
Kiprdə Osmanlı imperiyası dövründə tikilmiş on beş mədrəsə var idi. Qeydlərə əsasən isə qeydiyyatdan keçmiş on bir mədrəsə olub. Bu mədrəsələr orta məktəb səviyyəsində təhsil verirdilər. Adadakı ilk mədrəsə 1573-cü ildə Lefkoşada tikilmiş Böyük Mədrəsə idi. Lefkoşadakı Kiçik Mədrəsə isə ondan beş il sonra tikilib. On iki mədrəsədən yalnız səkkizi Britaniya Kipri dövrünə qədər təhsil fəaliyyətini davam etdirə bilib.
On beş mədrəsədən doqquzu yalnız Türkiyə tərəfindən tanınan Şimali Kiprdə, beşi isə adanın cənub hissəsində yerləşir. Onlardan birinin harada yerləşməsi ilə bağlı məlumat yoxdur. Ən çox mədrəsə olan qəsəbə yeddi mədrəsəsi ilə Lefkoşa, ikinci yerdə isə iki mədrəsəsi ilə Pafos gəlir. Famaqusta, Larnaka, Limasol, Peristerona və Lefkada də mədrəsə var.
Osmanlı dövründə adada mədrəsə təhsili çox yüksək səviyyədə idi. A.Süha adlı tədqiqatçıya görə; bu dövrdə Kiprdəki mədrəsələrə Anadolunun cənubundan tələbələr cəlb olunurdu. Mersin, Anamur, Antalya və Adana tələbə göndərən əsas şəhərlər olub. XVI əsrdən sonra bütün Osmanlı imperiyasında olduğu kimi adada da bu təhsil növü zəifləməyə başladı. Əvvəllər onların bağlanması qanunla qadağan edilmişdi. Daha sonra Osmanlı dövrünün sonunda və İngiltərə hakimiyyəti altında bu təhsil daha da zəiflədi və 1939-40-cı illər tədris mövsümündə sonlandırıldı. Təhsil verən son mədrəsə olan Böyük Mədrəsə 1936-cı ildə söküldü; lakin tədris bir müddət davam etdi. 1931-ci ildə sözügedən mədrəsənin sökülərək yenidən tikiləcəyi xəbəri üzərinə bəzi ada sakinləri mədrəsəyə qarşı çıxdılar. Bu gün mədrəsələrin çoxu xarabalıqlara çevrilmişdir.
Mədrəsələr
| ]Müxtəlif mənbələrdə bəzi mədrəsələrin tikintisi ilə bağlı müxtəlif tarixlər verilib. Belə tikinti tarixləri "/" işarəsi ilə göstərilmişdir.
| Mədrəsə | Digər adları | İnşa tarixi | Yeri | Sifarişçi | Qeydlər |
|---|---|---|---|---|---|
| Büyük Mədrəsə | 1573 | Lefkoşa | İsmail Ağa | ||
| Kiçik Mədrəsə | 1578 | Lefkoşa | Bilinmir | ||
| Pir Paşa mədrəsəsi | Piri Mehmed Paşa mədrəsəsi | 1580-1584 | Lefka | Piri Mehmed Paşa | |
| Kiçik Ayasofya mədrəsəsi | 1640 | Lefkoşa | Saadəttinzadə Müftü Əhməd Əfəndi | ||
| Pafos mədrəsəsi | 1688 | Pafos | Mahmut bəy Əbu Bəkir | ||
| Sarayönü mədrəsəsi | Sarayönü mədrəsəsi | 1748 | Lefkoşa | Bəkir Paşa | |
| Ərəb Əhməd mədrəsəsi | Ərəb Paşa mədrəsəsi Həmidiyə mədrəsəsi Ərab Əhməd mədrəsəsi | 1764-1782 | Lefkoşa | Şəraibzadə Osman Əfəndi | |
| Sezayizadə mədrəsəsi | 1791 | Lefkoşa | Hacı Osman | ||
| İskələ mədrəsəsi | 1816-1826 | Larnaka | Hacı İbrahim Ağa | ||
| Əhməd Rəşid mədrəsəsi | 1820 | Bilinmir | |||
| Qütüb Osman mədrəsəsi | Famaqusta mədrəsəsi | 1826 | Famaqusta | Seyid Mehmed Ağa | |
| Laləli mədrəsə | 1827 | Lefkoşa | Muhassıl (Kipr valisi) Əli Ruhi Əfəndi | ||
| Limasol mədrəsəsi | Köprülü mədrəsəsi | 1825-1829 | Limasol | Körpülü Hacı İbrahim Ağa | |
| Pafos mədrəsəsi | Hoca İbrahim mədrəsəsi | 1850 | Pafos | Hoca İbrahim Sıdıq | |
| Peristerona mədrəsəsi | 1837-1875 | Peristerona | Bilinmir |
Mövcud vəziyyət
| ]Bu gün bəzi mədrəsələr xarabalığa çevrilib. Lefkoşadakı Böyük Mədrəsə 1936-cı ildə dağıldıqdan və bir neçə il sonra tamamilə tərk edildikdən sonra xarabalığa çevrildi, mədrəsənin yalnız xarabalıqları qalıb. Bundan başqa, mədrəsənin bulağı bugünümüzədək qalıb. Kiçik Mədrəsənin yalnız xarabalıqları və bulağı günümüzə qədər gəlib çatmışdır.
Peristerona mədrəsəsi də xarabalığa çevrilib. Yalnız Pir Paşa mədrəsəsinin xarabalıqları günümüzə qədər gəlib çatıb. Mədrəsə tikildikdən dərhal sonra 1584-cü ildə dağılmış, 1825-ci ildə təmir edilsə də, zamanla yenidən xarablığa çevrilib.
İqtisadiyyat və əmlak
| ]
Bütün mədrəsələr Vəqflər İdarəsinə (Evkaf) bağlı idi. Mədrəsələrin tikintisi və tələbələrin təhsili üçün tələb olunan maddiyyat sifarişçilər tərəfindən qarşılanırdı.
1927-1938-ci illərə aid saxlanılmış qeydlərdə Həmidiyyə (Ərəb Əhməd) mədrəsəsi, Böyük Mədrəsə və Kiçik Mədrəsənin vəqfləri olduğu görülür. Məscidin tabeliyində olanların və fəaliyyət göstərməyənlərin qeydiyyatı aparılmırdı. Bu dövrdə vəqflərin köynək, sənəd və vərəq sayı aşağıdakı kimi verilib. Burada köynək sözü “fayl kartonu” mənasında, vərəq sözü isə “yazılı kağız” mənasında işlənmişdir.
| Mədrəsə | Köynək sayı | Sənəd sayı | Vərəq sayı |
| Böyük Mədrəsə | 28 | 38 | 38 |
| Kiçik Mədrəsə | 7 | 9 | 9 |
| Həmidiyyə (Ərəb Əhməd) mədrəsəsi | 13 | 19 | 19 |
Mədrəsə bulaqları
| ]Böyük Mədrəsə və Kiçik Mədrəsədə bulaqlar tikilmişdir. Hər iki mədrəsədən qalan yeganə zədələnməmiş tikililər onların bulaqlarıdır. Mədrəsələrin suya olan ehtiyacını ödəmək üçün bulaqlar tikilirdi. Kiçik Mədrəsədəki bulağın adı "Əli Ruhi Əfəndi bulağı"dır. Bu bulaq vaxtilə mədrəsənin içərisində olub, lakin indi mədrəsə söküldükdən sonra açıqdadır. Böyük Mədrəsə bulağı 1828-ci ildə tikilib və mədrəsənin həyətində yerləşirdi. Bugünkü günümüzdə təmir edildiyi üçün orijinallığını itirib.
Mədrəsələr və məscidlər
| ]Adadakı mədrəsələr əvvəlcə məscidlərdən asılı olmayaraq tikilmişdir. Sonralar məscidlərin nəzdində mədrəsələr artmağa başladı. Bu gün məscidlərlə eyni adlı mədrəsələr də var. Peristerona məscidi və Peristerona mədrəsəsi, Pir Paşa məscidi və Pir Paşa mədrəsəsi bunlardan bir neçəsidir.
Qeydlər
| ]- Bəzi mənbələrə görə, mədrəsə Kipr valisi Piri Paşa tərəfindən tikilmişdir. O, mədrəsəni tikdirən Pafos sancaqdarı Mehmed Paşanın atası olub.
İstinadlar
| ]- Atalay, Talip. "Geçmişten Günümüze Kıbrıs" (Türkçe)
- Alasya, Halil Fikret. Kıbrıs tarihi ve Kıbrısta türk eserleri.
- "Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti ve Eğitim" (PDF). dergiler.ankara.edu.tr. 1983. 14 Ağustos 2011 tarixində arxivləşdirilib (PDF).
- Gazioğlu, Ahmet C. The Turks in Cyprus: a province of the Ottoman Empire (1571-1878). K. Rüstem.
- The Turks in Cyprus: a province of the Ottoman Empire (1571-1878). K. Rüstem. 1990. (#first_missing_last)
- . 1962.
- "Zorunlu Din Eğitimi ve Kur'an Kursları". Kıbrıs Türk Öğretmenler Sendikası. İstifadə tarixi: 7 Eylül 2010.[ölü keçid]
- Hakeri, Bener Hakkı. .
- "Piri Mehmet Paşa Camii" (Türkçe). Yeni Düzen.[ölü keçid]
- Özgüven, Burcu. "From the Ottoman Province to the Colony: Late Ottoman Educational Buildings in Nicosia" (PDF). jfa.arch.metu.edu.tr. 3 Ocak 2016 tarixində arxivləşdirilib (PDF).
- Hakeri, Bener Hakkı. . Kıbrıs Gazetesi Yayınları. 1992.
- Hakeri, Bener Hakkı. . Kıbrıs Gazetesi Yayınları.
- Beratlı, Nazım. Kıbrıslı Türklerin tarihi, 3. cilt.
- "Kıbrıs'taki İslam Eserleri" (Türkçe). KKTC Dışişleri Bakanlığı. 5 Ağustos 2012 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 7 Eylül 2010.
- Hakeri, Bener Hakkı. . Kıbrıs Gazetesi Yayınları.
- Hakeri, Bener Hakkı. . Kıbrıs Gazetesi Yayınları.
- Küçük, Cengiz. "Lefke-6". Kıbrıs.net - Lefke Çevre ve Tanıtma Derneği. 12 Şubat 2005 tarixində arxivləşdirilib.
- "Vakıf Dosyaları Kataloğu" (PDF) (Türkçe). arsiv.kamunet.net. 5 Ekim 2014 tarixində arxivləşdirilib (PDF).
- "Büyük Türkçe Sözlük - varak" (Türkçe). Türk Dil Kurumu. 6 Mart 2010 tarixində arxivləşdirilib.
- Hakeri, Bener Hakkı. . Kıbrıs Gazetesi Yayınları.
- Hakeri, Bener Hakkı. . Kıbrıs Gazetesi Yayınları.
- Hakeri, Bener Hakkı. . Kıbrıs Gazetesi Yayınları.
- Hakeri, Bener Hakkı. . Kıbrıs Gazetesi Yayınları.
Ədəbiyyat
| ]- Süha, Ali. Kıbrıs'ta Türk Maarifi. Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları. 1971.
- Alasya, H. F. Kıbrıs'ta Eğitim Müesseselerinin Son Durumu. Türk Kültürü. 1966.
- Alasya, H. F. Kıbrıs'taki Türk Eğitim Müesseseleri. Türk Kültürü. 1963.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Vikipediya azad ensiklopediya Kicik Medresenin bulagi Kiprde Osmanli imperiyasi dovrunde tikilmis on bes medrese var idi Qeydlere esasen ise qeydiyyatdan kecmis on bir medrese olub Bu medreseler orta mekteb seviyyesinde tehsil verirdiler Adadaki ilk medrese 1573 cu ilde Lefkosada tikilmis Boyuk Medrese idi Lefkosadaki Kicik Medrese ise ondan bes il sonra tikilib On iki medreseden yalniz sekkizi Britaniya Kipri dovrune qeder tehsil fealiyyetini davam etdire bilib On bes medreseden doqquzu yalniz Turkiye terefinden taninan Simali Kiprde besi ise adanin cenub hissesinde yerlesir Onlardan birinin harada yerlesmesi ile bagli melumat yoxdur En cox medrese olan qesebe yeddi medresesi ile Lefkosa ikinci yerde ise iki medresesi ile Pafos gelir Famaqusta Larnaka Limasol Peristerona ve Lefkada de medrese var Osmanli dovrunde adada medrese tehsili cox yuksek seviyyede idi A Suha adli tedqiqatciya gore bu dovrde Kiprdeki medreselere Anadolunun cenubundan telebeler celb olunurdu Mersin Anamur Antalya ve Adana telebe gonderen esas seherler olub XVI esrden sonra butun Osmanli imperiyasinda oldugu kimi adada da bu tehsil novu zeiflemeye basladi Evveller onlarin baglanmasi qanunla qadagan edilmisdi Daha sonra Osmanli dovrunun sonunda ve Ingiltere hakimiyyeti altinda bu tehsil daha da zeifledi ve 1939 40 ci iller tedris movsumunde sonlandirildi Tehsil veren son medrese olan Boyuk Medrese 1936 ci ilde sokuldu lakin tedris bir muddet davam etdi 1931 ci ilde sozugeden medresenin sokulerek yeniden tikileceyi xeberi uzerine bezi ada sakinleri medreseye qarsi cixdilar Bu gun medreselerin coxu xarabaliqlara cevrilmisdir Medreseler span Muxtelif menbelerde bezi medreselerin tikintisi ile bagli muxtelif tarixler verilib Bele tikinti tarixleri isaresi ile gosterilmisdir Medrese Diger adlari Insa tarixi Yeri Sifarisci QeydlerBuyuk Medrese 1573 Lefkosa Ismail AgaKicik Medrese 1578 Lefkosa BilinmirPir Pasa medresesi Piri Mehmed Pasa medresesi 1580 1584 Lefka Piri Mehmed PasaKicik Ayasofya medresesi 1640 Lefkosa Saadettinzade Muftu Ehmed EfendiPafos medresesi 1688 Pafos Mahmut bey Ebu BekirSarayonu medresesi Sarayonu medresesi 1748 Lefkosa Bekir PasaEreb Ehmed medresesi Ereb Pasa medresesi Hemidiye medresesi Erab Ehmed medresesi 1764 1782 Lefkosa Seraibzade Osman EfendiSezayizade medresesi 1791 Lefkosa Haci OsmanIskele medresesi 1816 1826 Larnaka Haci Ibrahim AgaEhmed Resid medresesi 1820 BilinmirQutub Osman medresesi Famaqusta medresesi 1826 Famaqusta Seyid Mehmed AgaLaleli medrese 1827 Lefkosa Muhassil Kipr valisi Eli Ruhi EfendiLimasol medresesi Koprulu medresesi 1825 1829 Limasol Korpulu Haci Ibrahim AgaPafos medresesi Hoca Ibrahim medresesi 1850 Pafos Hoca Ibrahim SidiqPeristerona medresesi 1837 1875 Peristerona BilinmirMovcud veziyyet span Bu gun bezi medreseler xarabaliga cevrilib Lefkosadaki Boyuk Medrese 1936 ci ilde dagildiqdan ve bir nece il sonra tamamile terk edildikden sonra xarabaliga cevrildi medresenin yalniz xarabaliqlari qalib Bundan basqa medresenin bulagi bugunumuzedek qalib Kicik Medresenin yalniz xarabaliqlari ve bulagi gunumuze qeder gelib catmisdir Peristerona medresesi de xarabaliga cevrilib Yalniz Pir Pasa medresesinin xarabaliqlari gunumuze qeder gelib catib Medrese tikildikden derhal sonra 1584 cu ilde dagilmis 1825 ci ilde temir edilse de zamanla yeniden xarabliga cevrilib Iqtisadiyyat ve emlak span Eli Ruhi Efendi bulaginin goruntusu Butun medreseler Veqfler Idaresine Evkaf bagli idi Medreselerin tikintisi ve telebelerin tehsili ucun teleb olunan maddiyyat sifarisciler terefinden qarsilanirdi 1927 1938 ci illere aid saxlanilmis qeydlerde Hemidiyye Ereb Ehmed medresesi Boyuk Medrese ve Kicik Medresenin veqfleri oldugu gorulur Mescidin tabeliyinde olanlarin ve fealiyyet gostermeyenlerin qeydiyyati aparilmirdi Bu dovrde veqflerin koynek sened ve vereq sayi asagidaki kimi verilib Burada koynek sozu fayl kartonu menasinda vereq sozu ise yazili kagiz menasinda islenmisdir Medrese Koynek sayi Sened sayi Vereq sayiBoyuk Medrese 28 38 38Kicik Medrese 7 9 9Hemidiyye Ereb Ehmed medresesi 13 19 19Medrese bulaqlari span Boyuk Medrese ve Kicik Medresede bulaqlar tikilmisdir Her iki medreseden qalan yegane zedelenmemis tikililer onlarin bulaqlaridir Medreselerin suya olan ehtiyacini odemek ucun bulaqlar tikilirdi Kicik Medresedeki bulagin adi Eli Ruhi Efendi bulagi dir Bu bulaq vaxtile medresenin icerisinde olub lakin indi medrese sokuldukden sonra aciqdadir Boyuk Medrese bulagi 1828 ci ilde tikilib ve medresenin heyetinde yerlesirdi Bugunku gunumuzde temir edildiyi ucun orijinalligini itirib Medreseler ve mescidler span Adadaki medreseler evvelce mescidlerden asili olmayaraq tikilmisdir Sonralar mescidlerin nezdinde medreseler artmaga basladi Bu gun mescidlerle eyni adli medreseler de var Peristerona mescidi ve Peristerona medresesi Pir Pasa mescidi ve Pir Pasa medresesi bunlardan bir necesidir Qeydler span Bezi menbelere gore medrese Kipr valisi Piri Pasa terefinden tikilmisdir O medreseni tikdiren Pafos sancaqdari Mehmed Pasanin atasi olub Istinadlar span Atalay Talip Gecmisten Gunumuze Kibris Turkce Alasya Halil Fikret Kibris tarihi ve Kibrista turk eserleri Kuzey Kibris Turk Cumhuriyeti ve Egitim PDF dergiler ankara edu tr 1983 14 Agustos 2011 tarixinde arxivlesdirilib PDF Gazioglu Ahmet C The Turks in Cyprus a province of the Ottoman Empire 1571 1878 K Rustem The Turks in Cyprus a province of the Ottoman Empire 1571 1878 K Rustem 1990 first missing last 1962 Zorunlu Din Egitimi ve Kur an Kurslari Kibris Turk Ogretmenler Sendikasi Istifade tarixi 7 Eylul 2010 olu kecid Hakeri Bener Hakki Piri Mehmet Pasa Camii Turkce Yeni Duzen olu kecid Ozguven Burcu From the Ottoman Province to the Colony Late Ottoman Educational Buildings in Nicosia PDF jfa arch metu edu tr 3 Ocak 2016 tarixinde arxivlesdirilib PDF Hakeri Bener Hakki Kibris Gazetesi Yayinlari 1992 Hakeri Bener Hakki Kibris Gazetesi Yayinlari Beratli Nazim Kibrisli Turklerin tarihi 3 cilt Kibris taki Islam Eserleri Turkce KKTC Disisleri Bakanligi 5 Agustos 2012 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 7 Eylul 2010 Hakeri Bener Hakki Kibris Gazetesi Yayinlari Hakeri Bener Hakki Kibris Gazetesi Yayinlari Kucuk Cengiz Lefke 6 Kibris net Lefke Cevre ve Tanitma Dernegi 12 Subat 2005 tarixinde arxivlesdirilib Vakif Dosyalari Katalogu PDF Turkce arsiv kamunet net 5 Ekim 2014 tarixinde arxivlesdirilib PDF Buyuk Turkce Sozluk varak Turkce Turk Dil Kurumu 6 Mart 2010 tarixinde arxivlesdirilib Hakeri Bener Hakki Kibris Gazetesi Yayinlari Hakeri Bener Hakki Kibris Gazetesi Yayinlari Hakeri Bener Hakki Kibris Gazetesi Yayinlari Hakeri Bener Hakki Kibris Gazetesi Yayinlari Edebiyyat span Suha Ali Kibris ta Turk Maarifi Turk Kulturunu Arastirma Enstitusu Yayinlari 1971 Alasya H F Kibris ta Egitim Muesseselerinin Son Durumu Turk Kulturu 1966 Alasya H F Kibris taki Turk Egitim Muesseseleri Turk Kulturu 1963 Kateqoriyalar Simali Kipr mescidleriSimali Kipr Turk RespublikasiKiprNikosiya tikilileriGizli kateqoriya Cagirilan sablonun tekrar arqumentlerinden istifade eden sehifeler