılaraq edam edilir, səbəb isə xristianlığı qəbul etdikdən sonra yenidən İslama qayıtmışdır. Yekaterinburqda və onun ətrafında olan bütün vəftiz olunmuş tatarlar Toygildin yandırıldığı yerə aparılır.
Qubernator Vasili Tatişevin imzaladığı Baş Mədən Kansleri haqqında fərmanda Toygild Julyakovun təqsiri belə ifadə edilir: “<...> sən yunan konfessiyasının inancına vəftiz olunaraq, Məhəmməd qanununu qəbul etdin və beləliklə, nəinki küfr cinayətinə düçar oldun, it kimi qusmasına qayıtdın və vəftiz zamanı verdiyin andlı vədinə xor baxdın <...> ”. Bu fərmanın ictimai oxunması, eləcə də Julyakovun sonradan edam edilməsi nəzərdə tutulur. Tatişşevin özü bu edamda iştirak etməmişdir, səbəb isə onun həmin an Samarada olması idi.
Toygild Jilyakov digər yeni vəftiz olunanlara xəbərdarlıq olaraq uşaqlarının gözü qarşısında odda yandırılır, lakin qəddar edam qorxusu Kisəbikəni dayandırmır. 1738-ci ilin sentyabrında o, üçüncü dəfə qaçır.
Edam
8 fevral 1739-cu il tarixində onun edamı barədə hökmdə verilir. Həmin il martın 14-də general Soymonov edam haqqında hökmü imzalayır.
Fərman verildikdən bir ay sonra, 60 yaşlı Kisəbikə Bayrasova Yekaterinburqun mərkəzi meydanında edam edilir.
Yaradıcılıqda
Başqırd yazıçısı Məryəm Burakayeva "Kisəbikənin nağılı" hekayəsini yazmışdır. Dramaturq Mixail Başkirov hekayə əsasında pyes yazır. Sterlitamak Başqırd Dram Teatrı (teatr-konsert birliyinin tərkibində) bu tamaşanın səhnələşdirilməsini həyata keçirmişdir. Mustay Kərim alna Milli Gənclər Teatrının səhnəsində, böyük uğurla başq. «Киҫәкбикә. Риүәйәт (Kisəbikə nağılı)» tamaşının premyerası baş tutur.
Səs-küylü premyeradan sonra tamaşa səhnədən çıxarılıb. Teatr artistlərinin dediyinə görə, tamaşanın ləğvi barədə sərəncam respublikanın mədəniyyət naziri tərəfindən verilib.
İstinadlar
- "Дело Екатеринбурга". 2020-11-02 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-05-21.
- Старостин А. Н. Ислам в Свердловской области. — М.: Логос, 2007. — С.28 — (Ислам в России / Подред. проф. А. В. Малашенко).
- "Запись допроса полонянки Кисякбики Байрясовой (Катерины) в Канцелярии Главного правления заводов о побегах из Екатеринбурга". book.uraic.ru. 2018-09-29 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-01-21.
- "Башинформ. 27 сентября 2021". 2021-10-08 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-05-21.
- "ИА IslamNews". 2021-10-08 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-05-21.
- "Спектакль о женщине, которую насильно крестили и сожгли за возвращение в ислам, отменили в Башкирии". 2021-10-08 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-05-21.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Kisenbike Bayrasova tatar Kisәnbikә Bajrasova basq Kiҫәnbikә Bajrasova zorla veftiz edilmis muselman qadin 1 2 Islama qayitdigi ucun yandirilmaga mehkum edilmisdir Kisenbike Bayrasovatatar Kicәnbikә Bajrasova basq Kiҫәnbikә Bajrasova Dogum tarixi 1679 Dogum yeri Sibir daruqasi d Vefat tarixi 30 aprel 1739 1739 04 30 Vefat yeri Yekaterinburq Rusiya imperiyasi Vefat sebebi yanaraq olme d Mundericat 1 Regiondaki siyasi veziyyet 2 Edam 3 Yaradiciliqda 4 IstinadlarRegiondaki siyasi veziyyetredakte1679 cu ilde Sibir daruqasinin Duvan volostunda anadan olmusdur 3 O eyni daruqanin Katay volostundan olan sexsle evlenmisdir 18 ci esrin evvellerinde Uralda taninmis dovlet xadimi Ural Meden Idaresinin bas komandiri Yekaterinburqun qurucusu Rusiya tarixinin muellifi Vasili Tatisev basda olmaqla dag hakimiyyetleri qurulur Yeni yataqlarin aktiv islenmesine baslanilir yeni zavodlar ve medenler tikilir Yerli ehali Rusiyaya birlesmek sertleri ile alinan torpaqlar uzerinde soydasliq huquqlarini itirmekden qorxur oz medeni dini ve meiset adet enenelerini qorumaga calisir Naraziliq usyana sebeb olur Dag hakimiyyetleri usyana ceza kampaniyalari ile cavab verir Usyanci kendlerin sakinleri oldurulur tehkimciliye satilinir ve zorla veftiz olunurdu Kisenbike Bayrasova cezacilar terefinden tutulur sonra Yekaterinburqa getirilir Onu yazici ve tercumeci Kiriak Kondratovice tehkim edirler Veftiz olundu ve veftiz olunduqdan sonra Katerina adini alir Butun qullar kimi Kisebike da azadliq arzusunda idi 1737 ci il sentyabrin 18 de o ilk defe V N Tatiscevle birlikde yasayan polsali bir qizla qacir Ancaq yasli qadini tutub qamcilayirlar Bu azadliqsever qadini dayandir Ikinci qacisi da o ozu basladir Onunla birlikde hemin il sentyabrin 26 da bu defe dag hakimiyyeti katibi Ivan Zorinin heyet arvadi Yekaterinburqdan qacir Kisebike tutulur ve bu defe qamcilanir Bu arada 20 aprel 1738 ci ilde tatar Toygild Julyakov yandirilaraq edam edilir sebeb ise xristianligi qebul etdikden sonra yeniden Islama qayitmisdir Yekaterinburqda ve onun etrafinda olan butun veftiz olunmus tatarlar Toygildin yandirildigi yere aparilir Qubernator Vasili Tatisevin imzaladigi Bas Meden Kansleri haqqinda fermanda Toygild Julyakovun teqsiri bele ifade edilir lt gt sen yunan konfessiyasinin inancina veftiz olunaraq Mehemmed qanununu qebul etdin ve belelikle neinki kufr cinayetine ducar oldun it kimi qusmasina qayitdin ve veftiz zamani verdiyin andli vedine xor baxdin lt gt Bu fermanin ictimai oxunmasi elece de Julyakovun sonradan edam edilmesi nezerde tutulur Tatissevin ozu bu edamda istirak etmemisdir sebeb ise onun hemin an Samarada olmasi idi Toygild Jilyakov diger yeni veftiz olunanlara xeberdarliq olaraq usaqlarinin gozu qarsisinda odda yandirilir lakin qeddar edam qorxusu Kisebikeni dayandirmir 1738 ci ilin sentyabrinda o ucuncu defe qacir Edamredakte8 fevral 1739 cu il tarixinde onun edami barede hokmde verilir Hemin il martin 14 de general Soymonov edam haqqinda hokmu imzalayir Ferman verildikden bir ay sonra 60 yasli Kisebike Bayrasova Yekaterinburqun merkezi meydaninda edam edilir YaradiciliqdaredakteBasqird yazicisi Meryem Burakayeva Kisebikenin nagili hekayesini yazmisdir Dramaturq Mixail Baskirov hekaye esasinda pyes yazir Sterlitamak Basqird Dram Teatri teatr konsert birliyinin terkibinde bu tamasanin sehnelesdirilmesini heyata kecirmisdir Mustay Kerim alna Milli Gencler Teatrinin sehnesinde boyuk ugurla basq Kiҫәkbikә Riүәjәt Kisebike nagili tamasinin premyerasi bas tutur 4 Ses kuylu premyeradan sonra tamasa sehneden cixarilib Teatr artistlerinin dediyine gore tamasanin legvi barede serencam respublikanin medeniyyet naziri terefinden verilib 5 6 Istinadlarredakte Delo Ekaterinburga 2020 11 02 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2022 05 21 Starostin A N Islam v Sverdlovskoj oblasti M Logos 2007 S 28 Islam v Rossii Podred prof A V Malashenko ISBN 978 5 98704 268 2 Zapis doprosa polonyanki Kisyakbiki Bajryasovoj Kateriny v Kancelyarii Glavnogo pravleniya zavodov o pobegah iz Ekaterinburga book uraic ru 2018 09 29 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2018 01 21 Bashinform 27 sentyabrya 2021 2021 10 08 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2022 05 21 IA IslamNews 2021 10 08 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2022 05 21 Spektakl o zhenshine kotoruyu nasilno krestili i sozhgli za vozvrashenie v islam otmenili v Bashkirii 2021 10 08 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2022 05 21 Menbe https az wikipedia org w index php title Kisenbike Bayrasova amp oldid 6663971