Azərbaycanca
Deutsch
Lietuvos
සිංහල
Türkçe
Українська
Gürcü süsəni (lat. Iris iberica) — bitkilər aləminin qulançarçiçəklilər dəstəsinin süsənkimilər fəsiləsinin süsən cinsinə aid bitki növü. IUCN Qırmızı Siyahısına görə növün kateqoriyası və statusu "Nəsli kəsilməyə həssas olanlar" kateqoriyasına aiddir –VU D2. Azərbaycanın nadir, Qafqazın endemik növüdür.
| Gürcü süsəni | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||
| Elmi təsnifat | ||||||
| Domen: Klad: Ranqsız: Aləm: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Dəstə: Fəsilə: Yarımfəsilə: Triba: Cins: Növ: Gürcü süsəni | ||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||
| ||||||
| ||||||
Qısa morfoloji təsviri
Çoxillik ot bitkisidir. Kökümsovu nazik, sürünəndir, gövdə 4—20 sm (30) hündürlükdə, bir iri təpə çiçəyindən ibarətdir. Yarpaqları boz-göyümtül, dar-xətvari, bəzən oraqvari əyilmişdir. Təpə yarpaqları otvari-pərdəlidir, neştərşəkilli, sivridir. Çiçəkyanlığının borucuğu uzun, silindrikdir. Çiçəkyanlığının xarici tərəfi 6-7 sm uzunluğunda, ağımtıl-sarı və tünd-qara ləkə və orta hissədə dırnaqcıqda tünd-qara tükcüklər var. Çiçəkyanlığının daxili hissəsi yuxarıya doğru durandır, ağımtıl, ağ və ya mavidir. Sütuncuğun tərəfi bükülmüş, əsas tünd-boz, nisbətən parlaq, tozcuq ağdır. Qutucuq uzadılmış ellipsvari, 3 tilli, sivridir.
Bioloji, ekoloji və fitosenoloji xüsusiyyətləri
Çiçəkləmə dövrü aprle ayına, meyvə əmələgətirmə may ayına təsadüf edir. Kökümsov və toxum vasitəsilə çoxalır. Aşağı dağ qurşağında daşlı, gilli və çınqıllı yamaclarda yayılmışdır. Mezokserofitdir.
Yayılması
Naxçıvanın Sədərək kəndi ətrafında. Azerbaycandan kənarda Ermənistan, İran, Gürcüstanda yayılmışdır. Aşağı və orta dağlıq qurşaqlarının quru, daşlı, cınqıllı yamaclarında bitir. Nəzərə çarpacaq dərəcədə azalmaqdadır. Bozqır yaylasında və Kür düzənliyində.
Sayı və tendensiyası
Populyasiyalarının sayı azalır. Otarılma və tapdalanma nəticəsində yaşama ərazisi məhdudlaşır, populyasiyada azalma tendensiyası müşahidə olunur.
Məhdudlaşdırıcı amillər
Antropogen amillər (növün yığılması, otarılma).
Mühafizə tədbirləri
Mühafizə tədbirləri yoxdur. Yasaqlıqların yaradılması vacibdir.
Çoxalması
Toxumla və vegetativ yolla çoxalır.Çiçəkləyən bitkilərin toplanması, kök yumruların gəmirəcilər tərəfindən yeyilməsi bitkinin azalmasına səbəb olmuşdur. Azərbaycan Botanika İnstitutunun Botanika bağında becərilir. Xüsusi mühafizə tədbirlər hazırlanmamışdır.
İstinadlar
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Gurcu suseni lat Iris iberica bitkiler aleminin qulancarcicekliler destesinin susenkimiler fesilesinin susen cinsine aid bitki novu IUCN Qirmizi Siyahisina gore novun kateqoriyasi ve statusu Nesli kesilmeye hessas olanlar kateqoriyasina aiddir VU D2 Azerbaycanin nadir Qafqazin endemik novudur Gurcu suseniElmi tesnifatDomen EukariotlarKlad DiaphoretickesRanqsiz ArxeplastidlerAlem BitkilerKlad StreptofitlerKlad EmbryophytesKlad Klad Klad Toxumlu bitkilerKlad Cicekli bitkilerKlad BirlepelilerDeste QulancarciceklilerFesile SusenkimilerYarimfesile Triba Cins SusenNov Gurcu suseniBeynelxalq elmi adiIris iberica Steven 1808Sekil axtarisiNCBI 292538Qisa morfoloji tesviriCoxillik ot bitkisidir Kokumsovu nazik surunendir govde 4 20 sm 30 hundurlukde bir iri tepe ciceyinden ibaretdir Yarpaqlari boz goyumtul dar xetvari bezen oraqvari eyilmisdir Tepe yarpaqlari otvari perdelidir nestersekilli sivridir Cicekyanliginin borucugu uzun silindrikdir Cicekyanliginin xarici terefi 6 7 sm uzunlugunda agimtil sari ve tund qara leke ve orta hissede dirnaqciqda tund qara tukcukler var Cicekyanliginin daxili hissesi yuxariya dogru durandir agimtil ag ve ya mavidir Sutuncugun terefi bukulmus esas tund boz nisbeten parlaq tozcuq agdir Qutucuq uzadilmis ellipsvari 3 tilli sivridir Bioloji ekoloji ve fitosenoloji xususiyyetleriCicekleme dovru aprle ayina meyve emelegetirme may ayina tesaduf edir Kokumsov ve toxum vasitesile coxalir Asagi dag qursaginda dasli gilli ve cinqilli yamaclarda yayilmisdir Mezokserofitdir YayilmasiNaxcivanin Sederek kendi etrafinda Azerbaycandan kenarda Ermenistan Iran Gurcustanda yayilmisdir Asagi ve orta dagliq qursaqlarinin quru dasli cinqilli yamaclarinda bitir Nezere carpacaq derecede azalmaqdadir Bozqir yaylasinda ve Kur duzenliyinde Sayi ve tendensiyasiPopulyasiyalarinin sayi azalir Otarilma ve tapdalanma neticesinde yasama erazisi mehdudlasir populyasiyada azalma tendensiyasi musahide olunur Mehdudlasdirici amillerAntropogen amiller novun yigilmasi otarilma Muhafize tedbirleriMuhafize tedbirleri yoxdur Yasaqliqlarin yaradilmasi vacibdir CoxalmasiToxumla ve vegetativ yolla coxalir Cicekleyen bitkilerin toplanmasi kok yumrularin gemireciler terefinden yeyilmesi bitkinin azalmasina sebeb olmusdur Azerbaycan Botanika Institutunun Botanika baginda becerilir Xususi muhafize tedbirler hazirlanmamisdir IstinadlarHemcinin bax