Flektiv dillər — dillərin morfoloji quruluşca üçüncü tipi. Onlara flektivləşdirən, üzvi, formal, fuziyalı, insirafi dillər də deyillər. A. Şlegelə görə, sintetik və analitik tipli ola bilər. Flektiv dillərin digər dillərdən daha fərqli yaranma üsulları mövcuddur. Bunlar fonetikaya aid xüsusiyyətlər sayılır.
Məs:Samir olduğu kimi qalir, saitlər düşür.
Dillərin təsnifatı
Alman alimi V. fon Humboldt (1767-1835) dilləri bu əlamətlərə görə müəyyənləşdirməyi tövsiyə edirdi: 1. Dildə əlaqələrin ifadəsi (nisbi əlaqələrin ifadəsi). 2. Cümlənin əmələ gəlməsi qaydası. 3. Fonetik forma.
V. fon Humboldt flektiv dillərə təkcə daxili dəyişiklikləri deyil, həm də affikslərlə ifadəni də daxil edirdi. O, israr edirdi ki, çin dili amorf dil deyil, təcrid olunmuş dildir, yəni qrammatik mənalar bu dildə söz sırası və intonasiya ilə ifadə olunur. Beləliklə, bu tipli dilləri o, sırf analitik dillər adlandırır.
Flektiv dillərin növləri
Flektiv dillər ilk növbədə, sözün dəyişməsini nəzərdə tutur. Sözün dəyişməsi isə onun sonundakı şəkilçinin və ümumiyyətlə, sözün səs cildinin dəyişməsi ilə olur. Sözün dəyişməsinin iki yolu flektiv dillərə aiddir. Lakin onların bu və ya digər dilin qrammatik quruluşunda tutduqları yer müxtəlifdir. Bununla əlaqədar fleksiyanın iki növünü göstərmək olar:
Xarici fleksiya
Daxili fleksiya
Rus dili xarici fleksiyaya aiddir. Buna misal olaraq, "книга, книги, книге, книгу, книгой (о) книге" göstərə bilərik. Hər bir halda qrammatik məna sözün sonunda gələn şəkilçi hissəsinin dəyişməsi yolu ilə əldə edilmişdir.
Daxili fleksiya isə adından da göründüyü kimi, sözün daxilində baş verir; həm də bu dəyişmə heç bir fonetik mühitdən asılı olmur.
Azərbaycan dilinin fleksiyası
Azərbaycan dilinin lüğət tərkibindəki "hökm, hakim, hökumət, məhkum, məhkəmə, hakimiyyət, istehkam, hikmət, mühakimə, möhkəm" sözləri ərəb mənşəlidir. Həmin sözlər Azərbaycan dilinin lüğət tərkibində müstəqil leksik vahidlər kimi mövcuddur. Ərəb dilində isə onlar müəyyən derivasion, bəzi hallarda isə hətta relyasion qrammatik əlaqələrin göstəriciləri və nəticələridir. Daxili fleksiyanın əsas olduğu flektiv dillərdə daxili fleksiya formaları müəyyən sistemə malikdir. Məsələn, ərəb dilində daxili fleksiya yolu ilə ifadə olunan cəmlik modellərinin bəzi formalarına nəzər salsaq "tərəf" sözünün "ətraf"; "xəbər" sözünün isə "əxbar" sözünə çevrildiyini görmək mümkündür. Qeyd olunan kimi, daxili fleksiya bütün flektiv dillər üçün səciyyəvidir; məsələn, ingilis dilində daxili fleksiya daha çox fellərdə, xüsusən felin zaman kateqoriyasında özünü göstərir:
I sing Mən oxuyuram - I sang Mən oxudum;
I ring Mən zəng edirəm - I rang Mən zəng etdim və s.
Dilçilik ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. Etdiyiniz redaktələri mənbə və istinadlarla əsaslandırmağı unutmayın.
Avqust 10, 2021
flektiv, dillər, dillərin, morfoloji, quruluşca, üçüncü, tipi, onlara, flektivləşdirən, üzvi, formal, fuziyalı, insirafi, dillər, deyillər, şlegelə, görə, sintetik, analitik, tipli, bilər, digər, dillərdən, daha, fərqli, yaranma, üsulları, mövcuddur, bunlar, f. Flektiv diller dillerin morfoloji qurulusca ucuncu tipi Onlara flektivlesdiren uzvi formal fuziyali insirafi diller de deyiller A Slegele gore sintetik ve analitik tipli ola biler Flektiv dillerin diger dillerden daha ferqli yaranma usullari movcuddur Bunlar fonetikaya aid xususiyyetler sayilir Mes Samir oldugu kimi qalir saitler dusur Dillerin tesnifati RedakteAlman alimi V fon Humboldt 1767 1835 dilleri bu elametlere gore mueyyenlesdirmeyi tovsiye edirdi 1 Dilde elaqelerin ifadesi nisbi elaqelerin ifadesi 2 Cumlenin emele gelmesi qaydasi 3 Fonetik forma V fon Humboldt flektiv dillere tekce daxili deyisiklikleri deyil hem de affikslerle ifadeni de daxil edirdi O israr edirdi ki cin dili amorf dil deyil tecrid olunmus dildir yeni qrammatik menalar bu dilde soz sirasi ve intonasiya ile ifade olunur Belelikle bu tipli dilleri o sirf analitik diller adlandirir Flektiv dillerin novleri RedakteFlektiv diller ilk novbede sozun deyismesini nezerde tutur Sozun deyismesi ise onun sonundaki sekilcinin ve umumiyyetle sozun ses cildinin deyismesi ile olur Sozun deyismesinin iki yolu flektiv dillere aiddir Lakin onlarin bu ve ya diger dilin qrammatik qurulusunda tutduqlari yer muxtelifdir Bununla elaqedar fleksiyanin iki novunu gostermek olar Xarici fleksiya Daxili fleksiyaRus dili xarici fleksiyaya aiddir Buna misal olaraq kniga knigi knige knigu knigoj o knige gostere bilerik Her bir halda qrammatik mena sozun sonunda gelen sekilci hissesinin deyismesi yolu ile elde edilmisdir Daxili fleksiya ise adindan da gorunduyu kimi sozun daxilinde bas verir hem de bu deyisme hec bir fonetik muhitden asili olmur Azerbaycan dilinin fleksiyasi RedakteAzerbaycan dilinin luget terkibindeki hokm hakim hokumet mehkum mehkeme hakimiyyet istehkam hikmet muhakime mohkem sozleri ereb menselidir Hemin sozler Azerbaycan dilinin luget terkibinde musteqil leksik vahidler kimi movcuddur Ereb dilinde ise onlar mueyyen derivasion bezi hallarda ise hetta relyasion qrammatik elaqelerin gostericileri ve neticeleridir Daxili fleksiyanin esas oldugu flektiv dillerde daxili fleksiya formalari mueyyen sisteme malikdir Meselen ereb dilinde daxili fleksiya yolu ile ifade olunan cemlik modellerinin bezi formalarina nezer salsaq teref sozunun etraf xeber sozunun ise exbar sozune cevrildiyini gormek mumkundur Qeyd olunan kimi daxili fleksiya butun flektiv diller ucun seciyyevidir meselen ingilis dilinde daxili fleksiya daha cox fellerde xususen felin zaman kateqoriyasinda ozunu gosterir I sing Men oxuyuram I sang Men oxudum I ring Men zeng edirem I rang Men zeng etdim ve s Dilcilik ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin Etdiyiniz redakteleri menbe ve istinadlarla esaslandirmagi unutmayin Menbe https az wikipedia org w index php title Flektiv diller amp oldid 5131020, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
