Kimyəvi reaksiyalar dönən və dönməyən olmaqla iki qrupa bölünür. Yalnız bir istiqamətdə gedən reaksiyalara dönməyən (və ya axıra qədər gedən reaksiyalar) deyilir. Məhlulda reaksiyanın axıra qədər getməsi üçün alınan məhsullardan biri qaz və ya çöküntü halında ayrılmalı, yaxud da az disossasiya edən maddə (zəif elektrolit) olmalıdır. Məsələn:
NaCl+AgNO3→AgCl↓ +NaNO3
Na2CO3+ 2HCl →2NaCl+ CO2↑ + H2O
KOH+HNO3→ KNO3+ H2O
Dönməyən reaksiyalar o qədər də çox deyil. Əksər reaksiyalar dönəndir. Reaksiyanın dönməyən olması anlayışı nisbidir və şəraitdən asılı olaraq dönər də ola bilər. Qapalı sistemdə aparılan proseslərdə heç bir reaksiya axıra qədər getmir.Eyni şəraitdə, eyni vaxtda iki qarşılıqlı əks istiqamətdə gedən reaksiyalar dönər reaksiyalar adlanır.Dönən kimyəvi reaksiyalarda başlanğıc halında reaksiyaya daxil olan maddələrin qatılığı çox olur. Lakin müəyyən vaxtdan sonra reaksiya məhsullarının qatılığı artır, başlanğıc maddələrin qatılığı isə azalır. Məhsulun alınması tərəfə (və ya sağa) yönələn reaksiya düzünə gedən reaksiya adlanır (onun sürəti ʋdüz ilə işarə edilir). Alınan məhsulların qatılığı müəyyən həddə çatdıqda, başlanğıc maddələr tərəfə (sola) gedən reaksiyanın sürəti artmağa başlayır. İlkin maddələrin alınması istiqamətinə yönələn reaksiya əksinə gedən reaksiya adlandırılır (onun sürəti ʋəks ilə işarə edilir). Nəhayət, müəyyən vaxtda hər iki istiqamətdə gedən reaksiyaların sürəti bərabərləşir və sistemdə dinamik tarazlıq yaranır. ʋdüz=ʋəks Dönər reaksiyalarda düzünə və əksinə gedən reaksiyaların sürətlərinin bərabər olduğu hala kimyəvi tarazlıq deyilir. Hidrogenin azotla qarşılıqlı təsiri misalında düzünə və əksinə gedən reaksiyaları belə təsvir etmək olar: Reaksiyanın kimyəvi tarazlıq halını müəyyən zaman müddətində alınan və parçalanan molekulların sayı ilə ifadə etmək olar. Vahid zamanda alınan və parçalanan molekulların sayının bərabər olduğu hala tarazlıq halı deyilir. Reaksiyada iştirak edən maddələrin tarazlıq halına uyğun gələn qatılıq tarazlıq qatılığı adlanır. Bəzən tarazlıq qatılıqlarına görə reaksiyaya daxil olan maddələrin qatılığını və əksinə, maddələrin verilən başlanğıc qatılığına görə tarazlıq halına uyğun qatılığını hesablamaq tələb olunur. Reaksiya məhsullarının tarazlıq qatılıqları hasilinin. reaksiyaya daxil olan başlanğıc maddələrin tarazlıq qatılıqları hasilinə olan nisbəti dəyişməz kəmiyyət olub, tarazlıq sabiti adlanır. K>1 olduqda reaksiya düz istiqamətə, K<1 olduqda isə əks istiqamətə daha çox yönəlmiş olur. K=1 olduqda başlanğıc və son maddələrin tarzlıq qatılıqları hasili bərabərləşir. Tarazlıq qatılığı adətən [A], [B] və s. şəklində göstərilir. Tarazlıq qatılıqları məlum olduqda tarazlıq sabitinin qiymətini hesablamaq olar. Tarazlıq sabiti (K) maddələrin təbiətindən və temperaturdan asılı olduğu halda, maddələrin qatılığından asılı deyil. Qeyd etmək lazımdır ki, temperaturun artması həmişə Kdüz və Kəks kəmiyyətlərinin artmasına səbəb olur. Lakin Kdüz/Kəks nisbətinin qiyməti azala da bilər. Bu onunla izah edilir ki, temperatur dəyişdikdə düzünə və tərsinə gedən reaksiyaların sürəti bərabər olmur. B maşqa sözlə desək, bu hal Kdüz və Kəks sabitlərinin hansının daha sürətlə artmasından asılıdır. Tarazlıq sabiti nin qiyməti düzünə gedən reaksiyanın əksinə gedən reaksiyaya nisbətən neçə dəfə sürətlə getdiyini göstərir. Əksər reaksiyalarda temperatur dəyişdikdə Kdüz və Kəks sabitlərinin qiymətləri təxminən eyni dərəcədə dəyişir. Belə hallarda tarazlıq sabiti temperaturdan az asılı olur.Tarazlığa təsir edən amillər. Xarici şərait dəyişmədikdə sistemin tarazlıq halı uzun müddət sabit qala bilər. Xarici şərait dedikdə temperatur, təzyiq (maddələr qaz halında olduqda) və maddələrin qatılığı nəzərdə tutulur. Bunlardan birini dəyişdikdə tarazlıq pozulur və reaksiyada iştirak edən maddələrin qatılığı yeni tarzlıq halı yaranana qədər dəyişir. Aydındır ki, yeni yaranan tarazlıqda qatılıqların qiyməti əvvəlki qiymətindən fərqlənir. Sistemin bir tarazlıq halından digərinə keçməsinə tarzlığın yerdəyişməsi deyilir. Xarici şəraitin kimyəvi tarazlığa təsiri Le-Şatelye prinsipi ilə müəyyən edilir. Bu prinsip aşağıdakı kimi ifadə olunur:Tarazlıqda olan sistemə hər hansı xarici təsir göstərilərsə, tarazlıq həmin təsirin azalması istiqamətində yerini dəyişir.Bu zaman yerdəyişmə tarazlıq yaranana qədər davam edir.Qatılığın tarazlığa təsiri. Le-Şatelye prinsipinə əsasən reaksiyada iştirak edən maddələrdən birinin qatılığını artırdıqda tarazlıq həmin maddənin qatılığının azalması istiqamətinə yönələr.
Xarici keçidlər
“Kimya” Abituriyentlər və yuxarı sinif şagirdləri üçün dərs vəsaiti,BAKI-2005, V.M.Abbasov, M.M.Abbasov, T.H.Xanlarov, V.S.Əliyev, T.C.Güləliyev, H.M.Əlimərdanov, N.Q.Əzməmmədov, R.M.Mustafayeva, A.H.Batıyeva.
kimyəvi, tarazlıq, məqaləni, vikiləşdirmək, lazımdır, lütfən, məqaləni, ümumvikipediya, redaktə, qaydalarına, uyğun, şəkildə, tərtib, edin, kimyəvi, reaksiyalar, dönən, dönməyən, olmaqla, qrupa, bölünür, yalnız, istiqamətdə, gedən, reaksiyalara, dönməyən, axır. Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Kimyevi reaksiyalar donen ve donmeyen olmaqla iki qrupa bolunur Yalniz bir istiqametde geden reaksiyalara donmeyen ve ya axira qeder geden reaksiyalar deyilir Mehlulda reaksiyanin axira qeder getmesi ucun alinan mehsullardan biri qaz ve ya cokuntu halinda ayrilmali yaxud da az disossasiya eden madde zeif elektrolit olmalidir Meselen NaCl AgNO3 AgCl NaNO3Na2CO3 2HCl 2NaCl CO2 H2OKOH HNO3 KNO3 H2ODonmeyen reaksiyalar o qeder de cox deyil Ekser reaksiyalar donendir Reaksiyanin donmeyen olmasi anlayisi nisbidir ve seraitden asili olaraq doner de ola biler Qapali sistemde aparilan proseslerde hec bir reaksiya axira qeder getmir Eyni seraitde eyni vaxtda iki qarsiliqli eks istiqametde geden reaksiyalar doner reaksiyalar adlanir Donen kimyevi reaksiyalarda baslangic halinda reaksiyaya daxil olan maddelerin qatiligi cox olur Lakin mueyyen vaxtdan sonra reaksiya mehsullarinin qatiligi artir baslangic maddelerin qatiligi ise azalir Mehsulun alinmasi terefe ve ya saga yonelen reaksiya duzune geden reaksiya adlanir onun sureti ʋduz ile isare edilir Alinan mehsullarin qatiligi mueyyen hedde catdiqda baslangic maddeler terefe sola geden reaksiyanin sureti artmaga baslayir Ilkin maddelerin alinmasi istiqametine yonelen reaksiya eksine geden reaksiya adlandirilir onun sureti ʋeks ile isare edilir Nehayet mueyyen vaxtda her iki istiqametde geden reaksiyalarin sureti beraberlesir ve sistemde dinamik tarazliq yaranir ʋduz ʋeks Doner reaksiyalarda duzune ve eksine geden reaksiyalarin suretlerinin beraber oldugu hala kimyevi tarazliq deyilir Hidrogenin azotla qarsiliqli tesiri misalinda duzune ve eksine geden reaksiyalari bele tesvir etmek olar Reaksiyanin kimyevi tarazliq halini mueyyen zaman muddetinde alinan ve parcalanan molekullarin sayi ile ifade etmek olar Vahid zamanda alinan ve parcalanan molekullarin sayinin beraber oldugu hala tarazliq hali deyilir Reaksiyada istirak eden maddelerin tarazliq halina uygun gelen qatiliq tarazliq qatiligi adlanir Bezen tarazliq qatiliqlarina gore reaksiyaya daxil olan maddelerin qatiligini ve eksine maddelerin verilen baslangic qatiligina gore tarazliq halina uygun qatiligini hesablamaq teleb olunur Reaksiya mehsullarinin tarazliq qatiliqlari hasilinin reaksiyaya daxil olan baslangic maddelerin tarazliq qatiliqlari hasiline olan nisbeti deyismez kemiyyet olub tarazliq sabiti adlanir K gt 1 olduqda reaksiya duz istiqamete K lt 1 olduqda ise eks istiqamete daha cox yonelmis olur K 1 olduqda baslangic ve son maddelerin tarzliq qatiliqlari hasili beraberlesir Tarazliq qatiligi adeten A B ve s seklinde gosterilir 1 Tarazliq qatiliqlari melum olduqda tarazliq sabitinin qiymetini hesablamaq olar Tarazliq sabiti K maddelerin tebietinden ve temperaturdan asili oldugu halda maddelerin qatiligindan asili deyil Qeyd etmek lazimdir ki temperaturun artmasi hemise Kduz ve Keks kemiyyetlerinin artmasina sebeb olur Lakin Kduz Keks nisbetinin qiymeti azala da biler Bu onunla izah edilir ki temperatur deyisdikde duzune ve tersine geden reaksiyalarin sureti beraber olmur B masqa sozle desek bu hal Kduz ve Keks sabitlerinin hansinin daha suretle artmasindan asilidir Tarazliq sabiti nin qiymeti duzune geden reaksiyanin eksine geden reaksiyaya nisbeten nece defe suretle getdiyini gosterir Ekser reaksiyalarda temperatur deyisdikde Kduz ve Keks sabitlerinin qiymetleri texminen eyni derecede deyisir Bele hallarda tarazliq sabiti temperaturdan az asili olur Tarazliga tesir eden amiller Xarici serait deyismedikde sistemin tarazliq hali uzun muddet sabit qala biler Xarici serait dedikde temperatur tezyiq maddeler qaz halinda olduqda ve maddelerin qatiligi nezerde tutulur Bunlardan birini deyisdikde tarazliq pozulur ve reaksiyada istirak eden maddelerin qatiligi yeni tarzliq hali yaranana qeder deyisir Aydindir ki yeni yaranan tarazliqda qatiliqlarin qiymeti evvelki qiymetinden ferqlenir Sistemin bir tarazliq halindan digerine kecmesine tarzligin yerdeyismesi deyilir Xarici seraitin kimyevi tarazliga tesiri Le Satelye prinsipi ile mueyyen edilir Bu prinsip asagidaki kimi ifade olunur Tarazliqda olan sisteme her hansi xarici tesir gosterilerse tarazliq hemin tesirin azalmasi istiqametinde yerini deyisir Bu zaman yerdeyisme tarazliq yaranana qeder davam edir Qatiligin tarazliga tesiri Le Satelye prinsipine esasen reaksiyada istirak eden maddelerden birinin qatiligini artirdiqda tarazliq hemin maddenin qatiliginin azalmasi istiqametine yoneler 2 Xarici kecidler Redakte Kimya Abituriyentler ve yuxari sinif sagirdleri ucun ders vesaiti BAKI 2005 V M Abbasov M M Abbasov T H Xanlarov V S Eliyev T C Guleliyev H M Elimerdanov N Q Ezmemmedov R M Mustafayeva A H Batiyeva https ru wikipedia org wiki D0 A5 D0 B8 D0 BC D0 B8 D1 87 D0 B5 D1 81 D0 BA D0 BE D0 B5 D1 80 D0 B0 D0 B2 D0 BD D0 BE D0 B2 D0 B5 D1 81 D0 B8 D0 B5Menbe https az wikipedia org w index php title Kimyevi tarazliq amp oldid 5749912, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
