Hunlar köçəri və döyüşkən xalq olmuşlar, sənətkarlıq, xüsusi ilə də silahqayırma çox inkişaf etmişdi, hunların güclü hərbi texnikası olmuşdur. Hun dövlətləri başında olan şəxs "tanhu" ya da "şenyu" olaraq çağırılırdı. Hökmdarlıqda müqəddəslik anlayışı vardı. Ölkə, dini adət hökmlərinə görə idarə olunurdu. Hökmdarlıq atadan oğula keçirdi. Ölkə, oğullar arasında şərqi, qərbi, mərkəz olaraq miras bölünürdü. Türk dövləti hökmdarı arvadına "katun"(xatun) deyilirdi. İdarəçilikdə o, söz sahibiydi.
Tarixi
Böyük Hun İmperatorluğunun e.ə 220-ci ildə Teoman tərəfındən qurulduğu qəbul edilir. Teomandan sonra Mete xaqan (qədim Çin mənbələrində Mo-tun və ya Şanyu olaraq da adlandırılır ) dövləti böyük bir imperatorluğa çevirmişdir. Türk və Monqol boylarını bir yerə toplayan Mete, İpək yoluna hakim olmaq üçün Çin ilə döyüşlər aparmışdır.Bizim Eradan əvvəl, 200-cü illərdə Çinə qalib gələrək, onu vergiyə bağlamışdır. Metenin, Çini torpaqlarına birləşdirməyib, vergi almaqla idarəetməsinin əsas səbəbi, Çin oturaq həyatı və siyasi təsirindən uzaq durma olaraq izah olunur. Bundan başqa, Çinin çoxsaylı əhalisinin təsiri ilə Türklük özəlliklərinin itirilməsinin qarşısı alınmışdır. Metenin ölümündən sonra bir müddət gücünü qoruyan dövlət, eradan əvvəl 58-cı ildə Şərqi və Qərbi Hunlar adı ilə iki yerə ayrıldılar. Bu ikiyə ayrılışına Böyük Hun Dövlətinin iqtisadi sıxıntıları da səbəb olmuşdur. İmperiyanın başında durmuş Hohanyenin Çin hakimiyyətinə daxil olmaq istəmişdir. Bu düşüncəni qardaşı Çiçi, "atalarına hörmətsizlik" olaraq qəbul edib əsarət altına girməyi rədd etmiştir. Qərbi Hunlar, Çiçi idarəsi altında Talasın qərbinə hakim oldular. Ağhunların və Avropa Hunlarının qurulmasında əsas rol oynadılar. Qərb Hunlularının başında olan Çiçinin Çinə qarşı verdiyi mücadilədə qısa bir müddət sonra uğursuz olduğu görsənir. Bəlkə də ona görə ki, Çiçi, Çin ilə mücadilədə qədim Türk müharibə taktikalarını bir kənara qoyaraq bir şəhər qurub oranı qala halına gətirərək müdafiə taktikasına üstünlük vermişdir. Məğlubiyytəində təsirli olan digər xəta isə əmri altında olan əsgərlərə çox sərt davranmasıdır. Şərqi Hunlar HoHanye idarəçiliyində Talasın şərqində eradan əvvəl 48-ci ilədək hökm sürdülər. Çinin siyasi hərəkətləri nəticəsində, eradan əvvəl 58-ci ildə Güney (Cənub) və Kuzey (Şimal) Hunları olmaqla ikiyə ayrıldı. Kuzey hunları Xaqan Pi idarəçiliyində Moğol və Sibir düzənlikləri çevrəsində 156-ci ilədək davam etdi. Güney Hunları Panhu idarəçiliyində Uyğur hövzəsində və Çinə yaxın bölgələrdə 216-cı ilə qədər davam etdi. Güney Hunlarının yıxılması nəticəsində Çin siyasi üstünlüyü çərçivəsində bir çox kiçik Hun dövləti qurulmuşdur. Bu Hun dövlətləri Göytürk siyasi üstünlüyünə qədər davam etmişdir.
IV əsrin sonlarına doğru Balamirin liderliyində qərbə doğru yeriyən Hunların bir hissəsi ilk dəfə Şərq Anadoluya girdilər. 374-cü ildə hunların xanı seçilən Balamir qərbə doğru xeyli irəliləyərək xeyli torpaqlar almış, şərqi german tayfalarını öz tərəfinə çəkmişdi. 375-ci ildə o, Dnepri keçərək viziqotları da məğlub etmişdi. Onun dönəmində hunlar müxtəlif istiaqamətlərdən yavaş-yavaş Roma imperiyasının sərhədlərinə doğru irəliləyirdilər. O cümlədən Qafqazdan keçərək Anadoluda Roma ordusunu məğlub etmişdilər. Balamirin ölümündən sonra oğlu ya da nəvəsi olduğu güman edilən Uldızin dövründə hunlar, Karpat dağlarını aşıb Macarıstana girərək burada Avropa Hun Dövlətini qurdular. Avropa Hun Dövlətinin xarici siyasəti Uldız dövründə təyin olunmuşdur. Uldız, Bizansı təzyiq altına almaq məqsədiylə Trakya üzərinə yeridi. Barış istəyən Trakya qubernatoruna "Günəşin batdığı yerə qədər hər yeri zəbt edə bilərəm" deyərək Şərqi Romaya (Bizansa) meydan oxudu. Türklərin gücündən çəkinən Bizans, müqavilə bağlayaraq Hunların üstünlüyünü qəbul etdi. Bu dövrdə Hunlar, Orta Avropadan Xəzərin şərqinə qədər uzanan geniş torpaqlara sahib olmuşdular. Dövlətin şərq bölgəsini Karatonun idarə etdiyi bilinirsə də bu hökmdar haqqında elə də çox məlumat yoxdur.
Hökmdar soyundan olan Rua 422-ci ildə taxtı ələ keçərərək, ölkəni qardaşları Muncuk, Oktar və Aybars ilə birlikdə idarə etdi. Muncukun erkən ölümü sonra Aybars ölkənin şərq qanadının rəhbərliyinə, Oktar isə qərb qanadının rəhbərliyinə gətirildi. Rua, Uldızın təyin etdiyi Hun xarici siyasətini davam etdirdi. Casusluq fəaliyyətlərini irəli sürərək 422-ci ildə Bizans üzərinə bir səfər təşkil etdi. Bu səfər nəticəsində Bizans ağır bir vergiyə bağlandı. Rua, altmış minlik bir ordunu Qərb Romaya göndərərək Bizans İmperatoru Theodosiusı (Teodosyus) döyüşmədən geri çəkilmək məcburiyyətində qoydu. Rua, Muncuğun gənc oğlu Atillanı dövlət işlərinə yaxından cəlb etmişdi. Butun səfərlərdə əmisi Ruanı muşayiət edən Atilla dövlət idarəçiliyinə böyuk maraq göstərərək, daxili və xarici siyasət məsələlərini dərindən öyrənmişdi. Rua, 434-cü ildə Bizans üzərinə yeni bir səfər ərəfəsində öldü.
Hun xaqanlığının hökmdar taxtı Atillaya etibar edildi, böyük qardaşı Buda isə ona köməkçi oldu. Atillanın dövründə Hun Dövləti ən parlaq dövrünü yaşadı. Atilla cəsur və döyüşkən sərkərdə olmaqla yanaşı, dövrünün savadlı və müdrik dövlət başçılarından idi. O, bir sıra başqa dilləri, o cümlədən yunan dilini sərbəst bilirdi. Ruanın ölümündən sonra Hun dövlətnin zəifləyəcəyinə ümid bəsləyən Qərb hakimləri tezliklə Atillanın timsalında daha qüdrətli şəxsiyyətin meydana çıxmasnının şahidi oldular. Təsadüfi deyil ki, avropalılar bütün Qərb dünyasına meydan oxuyan Atillanın onları "etdikləri günahlara görə" cəzalandırmaq üçün Tanrı tərəfindən göndərildiyinə inanır və buna görə də böyük hun xaqanını "allahın bəlası", "Tanrının qamçısı" adlandırırdılar.
441-ci ildə Atillanın Bizans üzərinə yürüşə başladı. Bizans tərəfindən 434-cü il Maqros müqaviləsinin şərtlərinin pozulması və Maqros yepiskopunun konstansa yaxınlığındakı hun başçılarının məzarlarını qarət edərək, qiymətli qəbir əşyalarını və silahları oğurlaması Atillanın qəzəbinə səbəb olmş və onu bu addımı atmağa vadar etmişdi. Zəifləmiş Qərbi Roma imperiyasının bir sıra ərazilərini ələ keçirmiş hun xaqanlığı Bizans imperiyasını da özündən asılı vəziyyətə saldı. Bu dövrdə Atilla artıq "Dünyanın hakimi" hesab edilirdi. Bir müddət sonra, 447-ci ildə, Bizansın Marqos müqaviləsinin şərtlərini yenidən pozması nəticəsində Atilla ikinci Balkan səfərinə çıxdı. O, bir sıra şəhərləri ələ keçirib ölkənin paytaxtı Konstantinopola yaxınlaşdı. Konstantinopolun hunlar tərəfindən fəthi reallaşdı. Bunu görən Bizans imperatoru Teodosios tələm-tələsik öz elçilərini Atillanın hüzuruna göndərərək , Hun xaqanına barışıq təklif etdi və onun şərtlərini qəbul etməyə hazır olduğunu bildirdi. Danışıqlar nəticəsində Bizans Marqos müqaviləsinin əməl etməklə yanaşı, 600 librə qızıl hərbi təzminat ödəməyi, Dunayın 5 günlük məsafəsində qoşun saxlamamağı, illik bacı 700 librədən 2100 librə qızıla çatdırmağı öhtəsinə götürürdü. Ağır sülh şərtləri Bizansı süqut təhlükəsi qarşısında qoydu. Hun xaqanlığı qarşısında aciz qalan imperator Teodosios Atillanı məhv etmək məqsədilə sui-qəsd hazırladı. Bu qəsdin qarşısını alan Atilla bağladığı müqaviləyə sadiq qalaraq yenidən Bizans üzərinə yerimədi. Hun xaqanı Bizansın ciddi şəkildə sarsıldığına əmin olduğu üçün əsas zərbəni Qərbi Roma imperiyasına qarşı çevirdi. Atilla 200 min nəfərlik ordusunu Orlean istiqamətində hərəkət etdirdi. Tarixdə "Xalqlar vuruşması" kimi məşhur olan bu döyüşdə bütün Qərbi Avropa Atillaya qarşı birləşdi. 451- ci il iyunun 20-də Katalaun çölündə dünya tarixinin ən qanlı döyüşlərindən biri baş verdi. Hun xaqanı bu döyüşdən də qalib çıxdı. Roma imperiyasının mühüm strateji əhəmiyyətə malik olan ərazisi Qalliya Qərbi Hun xaqanlığının əlinə keçdi. Düşmənə ciddi zərbə vuruldu. Lakin ağır döyüşdən sonra özünün hərbi səfərləri tarixində ilk dəfə çoxlu itkilərə məruz qalmış olan və ordusuna istirahət verməyi qərara alan Atilla düşməni təqib etmədi. Bir ildən sonra Atilla Roma imperiyasını tamamilə aradan qaldırmaq üçün həlledici yürüşə başladı. 452- ilin yazında Atilla Po ovalığı ilə İmperiyasının o zamankı paytaxtı Ravennaya doğru hərəkət etməyə başladı. Roma imperatoru müqavimət göstərməyin mənasız olduğunu başa düşüb təslim olmaq qərarına gəldi. Papa I Leonun rəhbərlik etdiyi Roma elçiləri Atillanin hüzuruna gəldilər. Papa böyük Hun xaqanından Romanı əfv etməsini xahiş etdi. Atilla, Roma imperiyasının təslim olduğunu nəzərə alaraq, zəngin tarixi abidələri, kitabxanaları olan Roma şəhərinə qoşun yeritmədi. Bundan sonra Atilla Roma imperiyasının iri şəhərlərindən olan Milan və Akvileyanı ələ keçirdi. Artıq bütün Avropa, o cümlədən Roma və Bizans imperiyaları Atillanın hakimiyyətinə tabe olub ona bac verirdilər. Atilla Şərq ölkələrini də itaət altına almaq məqsədilə Sasanilər üzərinə yüryş etməyə hazırlaşırdı. Lakin böyük Hun xaqanının Şərq səfəri yarımçıq qaldı. İtaliya səfərindən qayıtdıqdan sonra, 453- cü ildə Hun sarayında İldiko adlı şahzadə qız ilə özünün toy məclisini quran Atilla həmin gecə qəflətən öldü. Hun xaqanının bu müəmmalı ölümü indiyədək sirr olaraq qalır. Məzarın düşmən əlinə keçməsinin və qarət edilməsinin qarşısını almaq məqsədilə dəfn mərasimindən sonra çayın yatağı dəyişdirilərək, onun üzərindən axıdıldı. Buna görə də indiyədək Atillanın qəbrini aşkar etmək mümkün olmamışdır. Atillanın ölümündən sonra Hun xaqanlığı zəiflədi. Böyük hökmdarın varisləri dövlətin əvvəlki qüdrətini qoruyub saxlaya bilmədilər. O, dünyasını dəyişəndə 84 oğlu vardı. Qızlarının sayını bilən yox idi. 453-də, Atilla öləndən sonra oğulları arasında hakimiyyət üstə dava düşdü. Onların içində anası avropalı olan çoxlu oğlan vardı.
Hunlar bütün xalqları məğlub etmişdilər. Məğlub etmədikləri bircə xalq özləri idilər. Atilla öləndən sonra özləri ilə vuruşmağa başladılar. Bu döyüşlərdə isə qalib və məğlub olmadı. Dünyanın dövlətçilik, hərb sənəti və mədəniyyət tarixində dərin iz buraxmış Hun xaqanlığının varisləri olan türk xalqları, hunlar, avarlar, bulqarlar, xəzərlər, suvarlar, qıpçaqlar, peçenqelər və başqaları özlərinin yeni dövlət qurumlarını, hərbi- siyasi birliklərini yaratmağa başladılar.
Avqust 26, 2021
imperiyası, məqalənin, bəzi, məlumatlarının, mənbəsi, göstərilməmişdir, daha, ətraflı, məlumat, üçün, məqalənin, müzakirə, səhifəsinə, baxa, məqaləyə, uyğun, formada, mənbələr, əlavə, edib, vikipediyanı, zənginləşdirə, bilərsiniz, avqust, 2021, məqaləni, vikil. Bu meqalenin bezi melumatlarinin menbesi gosterilmemisdir Daha etrafli melumat ucun meqalenin muzakire sehifesine baxa ve meqaleye uygun formada menbeler elave edib Vikipediyani zenginlesdire bilersiniz avqust 2021 Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Hun Imperiyasi bizim eradan evvel E e 220 ci ilde Teoman terefinden quruldugu qebul edilir Hun ImperiyasiTarixi Yaranmasi316 Suqutu484Hunlar koceri ve doyusken xalq olmuslar senetkarliq xususi ile de silahqayirma cox inkisaf etmisdi hunlarin guclu herbi texnikasi olmusdur Hun dovletleri basinda olan sexs tanhu ya da senyu olaraq cagirilirdi Hokmdarliqda muqeddeslik anlayisi vardi Olke dini adet hokmlerine gore idare olunurdu Hokmdarliq atadan ogula kecirdi Olke ogullar arasinda serqi qerbi merkez olaraq miras bolunurdu Turk dovleti hokmdari arvadina katun xatun deyilirdi Idarecilikde o soz sahibiydi Tarixi RedakteBoyuk Hun Imperatorlugunun e e 220 ci ilde Teoman terefinden quruldugu qebul edilir Teomandan sonra Mete xaqan qedim Cin menbelerinde Mo tun ve ya Sanyu olaraq da adlandirilir dovleti boyuk bir imperatorluga cevirmisdir Turk ve Monqol boylarini bir yere toplayan Mete Ipek yoluna hakim olmaq ucun Cin ile doyusler aparmisdir Bizim Eradan evvel 200 cu illerde Cine qalib gelerek onu vergiye baglamisdir Metenin Cini torpaqlarina birlesdirmeyib vergi almaqla idareetmesinin esas sebebi Cin oturaq heyati ve siyasi tesirinden uzaq durma olaraq izah olunur Bundan basqa Cinin coxsayli ehalisinin tesiri ile Turkluk ozelliklerinin itirilmesinin qarsisi alinmisdir Metenin olumunden sonra bir muddet gucunu qoruyan dovlet eradan evvel 58 ci ilde Serqi ve Qerbi Hunlar adi ile iki yere ayrildilar Bu ikiye ayrilisina Boyuk Hun Dovletinin iqtisadi sixintilari da sebeb olmusdur Imperiyanin basinda durmus Hohanyenin Cin hakimiyyetine daxil olmaq istemisdir Bu dusunceni qardasi Cici atalarina hormetsizlik olaraq qebul edib esaret altina girmeyi redd etmistir Qerbi Hunlar Cici idaresi altinda Talasin qerbine hakim oldular Aghunlarin ve Avropa Hunlarinin qurulmasinda esas rol oynadilar Qerb Hunlularinin basinda olan Cicinin Cine qarsi verdiyi mucadilede qisa bir muddet sonra ugursuz oldugu gorsenir Belke de ona gore ki Cici Cin ile mucadilede qedim Turk muharibe taktikalarini bir kenara qoyaraq bir seher qurub orani qala halina getirerek mudafie taktikasina ustunluk vermisdir Meglubiyyteinde tesirli olan diger xeta ise emri altinda olan esgerlere cox sert davranmasidir Serqi Hunlar HoHanye idareciliyinde Talasin serqinde eradan evvel 48 ci iledek hokm surduler Cinin siyasi hereketleri neticesinde eradan evvel 58 ci ilde Guney Cenub ve Kuzey Simal Hunlari olmaqla ikiye ayrildi Kuzey hunlari Xaqan Pi idareciliyinde Mogol ve Sibir duzenlikleri cevresinde 156 ci iledek davam etdi Guney Hunlari Panhu idareciliyinde Uygur hovzesinde ve Cine yaxin bolgelerde 216 ci ile qeder davam etdi Guney Hunlarinin yixilmasi neticesinde Cin siyasi ustunluyu cercivesinde bir cox kicik Hun dovleti qurulmusdur Bu Hun dovletleri Goyturk siyasi ustunluyune qeder davam etmisdir IV esrin sonlarina dogru Balamirin liderliyinde qerbe dogru yeriyen Hunlarin bir hissesi ilk defe Serq Anadoluya girdiler 374 cu ilde hunlarin xani secilen Balamir qerbe dogru xeyli irelileyerek xeyli torpaqlar almis serqi german tayfalarini oz terefine cekmisdi 375 ci ilde o Dnepri kecerek viziqotlari da meglub etmisdi Onun doneminde hunlar muxtelif istiaqametlerden yavas yavas Roma imperiyasinin serhedlerine dogru irelileyirdiler O cumleden Qafqazdan kecerek Anadoluda Roma ordusunu meglub etmisdiler Balamirin olumunden sonra oglu ya da nevesi oldugu guman edilen Uldizin dovrunde hunlar Karpat daglarini asib Macaristana girerek burada Avropa Hun Dovletini qurdular Avropa Hun Dovletinin xarici siyaseti Uldiz dovrunde teyin olunmusdur Uldiz Bizansi tezyiq altina almaq meqsediyle Trakya uzerine yeridi Baris isteyen Trakya qubernatoruna Gunesin batdigi yere qeder her yeri zebt ede bilerem deyerek Serqi Romaya Bizansa meydan oxudu Turklerin gucunden cekinen Bizans muqavile baglayaraq Hunlarin ustunluyunu qebul etdi Bu dovrde Hunlar Orta Avropadan Xezerin serqine qeder uzanan genis torpaqlara sahib olmusdular Dovletin serq bolgesini Karatonun idare etdiyi bilinirse de bu hokmdar haqqinda ele de cox melumat yoxdur Hokmdar soyundan olan Rua 422 ci ilde taxti ele kecererek olkeni qardaslari Muncuk Oktar ve Aybars ile birlikde idare etdi Muncukun erken olumu sonra Aybars olkenin serq qanadinin rehberliyine Oktar ise qerb qanadinin rehberliyine getirildi Rua Uldizin teyin etdiyi Hun xarici siyasetini davam etdirdi Casusluq fealiyyetlerini ireli surerek 422 ci ilde Bizans uzerine bir sefer teskil etdi Bu sefer neticesinde Bizans agir bir vergiye baglandi Rua altmis minlik bir ordunu Qerb Romaya gondererek Bizans Imperatoru Theodosiusi Teodosyus doyusmeden geri cekilmek mecburiyyetinde qoydu Rua Muncugun genc oglu Atillani dovlet islerine yaxindan celb etmisdi Butun seferlerde emisi Ruani musayiet eden Atilla dovlet idareciliyine boyuk maraq gostererek daxili ve xarici siyaset meselelerini derinden oyrenmisdi Rua 434 cu ilde Bizans uzerine yeni bir sefer erefesinde oldu Hun xaqanliginin hokmdar taxti Atillaya etibar edildi boyuk qardasi Buda ise ona komekci oldu Atillanin dovrunde Hun Dovleti en parlaq dovrunu yasadi Atilla cesur ve doyusken serkerde olmaqla yanasi dovrunun savadli ve mudrik dovlet bascilarindan idi O bir sira basqa dilleri o cumleden yunan dilini serbest bilirdi Ruanin olumunden sonra Hun dovletnin zeifleyeceyine umid besleyen Qerb hakimleri tezlikle Atillanin timsalinda daha qudretli sexsiyyetin meydana cixmasninin sahidi oldular Tesadufi deyil ki avropalilar butun Qerb dunyasina meydan oxuyan Atillanin onlari etdikleri gunahlara gore cezalandirmaq ucun Tanri terefinden gonderildiyine inanir ve buna gore de boyuk hun xaqanini allahin belasi Tanrinin qamcisi adlandirirdilar 441 ci ilde Atillanin Bizans uzerine yuruse basladi Bizans terefinden 434 cu il Maqros muqavilesinin sertlerinin pozulmasi ve Maqros yepiskopunun konstansa yaxinligindaki hun bascilarinin mezarlarini qaret ederek qiymetli qebir esyalarini ve silahlari ogurlamasi Atillanin qezebine sebeb olms ve onu bu addimi atmaga vadar etmisdi Zeiflemis Qerbi Roma imperiyasinin bir sira erazilerini ele kecirmis hun xaqanligi Bizans imperiyasini da ozunden asili veziyyete saldi Bu dovrde Atilla artiq Dunyanin hakimi hesab edilirdi Bir muddet sonra 447 ci ilde Bizansin Marqos muqavilesinin sertlerini yeniden pozmasi neticesinde Atilla ikinci Balkan seferine cixdi O bir sira seherleri ele kecirib olkenin paytaxti Konstantinopola yaxinlasdi Konstantinopolun hunlar terefinden fethi reallasdi Bunu goren Bizans imperatoru Teodosios telem telesik oz elcilerini Atillanin huzuruna gondererek Hun xaqanina barisiq teklif etdi ve onun sertlerini qebul etmeye hazir oldugunu bildirdi Danisiqlar neticesinde Bizans Marqos muqavilesinin emel etmekle yanasi 600 libre qizil herbi tezminat odemeyi Dunayin 5 gunluk mesafesinde qosun saxlamamagi illik baci 700 libreden 2100 libre qizila catdirmagi ohtesine gotururdu Agir sulh sertleri Bizansi suqut tehlukesi qarsisinda qoydu Hun xaqanligi qarsisinda aciz qalan imperator Teodosios Atillani mehv etmek meqsedile sui qesd hazirladi Bu qesdin qarsisini alan Atilla bagladigi muqavileye sadiq qalaraq yeniden Bizans uzerine yerimedi Hun xaqani Bizansin ciddi sekilde sarsildigina emin oldugu ucun esas zerbeni Qerbi Roma imperiyasina qarsi cevirdi Atilla 200 min neferlik ordusunu Orlean istiqametinde hereket etdirdi Tarixde Xalqlar vurusmasi kimi meshur olan bu doyusde butun Qerbi Avropa Atillaya qarsi birlesdi 451 ci il iyunun 20 de Katalaun colunde dunya tarixinin en qanli doyuslerinden biri bas verdi Hun xaqani bu doyusden de qalib cixdi Roma imperiyasinin muhum strateji ehemiyyete malik olan erazisi Qalliya Qerbi Hun xaqanliginin eline kecdi Dusmene ciddi zerbe vuruldu Lakin agir doyusden sonra ozunun herbi seferleri tarixinde ilk defe coxlu itkilere meruz qalmis olan ve ordusuna istirahet vermeyi qerara alan Atilla dusmeni teqib etmedi Bir ilden sonra Atilla Roma imperiyasini tamamile aradan qaldirmaq ucun helledici yuruse basladi 452 ilin yazinda Atilla Po ovaligi ile Imperiyasinin o zamanki paytaxti Ravennaya dogru hereket etmeye basladi Roma imperatoru muqavimet gostermeyin menasiz oldugunu basa dusub teslim olmaq qerarina geldi Papa I Leonun rehberlik etdiyi Roma elcileri Atillanin huzuruna geldiler Papa boyuk Hun xaqanindan Romani efv etmesini xahis etdi Atilla Roma imperiyasinin teslim oldugunu nezere alaraq zengin tarixi abideleri kitabxanalari olan Roma seherine qosun yeritmedi Bundan sonra Atilla Roma imperiyasinin iri seherlerinden olan Milan ve Akvileyani ele kecirdi Artiq butun Avropa o cumleden Roma ve Bizans imperiyalari Atillanin hakimiyyetine tabe olub ona bac verirdiler Atilla Serq olkelerini de itaet altina almaq meqsedile Sasaniler uzerine yurys etmeye hazirlasirdi Lakin boyuk Hun xaqaninin Serq seferi yarimciq qaldi Italiya seferinden qayitdiqdan sonra 453 cu ilde Hun sarayinda Ildiko adli sahzade qiz ile ozunun toy meclisini quran Atilla hemin gece qefleten oldu Hun xaqaninin bu muemmali olumu indiyedek sirr olaraq qalir Mezarin dusmen eline kecmesinin ve qaret edilmesinin qarsisini almaq meqsedile defn merasiminden sonra cayin yatagi deyisdirilerek onun uzerinden axidildi Buna gore de indiyedek Atillanin qebrini askar etmek mumkun olmamisdir Atillanin olumunden sonra Hun xaqanligi zeifledi Boyuk hokmdarin varisleri dovletin evvelki qudretini qoruyub saxlaya bilmediler O dunyasini deyisende 84 oglu vardi Qizlarinin sayini bilen yox idi 453 de Atilla olenden sonra ogullari arasinda hakimiyyet uste dava dusdu Onlarin icinde anasi avropali olan coxlu oglan vardi Hunlar butun xalqlari meglub etmisdiler Meglub etmedikleri birce xalq ozleri idiler Atilla olenden sonra ozleri ile vurusmaga basladilar Bu doyuslerde ise qalib ve meglub olmadi Dunyanin dovletcilik herb seneti ve medeniyyet tarixinde derin iz buraxmis Hun xaqanliginin varisleri olan turk xalqlari hunlar avarlar bulqarlar xezerler suvarlar qipcaqlar pecenqeler ve basqalari ozlerinin yeni dovlet qurumlarini herbi siyasi birliklerini yaratmaga basladilar Menbe https az wikipedia org w index php title Hun Imperiyasi amp oldid 6079583, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
