fbpx
Wikipedia

Həşəratın inkişafı

Avqust 18, 2021

Həşəratın inkişafı — Həşəratın inkişafı bir neçə mərhələdə gedir.

Yumurta mərhələsi

Həşəratın böyük əksəriyyəti yumurta qoymaqla çoxalır. Rüşeymin və sürfənin inkişafı xarici mühitdə gedir. Bəzən elə olur ki, embirional inkişaf dişi fərdin bədənində gedir və sürfə doğulur. Yumurta hüceyrəsində yumurta sarısında vardır. Bu, rüşeymin qidalanmasında və inkişafında mühüm əhəmiyyətə malikdir. Həşərat yumurta qoyduqdan sonra yumurtanın embrional inkişafı başlayır. Yumurtanın bölünməsi ilə yeni qız nüvələri əmələ gəlir. Çoxlu qız nüvələri nəticəsində blastoderma adlanan bütov hüceyrə qatı əmələ gəlir. Həşəratın yumurtası qidalı maddələrlə, yəni sarılıqla çox zəngindir və ona görədə nüvənin bölünməsi səthi gedir. İnkişafın sonrakı mərhələsində rüşeym qatı daha intensiv bölünür və yumurtanın qarın hissəsində rüşeym zolağı əmələ gəlir. Rüşeym inkişaf etdikcə həşəratın daxili quruluşunun əsası formalaşır. Ektoderma qatı hesabına bədənin bütün xarici örtüyü, ağız və anal dəliyi, ön və arxa bağırsaq, mezodermanın nəticəsində əzələlər, piy cisimciyi, bel qan damarı və cinsi vəzilərin örtüyü formalaşır. Tam formalaşmış rüşeym yumurtanı tam doldurur və sürfəyə cevrilir. Sürfə bədən həcmini böyüdərək xorionu yırtır və xaricə çıxır. Yumurtadan sürfə çıxdıqdan sonra həşaratın postembironal inkişafı başlayır. Sürfənin inkişafı mürəkkəb proses olub, ancaq onun bədənində böyüməsi deyildir. Burada inkişaf mürəkkəb metamorfozla başa çatır.

Metamorfoz

Embional inkişafdan sonra həşəratın postembironal inkişafı başlayır. Postembional inkişaf metamorfozla olub,inkişaf prosesində hər bir fərd öz morfoloji bioloji xüsusiyyətlərini qurur və onu tamamlayaraq yetkin formaya çevrilir. İnkişaf mərhələsinə görə həşəratda iki tip metamorfoz vardır: qeyri tam və ya hemimmetaboliya və tam cevrilmə və ya holometaboliya.

Qeyri-tam çevrilmə

Qeyri-tam çevrilmə ilə inkişaf edən həşəratın inkişafı 3 mərhələdə başa çatır - yumurta sürfə və yetkin fərd forma (imaqo). Qeyri-tam çevrilmə inkişaf edən həşəratın sürfəsi xarici görnüşcəyetkin formaya oxşardır. Bu sürfə inkişaf ederək morfoloji və bioloji əlamətlərindəki çatışmayan orqanları tədricən bərpa edir və yetkin formaya çevirir.

Tam çevrilmə

Tam çevrilmə ilə inkişaf edən həşəratın inkişafı 4 mərhələdə başa çatır - yumurta, sürfə, pup və yrtkin forma. Tam çevrilmə ilə inkişaf edən həşərat sürfəsi xarici görnüşcə yetkin formaya oxşamır. Belə ki, kəpənək tırtılı və böcək sürfəsi kimi qurdvari sürfələrin gələcəkdə qanadlı həşərata çevrilməsi çox maraqlıdır. Tam çevrilmə ilə inkişaf eden həşəratın sürfə və yetkin formaları müxtəlif şəraitdə yaşayir vəyaşayış şəraitinə görə bir-birinə heç oxşamırlar.

Sürfə mərhələsi

Sürfə mərhələsi həşəratın inkişaf və böyümə mərhələsidir. Sürfənin həyatı yumurtanın embirional inkişafından sonra başlayır. Yumurtadan çıxan sürfə əsasən rəngsiz və ya ağımtıl rəngdə olur və yumşaq örtüyə malikdir. Sürfə sürətlə qidalanaraq inkişaf edir və böyüyür. Sürfənin bədəni xitinləşmiş kitikula ilə örtülü olduğu üçün o aramsız böyümə qabiliyyətinə malik deyildir. Ona görə də böyümə qabıqdəyişmə ilə başa çatır. Qabıqdəyişmədən əvvəl sürfə hərəkətini dayandır və müəyyən müddət qidalanmır. İmaqoya oxşamayan sürfələr müxtəlifliyinə görə 3 tipə ayrılır.

Kampodaşəkilli sürfələr

Kampodaşəkilli sürfələr çox hərəkətli olub, tünd rənglidir və döş hissəsində 3 cüt ayağı vardır. Bu tip sürfələr xarici görünüşcə Kampoda cinsinə oxşar olduğu üçün kampoda şəkilli sürfələr deyilir.

Qurdvari sürfələr

Qurdvari sürfələr qurdvarı formada olur və az hərəkətlidirlər. Bu qrup sürfələrə bir çox ikiqanadlıların sürfılıri aiddir.

Tırtılvari sürfələr

Tırtılvari sürfələrdə 3 cüt döş və 2-8 cüt qarın ayaqları vardır. Bu tip sürfələrə kəpənək tırtılları, mişarçıların yalançı tırtilları da aiddir.

Pup mərhələsi

Pup mərhələsi ancaq tam metamorfozla inkişaf edən həşarata məxsusdur. Sürfə axrıncı yaşda böyüməni, qidalanmanı dayandırır, az hərəkətli olur və axrıncı dəfə qabıq dəyişdikdən sonra pupa çevrilir. Pup mərhələsi sakit mərhələ olsa da, bu xaricən belədir. Həqiqətdə pup mərhələsində daxili mürəkkəb fizioloji proses gedir və yetkin formanın əlamətləri bərpa olunur. Pup xarici görünüşcə yetkin formaya oxşamasa da, onda yetkin formanın əlmətləri aydın görünür. Bəzən sürfələr puplaşmadan əvvəl ipək və s. maddələrdən özləri üçün barama düzəldir və onunla da özlərini xarici mühitin təsirlərdən mühafizə edirlər.Məsələn bulaqçıların sürfələri puplaşmaq üçün xüxusi qın düzəldir və orda puplaşır. Baramanı bir çox kəpənəklərin tırtılları, mişarçıların, minicilərin sürfələri və s düzəldir. Bəzi böcək sürfələri və kəpənək tırtılları barama düzəldərək, torpaqda , ağac gövdəsində oyuq düzəldir və orda puplaşırlar. Həşəratlaın pupları quruluşlarına görə bir-birindən fərqlənir və əsas 3 tip pup müşəhidə edilir - açıq və ya azad pup, ötürlü pup və gizli pup.

Açıq və ya azad puplar

Açıq və ya azad puplar yetkin formanın bəzi əlamətlərini özündə göstərərək, sərbəstdirlər. Açıq və ya azad pup əsasən böcəklər, torqanadlılar, yelpikqanadlılar və s. hərəşat üçün xarakterikdir.

Örtülü puplar

Örtülü puplar üçün bədən və ətrafların möhəm şəffaf örtüklə örtülü olması xarakterikdir. Bu örtük sürfələrin son qabıqdəyişmədə ifraz etdiyi maddədən əmələ gəlir. Örtülü pup az bir qisim kəpənəklər müstəsna olmaqla, bütün kəpənəklərdə, bir çox milcəkdə, böcəklərdə müşahidə edilir.

Gizli puplar

Gizli puplarda sürfələr son dəfə qabıq dəyişərkən həmin qabığı atmır və ondan özləri üçün örtük düzəldirlər.Belə pupun örtüyü yalançı barama və ya pupari adlanır və sürfələr onun içərisində sərbəst puplaşırlar. Bu puplar ancaq yüksək inkişaf etmiş milçəklər üçün xarakterikdir.

Yetkin mərhələ

Pupdan çıxmış həşəratda artıq yetkin formanın əlamətləri tamamlanmamış olur.ilkin vaxtlar qanadlar bükülmüş vəziyyətdə olur. Sonra həşəratın qanadları düzəlir, möhkəmlənir və formalaşmış yetkin fərdə çevrilir.Əlavə qidalanan həşəratın ağız orqanları inkişaf etmiş olur.Ona görədə həşərat yekin mərhələdə qidalanarkən, sürfə mərhələsində olduğu kimi bitkilərə zərər verir.Bu xüsusiyyətlə yetkin mərhələdə qışlayan uzunburun, yarpaqyeyən, borubükən böcəkləri, taxtabitilərin bir çoxu və s. üçün xarakterikdir.

İstinadlar

  1. ↑ Bəhlul Ağayev (2004). Onurğasızlar Zologiyasından laboratoriya məşğələləri. Bakı: Azərbaycan Dövlət Pedoqoji Universiteti. səh. 235-244.

Avqust 18, 2021
həşəratın, inkişafı, neçə, mərhələdə, gedir, mündəricat, yumurta, mərhələsi, metamorfoz, qeyri, çevrilmə, çevrilmə, sürfə, mərhələsi, kampodaşəkilli, sürfələr, qurdvari, sürfələr, tırtılvari, sürfələr, mərhələsi, açıq, azad, puplar, örtülü, puplar, gizli, pupl. Heseratin inkisafi Heseratin inkisafi bir nece merhelede gedir 1 Mundericat 1 Yumurta merhelesi 1 1 Metamorfoz 1 1 1 Qeyri tam cevrilme 1 1 2 Tam cevrilme 2 Surfe merhelesi 2 1 Kampodasekilli surfeler 2 2 Qurdvari surfeler 2 3 Tirtilvari surfeler 3 Pup merhelesi 3 1 Aciq ve ya azad puplar 3 2 Ortulu puplar 3 3 Gizli puplar 4 Yetkin merhele 5 IstinadlarYumurta merhelesi RedakteHeseratin boyuk ekseriyyeti yumurta qoymaqla coxalir Ruseymin ve surfenin inkisafi xarici muhitde gedir Bezen ele olur ki embirional inkisaf disi ferdin bedeninde gedir ve surfe dogulur Yumurta huceyresinde yumurta sarisinda vardir Bu ruseymin qidalanmasinda ve inkisafinda muhum ehemiyyete malikdir Heserat yumurta qoyduqdan sonra yumurtanin embrional inkisafi baslayir Yumurtanin bolunmesi ile yeni qiz nuveleri emele gelir Coxlu qiz nuveleri neticesinde blastoderma adlanan butov huceyre qati emele gelir Heseratin yumurtasi qidali maddelerle yeni sariliqla cox zengindir ve ona gorede nuvenin bolunmesi sethi gedir Inkisafin sonraki merhelesinde ruseym qati daha intensiv bolunur ve yumurtanin qarin hissesinde ruseym zolagi emele gelir Ruseym inkisaf etdikce heseratin daxili qurulusunun esasi formalasir Ektoderma qati hesabina bedenin butun xarici ortuyu agiz ve anal deliyi on ve arxa bagirsaq mezodermanin neticesinde ezeleler piy cisimciyi bel qan damari ve cinsi vezilerin ortuyu formalasir Tam formalasmis ruseym yumurtani tam doldurur ve surfeye cevrilir Surfe beden hecmini boyuderek xorionu yirtir ve xarice cixir Yumurtadan surfe cixdiqdan sonra hesaratin postembironal inkisafi baslayir Surfenin inkisafi murekkeb proses olub ancaq onun bedeninde boyumesi deyildir Burada inkisaf murekkeb metamorfozla basa catir 1 Metamorfoz Redakte Embional inkisafdan sonra heseratin postembironal inkisafi baslayir Postembional inkisaf metamorfozla olub inkisaf prosesinde her bir ferd oz morfoloji bioloji xususiyyetlerini qurur ve onu tamamlayaraq yetkin formaya cevrilir Inkisaf merhelesine gore heseratda iki tip metamorfoz vardir qeyri tam ve ya hemimmetaboliya ve tam cevrilme ve ya holometaboliya Qeyri tam cevrilme Redakte Qeyri tam cevrilme ile inkisaf eden heseratin inkisafi 3 merhelede basa catir yumurta surfe ve yetkin ferd forma imaqo Qeyri tam cevrilme inkisaf eden heseratin surfesi xarici gornusceyetkin formaya oxsardir Bu surfe inkisaf ederek morfoloji ve bioloji elametlerindeki catismayan orqanlari tedricen berpa edir ve yetkin formaya cevirir 1 Tam cevrilme Redakte Tam cevrilme ile inkisaf eden heseratin inkisafi 4 merhelede basa catir yumurta surfe pup ve yrtkin forma Tam cevrilme ile inkisaf eden heserat surfesi xarici gornusce yetkin formaya oxsamir Bele ki kepenek tirtili ve bocek surfesi kimi qurdvari surfelerin gelecekde qanadli heserata cevrilmesi cox maraqlidir Tam cevrilme ile inkisaf eden heseratin surfe ve yetkin formalari muxtelif seraitde yasayir veyasayis seraitine gore bir birine hec oxsamirlar Surfe merhelesi RedakteSurfe merhelesi heseratin inkisaf ve boyume merhelesidir Surfenin heyati yumurtanin embirional inkisafindan sonra baslayir Yumurtadan cixan surfe esasen rengsiz ve ya agimtil rengde olur ve yumsaq ortuye malikdir Surfe suretle qidalanaraq inkisaf edir ve boyuyur Surfenin bedeni xitinlesmis kitikula ile ortulu oldugu ucun o aramsiz boyume qabiliyyetine malik deyildir Ona gore de boyume qabiqdeyisme ile basa catir Qabiqdeyismeden evvel surfe hereketini dayandir ve mueyyen muddet qidalanmir Imaqoya oxsamayan surfeler muxtelifliyine gore 3 tipe ayrilir 1 Kampodasekilli surfeler Redakte Kampodasekilli surfeler cox hereketli olub tund renglidir ve dos hissesinde 3 cut ayagi vardir Bu tip surfeler xarici gorunusce Kampoda cinsine oxsar oldugu ucun kampoda sekilli surfeler deyilir 1 Qurdvari surfeler Redakte Qurdvari surfeler qurdvari formada olur ve az hereketlidirler Bu qrup surfelere bir cox ikiqanadlilarin surfiliri aiddir Tirtilvari surfeler Redakte Tirtilvari surfelerde 3 cut dos ve 2 8 cut qarin ayaqlari vardir Bu tip surfelere kepenek tirtillari misarcilarin yalanci tirtillari da aiddir Pup merhelesi RedaktePup merhelesi ancaq tam metamorfozla inkisaf eden hesarata mexsusdur Surfe axrinci yasda boyumeni qidalanmani dayandirir az hereketli olur ve axrinci defe qabiq deyisdikden sonra pupa cevrilir Pup merhelesi sakit merhele olsa da bu xaricen beledir Heqiqetde pup merhelesinde daxili murekkeb fizioloji proses gedir ve yetkin formanin elametleri berpa olunur Pup xarici gorunusce yetkin formaya oxsamasa da onda yetkin formanin elmetleri aydin gorunur Bezen surfeler puplasmadan evvel ipek ve s maddelerden ozleri ucun barama duzeldir ve onunla da ozlerini xarici muhitin tesirlerden muhafize edirler Meselen bulaqcilarin surfeleri puplasmaq ucun xuxusi qin duzeldir ve orda puplasir Baramani bir cox kepeneklerin tirtillari misarcilarin minicilerin surfeleri ve s duzeldir Bezi bocek surfeleri ve kepenek tirtillari barama duzelderek torpaqda agac govdesinde oyuq duzeldir ve orda puplasirlar Heseratlain puplari quruluslarina gore bir birinden ferqlenir ve esas 3 tip pup musehide edilir aciq ve ya azad pup oturlu pup ve gizli pup 1 Aciq ve ya azad puplar Redakte Aciq ve ya azad puplar yetkin formanin bezi elametlerini ozunde gostererek serbestdirler Aciq ve ya azad pup esasen bocekler torqanadlilar yelpikqanadlilar ve s heresat ucun xarakterikdir 1 Ortulu puplar Redakte Ortulu puplar ucun beden ve etraflarin mohem seffaf ortukle ortulu olmasi xarakterikdir Bu ortuk surfelerin son qabiqdeyismede ifraz etdiyi maddeden emele gelir Ortulu pup az bir qisim kepenekler mustesna olmaqla butun kepeneklerde bir cox milcekde boceklerde musahide edilir Gizli puplar Redakte Gizli puplarda surfeler son defe qabiq deyiserken hemin qabigi atmir ve ondan ozleri ucun ortuk duzeldirler Bele pupun ortuyu yalanci barama ve ya pupari adlanir ve surfeler onun icerisinde serbest puplasirlar Bu puplar ancaq yuksek inkisaf etmis milcekler ucun xarakterikdir Yetkin merhele RedaktePupdan cixmis heseratda artiq yetkin formanin elametleri tamamlanmamis olur ilkin vaxtlar qanadlar bukulmus veziyyetde olur Sonra heseratin qanadlari duzelir mohkemlenir ve formalasmis yetkin ferde cevrilir Elave qidalanan heseratin agiz orqanlari inkisaf etmis olur Ona gorede heserat yekin merhelede qidalanarken surfe merhelesinde oldugu kimi bitkilere zerer verir Bu xususiyyetle yetkin merhelede qislayan uzunburun yarpaqyeyen borubuken bocekleri taxtabitilerin bir coxu ve s ucun xarakterikdir 1 Istinadlar Redakte 1 2 3 4 5 6 7 8 Behlul Agayev 2004 Onurgasizlar Zologiyasindan laboratoriya mesgeleleri Baki Azerbaycan Dovlet Pedoqoji Universiteti seh 235 244 Menbe https az wikipedia org w index php title Heseratin inkisafi amp oldid 5642016, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.