Hüseyn Karasayev (qırğızca: Xусаин Карасай уулу Карасаев; 5 yanvar1901, Tup rayonu[d], Qırğızıstan MSSR – 31 yanvar1998, Prjevalsk) — qırğız alimi, türkoloq, leksikoloq, pedaqoq, ədəbiyyatçı, folklorçu. Filologiya elmləri namizədi (1944), professor (1966), Qırğızıstan Respublikasının Əməkdar elm xadimi. Qırğızıstan Milli Elmlər Akademiyasının fəxri akademiki.
Qazax Pedaqoji İnstitutu, Leninqrad Şərq İnstitutu
İxtisası
dilçilik
Fəaliyyəti
dilçi, türkoloq, folklorçu, pedaqoq
Fəaliyyət illəri
1924-1998
Əsərlərinin dili
qırğızca, rusca
Janr
sözlük, monoqrafiya, problem məqalə
İlk əsəri
"Yenilik" ("Жаңылык")
Mükafatları
Qırğızıstan Respublikasının Dövlət mükafatı
Həyatı
Hüseyn Karasayev 5 yanvar 1901-ci ildə Qırğızıstanın İsıkgöl vilayətinin Tup rayonunun Toktoyan aulunda anadan olmuşdur. 1914-1916-cı illərdə Karakoldakı rus-tuzem məktəbində təhsil almışdır. 1916-cı ildə Orta Asiayada ruslar əleyhinə üsyanda yaşanan faciəvi hadisələrdən sonra ailəsi ilə birlikdə Çinə mühacirət etmişdir.
Bir müddət orada çobanlıqla məşğul olmuşdur. 1921-ci ildə yenidən vətəninə qayıdaraq Toktoyan kəndində çalışmışdır.
1925-ci ildə Qazax Pedaqoji İnstitutuna daxil olmuş, təhsilini bitirdikdən sonra Daşkənddə ilk qırğız qəzetində çalışmışdır. 1924-1925-ci illərdə Orta Asiya Dövlət Universitetində fəhlə fakültəsində dərs demiş, partiya MK-nın Tərcüməçilər və Redaktorların Orta Asiya Bürosunun üzvü olmuşdur.
1926-cı ildə qırğızlar arasında savadsızlıqla mübarizə məqsədi daşıyan “Yenilik” («Жаңылык») kitabının yazılmasında iştirak etmişdir. 1927-ci ildə Azərbaycanda, Bakı şəhərində yeni türk əlifbasının tətbiqi ilə bağlı plenumda iştirak etmişdir. Təhsilini yarımçıq buraxıb 1928-ci ildə Enikudze adına Leninqrad Şərq İnstitutunun nəzdindəki Türkoloji Seminariyasına daxil olmuşdur. İnstitutda dilçilikdən dərs demişdir.
1931-ci ildə Leninqrad Şərq İnstitutunu uğurla bitirmiş və Qırğızıstan Ədəbiyyat İnstitutunda işləmək üçün Frunzeyə köçmüşdür. Bu illərdə folklor toplamağa başlamışdır. 1931-1940-cı illərdə Qırğızıstan Elmi-Tədqiqat Mədəniyyət Quruculuğu İnstitutunda, sonra Dil, Ədəbiyyat İnstitutu, daha sonra Dil, Ədəbiyyat və Tarixi Araşdırmalar İnstitutu elmi işçi vəzifəsində çalışmışdır.
Elə həmin ildə xalq ədəbiyyatı nümunələrini toplamaq üçün təlimat yazmış və nəşr etdirmişdir. “Manas” eposunun yayzıya alınmasını təşkil etmişdir.. Daha sonra "Manas" eposunun öyrənilməsinə dair məsləhətləşmələr üçün Moskvaya dəvət edilmişdir.
1941-ci ildə İkinci Dünya müharibəsi başlayarkən onu orduya almamışlar.
1944-cü ildə namizədlik dissertasiyasını müdafiə etmişdir.
1951 - 1974 - Qırğızıstan Dövlət Universitetində müəllim işləmişdir.
Hüseyn Karasayev 31 yanvar 1998-ci ildə vəfat etmiş, İsıkgöl yaxınlığındakı Karakolda dəfn edilmişdir.
Yaradıcılığı
Hüseyn Karasayevin “Yenilik” («Жаңылык») adlı ilk kitabı 1927-ci ildə latın əlifbasında nəşr olunmuşdur.
O, Qırğızıstanda sözlük yaradıcılarından biridir.
Hüseyn Karasayev görkəmli alim İ.A. Batmanovla birlikdə qırğızların sözlük sahəsindəki ilk əsəri olan "Rus-qırğız lüğəti"nın (1938) tərtibçisidir. Daha sonra Y.Şükürov və K.Yudaxinlə birlikdə “Rus-qırğız lüğəti”nin daha mükəmməl versiyasını hazırlamışdır. Həmin lüğətin təkmilləşdirilmiş variantı 1957 və sonrakı illərdə yayınlanmışdır.
1966-cı ildə Hüseyn Karasayev "Qırğız dilinin orfoqrafiya lüğəti" ni (60 min söz) nəşr etdirmişdir. Bu sözlük qırğız ədəbi-elmi mühitində “Karasay sözlüyü” kimi tanınır.
Dünya şöhrətli qırğız yazıçısı Çingiz Aytmatov Hüseyn Karasayevin lüğətçilik sahəsindəki əməyini yüksək qiymətləndirərək yazmışdır: “Karasay Sözlüyü”nü oxumaq son dərəcə maraqlı və səmərəlidir. Ana dilimizin ayrı bir tarixi olan bu əsəri maraqla oxudum və arzu edirəm ki, başqaları da imkan tapıb bu əsərlə tanış olsun”.
Hüseyn Karasayev tərcümə nəzəriyyəsi ilə məşğul olmuş, həmçinin qırğız folkloru və ədəbi tənqidinin öyrənilməsində böyük əmək sərf etmişdir. Hüseyn Karasayev, eyni zamanda Qırğız şeirinin terminlər sözlüyünü də yaratmıışdır. O, folklorun yazıya alınmasında əhəmiyyətli rol oynamışdır.1931-ci ildə məşhur manasçı Sayakbay Karalayevi elmi ictimaiyyətə təqdim edərək "Manas" eposunu yazıya almışdır.
O, həmçinin tərcümə yaradıcılığı ilə məşğul olmuş, M.Qorki, A. Radişşev, L.Kryuçkovski, R. Taqor və digər yazıçıların əsərlərini qırğız dilinə çevirmişdir.
Mükafatları
Qırmızı Bayraq ordeni
“Manas” ordeni
Uluslararası “Daanışman” mükafatı
Qırğızıstan Respublikasının Dövlət mükafatı
Qırğızıstanın Əməkdar Elm xadimi
Kasım Tınıstanov mükafatı laureatı
Xatirəsinin əbədiləşdirilməsi
İssık-göl sahilində heykəli və xatirə kompleksi yaradılmışdır.
Bişkek Humanitar Universiteti onun adını daşıyır.
Karakoldakı Qırğız-Türk litseyi onun adına verilmişdir.
Bişkek şəhərində adına kollec vardır.
Adına Bişkek və Karakol şəhərlərində küçə verilmişdir.
Əsərləri
«Жаңылык» чоңдор үчүн окуу курал (1927-жылы латын арибинде чыккан)
Русско-киргизкий словарь(И.А.Батманов менен бирге). - Фрунзе-Казань: 1938
Русско-киргизский словарь (Ж.Шүкүров, К.Юдахин менен бирге),-М.,1944
Орфографиялык сѳздүк (Ю.Яншансин менен бирге),Фрунзе: 1956
Кыргыз тилинин орфографиялык сѳздүгү. Фрунзе: 1966
Түгѳйлүү сѳздѳр (А.Карасаева менен бирге). Фрунзе: 1971
Семантика падежей в киргизком языке,Труды Института языка и литературы,в.1.Фрунзе: 1944
«Накыл сѳздѳр»
«Ѳздѳштүрүлгѳн сѳздѳр»
«Күлкүнаама»
«Камус наама»
1990-ж. О.Сыдыковдун «Тарых кыргыз Шадмания» аттуу китебин азыркы тамгага ѳткѳрүп, ага баш сѳз жазган.
Кыргыз ырларынын түзүлүш системасы жѳнүндѳ, «Советтик Кыргызстан», №1. 1946.
Ədəbiyyat
Байжиев М. Поэтический перевод и вопросы киргизского стихосложения, «Литературный Киргизстан», 1959.№1
Кудайбергенов С., Окумуштуу, педагог.,Советтик Кыргызстан. 4-дек 1965.
Петровец В.М., Научные исследования в Киргизии в годы Великой Отечественной Войны,Фрунзе: 1969
Юдахин К.К. Киргизско-русский словарь. Около 40 000 слов. Составил проф. К.К. Юдахин / Кыргызча-орусча сөздүк. Сөздүктө 40 000ге жакын сөз бар. Түзгөн проф. К.К.Юдахин. - Москва: "Советская энциклопедия" басмасы, 1965. - 973 бет.
Урстанбеков Б.У., Чороев Т.К. Кыргыз тарыхы: Кыскача энциклопедиялык сөздүк: Мектеп окуучулары үчүн. – Фрунзе: Кыргыз Совет Энциклопедиясынын Башкы Редакциясы, 1990. 113 б. ISBN 5-89750-028-2.
Кыргыз Совет Энциклопедиясы: 6 томдук/ Башкы редактор Орузбаева Б. Ө. - Ф.: Кыргыз Совет Энциклопедиясынын башкы редакциясы, 1977-1980. Т.1-6.
İstinadlar
Hüseyn Karasayev
Oktyabr 27, 2021
hüseyn, karasayev, qırğızca, xусаин, Карасай, уулу, Карасаев, yanvar, 1901, rayonu, qırğızıstan, mssr, yanvar, 1998, prjevalsk, qırğız, alimi, türkoloq, leksikoloq, pedaqoq, ədəbiyyatçı, folklorçu, filologiya, elmləri, namizədi, 1944, professor, 1966, qırğızıs. Huseyn Karasayev qirgizca Xusain Karasaj uulu Karasaev 5 yanvar 1901 Tup rayonu d Qirgizistan MSSR 31 yanvar 1998 Prjevalsk qirgiz alimi turkoloq leksikoloq pedaqoq edebiyyatci folklorcu Filologiya elmleri namizedi 1944 professor 1966 Qirgizistan Respublikasinin Emekdar elm xadimi Qirgizistan Milli Elmler Akademiyasinin fexri akademiki Huseyn Karasay oglu KarasayevTexellusu Huseyn KarasayevDogum tarixi 5 yanvar 1901 1901 01 05 Dogum yeri Toktoyan aulu Tup rayonu Isikgol vilayeti QirgizistanVefat tarixi 31 yanvar 1998 1998 01 31 97 yasinda Vefat yeri Prjevalsk Isikgol vilayeti QirgizistanVetendasligi QirgizistanMilliyyeti qirgiz turkuTehsili Qazax Pedaqoji Institutu Leninqrad Serq InstitutuIxtisasi dilcilikFealiyyeti dilci turkoloq folklorcu pedaqoqFealiyyet illeri 1924 1998Eserlerinin dili qirgizca ruscaJanr sozluk monoqrafiya problem meqaleIlk eseri Yenilik Zhanylyk Mukafatlari Qirgizistan Respublikasinin Dovlet mukafati Mundericat 1 Heyati 2 Yaradiciligi 3 Mukafatlari 4 Xatiresinin ebedilesdirilmesi 5 Eserleri 6 Edebiyyat 7 IstinadlarHeyati RedakteHuseyn Karasayev 5 yanvar 1901 ci ilde Qirgizistanin Isikgol vilayetinin Tup rayonunun Toktoyan aulunda anadan olmusdur 1 1914 1916 ci illerde Karakoldaki rus tuzem mektebinde tehsil almisdir 1916 ci ilde Orta Asiayada ruslar eleyhine usyanda yasanan facievi hadiselerden sonra ailesi ile birlikde Cine muhaciret etmisdir Bir muddet orada cobanliqla mesgul olmusdur 1921 ci ilde yeniden vetenine qayidaraq Toktoyan kendinde calismisdir 1925 ci ilde Qazax Pedaqoji Institutuna daxil olmus tehsilini bitirdikden sonra Daskendde ilk qirgiz qezetinde calismisdir 1924 1925 ci illerde Orta Asiya Dovlet Universitetinde fehle fakultesinde ders demis partiya MK nin Tercumeciler ve Redaktorlarin Orta Asiya Burosunun uzvu olmusdur 1926 ci ilde qirgizlar arasinda savadsizliqla mubarize meqsedi dasiyan Yenilik Zhanylyk kitabinin yazilmasinda istirak etmisdir 1927 ci ilde Azerbaycanda Baki seherinde yeni turk elifbasinin tetbiqi ile bagli plenumda istirak etmisdir Tehsilini yarimciq buraxib 1928 ci ilde Enikudze adina Leninqrad Serq Institutunun nezdindeki Turkoloji Seminariyasina daxil olmusdur Institutda dilcilikden ders demisdir 1931 ci ilde Leninqrad Serq Institutunu ugurla bitirmis ve Qirgizistan Edebiyyat Institutunda islemek ucun Frunzeye kocmusdur Bu illerde folklor toplamaga baslamisdir 1931 1940 ci illerde Qirgizistan Elmi Tedqiqat Medeniyyet Quruculugu Institutunda sonra Dil Edebiyyat Institutu daha sonra Dil Edebiyyat ve Tarixi Arasdirmalar Institutu elmi isci vezifesinde calismisdir Ele hemin ilde xalq edebiyyati numunelerini toplamaq ucun telimat yazmis ve nesr etdirmisdir Manas eposunun yayziya alinmasini teskil etmisdir Daha sonra Manas eposunun oyrenilmesine dair meslehetlesmeler ucun Moskvaya devet edilmisdir 1941 ci ilde Ikinci Dunya muharibesi baslayarken onu orduya almamislar 1944 cu ilde namizedlik dissertasiyasini mudafie etmisdir 1951 1974 Qirgizistan Dovlet Universitetinde muellim islemisdir Huseyn Karasayev 31 yanvar 1998 ci ilde vefat etmis Isikgol yaxinligindaki Karakolda defn edilmisdir Yaradiciligi RedakteHuseyn Karasayevin Yenilik Zhanylyk adli ilk kitabi 1927 ci ilde latin elifbasinda nesr olunmusdur O Qirgizistanda sozluk yaradicilarindan biridir Huseyn Karasayev gorkemli alim I A Batmanovla birlikde qirgizlarin sozluk sahesindeki ilk eseri olan Rus qirgiz lugeti nin 1938 tertibcisidir Daha sonra Y Sukurov ve K Yudaxinle birlikde Rus qirgiz lugeti nin daha mukemmel versiyasini hazirlamisdir Hemin lugetin tekmillesdirilmis varianti 1957 ve sonraki illerde yayinlanmisdir 1966 ci ilde Huseyn Karasayev Qirgiz dilinin orfoqrafiya lugeti ni 60 min soz nesr etdirmisdir Bu sozluk qirgiz edebi elmi muhitinde Karasay sozluyu kimi taninir Dunya sohretli qirgiz yazicisi Cingiz Aytmatov Huseyn Karasayevin lugetcilik sahesindeki emeyini yuksek qiymetlendirerek yazmisdir Karasay Sozluyu nu oxumaq son derece maraqli ve semerelidir Ana dilimizin ayri bir tarixi olan bu eseri maraqla oxudum ve arzu edirem ki basqalari da imkan tapib bu eserle tanis olsun Huseyn Karasayev tercume nezeriyyesi ile mesgul olmus hemcinin qirgiz folkloru ve edebi tenqidinin oyrenilmesinde boyuk emek serf etmisdir Huseyn Karasayev eyni zamanda Qirgiz seirinin terminler sozluyunu de yaratmiisdir O folklorun yaziya alinmasinda ehemiyyetli rol oynamisdir 1931 ci ilde meshur manasci Sayakbay Karalayevi elmi ictimaiyyete teqdim ederek Manas eposunu yaziya almisdir O hemcinin tercume yaradiciligi ile mesgul olmus M Qorki A Radissev L Kryuckovski R Taqor ve diger yazicilarin eserlerini qirgiz diline cevirmisdir Mukafatlari RedakteQirmizi Bayraq ordeni Manas ordeni Uluslararasi Daanisman mukafati Qirgizistan Respublikasinin Dovlet mukafati Qirgizistanin Emekdar Elm xadimi Kasim Tinistanov mukafati laureatiXatiresinin ebedilesdirilmesi RedakteIssik gol sahilinde heykeli ve xatire kompleksi yaradilmisdir Biskek Humanitar Universiteti onun adini dasiyir Karakoldaki Qirgiz Turk litseyi onun adina verilmisdir Biskek seherinde adina kollec vardir Adina Biskek ve Karakol seherlerinde kuce verilmisdir Eserleri Redakte Zhanylyk chondor үchүn okuu kural 1927 zhyly latyn aribinde chykkan Russko kirgizkij slovar I A Batmanov menen birge Frunze Kazan 1938 Russko kirgizskij slovar Zh Shүkүrov K Yudahin menen birge M 1944 Orfografiyalyk sѳzdүk Yu Yanshansin menen birge Frunze 1956 Kyrgyz tilinin orfografiyalyk sѳzdүgү Frunze 1966 Tүgѳjlүү sѳzdѳr A Karasaeva menen birge Frunze 1971 Semantika padezhej v kirgizkom yazyke Trudy Instituta yazyka i literatury v 1 Frunze 1944 Nakyl sѳzdѳr Ѳzdѳshtүrүlgѳn sѳzdѳr Kүlkүnaama Kamus naama 1990 zh O Sydykovdun Taryh kyrgyz Shadmaniya attuu kitebin azyrky tamgaga ѳtkѳrүp aga bash sѳz zhazgan Kyrgyz yrlarynyn tүzүlүsh sistemasy zhѳnүndѳ Sovettik Kyrgyzstan 1 1946 Edebiyyat RedakteBajzhiev M Poeticheskij perevod i voprosy kirgizskogo stihoslozheniya Literaturnyj Kirgizstan 1959 1 Bektenov Z Kusain Karasaevich Karasaev Sovetskaya tyurkologiya 1976 1 Kudajbergenov S Okumushtuu pedagog Sovettik Kyrgyzstan 4 dek 1965 Petrovec V M Nauchnye issledovaniya v Kirgizii v gody Velikoj Otechestvennoj Vojny Frunze 1969 Yudahin K K Kirgizsko russkij slovar Okolo 40 000 slov Sostavil prof K K Yudahin Kyrgyzcha oruscha sozdүk Sozdүkto 40 000ge zhakyn soz bar Tүzgon prof K K Yudahin Moskva Sovetskaya enciklopediya basmasy 1965 973 bet Urstanbekov B U Choroev T K Kyrgyz taryhy Kyskacha enciklopediyalyk sozdүk Mektep okuuchulary үchүn Frunze Kyrgyz Sovet Enciklopediyasynyn Bashky Redakciyasy 1990 113 b ISBN 5 89750 028 2 Kyrgyz Sovet Enciklopediyasy 6 tomduk Bashky redaktor Oruzbaeva B Ө F Kyrgyz Sovet Enciklopediyasynyn bashky redakciyasy 1977 1980 T 1 6 Istinadlar Redakte Huseyn Karasayev Menbe https az wikipedia org w index php title Huseyn Karasayev amp oldid 5778101, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
