fbpx
Wikipedia

Kazım Meçiyev

Avqust 12, 2021

Kazım Meçiyev (1859-1945)—Güney Qafqazda yaşayan balkarların şair-filosofu, ilahiyyatçı.

Həyatı

Kazım Bekkin oğlu Meçiyev 1859-cu ildə o dövrki Tersk vilayətinin Holam-Bızıngi bölgəsində yerləşən Şiki kəndində dəmirçi ailəsində doğulub. İndi həmin bölgə Rusiya Federasiyasının Kabarda-Balkar Respublikasına daxildir. Lakin şairin doğulduğu kənd artıq burda yoxdur. Çünki 1944-cü il martın 8-də Sovet hökuməti balkarları ata-baba yurdları Qafqazdan elliklə Türküstana sürgün etdiyindən bir çox kəndlər kimi Şiki kəndi də xaraba qalıb. Əslində bu Rusiyanın Türk xalqlarını tarixi ata-baba yurdları olan Güney bölgələrindən, yəni dindaşları və soydaşları yaşayan Osmanlı dövlətinin sərhədlərindən qovma siyasətinin son mərhələsi olub.

Şiki kəndində yaşayan dəmirçi Bekkinin Kazım adını qoyduğu oğlu doğulan il Qafqaz xalqları üçün kədər və qüssə ili olub. Rusiya İmperiyasının işğalçılıq siyasətinə qarşı 30 il müqavimət göstərmiş xalq üsyana ara verib. Üsyana rəhbərlik edən, tarixə adını qızıl hərflərlə yazdıran, təslim olsa da, yaddaşlarda qalib kimi qalmış Şeyx Şamil din adamlarının qərarı ilə mübarizəni dayandırdığını elan etsə də, Rusiyanı bir sıra islahatlar aparmağa məcbur edib. Rusiya təhkimçilik hüququnu ləğv etməli olub. Şeyx Şamilin başçılıq etdiyi silahlı müqavimətin nəticəsindən rus xalqı da yararlanıb.

Kazımın adı və soyadı Kazım Bekkin ulu Meçilanı kimi də yazılır. Bizim "oğlu" kimi tələffüz etdiyimiz və yazdığımız sözü qıpçaq kökənli balkarlar, qaraçaylar, noqaylar, qazaxlar, qırğızlar ulu şəklində tələffüz edir və yazırlar. Kazım uşaqlıqdan şikəst olub. Fiziki gücünü tətbiq etməklə, yəni ağır dəmirçi əməyi ilə ailəsini dolandıran Bekkin şikəst övladının dağlar qoyununda, təbətin sərt üzünü göstərdiyi bir bölgədə yaşaya bilməsinin çətin olacağını görüb. Buna görə də kiçik yaşlarından iti hafizəsilə diqqəti cəlb edən, yazmağa və oxumağa meyilli oğlunu kəndə tez-tez gələn din adamı Çepelli əfəndiyə verib ki, onu oxutsun.

Xalq arasında böyük nüfuzu olan və xeyirxahlığı ilə tanınan Çepelli əfəndi kiçik Kazımı özü ilə Bızınq kəndinə gətirərək ona təhsil verib. Üç ildən sonra isə onu Lesken kəndindəki mədrəsəyə göndərib. Dəmirçi Bekkin oğlu mədrəsədə yalnız dini elmləri öyrәnməklə kifayətlənməyib, türk, ərəb, fars dillərinin qrammatikasını, poeziyanın nəzəriyyəsini öyrənib və şeir yazmağa başlayıb.

Kazım Bekkin oğlu doğulduğu kəndə dönüb mollalıq etməyib. O, həm dini bilikləri təbliğ edib, həm də şeirlər və poemalar yazıb. 1891-ci ildə mövzusunu Qurandan götürərək tamamladığı "Tahir və Züleyxa" poeması böyük maraqla qarşılanıb. Çünki bu mövzuda bir çox ünlü şairlər türk, fars, ərəb və b. dillərdə gözəl sənət əsərləri yaradıblar. Kazım Bekkin oğlunun məharəti onda olub ki, yazılı ədəbi dil ənənəsi olmayan balkar türkcəsinin dialektlərindən yararlanaraq həm dərin fəlsəfi fikri bədii şəkildə verə bilib, həm də yazı dilini formalaşdırıb.

Bu uğurlu addımdan sonra ilahiyyatçı şair 1898-ci ildə "Şikayət", 1903-cü ildə isə üçüncü poemasını tamamlayıb. Həmin il 44 yaşlı Kazım Meçiyev həcc ziyarətinə gedib. İlahiyyatçı şair fiziki cəhətdən zəif olsa da, iradəcə olduqca güclü olub. O, 1910-cu ildə ikinci dəfə həcc ziyarətinə getməklə yanaşı İstanbula, Şama, Bağdada və b. şəhərlərə səyahət də edib. Misirə səyahəti zamanı Qahirədəki Əl-Əzxәr Unversitetinə daxil olaraq ilahiyyata dair biliklərini artırıb. Doğunun bir çox şəhərlərini gəzib, ünlü şəxsiyyətlərlə görüşməsi, biliyini artırması onun dünyagörüşünün genişlənməsinə olduqca böyük təsir edib.

İlahiyyatçı şairin ilk kitabı 1906-cı ildə Teymirxanşurada, indiki Dağıstan Cümhuriyyәtinin Buynaksk şəhərində çap olunub. Kitaba daxil edilmiş "İman-İslam" didaktik poeması əsəri balkar türkcəsində ilk mətbu əsər sayılıb.

İti hafizəsi sayəsində xalq arasında geniş yayılan mahnıları, cırları və dastanları yaddaşında saxlayıb və onların təsiri ilə ilk şeirlərini yazmağa başlayan Kazım Bekkin oğlu az zamanda şifahi xalq ədəbiyyatını, aşıq-ozan ənənəsini yazılı ədəbiyyata gətirən bir ustad kimi tanınıb. "Peyğənbər" poemasını, "İsmayıl kıssası" və b. əsərlərini yardıb. "İsmayıl kıssası" əsərində Qurani-Kərimdə özünə yer tapan, islam dinində olduqca önəm verilən, Allaha insanın qurban kəsilməsinə son verən, insan qurbanının qoçla əvəz olunması hadisəsi təsvir edilib.

Hacı Kazımın şeirləri bölgədə dillər əzbəri olub. Onun şeirlərini toylarda, məclislərdə xalq mahnıları kimi oxuyublar. Xalqının çoxsaylı təbəqəsinin təhsil almağa imkanı olmadığını görən Kazım dini mövzuları xalq şeiri ruhunda, sadə və anlaşıqlı dildə nəzmə çəkib. Onun yazdığı zikrlər xalq arasında geniş yayılıb. Bu da insanların islam dini ilə yaxından tanışlığına, onun qaydalarından xəbərdar olmalarına şərait yaradıb.

1914-cü ildə Temirxanşurada "İman-İslam" əsəri yenidən çap edilib. Şairin 1918-ci ildə yenə Temirxanşurada çap etdirdiyi "Soltan-Hamit al Çegemi" şeiri də xalq arasında yayılıb. Balkarların yaşadığı Çegem dərəsində üsyan qaldırmış insanların rəhbəri Soltan Hamit Kalabeyə həsr etdiyi bu şeirin həcmi böyük olsa da, xalq onu əzbərləməkdən zövq alıb.

Yaradıcılığı çoxcəhətli olan Kazım Meçiyev şeirlərində ən çox insanı tərənnüm edib. "Adımız insandır" şeirində şair ədəbiyyatda humanizm məsələsi ətrafında gedən mübahisələrə münasibətini bildirib və insanın ən yüksək qiymətə layiq olduğunu göstərib. "Ovçuların mahnısı", "Buz jigit" şeirlərini və "Tahir və Zöhrə" poemasını bu sənətkarın şəxsiyyət konsepsiyası saymaq olar.

Birinci Dünya Savaşını şeirlərində və moizələrində kəskin tənqid edən Kazım Meçiyev vətəninin Rusiya işğalından azad edilməsinə can atanlardan olub. 1917-ci ildə II Nikolayın taxtdan uzaqlaşdırılması, bolşeviklərlə ağqvardiyaçılar arasında gedən qanlı savaşlar, Qüzey Qafqaz xalqlarının birləşərək Rusiya işğalından azad dövlət qurmaları ilahiyyatçı şairin içində tərəddüdlər yaradıb.

O, bütün varlığıyla savaşların durdurulmasını, insan qanının axıdılmasına son qoyulmasını istəyib. Bolşeviklərin sosial ədalət, savaşları durdurmaq, xalqlara azadlıq vermək haqqındakı şüarları Kazım Meçiyevi də inandırıb.

1920-ci ildən sonra yazdığı şeirlərində kommunist partiyasını, Oktyabr inqilabını, kommunist öndərlərini, bir sözlə, sosializm quruculuğunu, Sovetlər Birliyini tərifləyən, kasıbların inqilabi sevinclə qarşıladığını tərənnüm edən coşqun misralara da tez-tez rast gəlirik. Az vaxt sonra şair xalqının aldadıldığını başa düşüb. Lakin yaşı çox olduğundan və eləcə də fiziki şikəstliyindən, düşündüklərini açıq söyləyə bilməyib. Quruluşa qarşı narazılıqlarını misralarında eyhamlar şəklində söyləyib.

Xalq poeziyası üslubunda yazan şair sosializm quruculuğunu tərənnüm etsə də, ədəbiyyata yeni gələn Rus Sovet şairlərinin təsiri ilə yaradıcılığa başlayan gənclərin basqısına uğrayıb. Ədəbi mübahisələrdə tez-tez təzyiqlə üzləşib. Sosializmi yetəri qədər tərənnüm etməsinə baxmayaraq, 85 yaşlı şairi də 1944-cü il martın 8-də yaşadığı Kisibalık kəndindən xalqı ilə birlikdə Qazaxıstan Cümhuriyyәtinә sürgün ediblər. 1945-ci il martın 15-də sürgündə ölən şairin nəşi (sümükləri) 1999-cu ildə Taldı Kurqan vilayətinin Telman kəndindən Nalçikə gətirilib və şərəfinə ucaldılmış abidənin yanında dəfn edilib.

Ədəbiyyat

  • Маммеев Д. Кязим Мечиев. Нальчик, 1966;
  • Он же. Кязим Мечиев//Малкъар литератураны историясыны очерклери // ОИБЛ. Нальчик, 1978. С. 148-173;
  • Теппеев А. Кязим Мечиев. К 120-летию со дня рождения основателя балкарской литературы. Нальчик, 1979;
  • Аппаев X. Философско-эстетические взгляды Кязима Мечиева / Развитие традиций в кабардинской и балкарской литературах. Нальчик, 1980. С. 51-67;
  • Теппеев А. Кязим Мечиев // ОИБЛ. Нальчик, 1981. С. 56-86;
  • Бабаев И.Поэтге сынташ (Памятник поэту) / К 125-летию Кязима Мечиева // МТ. 1984. №4. С. 24;
  • Гуртуев С. Поэтни керти сёзлери /(Правидивые слова поэта). К 125-летию Кязима Мечиева // МТ. 1984. № 4. С. 23;
  • КупиевК, Талант и мудрость. К 125-летию Кязима Мечиева // СМ. 1984. 20 дек.;
  • Кешоков А. Мастер слова. К 125-летию Кязима Мечиева//СМ. 1984.20 дек.;
  • Рахаев И. Кёчкюнчюлюкде ёлген (Умер в изгнании) // МТ. 1994. № 2. С. 186-193;
  • Гуртуева М. Халкъ жарыкъландырыучу — Мечиланы Кязим (Народный просветитель — Кязим Мечиев)//МТ. 1994. № З.С. 170-179;
  • Бегиев А. Мечиланы Кязимни чыгъармачылыгъыны юсюнден (О творчестве Кязима Мечиева) // МТ. 1996. № 4. С. 4-18;
  • Кучмезова Р. И мой огонь горел. Эссе о слове Кязима. Нальчик, 1996;
  • Добрынин М. Юбилей основателя балкарской литературы // КБП. 1997, 19 апр.;
  • Живое слово Кязима (Найден подлинник книги "Иман-ислам" Кязима Мечиева, изданный в 1909 г. в г. Буйнакске).

Xarici keçidlər

  • Мечиев, Казим Беккиевич
  • Стихотворения Кязима Мечиева в переводе на русский
  • Поэма "Тахир и Зухра"
  • Поэма "Раненый тур"
  • Кязим Мечиев 2007-07-11 at the Wayback Machine
  • Кязим Мечиев — патриарх балкарской поэзии, философ и гуманист
   Şəxs haqqında olan bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin.

Avqust 12, 2021
kazım, meçiyev, 1859, 1945, güney, qafqazda, yaşayan, balkarların, şair, filosofu, ilahiyyatçı, həyatı, redaktəkazım, bekkin, oğlu, meçiyev, 1859, ildə, dövrki, tersk, vilayətinin, holam, bızıngi, bölgəsində, yerləşən, şiki, kəndində, dəmirçi, ailəsində, doğul. Kazim Meciyev 1859 1945 Guney Qafqazda yasayan balkarlarin sair filosofu ilahiyyatci Heyati RedakteKazim Bekkin oglu Meciyev 1859 cu ilde o dovrki Tersk vilayetinin Holam Bizingi bolgesinde yerlesen Siki kendinde demirci ailesinde dogulub Indi hemin bolge Rusiya Federasiyasinin Kabarda Balkar Respublikasina daxildir Lakin sairin doguldugu kend artiq burda yoxdur Cunki 1944 cu il martin 8 de Sovet hokumeti balkarlari ata baba yurdlari Qafqazdan ellikle Turkustana surgun etdiyinden bir cox kendler kimi Siki kendi de xaraba qalib Eslinde bu Rusiyanin Turk xalqlarini tarixi ata baba yurdlari olan Guney bolgelerinden yeni dindaslari ve soydaslari yasayan Osmanli dovletinin serhedlerinden qovma siyasetinin son merhelesi olub Siki kendinde yasayan demirci Bekkinin Kazim adini qoydugu oglu dogulan il Qafqaz xalqlari ucun keder ve qusse ili olub Rusiya Imperiyasinin isgalciliq siyasetine qarsi 30 il muqavimet gostermis xalq usyana ara verib Usyana rehberlik eden tarixe adini qizil herflerle yazdiran teslim olsa da yaddaslarda qalib kimi qalmis Seyx Samil din adamlarinin qerari ile mubarizeni dayandirdigini elan etse de Rusiyani bir sira islahatlar aparmaga mecbur edib Rusiya tehkimcilik huququnu legv etmeli olub Seyx Samilin basciliq etdiyi silahli muqavimetin neticesinden rus xalqi da yararlanib Kazimin adi ve soyadi Kazim Bekkin ulu Mecilani kimi de yazilir Bizim oglu kimi teleffuz etdiyimiz ve yazdigimiz sozu qipcaq kokenli balkarlar qaracaylar noqaylar qazaxlar qirgizlar ulu seklinde teleffuz edir ve yazirlar Kazim usaqliqdan sikest olub Fiziki gucunu tetbiq etmekle yeni agir demirci emeyi ile ailesini dolandiran Bekkin sikest ovladinin daglar qoyununda tebetin sert uzunu gosterdiyi bir bolgede yasaya bilmesinin cetin olacagini gorub Buna gore de kicik yaslarindan iti hafizesile diqqeti celb eden yazmaga ve oxumaga meyilli oglunu kende tez tez gelen din adami Cepelli efendiye verib ki onu oxutsun Xalq arasinda boyuk nufuzu olan ve xeyirxahligi ile taninan Cepelli efendi kicik Kazimi ozu ile Bizinq kendine getirerek ona tehsil verib Uc ilden sonra ise onu Lesken kendindeki medreseye gonderib Demirci Bekkin oglu medresede yalniz dini elmleri oyrәnmekle kifayetlenmeyib turk ereb fars dillerinin qrammatikasini poeziyanin nezeriyyesini oyrenib ve seir yazmaga baslayib Kazim Bekkin oglu doguldugu kende donub mollaliq etmeyib O hem dini bilikleri teblig edib hem de seirler ve poemalar yazib 1891 ci ilde movzusunu Qurandan goturerek tamamladigi Tahir ve Zuleyxa poemasi boyuk maraqla qarsilanib Cunki bu movzuda bir cox unlu sairler turk fars ereb ve b dillerde gozel senet eserleri yaradiblar Kazim Bekkin oglunun mehareti onda olub ki yazili edebi dil enenesi olmayan balkar turkcesinin dialektlerinden yararlanaraq hem derin felsefi fikri bedii sekilde vere bilib hem de yazi dilini formalasdirib Bu ugurlu addimdan sonra ilahiyyatci sair 1898 ci ilde Sikayet 1903 cu ilde ise ucuncu poemasini tamamlayib Hemin il 44 yasli Kazim Meciyev hecc ziyaretine gedib Ilahiyyatci sair fiziki cehetden zeif olsa da iradece olduqca guclu olub O 1910 cu ilde ikinci defe hecc ziyaretine getmekle yanasi Istanbula Sama Bagdada ve b seherlere seyahet de edib Misire seyaheti zamani Qahiredeki El Ezxәr Unversitetine daxil olaraq ilahiyyata dair biliklerini artirib Dogunun bir cox seherlerini gezib unlu sexsiyyetlerle gorusmesi biliyini artirmasi onun dunyagorusunun genislenmesine olduqca boyuk tesir edib Ilahiyyatci sairin ilk kitabi 1906 ci ilde Teymirxansurada indiki Dagistan Cumhuriyyәtinin Buynaksk seherinde cap olunub Kitaba daxil edilmis Iman Islam didaktik poemasi eseri balkar turkcesinde ilk metbu eser sayilib Iti hafizesi sayesinde xalq arasinda genis yayilan mahnilari cirlari ve dastanlari yaddasinda saxlayib ve onlarin tesiri ile ilk seirlerini yazmaga baslayan Kazim Bekkin oglu az zamanda sifahi xalq edebiyyatini asiq ozan enenesini yazili edebiyyata getiren bir ustad kimi taninib Peygenber poemasini Ismayil kissasi ve b eserlerini yardib Ismayil kissasi eserinde Qurani Kerimde ozune yer tapan islam dininde olduqca onem verilen Allaha insanin qurban kesilmesine son veren insan qurbaninin qocla evez olunmasi hadisesi tesvir edilib Haci Kazimin seirleri bolgede diller ezberi olub Onun seirlerini toylarda meclislerde xalq mahnilari kimi oxuyublar Xalqinin coxsayli tebeqesinin tehsil almaga imkani olmadigini goren Kazim dini movzulari xalq seiri ruhunda sade ve anlasiqli dilde nezme cekib Onun yazdigi zikrler xalq arasinda genis yayilib Bu da insanlarin islam dini ile yaxindan tanisligina onun qaydalarindan xeberdar olmalarina serait yaradib 1914 cu ilde Temirxansurada Iman Islam eseri yeniden cap edilib Sairin 1918 ci ilde yene Temirxansurada cap etdirdiyi Soltan Hamit al Cegemi seiri de xalq arasinda yayilib Balkarlarin yasadigi Cegem deresinde usyan qaldirmis insanlarin rehberi Soltan Hamit Kalabeye hesr etdiyi bu seirin hecmi boyuk olsa da xalq onu ezberlemekden zovq alib Yaradiciligi coxcehetli olan Kazim Meciyev seirlerinde en cox insani terennum edib Adimiz insandir seirinde sair edebiyyatda humanizm meselesi etrafinda geden mubahiselere munasibetini bildirib ve insanin en yuksek qiymete layiq oldugunu gosterib Ovcularin mahnisi Buz jigit seirlerini ve Tahir ve Zohre poemasini bu senetkarin sexsiyyet konsepsiyasi saymaq olar Birinci Dunya Savasini seirlerinde ve moizelerinde keskin tenqid eden Kazim Meciyev veteninin Rusiya isgalindan azad edilmesine can atanlardan olub 1917 ci ilde II Nikolayin taxtdan uzaqlasdirilmasi bolseviklerle agqvardiyacilar arasinda geden qanli savaslar Quzey Qafqaz xalqlarinin birleserek Rusiya isgalindan azad dovlet qurmalari ilahiyyatci sairin icinde tereddudler yaradib O butun varligiyla savaslarin durdurulmasini insan qaninin axidilmasina son qoyulmasini isteyib Bolseviklerin sosial edalet savaslari durdurmaq xalqlara azadliq vermek haqqindaki suarlari Kazim Meciyevi de inandirib 1920 ci ilden sonra yazdigi seirlerinde kommunist partiyasini Oktyabr inqilabini kommunist onderlerini bir sozle sosializm quruculugunu Sovetler Birliyini terifleyen kasiblarin inqilabi sevincle qarsiladigini terennum eden cosqun misralara da tez tez rast gelirik Az vaxt sonra sair xalqinin aldadildigini basa dusub Lakin yasi cox oldugundan ve elece de fiziki sikestliyinden dusunduklerini aciq soyleye bilmeyib Qurulusa qarsi naraziliqlarini misralarinda eyhamlar seklinde soyleyib Xalq poeziyasi uslubunda yazan sair sosializm quruculugunu terennum etse de edebiyyata yeni gelen Rus Sovet sairlerinin tesiri ile yaradiciliga baslayan genclerin basqisina ugrayib Edebi mubahiselerde tez tez tezyiqle uzlesib Sosializmi yeteri qeder terennum etmesine baxmayaraq 85 yasli sairi de 1944 cu il martin 8 de yasadigi Kisibalik kendinden xalqi ile birlikde Qazaxistan Cumhuriyyәtinә surgun edibler 1945 ci il martin 15 de surgunde olen sairin nesi sumukleri 1999 cu ilde Taldi Kurqan vilayetinin Telman kendinden Nalcike getirilib ve serefine ucaldilmis abidenin yaninda defn edilib Edebiyyat RedakteMammeev D Kyazim Mechiev Nalchik 1966 On zhe Kyazim Mechiev Malkar literaturany istoriyasyny ocherkleri OIBL Nalchik 1978 S 148 173 Teppeev A Kyazim Mechiev K 120 letiyu so dnya rozhdeniya osnovatelya balkarskoj literatury Nalchik 1979 Appaev X Filosofsko esteticheskie vzglyady Kyazima Mechieva Razvitie tradicij v kabardinskoj i balkarskoj literaturah Nalchik 1980 S 51 67 Teppeev A Kyazim Mechiev OIBL Nalchik 1981 S 56 86 Babaev I Poetge syntash Pamyatnik poetu K 125 letiyu Kyazima Mechieva MT 1984 4 S 24 Gurtuev S Poetni kerti syozleri Pravidivye slova poeta K 125 letiyu Kyazima Mechieva MT 1984 4 S 23 KupievK Talant i mudrost K 125 letiyu Kyazima Mechieva SM 1984 20 dek Keshokov A Master slova K 125 letiyu Kyazima Mechieva SM 1984 20 dek Rahaev I Kyochkyunchyulyukde yolgen Umer v izgnanii MT 1994 2 S 186 193 Gurtueva M Halk zharyklandyryuchu Mechilany Kyazim Narodnyj prosvetitel Kyazim Mechiev MT 1994 Z S 170 179 Begiev A Mechilany Kyazimni chygarmachylygyny yusyunden O tvorchestve Kyazima Mechieva MT 1996 4 S 4 18 Kuchmezova R I moj ogon gorel Esse o slove Kyazima Nalchik 1996 Dobrynin M Yubilej osnovatelya balkarskoj literatury KBP 1997 19 apr Zhivoe slovo Kyazima Najden podlinnik knigi Iman islam Kyazima Mechieva izdannyj v 1909 g v g Bujnakske Xarici kecidler RedakteMechiev Kazim Bekkievich Stihotvoreniya Kyazima Mechieva v perevode na russkij Poema Tahir i Zuhra Poema Ranenyj tur Kyazim Mechiev Arxivlesdirilib 2007 07 11 at the Wayback Machine Kyazim Mechiev patriarh balkarskoj poezii filosof i gumanist Sexs haqqinda olan bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin Menbe https az wikipedia org w index php title Kazim Meciyev amp oldid 5731412, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.