Nadir Hindistanda olarkən Xivə xanlığını döyüşçüləri vaxtaşırı olaraq hücum edib Xorasanı yağmalayırdılar. Buna cavab olaraq Xorasanda olan nadir şahın vəliəhdi şahzadə Rzaqulu Mirzə ƏfşarMərkəzi Asiyaya yürüş etdi və qələbə qazandı. Lakin Nadir ona hücumlarını davam etdirmyə icazə vermədi. Çünki məqsədi geri dönüb öz komandanlığı altında daha iri həcmli yürüş həyata keçirmək idi.
Nadir Hindistanda böyük qələbə qazanıb geri döndükdən sonra Mərkəzi Asiyaya yürüşə başladı. Onun hədəfində Buxara hakimi Əbülfəz xan və Xivə hakimi İlbars xan var idi. 1740-cı ilin sonlarında Əbülfəz xan məğlub edildi. Nadirə məğlub olduqdan sonra tabe olacağını bildirən Əbülfəz xanın başına Türküstan hökmdarlığı şahı qoyuldu. Belə bir təklif İlbars xana edilsə də, o, bu təklifi rədd etdi.
İlkin toqquşmalar
Nadir şah hələ Buxarada olarkən İlbars xana məktub yazaraq Əbülfəz xan kimi tabe olmağını istədi, lakin bu təklif rədd edildi. Ilbars xan onu da qərara aldı ki, Məhəmmədəli xan Uşağın rəhbərliyi altında özbək, aral, yəmut və türkmən süvarilərindən ibarət 30 min nəfərlik qoşun dəstəsini Çarcoya göndərsin. Bu dəstə Nadir şahın qoşun dəstəsindən daha tez Çarcoya çatsın, Amu-Dərya üzərindəki keçidi dağıtsın və bununla da Nadir şah qoşunlarının çaydan keçidini çətinləşdirsin. İlbars xan əmin idi ki, Məhəmmədəli xanın rəhbərliyi altındakı qoşun dəstəsi ilə Nadir şahın qoşunlarını pərən-pərən salacaq və onu geri çəkilməyə məcbur edəcəkdir. Həmin qoşun dəstəsi Çarconun 6 millik məsafəsinə yetişəndə Nadir şah vəziyyətin nə yerdə olduğundan xəbər tutdu. Çarco yaxınlığında Amudərya üzərindəki keçidin ələ keçirilməsi Nadir şahın Xarəzmə yürüşünü çətinləşdirəcəyi aydın idi. Ona görə Nadir şah qoşunların yükünü və təchizatını arxada buraxıb təcrübəli döyüşçülərdən ibarət dəstəsi ilə Çarcoya doğru hərəkəti sürətləndirdi. Arxada qalan yüklər və təchizat onları müşayiət edən dəstə ilə hərəkəti davam etdirib Çarcoda Nadir şaha birləşməli idi. Həmin dəstəyə rəhbərlik Rzaqulu Mirzəyə tapşırıldı. Nadir şahın rəhbərliyi altında olan dəstədə 20 min döyüşçü var idi. Bundan başqa Nadir şah Mərv bəylərbəyi Məhəmmədrza xan Qırxlıya xəbər göndərdi ki, Çarco ətrafında qarovula təyin edilmiş 3 minlik Mərv dəstəsi də ona qoşulsun.Mərv əhalisi türkmən və ya özbək tayfaları ilə daim düşmənçilikdə olduğu üçün Nadir şah Mərv dəstəsindən həmin tayfalara qarşı istifadə edilməsini faydalı sayırdı.
Nadir şah, İlbars xanın kifayət qədər güclü və döyüşgən qoşuna malik olmasından da xəbərdar idi. Ona görə də Çarcoya doğru hərəkət zamanı qoşunların cinahlardan, arxadan və qarşıdan mühafizəsini, habelə qoşunların yığcam şəkildə hərəkətini təmin etdi. Nadir şah vaxtında özünü Çarcoya yetirdi, Amu-Dərya çayını adlayıb o biri sahildə düşərgə saldı. Bir gündən sonra arxada qalan qüvvələr də gəlib ona yetişdi. Çarcoya çatandan sonra Nadir şah Rzaqulu Mirzənin geri qayıtmasına razılıq verdi. Çarcoda da lazımi təşkilati işləri başa vurandan sonra Nadir şah qoşunla Dəvəboyunu dərəsi adlanan yerə hərəkət etdi. Yola düşməzdən əvvəl o, qoşunu yenidən qruplaşdırdı və bütün qoşun dörd böyük dəstəyə bölündü.Qarşıda gedən dəstə eyni zamanda mühafizə rolunu oynayırdı. Bu dəstənin arxasınca qoşunların əsas hissəsi irəliləyirdi. Digər iki dəstə isə cinah mühafizə dəstələrini təşkil edirdilər. Bundan başqa 6 min nəfərlik bir dəstə sahil boyunca hərəkət edir və çayda azuqə ehtiyatları aparan gəminin mühafizəsini təmin edirdi. Dəvəboyunu dərəsinə çatanda Nadir şah qoşunlara dayanmaq əmri verdi və onun göstərişi ilə qoşunun yükləri bir yerə toplandı və onun mühafizəsinə xüsusi dəstə təyin edildi. Nadir şahın Dəvəboyunu dərəsinə çatması 1740-cı il oktyabr ayının son günlərinə təsadüf edir.
Hər iki ordunun avanqard dəstələri arasında baş vermiş döyüşdə Nadirin dəstələri qələbə qazandılar.
Döyüş
Fetənk qalası yaxınlığında qarşı tərəflər üzbəüz gəldilər. Döyüş başlamazdan əvvəl hər iki tərəf öz qüvvələrini qruplaşdırdı. Mərkəz, sağ və sol cinahlar, pusqu və ehtiyat qüvvəsi müəyyənləşdirildi, onların hər birinə rəhbərlik təcrübəli sərkərdələrə tapşırıldı. 6 min nəfər olan yəmut döyüşçüləri dəstəsi də İlbars qoşunlarının çərxigərləri kimi döyüşə ilk qatılanlardan oldu. Onlar Nadir şah qoşunlarının hərəkət yollarını kəsib döyüşün qızışmasına səbəb oldular. Yəmut döyüşçüləri elə bir əzmkarlıq nümayiş etdirdilər ki, hətta cəbhənin iki istiqamətində Nadir şah qoşunlarının müqavimətini qırıb irəliləyə bildilər. Yəmutların irəliləməsinin təhlükəli hal almasına yol verməmək üçün Nadir şah dərhal özü döyüş meydanına atıldı və yəmut qoşunlarına doğru irəlilədi. Həmişə yəmut və Türküstan süvarilərinin talançı yürüşlərinə məruz qalan və yəmutlardan qisas almaq üçün fürsət axtaran əfşar, Mərv və Ətək süvariləri də Nadir şahı müşayiət edirdilər. Bu addımı ilə Nadir şah yəmutların müvəqqəti uğur qazandığı istiqamətdə qüvvə üstünlüyü yaratdı və çox tezliklə həmin qüvvə üstünlüyü hərbi üstünlüyə çevrildi. Irəliyə can atan yəmutlara ciddi zərbə endirildi və onların sıralarına bir vəlvələ salındı. Nadir şahın döyüşə atılması ilə döyüş meydanında gərginlik artdı. Bütünlükdə, Fetənk qalası ətrafında baş verənlərin real mənzərəsini yaratmaq mümkün olmasa da məlumdur ki, Nadir şah döyüşə qatıldığı istiqamətdə əldə etdiyi uğur ümumi nəticəyə də öz təsirini göstərdi. Nadir şahın sərt müqaviməti ilə qarşılaşandan sonra yəmut döyüşçüləri geri çəkilmək məcburiyyətində qaldılar.Onların bu addımı digər dəstələrə də öz təsirini göstərdi və İlbars xan növbəti qarşıdurmada da Nadir şah qoşunlarının şücaəti qarşısında aciz qalaraq geri qaçmalı oldu. Onun qüvvələrinin təqibi zamanı çoxlu öldürülən və əsir düşənlər oldu. Hezarəsb qalasına yetişmələri isə İlbars xan qoşunlarını məhv olmaqdan xilas etdi.
Nəticə
Nadir İlbars xanın qoşunlarını da bu döyüş nəticəsində darmadağın etdi. İlbars xanın sonradan sığındığı Hezarəsb qalası, Xanəgah qalası da Nadir tərəfindən ələ keçirildi. Ən sonda bütün qüvvələri tükənən İlbars xan Nadir tərəfindən ələ keçirilərək edam edildi.
Mehman Süleymanov. Nadir şah (PDF). Pərvin Darabadi (elmi redaktor). 741.
Panoevna, Toshova Sharifa. "Official And Unofficial Versions Of Bukhara's History: Comparative Analysis Of The Works Of "Tuhfa-Yi Shahi" And "Tarikh-I Salatin-I Manghitiya"". The American Journal of Interdisciplinary Innovations and Research. 2 (7). 2020-07-31: 60–69. doi:10.37547/tajiir/Volume02Issue07-11.
Dekabr 31, 2022
fetəng, döyüşü, nadir, şah, ilə, xivə, xanlığının, hökmdarı, ilbars, arasında, nadirin, mərkəzi, asiya, yürüşü, çərçivəsində, baş, vermiş, döyüş, nadir, şahın, mərkəzi, asiya, yürüşü, nadirin, yürüşlərinadir, şahın, ilbars, xana, qarşı, döyüşünün, rəsmitarix, . Feteng doyusu Nadir sah ile Xive xanliginin hokmdari II Ilbars xan arasinda Nadirin Merkezi Asiya yurusu cercivesinde bas vermis doyus 1 Feteng doyusuNadir sahin Merkezi Asiya yurusu ve Nadirin yurusleriNadir sahin Ilbars xana qarsi doyusunun resmiTarix 1740Yeri Feteng Merkezi AsiyaSebebi Merkezi Asiyadan olan hucumlara cavab olaraq Nadir sahin yurusu Neticesi Nadir sahin qelebesi Erazi deyisikliyi Merkezi Asiya xanliqlari Nadir sahdan asili oldu Munaqise terefleriEfsar imperiyasi Buxara xanligi Xive xanligiKomandan lar Nadir sah Efsar II Ilbars xan Mundericat 1 Arxa plan 2 Ilkin toqqusmalar 3 Doyus 4 Netice 5 Hemcinin bax 6 Istinadlar 7 MenbeArxa plan RedakteNadir Hindistanda olarken Xive xanligini doyusculeri vaxtasiri olaraq hucum edib Xorasani yagmalayirdilar Buna cavab olaraq Xorasanda olan nadir sahin veliehdi sahzade Rzaqulu Mirze Efsar Merkezi Asiyaya yurus etdi ve qelebe qazandi Lakin Nadir ona hucumlarini davam etdirmye icaze vermedi Cunki meqsedi geri donub oz komandanligi altinda daha iri hecmli yurus heyata kecirmek idi Nadir Hindistanda boyuk qelebe qazanib geri dondukden sonra Merkezi Asiyaya yuruse basladi Onun hedefinde Buxara hakimi Ebulfez xan ve Xive hakimi Ilbars xan var idi 1740 ci ilin sonlarinda Ebulfez xan meglub edildi Nadire meglub olduqdan sonra tabe olacagini bildiren Ebulfez xanin basina Turkustan hokmdarligi sahi qoyuldu Bele bir teklif Ilbars xana edilse de o bu teklifi redd etdi Ilkin toqqusmalar RedakteNadir sah hele Buxarada olarken Ilbars xana mektub yazaraq Ebulfez xan kimi tabe olmagini istedi lakin bu teklif redd edildi Ilbars xan onu da qerara aldi ki Mehemmedeli xan Usagin rehberliyi altinda ozbek aral yemut ve turkmen suvarilerinden ibaret 30 min neferlik qosun destesini Carcoya gondersin Bu deste Nadir sahin qosun destesinden daha tez Carcoya catsin Amu Derya uzerindeki kecidi dagitsin ve bununla da Nadir sah qosunlarinin caydan kecidini cetinlesdirsin Ilbars xan emin idi ki Mehemmedeli xanin rehberliyi altindaki qosun destesi ile Nadir sahin qosunlarini peren peren salacaq ve onu geri cekilmeye mecbur edecekdir Hemin qosun destesi Carconun 6 millik mesafesine yetisende Nadir sah veziyyetin ne yerde oldugundan xeber tutdu Carco yaxinliginda Amuderya uzerindeki kecidin ele kecirilmesi Nadir sahin Xarezme yurusunu cetinlesdireceyi aydin idi Ona gore Nadir sah qosunlarin yukunu ve techizatini arxada buraxib tecrubeli doyusculerden ibaret destesi ile Carcoya dogru hereketi suretlendirdi Arxada qalan yukler ve techizat onlari musayiet eden deste ile hereketi davam etdirib Carcoda Nadir saha birlesmeli idi Hemin desteye rehberlik Rzaqulu Mirzeye tapsirildi Nadir sahin rehberliyi altinda olan destede 20 min doyuscu var idi Bundan basqa Nadir sah Merv beylerbeyi Mehemmedrza xan Qirxliya xeber gonderdi ki Carco etrafinda qarovula teyin edilmis 3 minlik Merv destesi de ona qosulsun Merv ehalisi turkmen ve ya ozbek tayfalari ile daim dusmencilikde oldugu ucun Nadir sah Merv destesinden hemin tayfalara qarsi istifade edilmesini faydali sayirdi 2 Nadir sah Ilbars xanin kifayet qeder guclu ve doyusgen qosuna malik olmasindan da xeberdar idi Ona gore de Carcoya dogru hereket zamani qosunlarin cinahlardan arxadan ve qarsidan muhafizesini habele qosunlarin yigcam sekilde hereketini temin etdi Nadir sah vaxtinda ozunu Carcoya yetirdi Amu Derya cayini adlayib o biri sahilde duserge saldi Bir gunden sonra arxada qalan quvveler de gelib ona yetisdi Carcoya catandan sonra Nadir sah Rzaqulu Mirzenin geri qayitmasina raziliq verdi Carcoda da lazimi teskilati isleri basa vurandan sonra Nadir sah qosunla Deveboyunu deresi adlanan yere hereket etdi Yola dusmezden evvel o qosunu yeniden qruplasdirdi ve butun qosun dord boyuk desteye bolundu Qarsida geden deste eyni zamanda muhafize rolunu oynayirdi Bu destenin arxasinca qosunlarin esas hissesi irelileyirdi Diger iki deste ise cinah muhafize destelerini teskil edirdiler Bundan basqa 6 min neferlik bir deste sahil boyunca hereket edir ve cayda azuqe ehtiyatlari aparan geminin muhafizesini temin edirdi Deveboyunu deresine catanda Nadir sah qosunlara dayanmaq emri verdi ve onun gosterisi ile qosunun yukleri bir yere toplandi ve onun muhafizesine xususi deste teyin edildi Nadir sahin Deveboyunu deresine catmasi 1740 ci il oktyabr ayinin son gunlerine tesaduf edir 3 Her iki ordunun avanqard desteleri arasinda bas vermis doyusde Nadirin desteleri qelebe qazandilar 4 Doyus RedakteFetenk qalasi yaxinliginda qarsi terefler uzbeuz geldiler Doyus baslamazdan evvel her iki teref oz quvvelerini qruplasdirdi Merkez sag ve sol cinahlar pusqu ve ehtiyat quvvesi mueyyenlesdirildi onlarin her birine rehberlik tecrubeli serkerdelere tapsirildi 6 min nefer olan yemut doyusculeri destesi de Ilbars qosunlarinin cerxigerleri kimi doyuse ilk qatilanlardan oldu Onlar Nadir sah qosunlarinin hereket yollarini kesib doyusun qizismasina sebeb oldular Yemut doyusculeri ele bir ezmkarliq numayis etdirdiler ki hetta cebhenin iki istiqametinde Nadir sah qosunlarinin muqavimetini qirib irelileye bildiler Yemutlarin irelilemesinin tehlukeli hal almasina yol vermemek ucun Nadir sah derhal ozu doyus meydanina atildi ve yemut qosunlarina dogru ireliledi Hemise yemut ve Turkustan suvarilerinin talanci yuruslerine meruz qalan ve yemutlardan qisas almaq ucun furset axtaran efsar Merv ve Etek suvarileri de Nadir sahi musayiet edirdiler Bu addimi ile Nadir sah yemutlarin muveqqeti ugur qazandigi istiqametde quvve ustunluyu yaratdi ve cox tezlikle hemin quvve ustunluyu herbi ustunluye cevrildi Ireliye can atan yemutlara ciddi zerbe endirildi ve onlarin siralarina bir velvele salindi Nadir sahin doyuse atilmasi ile doyus meydaninda gerginlik artdi Butunlukde Fetenk qalasi etrafinda bas verenlerin real menzeresini yaratmaq mumkun olmasa da melumdur ki Nadir sah doyuse qatildigi istiqametde elde etdiyi ugur umumi neticeye de oz tesirini gosterdi Nadir sahin sert muqavimeti ile qarsilasandan sonra yemut doyusculeri geri cekilmek mecburiyyetinde qaldilar Onlarin bu addimi diger destelere de oz tesirini gosterdi ve Ilbars xan novbeti qarsidurmada da Nadir sah qosunlarinin sucaeti qarsisinda aciz qalaraq geri qacmali oldu Onun quvvelerinin teqibi zamani coxlu oldurulen ve esir dusenler oldu Hezaresb qalasina yetismeleri ise Ilbars xan qosunlarini mehv olmaqdan xilas etdi 5 Netice RedakteNadir Ilbars xanin qosunlarini da bu doyus neticesinde darmadagin etdi Ilbars xanin sonradan sigindigi Hezaresb qalasi Xanegah qalasi da Nadir terefinden ele kecirildi En sonda butun quvveleri tukenen Ilbars xan Nadir terefinden ele kecirilerek edam edildi 1 Hemcinin bax RedakteNadirin yurusleri Nadir sahin Merkezi Asiya yurusuIstinadlar Redakte 1 2 ILBARS KHAN iranicaonline org 2012 2021 05 17 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 15 iyul 2022 Suleymanov 2001 seh 398 399 Suleymanov 2001 seh 400 Panoevna 2020 seh 62 63 Suleymanov 2001 seh 401 402Menbe RedakteMehman Suleymanov Nadir sah PDF Pervin Darabadi elmi redaktor 741 Panoevna Toshova Sharifa Official And Unofficial Versions Of Bukhara s History Comparative Analysis Of The Works Of Tuhfa Yi Shahi And Tarikh I Salatin I Manghitiya The American Journal of Interdisciplinary Innovations and Research 2 7 2020 07 31 60 69 doi 10 37547 tajiir Volume02Issue07 11 Menbe https az wikipedia org w index php title Feteng doyusu amp oldid 6620205, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
.svg.html){kind=link}