Azərbaycanca
සිංහල
Türkçe
Həmzət Tsadasa (avar. ХӀамзат ЦӀадаса; 9 avqust 1877, Sada[d], Dağıstan MSSR – 11 iyun 1951, Mahaçqala, Dağıstan MSSR, RSFSR, SSRİ) — Avar Sovet şairi və dramaturqu, tərcüməçisi, dövlət xadimi. Dağıstan MSSR-in xalq şairi (1934). İkinci dərəcəli Stalin mükafatı laureatı (1951). Rəsul Həmzətov və Hacı Həmzətovun atası.
| Həmzət Tsadasa | |
|---|---|
| ХӀамзат ЦӀадаса | |
 | |
| Doğum tarixi | 9 avqust 1877 |
| Doğum yeri |
|
| Vəfat tarixi | 11 iyun 1951(73 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Milliyyəti | Avar |
| Fəaliyyəti | tərcüməçi, şair, qazı, dramaturq, yazıçı, siyasətçi, uşaq ədəbiyyatı yazıçısı |
| Əsərlərinin dili | Avar dili |
| Janrlar | şeir, teatr pyesi |
| İlk əsəri | "Əlibəyin iti" şeiri (1891) |
| Üzvlüyü | |
| Mükafatları | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
Həmzət Tsadasa 9 (21) avqust 1877-ci ildə Tsada kəndində (indiki Dağıstanın Xunzax rayonu) kasıb bir kəndli ailəsində anadan olmuşdur. Soyadı "Tsadasa" təxəllüsdür və "Tsada" aulunun adından gəlir (Avardan tərcüməsi — "Tsada" dan). Erkən yaşında yetim qalır. Atası Yusipil Maqoma onun 7 yaşında vəfat edir, ardıncada anasının itirir.
Mədrəsədə təhsilini alıb. Üç il doğulduğu Tsada kəndində imam və hakim olur. Sonradan bu titullardan imtina edir. Bir müddət dəmir yolunda çalışır. 1908–1917-ci illərdə əkinçiliklə (taxılçılıq) məşğul olur. 1917–1919-cu illərdə Həmzət Tsadasa Xunzax Şəriət Məhkəməsinin üzvü olur. 1921–1922-ci illərdə ilk şeirlərini çap etdirdiyi "Qırmızı Dağlar" qəzetinin redaktoru vəzifəsində çalışır.
1923–1925-ci illərdə inqilabi şəriət məhkəməsinin sədri olur. 1925–1932-ci illərdə Xunzax Rayon İcraiyyə Komitəsində katib işləyir. 1932–1933-cü illərdə "Qoreç" bölgə qəzeti redaksiyasının katibi vəzifəsində çalışır. 1925-ci ildən Həmzət Tsadasa, Xunzax Rayon İşçi Xalq Deputatları Şurasının daimi deputatı idi. 1934-cü ildən SSRİ Birliyinin üzvüdür. Sovet İttifaqı Yazıçılarının I Qurultayında iştirak edən nümayəndə heyətinin üzvü olur. 1934-cü ildə Dağıstan Mərkəzi İcraiyyə Komitəsinin üzvü seçilir. 1950-ci ildən 3-cü çağırış SSRİ Ali Sovetinin deputatı, eyni zamanda ikinci dəfə Dağıstan MSSR Ali Sovetinin deputatı seçilmişdir.
Həmzət Tsadasa 11 iyun 1951-ci ildə Mahaçqalada vəfat edir. Şəhərin mərkəzində dəfn edilir (Rəsul Həmzətov prospekti).
Yaradıcılığı
Yaradıcılıq karyerasının başlanğıcı 1891-ci ilə təsadüf edir ki, onun məhz ilk şeiri "Əlibəyin iti" şeiridir. İctimai ittiham xarakterli əsərlər yaratdı, şeirləri, zarafatları müxtəlif adət normalarına, mollalara, varlılara, qarşı yönəlmişdi.
Oktyabr inqilabından sonra Həmzət Çadasa zəhmətkeş dağlıların yeni həyatının carısı kimi çıxış etdi ("Oktyabr", "8 Martda Yaşlı Qadının Sözü", "Köhnə və Yeni", "Stalin", "İntiqam", "Dağ","Zirvələr" və s.). İlk şeirlər toplusu "Adatların süpürgəsi" 1934-cü ildə nəşr olundu. Elə həmin il "zəhmətkeş dağlıların geniş kütləsi tərəfindən sevilən ən yaşlı şair olaraq" Dağıstanın ilk xalq şairi adını aldı.
Həmzət Çadasa, uşaqlar üçün Avar əfsanələrinin, şeirlərinin və nağıllarının ilk müəllifidir. Müharibə illərindəki mahnıları, həmçinin "Vətən uğrunda" vətənpərvər şeirlər toplusu Dağıstanda populyarlıq qazanıb. Həmzət Çadasa "Ayaqqabıçı", "Döyüşdə görüş" və "Kadalavanın evlənməsi" dram və komediyalarının müəllifidir. Şairin yaradıcılığında əhəmiyyətli yeri nağıllar ("Fil və Qarışqa", "Dovşan və Aslan nağılı" ,"Xəyalpərəst Çoban", "Dilim mənim düşmənimdir") tutur. Ömrünün son illərində "Fəlakətlərin sinəsi", "Döyüşdə görüş", "Xəzina" və digər pyesləri, "Yoldaş Stalini 70 yaşı münasibətilə təbrik edirəm", "Həyatım", "Çoban Əfsanəsi" qələmə almışdı. Şairin yaradıcılığı avar folkloru ilə bağlıdır. Çadasa Sergey Puşkinin əsərlərini avar dilinə tərcümə etmişdir.
1967-ci ildə Çada kəndində Həmzət Çadasa muzeyi açılıb.
Filmoqrafiya
Həmzət Çadasanın nağılları əsasında çəkilmiş cizgi filmləri aşağıdakılardır:
- Fil və qarışqa (1948)
- Aslan və Dovşan (1949)
Mükafat və təltifləri
- , ikinci dərəcə (1951) — "Seçilmiş" ("Çoban Nağılı") şeirlər toplusuna görə (1950);
- (22.02.1944) — yaradıcılıq fəaliyyətinin 50 illiyi münasibətilə;
- (1947) — 70 illik münasibətilə;
- (31.01.1939)
- Dağıstan ASSR xalq şairi (1934)
- DMSSR Ali Sovetinin Rəyasət Heyətinin fəxri fərmanları
Xatirəsi
- Dağıstan Respublikasının Qızılyurd şəhərində Həmzət Çadasa adına bir küçə var.
- 1967-ci ildə Çada kəndində Həmzət Çadasa muzeyi açılıb.
- Həmzət Çadasa adına Avar Musiqili Dram Teatrı fəaliyyət göstərir.
- 1970-ci illərdə Dağıstanın Xalq Rəssamı Salavat Salavatov Həmzət Çadasanın bir sıra portretlərini çəkir.
Əsərləri
- Dağ zirvələri. — M., Sovet yazıçısı, 1947
- Seçilmiş əsərləri. — M., Sovet yazıçısı, 1950
- Seçilmiş əsərləri. — M., Sovet yazıçısı, 1951
- Şeirlər. Nağıllar. Təmsillər. N. Qrebnev, J. Kozlovski, Semyon Lipkin, V. Potapova, Demyan Bedni, S. Obradoviç tərəfindən Avardan tərcümə edilmişdir. Rəssam N. Kaplan.- Dövlət uşaq ədəbiyyatı nəşriyyatı, M., 1952. — 96 s.
- Seçilmiş əsərlər. — M., Qoslitizdat, 1955.
- Şeirlər və poemalar.- L., Sovet yazıçısı, 1958. — 304 s., 5.000 nüsxə. (Şairin kitabxanası. Böyük seriya).
- Seçilmiş əsərlər. — M., Sovet Rusiyası, 1973.
- Seçilmiş əsərlər. N. Qrebnev, D. Qolubkov, A. Qloba, Ya. Kozlovski, Semyon Lipkin, Yu M. M. Neyman, T. Streşneva, L. Penkovski, V. Kazin, N. S. Tixonov tərəfindən Avardan tərcümə edilmişdir. — M., Bədii ədəbiyyat, 1977 .-- 404 s.
- Şeirlər və poemalar. — L., Sovet yazıçısı, 1978. — 496 s., 50.000 nüsxə. (Şairin kitabxanası. Kiçik seriya).
İstinadlar
- Цадаса Гамзат // Большая советская энциклопедия (rus.): [в 30 т.]. 3-е изд. Москва: Советская энциклопедия, 1969.
- Первый всесоюзный съезд советских писателей. Стенографический отчёт. Государственное издательство художественной литературы. 1934. 262, 695.
- "Дагестанский актер предложил огородить от толпы могилу Гамзата Цадасы". 2019-07-21 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-10-11.
- Басни и сказки Гамзата Цадасса на экране [ölü keçid]
- "Черновик №20. Воспевая родной край". 2021-10-24 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-10-11. 19 мая 2006 год
Xarici keçidlər
- Гамзат Цадаса на портале ПоэзоСфера
- Поэт, рожденный поэтом — Односельчане.ru
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Vikipediyada bu adli diger sexsler haqqinda da meqaleler var bax Hemzet Hemzet Tsadasa avar HӀamzat CӀadasa 9 avqust 1877 Sada d Dagistan MSSR 1 11 iyun 1951 1 Mahacqala Dagistan MSSR RSFSR SSRI 1 Avar Sovet sairi ve dramaturqu tercumecisi dovlet xadimi Dagistan MSSR in xalq sairi 1934 Ikinci dereceli Stalin mukafati laureati 1951 Resul Hemzetov ve Haci Hemzetovun atasi Hemzet TsadasaHӀamzat CӀadasa Dogum tarixi 9 avqust 1877 1877 08 09 Dogum yeri Sada d Xunzax rayonu Dagistan MSSR RSFSR 1 Vefat tarixi 11 iyun 1951 1951 06 11 1 73 yasinda Vefat yeri Mahacqala Dagistan MSSR RSFSR SSRI 1 Milliyyeti Avar Fealiyyeti tercumeci sair qazi dramaturq yazici siyasetci usaq edebiyyati yazicisi Eserlerinin dili Avar dili Janrlar seir teatr pyesi Ilk eseri Elibeyin iti seiri 1891 Uzvluyu SSRI Yazicilar Ittifaqi Mukafatlari Vikianbarda elaqeli mediafayllar Mundericat 1 Heyati 2 Yaradiciligi 3 Filmoqrafiya 4 Mukafat ve teltifleri 5 Xatiresi 6 Eserleri 7 Istinadlar 8 Xarici kecidlerHeyatiredakteHemzet Tsadasa 9 21 avqust 1877 ci ilde Tsada kendinde indiki Dagistanin Xunzax rayonu kasib bir kendli ailesinde anadan olmusdur Soyadi Tsadasa texellusdur ve Tsada aulunun adindan gelir Avardan tercumesi Tsada dan Erken yasinda yetim qalir Atasi Yusipil Maqoma onun 7 yasinda vefat edir ardincada anasinin itirir Medresede tehsilini alib Uc il doguldugu Tsada kendinde imam ve hakim olur Sonradan bu titullardan imtina edir Bir muddet demir yolunda calisir 1908 1917 ci illerde ekincilikle taxilciliq mesgul olur 1917 1919 cu illerde Hemzet Tsadasa Xunzax Seriet Mehkemesinin uzvu olur 1921 1922 ci illerde ilk seirlerini cap etdirdiyi Qirmizi Daglar qezetinin redaktoru vezifesinde calisir 1923 1925 ci illerde inqilabi seriet mehkemesinin sedri olur 1925 1932 ci illerde Xunzax Rayon Icraiyye Komitesinde katib isleyir 1932 1933 cu illerde Qorec bolge qezeti redaksiyasinin katibi vezifesinde calisir 1925 ci ilden Hemzet Tsadasa Xunzax Rayon Isci Xalq Deputatlari Surasinin daimi deputati idi 1934 cu ilden SSRI Birliyinin uzvudur Sovet Ittifaqi Yazicilarinin I Qurultayinda istirak eden numayende heyetinin uzvu olur 2 1934 cu ilde Dagistan Merkezi Icraiyye Komitesinin uzvu secilir 1950 ci ilden 3 cu cagiris SSRI Ali Sovetinin deputati eyni zamanda ikinci defe Dagistan MSSR Ali Sovetinin deputati secilmisdir Hemzet Tsadasa 11 iyun 1951 ci ilde Mahacqalada vefat edir Seherin merkezinde defn edilir Resul Hemzetov prospekti 3 YaradiciligiredakteYaradiciliq karyerasinin baslangici 1891 ci ile tesaduf edir ki onun mehz ilk seiri Elibeyin iti seiridir Ictimai ittiham xarakterli eserler yaratdi seirleri zarafatlari muxtelif adet normalarina mollalara varlilara qarsi yonelmisdi Oktyabr inqilabindan sonra Hemzet Cadasa zehmetkes daglilarin yeni heyatinin carisi kimi cixis etdi Oktyabr 8 Martda Yasli Qadinin Sozu Kohne ve Yeni Stalin Intiqam Dag Zirveler ve s Ilk seirler toplusu Adatlarin supurgesi 1934 cu ilde nesr olundu Ele hemin il zehmetkes daglilarin genis kutlesi terefinden sevilen en yasli sair olaraq Dagistanin ilk xalq sairi adini aldi Hemzet Cadasa usaqlar ucun Avar efsanelerinin seirlerinin ve nagillarinin ilk muellifidir Muharibe illerindeki mahnilari hemcinin Veten ugrunda vetenperver seirler toplusu Dagistanda populyarliq qazanib Hemzet Cadasa Ayaqqabici Doyusde gorus ve Kadalavanin evlenmesi dram ve komediyalarinin muellifidir Sairin yaradiciliginda ehemiyyetli yeri nagillar Fil ve Qarisqa Dovsan ve Aslan nagili Xeyalperest Coban Dilim menim dusmenimdir tutur Omrunun son illerinde Felaketlerin sinesi Doyusde gorus Xezina ve diger pyesleri Yoldas Stalini 70 yasi munasibetile tebrik edirem Heyatim Coban Efsanesi qeleme almisdi Sairin yaradiciligi avar folkloru ile baglidir Cadasa Sergey Puskinin eserlerini avar diline tercume etmisdir 1967 ci ilde Cada kendinde Hemzet Cadasa muzeyi acilib FilmoqrafiyaredakteHemzet Cadasanin nagillari esasinda cekilmis cizgi filmleri asagidakilardir 4 Fil ve qarisqa 1948 Aslan ve Dovsan 1949 Mukafat ve teltifleriredakte Stalin mukafati ikinci derece 1951 Secilmis Coban Nagili seirler toplusuna gore 1950 Lenin ordeni 22 02 1944 yaradiciliq fealiyyetinin 50 illiyi munasibetile Lenin ordeni 1947 70 illik munasibetile Qirmizi emek bayragi ordeni 31 01 1939 Qafqazin mudafiesine gore medali 1941 1945 ci iller Boyuk Veten muharibesinde resadetli emeye gore medali Dagistan ASSR xalq sairi 1934 DMSSR Ali Sovetinin Reyaset Heyetinin fexri fermanlariXatiresiredakteDagistan Respublikasinin Qizilyurd seherinde Hemzet Cadasa adina bir kuce var 1967 ci ilde Cada kendinde Hemzet Cadasa muzeyi acilib Hemzet Cadasa adina Avar Musiqili Dram Teatri fealiyyet gosterir 1970 ci illerde Dagistanin Xalq Ressami Salavat Salavatov Hemzet Cadasanin bir sira portretlerini cekir 5 EserleriredakteDag zirveleri M Sovet yazicisi 1947 Secilmis eserleri M Sovet yazicisi 1950 Secilmis eserleri M Sovet yazicisi 1951 Seirler Nagillar Temsiller N Qrebnev J Kozlovski Semyon Lipkin V Potapova Demyan Bedni S Obradovic terefinden Avardan tercume edilmisdir Ressam N Kaplan Dovlet usaq edebiyyati nesriyyati M 1952 96 s Secilmis eserler M Qoslitizdat 1955 Seirler ve poemalar L Sovet yazicisi 1958 304 s 5 000 nusxe Sairin kitabxanasi Boyuk seriya Secilmis eserler M Sovet Rusiyasi 1973 Secilmis eserler N Qrebnev D Qolubkov A Qloba Ya Kozlovski Semyon Lipkin Yu M M Neyman T Stresneva L Penkovski V Kazin N S Tixonov terefinden Avardan tercume edilmisdir M Bedii edebiyyat 1977 404 s Seirler ve poemalar L Sovet yazicisi 1978 496 s 50 000 nusxe Sairin kitabxanasi Kicik seriya Istinadlarredakte 1 2 3 4 5 6 Cadasa Gamzat Bolshaya sovetskaya enciklopediya rus v 30 t 3 e izd Moskva Sovetskaya enciklopediya 1969 Pervyj vsesoyuznyj sezd sovetskih pisatelej Stenograficheskij otchyot Gosudarstvennoe izdatelstvo hudozhestvennoj literatury 1934 262 695 Dagestanskij akter predlozhil ogorodit ot tolpy mogilu Gamzata Cadasy 2019 07 21 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2021 10 11 Basni i skazki Gamzata Cadassa na ekrane olu kecid Chernovik 20 Vospevaya rodnoj kraj 2021 10 24 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2021 10 11 19 maya 2006 godXarici kecidlerredakteGamzat Cadasa na portale PoezoSfera Poet rozhdennyj poetom Odnoselchane ru Menbe https az wikipedia org w index php title Hemzet Cadasa amp oldid 7402937