Astronomiyada əsas zaman vahidi Yerin öz охu ətrafında fırlanma dövrüdür. Bu zaman vahidi gün adlanır. Gün seçilmiş göy cisminin və ya xəyali bir nöqtənin verilmiş coğrafi meridianda iki ardıcıl eyni adlı kulminasiyası arasındakı vaxtdır. Göy sferində seçilmiş cismə və ya nöqtəyə görə gün xüsusi ad alır. Məsələn, həqiqi Günəş günü, orta Günəş günü, ulduz günü və s.
Sonra görəcəyimiz kimi bu günlərin uzunluğu bir qədər fərqlidir. Kiçik zaman fasilələrini ölçmək üçün günün hissələrindən istifadə olunur. Məsələn, həqiqi Günəş gününün 24-də birinə bir Günəş saatı, Günəş saatının 60-da birinə bir Günəş dəqiqəsi və Günəş dəqiqəsinin 60-da birinə bir Günəş saniyəsi deyilir. Yəni,
Is = 1/(24•60•60) =1/86400 - orta Günəş günü.
Gün batımı və ya Günəş batması Yerin fırlanma nəticəsində üfüqün altındakı Günəşin yox olmasıdır.
Gün batımı zamanı astronomiyada Günəşin diskinin arxa kənarı üfüqün altına endirildiyi an kimi təyin olunur. Üfüq yaxınlığında atmosfer süzgəsi, Günəşdən gələn şüanın işıq yolunu belə bir şəkildə təhrif edər ki, günəş batışı müşahidə edildiyi zaman geometrik şəkildə Günəş diskinin üfüqün altından bir diametrə bərabərdir .
Həqiqi Günəş vaxtı
Eyni coğrafi meridianda Günəş diski mərkəzinin iki ardıcıl eyni adlı kulminasiyası (yuxarı və ya aşağı) arasında keçən zaman fasiləsi həqiqi Günəş günü adlanır.
Həqiqi Günəş günü, Günəş diski mərkəzinin aşağı kulminasiyasından hesablanır.
Həqiqi Günəş diski mərkəzinin aşağı kulminasiyasından verilmiş ana qədər keçən vaxta həqiqi Günəş vaxtı deyilir.
Aydındır ki, həqiqi Günəş vaxtı Günəş diski mərkəzinin saat bucağının 12 saat artırılmış qiymətinə bərabər olacaqdır. Həqiqi Günəş vaxtını Tʘ və həqiqi Günəşin saat bucağını tʘ
ilə işarə etsək yaza bilərik ki,
Tʘ=tʘ+12h
Günəş yuxarı kulminasiyada olduqda (günorta) onun saat bucağı
tʘ =0h
olduğundan günorta həqiqi Günəş vaxtı
Tʘ=12h
olar. Eləcə də Günəş aşağı kulminasiyada olduqda (gecəyarı) onun saat bucağı
tʘ =12h
olduğundan gecəyarısı həqiqi Günəş vaxtı
Tʘ=24h
olar. Günəş günü ulduz günündən 3 dəqiqə 56 saniyə böyükdür. Bu da onunla əlaqədardır ki, Günəşin illik hərəkəti onun günlük hərəkətinin əksinə yönəlmişdir və Günəş gündə illik yolunun təxminən 1/365-i qədər yerini dəyişir.
Ulduz günündən fərqli olaraq həqiqi Günəş günü sabit qalmayıb il ərzində dəyişir. Dekabrın 22-də həqiqi günəş günü ən uzun, sentyabrın 23-də isə ən qısa olur. Bu zaman ən uzun və ən qısa həqiqi günəş günlərinin fərqi 50- 51 saniyəyə çatır.
Mövcudluq
Həqiqi Günəş gününün belə dəyişməsinin iki səbəbi vardır:
1. Günəşin illik hərəkəti ekliptika üzrə baş verir, onun
vaxtı təyin edən saat bucağı isə ekliptika ilə 23°26'22"-lik bucaq əmələ gətirən göy ekvatoru boyunca ölçülür.
2. Günəşin ekliptika üzrə hərəkəti bərabərsürətli deyil.
Beləliklə, həqiqi Günəş günü və onunla bağlı olan həqiqi
Günəş vaxtı bərabər sürətlə axmır. Ona görə orta Günəş və onunla təyin olunan orta Günəş vaxtı anlayışları daxil edilir.
Orta Günəş vaxtı
Günəşin ekliptika üzrə illik hərəkətinin orta sürəti ilə ekvator boyunca sabit sürətlə hərəkət edən və yaz bərabərliyi nöqtəsindən Günəşlə eyni vaxtda keçən xəyali nöqtə orta Günəş və ya orta ekvatorial Günəş adlanır. Eyni coğrafi meridianda orta ekvatorial Günəşin iki ardıcıl eyni adlı kulminasiyası arasında keçən vaxt fasiləsinə orta Günəş günü deyilir.
Orta Günəş gününün də başlanğıcı onun aşağı kulminasiyasından hesablanır.
Orta Günəşin aşağı kulminasiyası anından verilmiş ana qədər keçən vaxta orta Günəş vaxtı deyilir.
Orta Günəş vaxtını Tm və orta Günəşin saat bucağını tm ilə işarə etsək
Tm= tm+12h n hesablanır
olar. Orta Günəş yuxarı kulminasiyada olduqda orta günorta olur. Bu anda
tm=0h
olduğundan günorta vaxtı
Tm=12h
olar. Orta Günəş aşağı kulminasiyada olduqda (gecəyarısı)
tm=12h
və orta Günəş vaxtı
Tm=24h
olar. Hazırda bütün dünyada istifadə olunan vaxt orta Günəş vaxtıdır. Qeyd edək ki, bundan sonra gün dedikdə biz orta Günəş gününü, vaxt dedikdə isə orta Günəş vaxtını nəzərdə tutacağıq.
↑ C.M. Quluzadə "Günəş Fizikası" Bakı, 2012
↑ C.M.Quluzadə "Ümumi astronomiya kursu" I. Klassik astronomiyanın əsasları, Bakı, 2018
Avqust 15, 2021
günəş, vaxtı, məqaləni, vikiləşdirmək, lazımdır, lütfən, məqaləni, ümumvikipediya, redaktə, qaydalarına, uyğun, şəkildə, tərtib, edin, astronomiyada, əsas, zaman, vahidi, yerin, охu, ətrafında, fırlanma, dövrüdür, zaman, vahidi, gün, adlanır, gün, seçilmiş, gö. Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Astronomiyada 1 esas zaman vahidi Yerin oz ohu etrafinda firlanma dovrudur Bu zaman vahidi gun adlanir Gun secilmis goy cisminin ve ya xeyali bir noqtenin verilmis cografi meridianda iki ardicil eyni adli kulminasiyasi arasindaki vaxtdir Goy sferinde secilmis cisme ve ya noqteye gore gun xususi ad alir Meselen heqiqi Gunes gunu orta Gunes gunu ul duz gunu ve s Sonra goreceyimiz kimi bu gunlerin uzunlugu bir qeder ferqlidir Kicik zaman fasilelerini olcmek ucun gunun hisselerinden istifade olunur Meselen heqiqi Gunes gununun 24 de birine bir Gunes saati Gunes saatinin 60 da birine bir Gunes deqiqesi ve Gunes deqiqesinin 60 da birine bir Gunes saniyesi deyilir Yeni Is 1 24 60 60 1 86400 orta Gunes gunu Gun batimi ve ya Gunes batmasi Yerin firlanma neticesinde ufuqun altindaki Gunesin yox olmasidir Gun batimi zamani astronomiyada Gunesin diskinin arxa kenari ufuqun altina endirildiyi an kimi teyin olunur Ufuq yaxinliginda atmosfer suzgesi Gunesden gelen suanin isiq yolunu bele bir sekilde tehrif eder ki gunes batisi musahide edildiyi zaman geometrik sekilde Gunes 1 diskinin ufuqun altindan bir diametre beraberdir 2 Heqiqi Gunes vaxti RedakteEyni cografi meridianda Gunes diski merkezinin iki ardicil eyni adli kulminasiyasi yuxari ve ya asagi arasinda kecen zaman fasilesi heqiqi Gunes gunu adlanir Heqiqi Gunes gunu Gunes diski merkezinin asagi kulminasiyasindan hesablanir Heqiqi Gunes diski merkezinin asagi kulminasiyasindan verilmis ana qeder kecen vaxta heqiqi Gunes vaxti deyilir Aydindir ki heqiqi Gunes vaxti Gunes diski merkezinin saat bucaginin 12 saat artirilmis qiymetine beraber olacaqdir Heqiqi Gunes vaxtini Tʘ ve heqiqi Gunesin saat bucagini tʘile isare etsek yaza bilerik ki Tʘ tʘ 12hGunes yuxari kulminasiyada olduqda gunorta onun saat bucagitʘ 0holdugundan gunorta heqiqi Gunes vaxtiTʘ 12holar Elece de Gunes asagi kulminasiyada olduqda geceyari onun saat bucagitʘ 12holdugundan geceyarisi heqiqi Gunes vaxtiTʘ 24holar Gunes gunu ulduz gununden 3 deqiqe 56 saniye boyukdur Bu da onunla elaqedardir ki Gunesin illik hereketi onun gunluk hereketinin eksine yonelmisdir ve Gunes gunde illik yolunun texminen 1 365 i qeder yerini deyisir Ulduz gununden ferqli olaraq heqiqi Gunes gunu sabit qalmayib il erzinde deyisir Dekabrin 22 de heqiqi gunes gunu en uzun sentyabrin 23 de ise en qisa olur Bu zaman en uzun ve en qisa heqiqi gunes gunlerinin ferqi 50 51 saniyeye catir 2 Movcudluq RedakteHeqiqi Gunes gununun bele deyismesinin iki sebebi vardir 1 Gunesin illik hereketi ekliptika uzre bas verir onunvaxti teyin eden saat bucagi ise ekliptika ile 23 26 22 lik bucaq emele getiren goy ekvatoru boyunca olculur 2 Gunesin ekliptika uzre hereketi berabersuretli deyil Belelikle heqiqi Gunes gunu ve onunla bagli olan heqiqiGunes vaxti beraber suretle axmir Ona gore orta Gunes ve onunla teyin olunan orta Gunes vaxti anlayislari daxil edilir Orta Gunes vaxti RedakteGunesin ekliptika uzre illik hereketinin orta sureti ile ekvator boyunca sabit suretle hereket eden ve yaz beraberliyi noqtesinden Gunesle eyni vaxtda kecen xeyali noqte orta Gunes ve ya orta ekvatorial Gunes adlanir Eyni cografi meridianda orta ekvatorial Gunesin iki ardicil eyni adli kulminasiyasi arasinda kecen vaxt fasilesine orta Gunes gunu deyilir Orta Gunes gununun de baslangici onun asagi kulminasiyasindan hesablanir Orta Gunesin asagi kulminasiyasi anindan verilmis ana qeder kecen vaxta orta Gunes vaxti deyilir Orta Gunes vaxtini Tm ve orta Gunesin saat bucagini tm ile isare etsekTm tm 12h n hesablanirolar Orta Gunes yuxari kulminasiyada olduqda orta gunorta olur Bu andatm 0holdugundan gunorta vaxtiTm 12holar Orta Gunes asagi kulminasiyada olduqda geceyarisi tm 12hve orta Gunes vaxtiTm 24holar Hazirda butun dunyada istifade olunan vaxt orta Gunes vaxtidir Qeyd edek ki bundan sonra gun dedikde biz orta Gunes gununu vaxt dedikde ise orta Gunes vaxtini nezerde tutacagiq 2 1 2 C M Quluzade Gunes Fizikasi Baki 2012 1 2 3 C M Quluzade Umumi astronomiya kursu I Klassik astronomiyanin esaslari Baki 2018Menbe https az wikipedia org w index php title Gunes vaxti amp oldid 4442149, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
