Azərbaycanca
Deutsch
Lietuvos
සිංහල
Türkçe
Українська
Gözəl zəfəran — (lat. Crocus speciosus Bieb.). Süsənkimilər – (İridaceae Juss.). fəsiləsinə aid bitki növü.
| Gözəl zəfəran | ||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||
| XƏTA: parent və rang parametrlərini doldurmaq lazımdır. ???: Gözəl zəfəran | ||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||
| ||||||||
| ||||||||
IUCN Qırmızı Siyahısına görə növün kateqoriyası və statusu "Nəsli kəsilməyə həssas olanlar" kateqoriyasına aiddir –VU B1ab(iii) + 2ab(iii). Azərbaycanın nadir növüdür.
Qısa morfoloji təsviri
Çoxillik ot bitkisidir, soğanağı yumru, şarvari, 1–2 sm diametrli, əsası əlavə yumrucuqludur. Yarpaqlar xəttvari, 3 mm enində, çiçəkləmədən sonra inkişaf edir, növbəti yazda 10–40 sm hündürlüyünə çatır. Çiçəkyanlığı 3–6 sm uzunluğunda, parlaq – bənövşəyi, əsnəyi ağımtıl, çılpaq, kənarı uzunsov və ya ellipsivari, lansetşəkilli, uzununa tünd-qırmızı zolaqlıdır. Xarici yarpaqların xaricdən əsası tünd – qırmızıdır. Tozcuqlar narıncı, iti, dişicik ağzı narıncı, xətlərə ayrılmışdır. Çiçəkləməsi Oktyabr, meyvə verməsi: Oktyabr-Noyabr ayları. Kök yumrusu şarşəkilli və ya yastılanmış şarşəkillidir, diametri 1–2 sm, qaidə hissəsi əlavə kök yumruludur; kök yumrusunun örtüyü qaidə hissədən halqa ilə ayrılır, pərdəvaridir, nazikdir.
Bioloji, ekoloji və fitosenoloji xüsusiyyətləri
Çiçəkləmə və meyvə əmələ gətirmə dövrü oktyabr-noyabr aylarına təsadüf edir. Kökümsov və toxum vasitəsilə çoxalır. Kriptofit (geofit), arandan subalp qurşağına kimi, kolluqlararası, meşəkənarı, otlu yamaclar və şumlanmış tarlalarda Silybum marianum, Stellaria media, Geranium albanum növlərindən təşkil olunmuş senozun komponenti kimi iştrak edir.. Dekorativ, ədviyyatlı və dərman bitkisidir
Yayılması
Kolluqların arasında, meşə kənarında, otlu yamaclarda və şumlanmış tarlalarda bitir.Böyük Qafqazın bütün rayonları (Quba rayonu, Gədik kəndi ətrafı), Qobustan, Kiçik Qafqazın mərkəzi rayonları, Lənkəranın və Naxçıvanın dağlıq hissəsi (Şahbuz və Culfa rayonu). Lənk. dağ. Ovalıqdan subalp yüksəkliyinə qədər.
Yaşayış mühiti
Otlu yamaclarda meşə ətrafında, kolluqlar arasında və şumlanmış yerlədə rast gəlinir.
Təsərrüfat əhəmiyyəti
Tibbi əhəmiyyəti vardır. Kütləvi surətdə çiçəkləyən zaman payızda dekorativ bitki kimi görünür.
Sayı və tendensiyası
Fraqmentləşmiş sahənin və yaşayış mühitinin, keyfiyyətinin azalması populyasiyanın davam edən azalma tendensiyasını göstərir .
Məhdudlaşdırıcı amillər
Antropogen amillər (intensiv otarılma, otların biçilməsi, əkin sahələrinin şumlanması, dekorativ ədviyyat bitkisi kimi yığılması).
Mühafizə tədbirləri
Yayılma yerlərində antropogen təsirlərin azaldılması, bərpasının təmin edilməsi planlı otarılma tədbirlərinin görülməsi təklif olunur.
İstinadlar
- Azərbaycan Respublikasının Qırmızı Kitabı. Nadir və nəsli kəsilməkdə olan bitki və göbələk növləri, II nəşr, Bakı-2013
- 1. Флора Азербайджана, 1952.
- http://redbook.az/?options=project&id=G%C3%B6z%C9%99l%20z%C9%99f%C9%99ran[ölü keçid]
- 4. E. Şükürov. İsmayıllı rayonu meşə bitkilərinin bələdçi kitabı. Bakı 2016.
- 5. Мехтиева Н. П., 2010
- Validə M. Əlizadə, Naibə P. Mehdiyeva, Vüqar N. Kərimov, Aidə Q. İbrahimova BÖYÜK QAFQAZIN BİTKİLƏRİ (Azərbaycan) Bakı 2019
- 6. Naxçıvan MR-in Qırmızı Kitabı, 2010
- 7. Məmmədov Q., Yusifov E., Xlilov M., Kərimov V., 2012
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Gozel zeferan lat Crocus speciosus Bieb Susenkimiler Iridaceae Juss fesilesine aid bitki novu Gozel zeferanElmi tesnifatXETA parent ve rang parametrlerini doldurmaq lazimdir Gozel zeferanBeynelxalq elmi adiCrocus speciosus M Bieb Sekil axtarisiNCBI 323700EOL 5868820 IUCN Qirmizi Siyahisina gore novun kateqoriyasi ve statusu Nesli kesilmeye hessas olanlar kateqoriyasina aiddir VU B1ab iii 2ab iii Azerbaycanin nadir novudur Qisa morfoloji tesviriCoxillik ot bitkisidir soganagi yumru sarvari 1 2 sm diametrli esasi elave yumrucuqludur Yarpaqlar xettvari 3 mm eninde ciceklemeden sonra inkisaf edir novbeti yazda 10 40 sm hundurluyune catir Cicekyanligi 3 6 sm uzunlugunda parlaq benovseyi esneyi agimtil cilpaq kenari uzunsov ve ya ellipsivari lansetsekilli uzununa tund qirmizi zolaqlidir Xarici yarpaqlarin xaricden esasi tund qirmizidir Tozcuqlar narinci iti disicik agzi narinci xetlere ayrilmisdir Ciceklemesi Oktyabr meyve vermesi Oktyabr Noyabr aylari Kok yumrusu sarsekilli ve ya yastilanmis sarsekillidir diametri 1 2 sm qaide hissesi elave kok yumruludur kok yumrusunun ortuyu qaide hisseden halqa ile ayrilir perdevaridir nazikdir Bioloji ekoloji ve fitosenoloji xususiyyetleriCicekleme ve meyve emele getirme dovru oktyabr noyabr aylarina tesaduf edir Kokumsov ve toxum vasitesile coxalir Kriptofit geofit arandan subalp qursagina kimi kolluqlararasi mesekenari otlu yamaclar ve sumlanmis tarlalarda Silybum marianum Stellaria media Geranium albanum novlerinden teskil olunmus senozun komponenti kimi istrak edir Dekorativ edviyyatli ve derman bitkisidirYayilmasiKolluqlarin arasinda mese kenarinda otlu yamaclarda ve sumlanmis tarlalarda bitir Boyuk Qafqazin butun rayonlari Quba rayonu Gedik kendi etrafi Qobustan Kicik Qafqazin merkezi rayonlari Lenkeranin ve Naxcivanin dagliq hissesi Sahbuz ve Culfa rayonu Lenk dag Ovaliqdan subalp yuksekliyine qeder Yasayis muhiti Otlu yamaclarda mese etrafinda kolluqlar arasinda ve sumlanmis yerlede rast gelinir Teserrufat ehemiyyeti Tibbi ehemiyyeti vardir Kutlevi suretde cicekleyen zaman payizda dekorativ bitki kimi gorunur Sayi ve tendensiyasi Fraqmentlesmis sahenin ve yasayis muhitinin keyfiyyetinin azalmasi populyasiyanin davam eden azalma tendensiyasini gosterir Mehdudlasdirici amiller Antropogen amiller intensiv otarilma otlarin bicilmesi ekin sahelerinin sumlanmasi dekorativ edviyyat bitkisi kimi yigilmasi Muhafize tedbirleri Yayilma yerlerinde antropogen tesirlerin azaldilmasi berpasinin temin edilmesi planli otarilma tedbirlerinin gorulmesi teklif olunur IstinadlarAzerbaycan Respublikasinin Qirmizi Kitabi Nadir ve nesli kesilmekde olan bitki ve gobelek novleri II nesr Baki 2013 1 Flora Azerbajdzhana 1952 http redbook az options project amp id G C3 B6z C9 99l 20z C9 99f C9 99ran olu kecid 4 E Sukurov Ismayilli rayonu mese bitkilerinin beledci kitabi Baki 2016 5 Mehtieva N P 2010 Valide M Elizade Naibe P Mehdiyeva Vuqar N Kerimov Aide Q Ibrahimova BOYUK QAFQAZIN BITKILERI Azerbaycan Baki 2019 6 Naxcivan MR in Qirmizi Kitabi 2010 7 Memmedov Q Yusifov E Xlilov M Kerimov V 2012