fbpx
Wikipedia

Həfte Tir terroru

September 15, 2021

28 iyun 1981-ci il tarixində (İran təqviminə görə 7 Tir 1360 (Haft-i Tir - هفت تیر)) İranın İslam Respublikası Partiyasının (İCP) liderləri partiyanın Tehrandakı qərargahında görüşərkən çox güclü bir partlayış baş verdi. Görkəmli partiya nümayəndələrindən 73-ü, o cümlədən İran məhkəmə sisteminin başında olan və Ayətullah Ruhullah Xomeynidən sonra İran İslam İnqilabının ən güclü şəxsiyyəti kimi göstərilən Ayətullah Məhəmməd Behişti də həmin hücum zamanı vəfat etmişdi. Hücuma görə məsuliyyətin İran Xalq Mücahidləri Təşkilatının üzərində olduğu düşünülür. İran İslam Respublikası hücuma görə əvvəlcə SAVAK və İraq rejimini günahlandırır, iki gün sonra isə Ayətullah Ruhullah Xomeyni tərəfindən bu hadisənin İran Xalq Mücahidləri Təşkilatı tərəfindən həyata keçirilirdiyi bildirilmişdir.

Həfte Tir terroru

Hadisə nəticəsində həlak olanların xatirəsinə çıxardılmış pul
Ümumi məlumatlar
31°15′17″ şm. e. 29°59′37″ ş. u.
Hücumun yeri Tehran
Hücumun hədəfi İranın Ali Dini Lideri
Tarix
Hücum metodu İntihar hücumu
Ölü sayı 73
Şübhəli(lər) İran Xalq Mücahidləri Təşkilatı

Arxa plan

İran İnqilabından sonra Ayətullah Xomeyninin başçılıq etdiyi yeni qurulmuş teokratik hökumət, digər müxalif qrupları bir-bir ləğv edərək bütün siyasi qüvvələri birləşdirirdi. Xalq Mücahidləri Təşkilatı (XMT) kimi İslam sosialist təşkilatları da aradan qaldırılmağa çalışılan qruplar arasında idi. Ayətullah Ruhullah Xomeyni XMT-ni ”eklektik”, “Qərb heyranı”, ”ikiüzlü” və “kafir” adı ilə günahlandırırdı. 1980-ci ilin fevral ayında Hizbullah yaraqlıları tərəfindən XMT tərəfdarlarına və digər solçu kitab mağazalarına, görüş yerlərinə və s. yerlərə güclü bir hücum başladıldı. Bu hücumlar nəticəsində İranın solçu təşkilatları yer altına çəkildi. 1979-1981-ci illərdə yüzlərlə XMT üzvü öldürüldü və onlardan 3000-i həbs edildi. Təşkilat bu təzyiqlərə qarşı 20 iyun 1980-ci ildə İranın yeni rəhbərliyinə etiraz olaraq İslam bayrağı altında etiraz mitinqi keçirdi. Mitinqə sərt şəkildə müdaxilə edildi.

Hadisələr

 
Həfte Tir terror hücumu nəticəsində həlak olanların xatirəsinə inşa olunan mavzoley. Mir Hüseyn Musəvi tərəfindən dizayn edilmişdir.

“Həfte Tir” adı verilmiş 28 iyun 1981-ci ildə baş verən bu terror nəticəsində partiyanın katibi və Ali Məhkəmənin sədri Ayətullah Məhəmməd Beheşti, dörd nazir (Səhiyyə, Nəqliyyat, Telekommunikasiya və Enerji nazirləri) və içlərində Məhəmməd Müntəzirinin də olduğu 27 məclis üzvü və hökumətin yüksək vəzifəli məmurları həyatlarını itirmişdi.

Xomeyni hücumda XMT-ni günahlandırdı. BBC müxbiri Baqir Moinə görə, cəmiyyətdə hücumun XMT tərəfindən həyata keçirildiyi barədə geniş bir inam var idi. Mücahidlər nə hücumla əlaqəli olduqlarını bildirdilər, nə də bu hücumu həyata keçirdikləri iddialarını təkzib etdilər. Lakin onlar bu hücumu rejimin artan təcavüzünə zəruri cavab kimi qiymətləndirdilər. Bombanı partladan şəxsin Məhəmməd Rza Kolahi adlı bir tələbə olduğu və səs mühəndisi adı ilə binaya girə bildiyi müəyyənləşdirilmişdi. Hadisəni törədən şəxsin kimliyi müəyyənləşdirilsə də, həbs edilməsi mümkün olmadı. Bombalı hücumla əlaqədar olaraq heç bir şəxs və ya təşkilat məsuliyyəti öz üzərinə götürmədi. Hərəkətin həqiqi günahkarını təyin etmək mümkün olmadıqda müxtəlif sui-qəsd nəzəriyyələri və fərziyyələr irəli sürüldü. Bəziləri hadisəni hakim partiyadakı klanlar arası toqquşma ilə əlaqələndirdi, həqiqətən də partiyalararası fraksiya bir müddət sonra İRP-nın sonunu gətirir və partiyanın dağılmasına səbəb olur. Digər bir sui-qəsd nəzəriyyəsinə görə, belə güclü bir bomba yalnız başqa bir dövlətin köməyi ilə əldə edilə bilərdi və bu hərəkət İsrail xüsusi xidmət orqanı Mossadın dəstəyi ilə edilmişdi.

XMT-nin dövlətin yüksək rütbəli məmurları və rejim tərəfdarlarına qarşı həyata keçirdiyi sui-qəsd hərəkətləri növbəti bir neçə il ərzində davam etmişdir. Ancaq bu hərəkətlər rejimi devirmək üçün kifayət etmədi. Bombalı hücumdan iki ay sonra 30 avqustda baş verən digər bir bombalı hücumda, Prezident Məhəmməd Əli Recai və Baş nazir Məhəmməd Cevad Bahonar öldürüldü. Hücumun məsuliyyətinin XMT militanı Məsud Kəşmirinin üzərində olduğu təyin olundu. Hadisədən sonrakı araşdırmalarda Kaşmirin Xomeyni ilə birlikdə bütün hökumət üzvlərini öldürməyə çox yaxın olduğu aydın olmuşdu. İki partlayışdan sonra XMT və digər sol qrup üzvlərinə qarşı amansız bir həbs və edam kampaniyası başlandı.

Bu bombalı hücum hadisəsindən sonra Tehranın əsas meydanı da daxil olmaqla bir çox şəhərdə müxtəlif ictimai yerlərə “Haft-i Tir” adı verilmişdir.

Hadisədən əvvəlki və sonrakı hadisələrin xronoloji gedişi

  • 11 fevral 1979 (22 Bəhmən 1357): Şah rejiminin süqutu. İran inqilabı
  • 4 noyabr 1979 (13 Aban 1357): İran girov böhranı başladı.
  • Mart - May 1980 (İsfend-Ordibiheşt 1359): Xalq Mücahidləri Təşkilatına və üzvlərinə qarşı hücumlar başladı.
  • 22 sentyabr 1980 (31 Şahriver 1359): İran-İraq müharibəsi başladı.
  • 20 yanvar 1981 (30 Dey 1359): İran girov böhranında girovları sərbəst buraxdı.
  • 27 aprel 1981: Tehranda XMT tərəfindən təşkil edilən nümayişdə 150.000 adam iştirak etdi. Baş prokuror XMT-nin nümayiş təşkil etməsini qadağan etdi.
  • 7 iyun 1981 (17 Hordad 1360): İsrail Osirakdakı İraq nüvə obyektlərini vurdu.
  • 8 iyun 1981 (18 Hordad 1360): Əbul-Həsən Bəni Sədr xalqı diktaturaya qarşı müqavimət göstərməyə çağırdı. Xomeyni küçə nümayişlərini qadağan etdi.
  • 20 iyun 1981-ci il (30 Hordad 1360): Xomeyni və teokratiya əleyhdarlarının nümayişləri sərt şəkildə yatırıldı.
  • 21 iyun 1981 (31 Hordad 1360): Prezident Əbülhəsən Banisədr parlament tərəfindən ittiham edildi.
  • 21–27 iyun 1981 (1-6 Tir 1360): XMT ilə hökumət arasında qarşıdurmalar gücləndi.
  • 26 iyun 1981 (5 Tir 1360): Əli Xameneiyə qarşı uğursuz sui-qəsd cəhdi.
  • 28 iyun 1981 (7 Tir 1360): Həfte Tir terror hadisəsi.
  • 10 iyul 1981 (18 Tir 1360): Əbul-Həsən Bəni Sədr ölkədən qaçdı.
  • 30 avqust 1981 (8 Şəhrivər 1360): Prezident Məhəmmədəli Rəcai sui-qəsd nəticəsində öldürüldü.
  • 5 sentyabr 1981 Fransanın Livandakı səfiri Louis Delamare Qərbi Beyrutda güllələndi.

Xarici keçidlər

  • Youtube.com
  • Youtube.com
  • Youtube.com

İstinadlar

  1. ↑ Religion in Iran – Terror and Repression // Atheism (FAQ), About
  2. ↑ , The Daily News, June 1981, 2018-10-03 tarixində orijinalından arxivləşdirilib, İstifadə tarixi: 2020-06-09
  3. ↑ "Iran ABC News broadcast", The Vanderbilt Television News Archive
  4. "Enemies of the Clergy", Time, 20 July 1981
  5. Colgan, Jeff. Petro-Aggression: When Oil Causes War. Cambridge University Press 2013. səh. 167. ISBN 978-1-107-02967-5.
  6. S. Ismael, Jacqueline; Perry, Glenn; Y. Ismael, Tareq. Government and Politics of the Contemporary Middle East: Continuity and change. Routledge (2015). səh. 181. ISBN 978-1-317-66283-9.
  7. Newton, Michael. Famous Assassinations in World History: An Encyclopedia. ABC-CLIO (2014). səh. 27. ISBN 978-1-61069-286-1.
  8. Pedde, Nicola. "ROLE AND EVOLUTION OF THE MOJAHEDIN E-KA". ojs.uniroma1.
  9. McGreal, Chris. "Q&A: what is the MEK and why did the US call it a terrorist organisation?". theguardian. İstifadə tarixi: 21 September 2012.
  10. Goulka, Jeremiah; Larson, Judith; Wilke, Elizabeth; Hansell, Lydia. "The MEK in Iraq (2009)" (PDF). rand.
  11. Moin, Khomeini, 2001, pp. 234, 239.
  12. Bakhash, The Reign of the Ayatollahs (1984) p. 123.
  13. Terrorism knowledge, Mujahedin-e-Khalq (MeK), 2008-01-15 tarixində , İstifadə tarixi: 2020-06-13
  14. , The Daily News, June 1981, 2018-10-03 tarixində orijinalından arxivləşdirilib, İstifadə tarixi: 2020-06-09
  15. Moin, Baqer, Khomeini, Thomas Dunne Books (2001), p. 241
  16. , Time, 20 iyul 1981, 2013-08-26 tarixində orijinalından arxivləşdirilib, İstifadə tarixi: 2020-06-13
  17. . 28 iyun 2009 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 30 avqust 2014.
  18. Iran Islamic Republican Party
  19. ↑ Moin, Baqer, Khomeini, Thomas Dunne Books, (2001), p.243
  20. Moin, Baqer, Khomeini, Thomas Dunne Books, (2001), pp. 242-3
  21. Google Maps
  22. Moin, Baqer, Khomeini, (2001), pp. 234, 239
  23. ↑ Moin, Khomeini, (2001), p. 239
  24. ↑ Moin, Khomeini, (2001), p. 240
  25. , Washington Post, 5 sentyabr 1981 (#parameter_ignored); (#parameter_ignored); (#parameter_ignored)

September 15, 2021
həfte, terroru, iyun, 1981, tarixində, iran, təqviminə, görə, 1360, haft, هفت, تیر, iranın, islam, respublikası, partiyasının, liderləri, partiyanın, tehrandakı, qərargahında, görüşərkən, çox, güclü, partlayış, baş, verdi, görkəmli, partiya, nümayəndələrindən,. 28 iyun 1981 ci il tarixinde Iran teqvimine gore 7 Tir 1360 Haft i Tir هفت تیر Iranin Islam Respublikasi Partiyasinin ICP liderleri partiyanin Tehrandaki qerargahinda goruserken cox guclu bir partlayis bas verdi Gorkemli partiya numayendelerinden 73 u o cumleden Iran mehkeme sisteminin basinda olan ve Ayetullah Ruhullah Xomeyniden sonra Iran Islam Inqilabinin en guclu sexsiyyeti kimi gosterilen Ayetullah Mehemmed Behisti de hemin hucum zamani vefat etmisdi 1 2 2 3 Hucuma gore mesuliyyetin Iran Xalq Mucahidleri Teskilatinin uzerinde oldugu dusunulur Iran Islam Respublikasi hucuma gore evvelce SAVAK ve Iraq rejimini gunahlandirir iki gun sonra ise Ayetullah Ruhullah Xomeyni terefinden 4 bu hadisenin Iran Xalq Mucahidleri Teskilati terefinden 5 6 7 8 9 10 heyata kecirilirdiyi bildirilmisdir Hefte Tir terroruHadise neticesinde helak olanlarin xatiresine cixardilmis pulUmumi melumatlar31 15 17 sm e 29 59 37 s u Hucumun yeri TehranHucumun hedefi Iranin Ali Dini LideriTarix 28 iyun 1981Yerli saatla 20 20 UTC 3 Hucum metodu Intihar hucumuOlu sayi 73Subheli ler Iran Xalq Mucahidleri Teskilati Mundericat 1 Arxa plan 2 Hadiseler 3 Hadiseden evvelki ve sonraki hadiselerin xronoloji gedisi 4 Xarici kecidler 5 IstinadlarArxa plan RedakteIran Inqilabindan sonra Ayetullah Xomeyninin basciliq etdiyi yeni qurulmus teokratik hokumet diger muxalif qruplari bir bir legv ederek butun siyasi quvveleri birlesdirirdi Xalq Mucahidleri Teskilati XMT kimi Islam sosialist teskilatlari da aradan qaldirilmaga calisilan qruplar arasinda idi Ayetullah Ruhullah Xomeyni XMT ni eklektik Qerb heyrani ikiuzlu ve kafir adi ile gunahlandirirdi 11 1980 ci ilin fevral ayinda Hizbullah yaraqlilari terefinden XMT terefdarlarina ve diger solcu kitab magazalarina gorus yerlerine ve s yerlere guclu bir hucum basladildi 12 Bu hucumlar neticesinde Iranin solcu teskilatlari yer altina cekildi 1979 1981 ci illerde yuzlerle XMT uzvu olduruldu ve onlardan 3000 i hebs edildi 13 Teskilat bu tezyiqlere qarsi 20 iyun 1980 ci ilde Iranin yeni rehberliyine etiraz olaraq Islam bayragi altinda etiraz mitinqi kecirdi Mitinqe sert sekilde mudaxile edildi Hadiseler Redakte Hefte Tir terror hucumu neticesinde helak olanlarin xatiresine insa olunan mavzoley Mir Huseyn Musevi terefinden dizayn edilmisdir Hefte Tir adi verilmis 28 iyun 1981 ci ilde bas veren bu terror neticesinde partiyanin katibi ve Ali Mehkemenin sedri Ayetullah Mehemmed Behesti dord nazir Sehiyye Neqliyyat Telekommunikasiya ve Enerji nazirleri ve iclerinde Mehemmed Muntezirinin de oldugu 27 meclis uzvu ve hokumetin yuksek vezifeli memurlari heyatlarini itirmisdi 1 14 3 Xomeyni hucumda XMT ni gunahlandirdi BBC muxbiri Baqir Moine gore cemiyyetde hucumun XMT terefinden heyata kecirildiyi barede genis bir inam var idi 15 Mucahidler ne hucumla elaqeli olduqlarini bildirdiler ne de bu hucumu heyata kecirdikleri iddialarini tekzib etdiler Lakin onlar bu hucumu rejimin artan tecavuzune zeruri cavab kimi qiymetlendirdiler Bombani partladan sexsin Mehemmed Rza Kolahi 16 adli bir telebe oldugu ve ses muhendisi adi ile binaya gire bildiyi mueyyenlesdirilmisdi 17 Hadiseni toreden sexsin kimliyi mueyyenlesdirilse de hebs edilmesi mumkun olmadi Bombali hucumla elaqedar olaraq hec bir sexs ve ya teskilat mesuliyyeti oz uzerine goturmedi Hereketin heqiqi gunahkarini teyin etmek mumkun olmadiqda muxtelif sui qesd nezeriyyeleri ve ferziyyeler ireli suruldu Bezileri hadiseni hakim partiyadaki klanlar arasi toqqusma ile elaqelendirdi heqiqeten de partiyalararasi fraksiya bir muddet sonra IRP nin sonunu getirir ve partiyanin dagilmasina sebeb olur 18 Diger bir sui qesd nezeriyyesine gore bele guclu bir bomba yalniz basqa bir dovletin komeyi ile elde edile bilerdi ve bu hereket Israil xususi xidmet orqani Mossadin desteyi ile edilmisdi XMT nin dovletin yuksek rutbeli memurlari ve rejim terefdarlarina qarsi heyata kecirdiyi sui qesd hereketleri novbeti bir nece il erzinde davam etmisdir 19 Ancaq bu hereketler rejimi devirmek ucun kifayet etmedi Bombali hucumdan iki ay sonra 30 avqustda bas veren diger bir bombali hucumda Prezident Mehemmed Eli Recai ve Bas nazir Mehemmed Cevad Bahonar olduruldu Hucumun mesuliyyetinin XMT militani Mesud Kesmirinin uzerinde oldugu teyin olundu Hadiseden sonraki arasdirmalarda Kasmirin Xomeyni ile birlikde butun hokumet uzvlerini oldurmeye cox yaxin oldugu aydin olmusdu 20 Iki partlayisdan sonra XMT ve diger sol qrup uzvlerine qarsi amansiz bir hebs ve edam kampaniyasi baslandi 19 Bu bombali hucum hadisesinden sonra Tehranin esas meydani da daxil olmaqla bir cox seherde muxtelif ictimai yerlere Haft i Tir adi verilmisdir 21 Hadiseden evvelki ve sonraki hadiselerin xronoloji gedisi Redakte11 fevral 1979 22 Behmen 1357 Sah rejiminin suqutu Iran inqilabi 4 noyabr 1979 13 Aban 1357 Iran girov bohrani basladi Mart May 1980 Isfend Ordibihest 1359 Xalq Mucahidleri Teskilatina ve uzvlerine qarsi hucumlar basladi 22 22 sentyabr 1980 31 Sahriver 1359 Iran Iraq muharibesi basladi 20 yanvar 1981 30 Dey 1359 Iran girov bohraninda girovlari serbest buraxdi 27 aprel 1981 Tehranda XMT terefinden teskil edilen numayisde 150 000 adam istirak etdi Bas prokuror XMT nin numayis teskil etmesini qadagan etdi 23 7 iyun 1981 17 Hordad 1360 Israil Osirakdaki Iraq nuve obyektlerini vurdu 8 iyun 1981 18 Hordad 1360 Ebul Hesen Beni Sedr xalqi diktaturaya qarsi muqavimet gostermeye cagirdi Xomeyni kuce numayislerini qadagan etdi 23 20 iyun 1981 ci il 30 Hordad 1360 Xomeyni ve teokratiya eleyhdarlarinin numayisleri sert sekilde yatirildi 24 21 iyun 1981 31 Hordad 1360 Prezident Ebulhesen Banisedr parlament terefinden ittiham edildi 21 27 iyun 1981 1 6 Tir 1360 XMT ile hokumet arasinda qarsidurmalar guclendi 24 26 iyun 1981 5 Tir 1360 Eli Xameneiye qarsi ugursuz sui qesd cehdi 28 iyun 1981 7 Tir 1360 Hefte Tir terror hadisesi 10 iyul 1981 18 Tir 1360 Ebul Hesen Beni Sedr olkeden qacdi 30 avqust 1981 8 Sehriver 1360 Prezident Mehemmedeli Recai sui qesd neticesinde olduruldu 5 sentyabr 1981 Fransanin Livandaki sefiri Louis Delamare Qerbi Beyrutda gullelendi 25 Xarici kecidler RedakteYoutube com Youtube com Youtube comIstinadlar Redakte 1 2 Religion in Iran Terror and Repression Atheism FAQ About 1 2 Eighties club The Daily News June 1981 2018 10 03 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2020 06 09 1 2 Iran ABC News broadcast The Vanderbilt Television News Archive Enemies of the Clergy Time 20 July 1981 Colgan Jeff Petro Aggression When Oil Causes War Cambridge University Press 2013 seh 167 ISBN 978 1 107 02967 5 S Ismael Jacqueline Perry Glenn Y Ismael Tareq Government and Politics of the Contemporary Middle East Continuity and change Routledge 2015 seh 181 ISBN 978 1 317 66283 9 Newton Michael Famous Assassinations in World History An Encyclopedia ABC CLIO 2014 seh 27 ISBN 978 1 61069 286 1 Pedde Nicola ROLE AND EVOLUTION OF THE MOJAHEDIN E KA ojs uniroma1 McGreal Chris Q amp A what is the MEK and why did the US call it a terrorist organisation theguardian Istifade tarixi 21 September 2012 Goulka Jeremiah Larson Judith Wilke Elizabeth Hansell Lydia The MEK in Iraq 2009 PDF rand Moin Khomeini 2001 pp 234 239 Bakhash The Reign of the Ayatollahs 1984 p 123 Terrorism knowledge Mujahedin e Khalq MeK 2008 01 15 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2020 06 13 Eighties club The Daily News June 1981 2018 10 03 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2020 06 09 Moin Baqer Khomeini Thomas Dunne Books 2001 p 241 Enemies of the Clergy Time 20 iyul 1981 2013 08 26 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2020 06 13 Persian website 28 iyun 2009 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 30 avqust 2014 Iran Islamic Republican Party 1 2 Moin Baqer Khomeini Thomas Dunne Books 2001 p 243 Moin Baqer Khomeini Thomas Dunne Books 2001 pp 242 3 Google Maps Moin Baqer Khomeini 2001 pp 234 239 1 2 Moin Khomeini 2001 p 239 1 2 Moin Khomeini 2001 p 240 Washington Post 5 sentyabr 1981 parameter ignored parameter ignored parameter ignored Menbe https az wikipedia org w index php title Hefte Tir terroru amp oldid 6101484, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.