fbpx
Wikipedia

Feil

Feil — ümumqrammatik mənasına görə iş, hal və hərəkəti bildirib, zaman, şəxs və kəmiyyətcə təsriflənən əsas nitq hissəsidir. Feillər müxtəlif forma və zamanlarda işlədilərək "nə etmək?", "nə etdi?", "nə etmişdir?" "nə edir?", "nə edəcək?", "nə edər?" və s. suallarına cavab olur şəxsə və kəmiyyətə görə dəyişir təsdiq və inkar, təsirli və təsirsiz olur.

Feilin mənaca növləri

  1. İş feilləri: yağla(maq), tik(mək), rənglə(mək), kəs(mək),yaz(maq) bişir(mək),qur(maq) və s.
  2. Nitq feilləri: danış(maq), dinlə(mək), qulaq as(maq), sus(maq),pıçılda(maq) və s.
  3. Hərəkət feilləri: get(mək), düş(mək), en(mək), qalx(maq) gəl(mək) qaç(maq) və s.
  4. Təfəkkür feilləri: duy(maq), xatırla(maq), zənn et(mək), duyğulan(maq),sevin(mək),dərk et(mək) və s.
  5. Hal-vəziyyət feilləri: ağar(maq), gözəlləş(mək), nərildə(mək), gül(mək),fərəhlən(mək) və s.

Feilin quruluşca növləri

  1. Sadə feillər: Ancaq bir kökdən və qrammatik şəkilçidən ibarət olan feillərə sadə feillər deyilir. Məsələn: al, oxu(yur), get, al(dı), gəl(ir) və s.
  2. Düzəltmə feillər: Kökə və sözdüzəldici (leksik) şəkilçiyə malik olan feillər düzəltmə feillər adlanır. Məsələn: baş-la(maq), ağ-ar(ır), iş-lə(mək), gör-üş(mək) və s.
  3. Mürəkkəb və tərkibi feillər: İki sözün birləşməsindən əmələ gələn feillər mürəkkəb feillər adlanır. Məsələn: deyir-gülür, ölçdü-biçdi, bəzənib-düzənir, atılıb-düşür və s.

Dilimizdə elə feillər var ki, mürəkkəb feillərə oxşasalar da, bunlara mürəkkəb feil deyilmir. Bu feillərin bir qrupuna frazeoloji birləşmə (başa düşdü, qulaq asdı, başa saldı və s.), bir qrupuna isə tərkibi feil deyilir (yaxşı elədi, həll olundu, itib getdi və s.).

Tərkibi feilləri və mürəkkəb feilləri qarışdırmamaq üçün aşağıdakıları yadda saxlamaq lazımdır:

  1. Bütün mürəkkəb sözlər kimi mürəkkəb feillər də iki müstəqil sözün (köməkçi sözün yox) birləşməsindən əmələ gəlir (uçdu-getdi, deyir-gülür və s.). Tərkibi feillərdə isə sözlərdən biri müstəqil deyil, köməkçi vəzifə daşıyır. Bu səbəbdən də tərkibi feillərə (adam ol, yaxşı oldu, kömək et və s.) mürəkkəb feil demək olmaz.
  2. Mürəkkəb feilləri əmələ gətirən sözlərin hər biri qrammatik cəhətdən dəyişə bilir (asdı-kəsdi, atılır-düşür), tərkibi feillərdə isə yalnız ikinci (sonuncu) söz dəyişir (yaxşı oldu, yaxşı olur, yaxşı olacaq).
  3. Birinci tərəfdə –a2 şəkilçisi, ikinci tərəfdə "bilmək" sözü işlədilən feillərə də tərkibi feillər deyilir. Məsələn: ala bildi, oxuya bilmək və s.

Düzəltmə feillərin əmələ gəlməsi

Sözdüzəldici (leksik) şəkilçilər vasitəsilə həm başqa nitq hissələrindən, həm də feillərdən düzəltmə feillər əmələ gəlir.

1) Başqa nitq hissələrindən (isim, sifət, say, əvəzlik, zərf və yamsılamalardan) feil düzəltmək üçün aşağıdakı şəkilçilərdən istifadə olunur:

  • –la, -lə: (isim, sifət, say, zərf, yamsılama, qismən də əvvəlki mənasını itirmiş sözlərdən feil əmələ gətirir). Məsələn: işlə(mək), boğazla(maq), salamla(maq) (isim); hazırla(maq), parçala(maq), arıqla(maq) (sifət); tamamla(maq), yarıla(maq),(qamarla, topala (əvvəlki mənasını itirmiş söz)).
Qeyd: Ədəbi dilimizdəki –la, -lə şəkilçisi ilə bitən bütün feillər, əsasən, düzəltmə feillərdir.
  • –laş, -ləş: qucaqlaş, ayaqlaş, əlləş (isim); razılaş, çətinləş, tündləş (sifət); birləş, ikiləş, cütləş (say); yaxınlaş, uzaqlaş (zərf).
  • –lan, -lən: dillən, evlən, kədərlən (isim); qaralan, təmizlən (sifət).
  • –al, -əl, -l: boşal, sağal, qısal (sifət); çoxal, azal (say).
  • –ar, -ər: otar (isim); ağar, qızar, bozar (sifət).
  • –a, -ə: oyna, yaşa, ələ (isim); boşa, çilə (sifət).
  • –ı, -i, -u, -ü: bərk-i, turş-u (sifət).
  • –var: su-var (isim).
  • –imsə, ümsə: mən-imsə (mək) – əvəzlik.
  • –sa, -sə: su-sa(maq) – isim; qəribsə(mək) – sifət.
  • –ılda, -ildə, -ulda, -üldə: zar-ılda-maq, xır-ılda-maq, cing-ildə-mək (yamsılama-təqlidi sözlər).
  • –ıq (ıx), -ik, -uq (ux): yol-ux-maq (isim); dar-ıx-maq, pis-ik-mək (sifət).
  • –aş, -əş: yan-aş-maq, sav-aş-maq, öc-əş-mək, dar-aş-maq (isim, yamsılama və əvvəlki mənasını itirmiş sözlər).
  • –ış, -iş, -uş, -üş: çal-ış-maq, bar-ış-maq, qar-ış-maq, çaqq -ış-maq (əvvəlki mənalarını itirmiş söz kökləri və yamsılamalar)
  • –an,-ən: güc-ən-mək, hıqq-an-maq, uz-an-maq (isim və ya-msılama).

2) Feildən feil düzəltmək üçün aşağıdakı şəkilçilərdən istifadə olunur:

  • –ıl, -il, -ul, -ül: yaz-ıl-maq, döy-ül-mək, vur-ul-maq.
  • –ın, -in, -un, -ün: al-ın-maq, bil-in-mək, döy-ün-mək.
  • –ış, -iş, -uş, -üş: yaz-ış-maq, gör-üş-mək, vur-uş-maq.
  • –aş, -əş, ş: tut-aş-maq, mələ-ş-mək.
  • –dır, -dir, -dur, -dür: yaz-dır-maq, sök-dür-mək, böl-dür-mək................

Təsdiq və inkar feilləri

  • hərəkətin icra edildiyini bildirən feillər təsdiq feillər adlanır. Məsələn: yazmaq, oxumaq, aldım, gedir və s.
  • hərəkətin icra edilmədiyini bildirən feillər inkar feillər adlanır. İnkarlıq təsdiq feillərə –ma, -mə, -m şəkilçiləri qoşulmaqla düzəlir. Məsələn: oxu-maq (təsdiq); oxu-ma-maq (inkar).

Qeyd: İnkar şəkilçisi –ma2 sifət və isim düzəldən –ma, -mə şəkilçisi ilə omonimdir. Bunları fərqləndirmək üçün aşağıdakıları yadda saxlamaq lazımdır:

  1. İnkar şəkilçisi vurğu qəbul etmir (alma, yığma, oxuma), leksik şəkilçi olan –ma, -mə isə vurğu altına düşür (qaz-ma, süz-mə).
  2. Bəzən inkar şəkilçisinin saiti ixtisara düşür. Məsələn: alma-yır, al m-ır; gəl-mə-yir, gəl-m-ir və s.

Bəzi feillər inkarda –ma, -mə şəkilçisi qəbul etmir, onun əvəzinə deyil sözündən istifadə olunur. Məsələn: gedəsi deyil, alası deyil və s.

Təsirli və təsirsiz feillər

a) Özündən asılı olan sözün ismin təsirlik halında işlənməsini tələb edən feillərə təsirli feillər deyilir. Təsirli feillərlə əlaqəyə gi-rən sözlər ismin təsirlik halının suallarına (kimi? nəyi? haranı? nə?) cavab olur. Məsələn: kitabı (nəyi?) oxudum, dəftər (nə?) aldım, Qulunu (kimi?) çağırdılar, dondurmanı(nəyi?) aldım və s.

b) Özündən asılı olan sözün ismin təsirlik halında işlənməsini tələb etməyən feillərə təsirsiz feillər deyilir. Məsələn: Meşədən (haradan?) gəlirəm, kinoya (nəyə?) baxırlar və s.

Qeyd: Təsirli feillər şəkilçi qəbul edərək təsirsiz feillərə (yaz-yaz-ıl, oxu-oxu-n, aç-aç-ıl və s.), təsirsiz feillər isə təsirli feillərə (gül-gül-dür, otur-otur-t, köç-köç-ür, it-it-ir və s.) çevrilə bilirlər.

Feilin qrammatik məna növləri

Feilin qrammatik məna növləri danışan (yazan) şəxsin, yəni iş görənin üzərində iş görülən əşya ilə qarşılıqlı münasibətlərini əks etdirir. Bunlar aşağıdakılardır:

1. Məlum növ. Feilin məlum növündə iş görən məlum olur və bu növü düzəltmək üçün heç bir xüsusi şəkilçidən istifadə olunmur. Məsələn: yaz, oxu, gör, iç və s.

Məlum növ feillər həm təsirli (ye, aç və s.), həm də təsirsiz (dur, bax və s.) olurlar.

2. Qayıdış növ. Qayıdış feillər iş görənin işi öz üzərində icra etdiyini bildirir. Qayıdış növ feillər –ın, -in, -un, -ün, -ıl, -il, -ul, -ül, -n şəkilçiləri vasitəsilə təsirli feillərdən düzəlir, amma təsirsiz olur. Məsələn: Gül aç-ıl-dı. Qızlar yu-yun-dular. Sevda dara-n-dı. Azad gey-in-di və s.

Qeyd. Geyindi, soyundu feilləri müstəsnadır. Bu qayıdış feilləri təsirli (gey, soy) feillərdən əmələ gəlsə də, yenə də təsirli olaraq qalır. (Paltarını geyindi; çəkməsini soyundu).

Bəzən başqa nitq hissələrindən əmələ gələn qanad-lan-(maq), ruh-lan(maq), şikayət-lən(mək) və s. kimi feillər də qayıdış növ mənasını bildirir.

3. Məchul növ. Məchul növ feillərdə iş görən qrammatik cəhətdən məlum olmur. Məchul növ feilləri düzəltmək üçün təsirli feillərə –ıl, -il, -ul, -ül, -ın, -in, -un, -ün, -n, -nil, -yil şəkilçilərindən biri artırılır. Məsələn: Kağız yaz-ıl-dı. Tarla şumla-n-dı. Zəng vur-ul-du. Düşmən izlə-nil-ir və s.

Məchul növ feillər qrammatik formasına görə qayıdış feillərə çox yaxındır (hər iki növ –ın, -in, -un, -ün, -n, -ıl, -il, -ul, -ül şə-kil-çiləri ilə yaranır), lakin məchul növ feillərdə iş görən məlum ol-madığı halda, qayıdış feillərdə iş görən məlum olur, yəni işi öz üzərində icra edir.

4. Şəxssiz növ. -ıl, -il, -ul, -ül, -ın, -in, -un, -ün şəkilçilər təsirli feillərə artırıldıqda məchul növ, təsirsiz feillərə artırıldıqda şəxssiz növ əmələ gətirir. Məsələn: Məktuba bax-ıl-dı, diqqət ed-il-di, yanaş-ıl-dı və s.

Qeyd: Məchul feillərlə şəxssiz feilləri ayırmaq üçün aşağıdakı cəhətlərə diqqət etmək lazımdır:
  • Məchul feillər təsirli feillərdən (böl-ün-dü, yaz-ıl-dı), şəxs-siz feillər isə təsirsiz feillərdən (ged-il-di və s.) əmələ gəlir.
  • Məchul feillər –ın4, -n, -ıl4 şəkilçisi ilə yarana bildiyi halda, şəxssiz feillər, əsasən, –ıl4 şəkilçisi ilə əmələ gəlir.
  • Məchul feilli cümlələrdə mübtəda olur (Məktub yazıldı), şəxs-siz feilli cümlələrdə isə mübtəda olmur (Tapşırığa əməl olundu).

5. Qarşılıq-birgəlik növ. Bu növdə olan feillər hərəkətin qarşı-qarşıya, ya da şərikli, müştərək icra edildiyini bildirir.

Qarşılıq bildirən feillər əsasən təsirli (yaz-ış-maq, vur-uş-maq, de-yiş-mək), birgəlik (müştərək) bildirən feillər isə təsirsiz feillərdən (gül-üş-mək, ağla-ş-maq, hür-üş-mək) əmələ gəlir.

Qarşılıq-birgəlik növdə olan feillər nəticə etibarilə təsirsiz olur.

Qarşılıq-birgəlik növü yaratmaq üçün aşağıdakı şəkilçilərdən istifadə olunur: -ış, -iş, –uş, -üş, -aş, -əş, -ş, -laş, -ləş.

6. İcbar növ. İcbar növ feillərdə hərəkəti danışan və ya haqqında danışılan şəxs deyil, başqası icra edir. İcbar növ feillər təsirli feillərin sonuna –dır, -dir, -dur, -dür, bəzən də –t şəkilçisi artırmaqla düzəlir. Məsələn: yaz-dır, sil-dir, bil-dir, düzəlt-dir və s.

Qeyd: Yuxarıdakı şəkilçiləri təsirsiz feillərə artırdıqda icbar növ deyil, sadəcə təsirli feil əmələ gəlir. Məsələn: gül-gül-dür, otur-otur-t. Bu feilləri icbar növə çevirmək üçün onlara yenidən icbar növün şəkilçilərini artırmaq lazımdır. Məsələn: güldür-t, oturt-dur.
Qeyd: Vuruş, görüş tipli qarşılıq-birgəlik bildirən feillər isim də ola bilər. Məsələn: Görüş maraqlı keçdi. Vuruş baş tutmadı.

Təsriflənən feillər

Feilin təsriflənən formaları: Feilin şəxsə və kəmiyyətə görə dəyişən formalarına təsriflənən feillər deyilir. Əmr şəklindən başqa bütün şəkillər gələcək zaman bildirir. Təsriflənən feillər feilin sadə şəkilləri də adlanır. Feilin şəkilləri danışan, yazan şəxsin görülən işə münasibətini bildirir. Feilin təsriflənən formaları, yaxud sadə şəkilləri aşağıdakılardır:

Təsriflənən feillərə

Feilin şəkilləri

Zaman

Feilin məna növləri aiddir

Əmr şəkli

Əmr şəkli əmr, xahiş, məsləhət, təklif, nəsihət və s. bildirir. Əmr şəkli feilin kökünə və ya başlanğıc formasına şəxs şəkilçisi artırmaqla düzəlir. Əmr şəklinin xüsusi şəkilçisi yoxdur. Məsələn:

  • I Mən yazım, Biz yaz-aq, gəl-im, gəl-ək
  • II Sən yaz Siz yaz-ın gəl gəl-in
  • III O yaz-sın Onlar yaz-sınlar gəl-sin gəl-sinlər

Əmr şəklinin ikinci şəxsinn təkinin şəxs şəkilçisi olmur.

Xəbər şəkli

İşin nə zaman və neçənci şəxs tərəfindən icra edildiyini, icra ediləcəyini (və ya edilmədiyini) bildirən feil şəklinə xəbər şəkli deyilir. Xəbər şəklinin xüsusi şəkilçisi yoxdur. Bu şəkli düzəltmək üçün müxtəlif feillərə zaman və şəxs şəkilçiləri artırılır.

Feil xəbər şəklində keçmiş, indiki və gələcək zamanlara, eləcə də şəxsə görə dəyişir.

Keçmiş zaman

Keçmiş zaman iki cür olur; şühudi keçmiş, nəqli keçmiş.

Şühudi keçmiş hərəkətin keçmişdə icra olunub-olunmadığını qətiyyətlə bildirir və -dı, -di, -du, -dü şəkilçiləri ilə düzəlir. Məsələn:

  • I aldım aldıq gəldim gəldik
  • II aldın aldınız gəldin gəldiniz
  • III aldı aldılar gəldi gəldilər

Şühudi keçmiş zamanda üçüncü şəxsin təkində şəxs şəkilçisi olmur.

Nəqli keçmiş zaman keçmişdə icra edilmiş və ya edilməmiş hərəkət barədə nəql yolu ilə məlumat verildiyini bildirir və -mış, -miş, -muş, -müş şəkilçisi ilə yaranır. Məsələn:

  • I yaz-mış-am yaz-mış-ıq get-miş-əm get-miş-ik
  • II yaz-mış-san yaz-mış-sınız get-miş-sən get-miş-siniz
  • III yaz-mış-dır yaz-mış-lar get-miş-dir get-miş-lər

Qeyd: Nəqli keçmiş ikinci və üçüncü şəxsdə -ıb, -ib, -ub, -üb şəkilçisi ilə də düzələ bilir. Məsələn:

  • II al-ıb-san al-ıb-sınız poz-ub-san poz-ub-sunuz
  • III al-ıb-dır al-ıb-lar poz-ub-dur poz-ub-lar

Keçmiş zamanın inkarını yaratmaq üçün -ma, -mə şəkilçisindən istifadə olunur. Məsələn: aldım-al-ma-dım; oxudun-oxu-ma-dın; bildi-bil-mə-di.

İndiki zaman

İndiki zaman hərəkətin söhbət gedən vaxtda icra edildiyini bildirir, feillərə -ır, -ir, -ur, -ür (-yır, -yir, -yur, -yür) şəkilçisini artırmaqla düzəlir. Məsələn: oxu-yur, gəl-ir, yaz-ır və s.

İnkar feillər indiki zamana görə dəyişəndə inkar şəkilçisinin (-ma, -mə) saiti düşür (-a, -ə). Məsələn: al-ır -al-m-ır, qaç-ır – qaç-m-ır və s.

İndiki zaman feilləri şəxsə görə dəyişir. Məsələn:

  • I mən gəl-ir-əm biz gəl-ir-ik yaz-m-ır-am yaz-m-ır-ıq
  • II sən gəl-ir-sən siz gəl-ir-siniz yaz-m-ır-san yaz-m-ır-sınız
  • III o gəl-ir onlar gəl-ir-lər yaz-m-ır yaz-m-ır-lar

İndiki zamanın üçüncü şəxsinin təkində şəxs şəkilçisi yoxdur

Gələcək zaman

Gələcək zaman iki cür olur: 1) qəti gələcək, 2) qeyri-qəti gələcək.

- Qəti gələcək feillərə -acaq, -əcək(yacaq, yəcək) şəkilçisi artır-maqla düzəlir və hərəkətin icra olunacağını qətiyyətlə bildirir. Məsələn:

  • I al-acağ-am al-acağ-ıq ək-əcəy-əm ək-əcəy-ik
  • II al-acaq-san al-acaq-sınız ək-əcək-sən ək-əcək-siniz
  • III al-acaq al-acaq-lar ək-əcək ək-əcək-lər

Qəti gələcək zamanın üçüncü şəxsinin təkində şəxs şəkilçisi işlənmir.

- Qeyri-qəti gələcək zaman feillərə -ar, -ər (-yar,-yər) şəkil-çi-si artırmaqla düzəlir və hərəkətin icrasının qəti şəkildə deyil, qeyri-müəyyən (şübhəli) olduğunu bildirir. Məsələn:

  • I gül-ər-əm gül-ər-ik oxu-yar-am oxu-yar-ıq
  • II gül-ər-sən gül-ər-siniz oxu-yar-san oxu-yar-sınız
  • III gül-ər gül-ər-lər oxu-yar oxu-yar-lar

Qeyri-qəti gələcək zamanın üçüncü şəxsinin təkində şəkilçi işlənmir.

Qeyd:

1. Qəti gələcək zamanda inkar feillər dəyişərkən inkar şəkilçisi (-ma,-mə) olduğu kimi işlənir (al-acaq – al-ma-ya-caq, vur-acaq -vur-ma-yacaq və s.), qeyri-qəti gələcək zamanda isə inkar şəkilçisinin saiti (-a,-ə) düşür, ikinci və üçüncü şəxsdə isə zaman şəkilçisinin (-ar2, -yar2) r səsi z səsinə çevrilir. Məsələn: gör-m-ər-əm; gör-m-əz-sən; gör-m-əz.

2. Feil –la2 şəkilçisi ilə bitdikdə iki hal özünü göstərir.

  • qeyri-qəti gələcək zaman şəkilçisindən əvvəl "y" bitişdiricisi işlənir (başla-y-ar, işlə-y-ər);
  • və ya qeyri-qəti gələcək zamanın şəkilçisində olan sait düşür. Məsələn: başla-y-ar -başla-r; işlə-y-ər -işlə-r və s.

Arzu şəkli

Arzu şəkli işin gələcəkdə icrasının arzu olunduğunu bildirir və feillərə -a,-ə (ya, -yə) şəkilçisi artırmaqla düzəlir. Arzu şəklində feildən əvvəl çox vaxt gərək, kaş sözlərindən biri işlədilir. Məsələn:

  • I gərək (kaş) al-a-m al-a-q oxu-ya-m oxu-ya-q
  • II gərək (kaş) al-a-san al-a-sınız oxu-ya-san oxu-ya-sınız
  • III gərək (kaş) al-a al-a-lar oxu-ya oxu-ya-lar

Arzu şəklinin inkarını düzəltmək üçün –ma2 şəkilçisindən istifadə olunur.

Arzu şəklində III şəxsin təkində şəxs şəkilçisi olmur.

Arzu şəkilçisi adətən feildən əvvəl gərək və təki . barı sözləri işlənir. Məsələn-təki gör-ə və s.

Vacib şəkli

Vacib şəkli icra ediləcək işin zəruri olduğunu bildirir və feillərə -malı, -məli şəkilçisi artırmaqla düzəlir. Məsələn:

  • I get-məli-yəm get-məli-yik bil-məli-yəm bil-məli-yik
  • II get-məli-sən get-məli-siniz bil-məli-dir bil-məli-siniz
  • III get-məli-dir get-məli-dirlər bil-məli-dir bil-məli-dirlər

Bu şəklin inkarı da –ma2 şəkilçisi ilə düzəlir. Məsələn: Oxu-ma-malı-dır, yaz-ma-malı-san və s. əsasən -malı-məli şəkilçisi ilə işlənir

Lazım şəkli

Lazım şəkli icra ediləcək hərəkətin lazım olduğunu bildirir və feillərə -ası,-əsi (-yası, -yəsi) şəkilçisi ar-tırmaqla düzəlir. Lazım şəklinin inkarını düzəltmək üçün deyil sözündən istifadə olunur. Ona görə də lazım şəklinin inkarında şəxsə və kəmiyyətə görə dəyişən hissə deyil sözü olur. Məsələn:

  • I gəl-əsi-yəm gəl-əsi deyil-əm gəl-əsi-yik gəl-əsi deyil-ik
  • II gəl-əsi-sən gəl-əsi deyil-sən gəl-əsi-siniz gəl-əsi deyil-siniz
  • III gəl-əsi-dir gəl-əsi deyil gəl-əsi-dirlər gəl-əsi deyil-lər

Lazım şəklinin inkarının III şəxsinin təkində şəxs şəkilçisi olmur.

Əsasən -ası-əsi şəkilçisi ilə işlənir.

Şərt şəkli

Feilin şərt şəkli hərəkətin icrasının müəyyən şərtlə bağlı olduğunu bildirir və feillərə -sa,-sə şəkilçisi artırmaqla düzəlir. Məsələn:

  • I qaç-sa-m qaç-sa-q gör-sə-m gör-sə-k
  • II qaç-sa-n qaç-sa-nız gör-sə-n gör-sə-niz
  • III qaç-sa qaç-sa-lar gör-sə gör-sə-lər

Bu şəklin də inkarı -ma2 şəkilçisi ilə düzəlir. Məsələn: get-mə-sə-m, yaz-ma-sa-n, bil-mə-sə və s.

Şərt şəklində olan feillərdən əvvəl bəzən əgər bağlayıcısı da işlənir. Məsələn: əgər bil-sə-m; əgər get-sə-n; əgər oxu-sa. Şərt şəklinin III şəxsinin təkində şəxs şəkilçisi olmur. Şərt şəklində olan feillər müstəqil cümlənin xəbəri ola bilmir, yalnız mürəkkəb cümlədə asılı cümlənin xəbəri olub, hərəkətin icrasını müəyyən şərtlə bağlayır Məsələn: Əgər bizə gəlsən, kitabı gətirməyi unutma. İzahlardan göründüyü kimi, feilin arzu, vacib, lazım və şərt şəkilləri gələcək zamanla bağlı şəkillərdir. Qeyd: Sadə şəkillərdə (formalarda) işlənmiş feillərə -maq2 məsdər şəkilçisi artırmaq olmadığı halda, feilin qrammatik növlərinin sonuna bu şəkilçini artırmaq olur. Məsələn: al-maq (məlum növ), yaz-ıl-maq (məchul növ), yaz-ış-maq (qarşılıq birgəlik növ) və s.

Feilin mürəkkəb şəkilləri

Feilin mürəkkəb şəkilləri sadə şəkillərin üzərinə idi, imiş, isə hissəciklərinin artırılması yolu ilə düzəlir və üç yerə bölünür:

Feilin şəkillərinin hekayəsi

Feilin şəkillərinin hekayəsi feilin sadə şəkillərinə idi hissəciyinin artırılması ilə yaranır.

"İdi" həssəciyi feilin əmr şəklinə və xəbər şəklinin keçmiş zamanına artırıla bilmir. Deməli, əmr şəklində olan feillərdən, eləcə də şühudi keçmiş zaman feillərindən feil şəkilçilərinin hekayəsi yarana bilməz. Qalan şəkillərdən (xəbər şəklinin nəqli keçmiş, indiki zaman, gələcək zamanı, arzu, lazım, vacib və şərt şəkli) isə feil şəkillərinin hekayəsi əmələ gələ bilir. Məsələn: almış idi, alır idi, alacaq idi, almaz idi (xəbər); ala idi (arzu); almalı idi (vacib); alası idi (lazım); alsa idi (şərt).

"İdi" hissəciyi sonu samitlə bitən feil şəkillərində iki cür - həm ayrı, yəni idi formasında, həm də şəkilçiləşmiş -dı4 formasında yazılır. Məsələn: gələcək idi, gələcəkdi, gələr idi, gələrdi.

"İdi" hissəciyi sonu saitlə bitən feillərdə ayrı yazılır və tələffüzü ilə yazılışı arasında fərq olur. Məsələn: gəlməli idi (gəlməliydi), yazası idi (yazasıydı), bilsə idi (bilsəydi) və s. Feil şəkillərinin hekayəsində şəxs şəkilçiləri idi hissəcəyinə və ya onun şəkilçiləşmiş formasına artırılır. Məsələn:

  • I oxu-malı idi-m gəl-ər-di-k yaz-malı idi-m
  • II oxu-malı idi-n gəl-ər-di-niz yaz-malı idi-n
  • III oxu malı idi gəl-ər-di-lər yaz-malı idi

Feil şəkillərinin hekayəsində işin üç zamandan (keçmiş, indiki, gələcək) birinin daxilində görüldüyü (təsdiqdə) və ya görülmədiyi (inkarda), bu barədəki məlumatın isə sonradan verildiyi bildirilir.

Feil şəkillərinin rəvayəti

Qeyd:

Feil şəkillərinin rəvayəti sadə şəkillərin üzərinə imiş hissəciyinin artırılması yolu ilə yaranır. İmiş hissəciyi sonu samitlə bitən feil şəkillərində iki cür, həm ayrı, həm də şəkilçiləşmiş -mış4 formasında yazılır. Məsələn: ged-əcək-miş, ged-əcək imiş, yaz-ar-mış, yaz-ar imiş və s.

Bu hissəcik (imiş) sonu saitlə bitən feil şəkillərinə qoşulduqda ayrı yazılır, amma bir yerdə tələffüz olunur. Məsələn: gəz-məli imiş (gəz-məliymiş), gül-əsi imiş (gül-əsiymiş) və s.

"İmiş" hissəciyi feilin əmr şəklinəşühudi keçmiş zamana artırıla bilməz.

Feil şəkillərinin hekayəsindən fərqli olaraq, rəvayətində imiş öz qısa variantında bəzən şəxs şəkilçilərindən sonra da artırıla bilər. Məsələn:

  • I al-ır-mış-am al-ır-am-mış
  • II al-ır-mış-san al-ır-san-mış
  • III al-ır-mış al-ır-mış

Feil şəkillərinin rəvayətində III şəxsin təkində şəxs şəkilçi iştirak etmir.

Feil şəkillərinin şərti

Feil şəkillərinin şərti feilin əmr, arzuşərt şəkilləri istisna olmaqla qalan sadə şəkillərinə isə hissəciyini artırmaqla düzəlir. Əsas xüsusiyyətləri aşağıdakılardır:

  • Hekayə və rəvayət şəkillərindən fərqli olaraq, şühudi keçmiş zamanda olan feil isə hissəciyi ilə işlənə bilir. Məsələn: al-dı-sa, yaz-dı-sa, bil-di-sə və s.
  • İsə hissəciyi şəkil və şəxs şəkilçilərindən sonra artırılır. Məsələn: al-mış-am-sa, gəl-miş-sən-sə və s.
  • İsə hissəciyi həm ayrı (al-mış isə), həm də bitişik (al-mış-sa) yazılır.
  • İsə hissəciyi bəzən feil şəkillərinin hekayə və rəvayətindən sonra da işlənə bilir. Məsələn: gəl-ir-di-sə, öyrən-ir-miş-sə və s.

Qeyd: İdi, imiş, isə hissəciklərinin qısaldılmış, şəkilçiləşmiş formaları olan -dı4, -mış4, -sa2 -nı şühudi keçmişin -dı4, nəqli keçmişin -mış4, şərt şəklinin –sa2 şəkilçiləri ilə qarışdırmaq olmaz. Sadə şəkillərin (xəbər, şərt) şəkilçiləri olan -dı4,-mış4,-sa2 feil köklərinə və ya başlanğıc formasına artırıldığı halda, hissəciklərin qısaldılmış formaları feilin sadə şəkillərinə, bu şəkilləri düzəldən şəkilçilərdən sonraya artırılır. Məsələn: al-dı-m, al-mış-am, al-sa-m (sadə şəkillər); al-ır-dı-m, al-ır-mış-am, al-dı-m-sa (feilin mürəkkəb şəkilləri) və s.

idi, imiş, isə hissəciklərinin feil olmayan nitq hissələri ilə işlənməsi

Bu hissəciklər başqa nitq hissələri ilə işləndikdə aşağıdakılar baş verir:

  • İdi, imiş isim, sifət, say və əvəzliklə işləndikdə həmin nitq hissəsi cümlənin xəbəri olur. Məsələn: Əli idi, beş idi, yaxşı imiş, o idi və s. İdi, imiş sözlərdən ayrı yazılır, tələffüz zamanı ahəngə uyğunlaşır və bütöv dəyilir. Məsələn: Əli idi (Əliydi).
  • İsə isim, sifət, say və əvəzliklə işləndikdə həmin sözlər müstəqil cümlənin yox, asılı cümlənin xəbərinə çevrilir. Məsələn: Əgər yaxşı isə, özün yaz.

"İsə" müstəqil xəbər əmələ gətirə bilmədiyindən xəbərlik şəkilçisi qəbul edən sözlərdə həmin şəkilçidən sonra gəlir. Məsələn: yaxşıdırsa, fəhləsənsə, şagirddirsə və s.

Təsriflənməyən feillər

Feilin təsriflənməyən formaları. Şəxsə və kəmiyyətə görə dəyişməyən feil formalarına feilin təsriflənməyən formaları deyilir. Bu cür feillər feilin bəzi əsas əlamətlərini (təsdiq-inkar, təsirli-təsirsiz, növ bildirmə) saxlayır, feillərlə yanaşı, ikinci bir nitq hissəsinin də xüsusiyyətini daşıyır. Belə formalar 3-dür: məsdər, feili sifət, feili bağlama.

Məsdər

Həm feilin, həm də ismin əlamətlərinə malik olan sözlərə məsdər deyilir. Məsdər feilin başlanğıc forması üzərinə –maq2 bəzən də -ma2 şəkilçisi artırmaqla düzəlir. Məsələn: bağla-maq, gəl-mək, gülümsə-mək, sezmə, görmə, yazma və s. Məsdər hərəkətin adıdır. Feillər lüğətlərdə məsdər formasında qeyd olunur.

Məsdərin feilə aid əlamətləri aşağıdakılardır:

  • Feil və ondan əmələ gələn məsdər eyni leksik məna bildirir. Məsələn: oxu-oxumaq, yaz-yazmaq, gəl-gəlmək və s.
  • Məsdər də təsdiq və inkar olur. Məsələn: gülmək-gülməmək, get-mək-getməmək, oynamaq-oynamamaq və s.
  • Məsdər də feilin müəyyən qrammatik məna növündə olur. Məsələn: geyinmək (qayıdış növ), yazdırmaq (icbar növ) və s.
  • Məsdər də təsirli və təsirsiz olur. Məsələn: oxumaq (təsirli), bax-maq (təsirsiz) və s.
  • Məsdər də feil kimi ətrafına söz toplaya bilir. Məsələn: kitabı oxumaq, evə getmək, çəpəri sökmək və s.

Məsdərin ismə aid əlamətləri aşağıdakılardır:

  • İsim kimi hallanır və mənsubiyyətə görə dəyişir. Məsələn: oxu-maq, oxumağın, oxumağa, oxumağı, oxumaqda, oxumaqdan (isim kimi hallanması); oxumağım, oxumağın, oxumağı, oxuma-ğı-nız, oxumaqları (mənsubiyyətə görə dəyişməsi).
  • III şəxsdə xəbərlik şəkilçisi (-dır4) qəbul edib cümlədə is-mi xəbər olur. Məsələn: Məqsədim yaxşı oxumaqdır.
  • Qoşmalarla işlənə bilir. Məsələn: yazmaq üçün, yatmaqdan öt-rü, baxmağa görə və s.
  • Cümlənin mübtədası, tamamlığı, ismi xəbəri və zərfliyi ola bilir. Məsələn: Çalışmaq baş ucalığıdır. Bu hadisədən sonra yazmağı ona yasaq etdilər. Sənin işin oxumaqdır. Universitetə qəbul olmaq üçün çox çalışır.

Məsdər digər sözləri tabe edərək məsdər tərkibi əmələ gətirir və məsdər tərkibi bütövlükdə cümlənin mürəkkəb üzvü olur. Məsələn: Yaxşılıq etmək insanın xislətində olmalıdır.

Feili Sifət

Həm feilin, həm də sifətin əlamətlərini daşıyan sözlərə feili sifət deyilir. Məsələn: deyilmiş söz, oxuyan uşaq və s.

Feili sifətin feilə məxsus cəhətləri aşağıdakılardır:

  • Zaman mənası bildirir. Məsələn: yazılmış məktub (keçmiş zaman), yazılacaq məktub (gələcək zaman), yazılan məktub (indiki zaman) və s.
  • Təsirli və ya təsirsiz olur. Məsələn: yazan uşaq (təsirli), gülən uşaq (təsirsiz)
  • Növ bildirir. Məsələn: çalınan zəng (məchul növ), savaşan qoşunlar (qarşılıq növ) və s.
  • Təsdiq və ya inkar olur. Məsələn: yazılmış məktub (təsdiq), yazılmamış məktub (inkar).
  • Ətrafına sözlər toplaya bilir. Məsələn: İşinə vicdanla yanaşan mühəndis.

Feili sifətin sifətə məxsus cəhətləri aşağıdakılardır:

  • Əlamət bildirir
  • Necə? nə cür? hansı? suallarına cavab verir
  • Aid olduğu ismin əvvəlində gəlir
  • cümlədə təyin vəzifəsində işlənir
  • Xəbərlik şəkilçisi (-dır4) qəbul edərək ismi xəbər olur.

Feili sifət düzəldən şəkilçilər. Aşağıdakılar feili sifət düzəldən şəkilçilərdir.

  1. –mış4. Məsələn: yazıl-mış məktub, quru-muş ağac (mış4 şəkilçisi keçmiş zaman mənalı feili sifət əmələ gətirir).
  2. –dıq4. Bu şəkilçi mənsubiyyət şəkilçisi ilə işlənir və keçmiş zaman mənalı feili sifət əmələ gətirir. Məsələn: yaz-dığ-ım məktub, gör-dü-yüm iş, oxu-duğ-u mahnı.
  3. -yan2. Məsələn: ağla-yan uşaq.
  4. –an2. Bu şəkilçi vasitəsilə indiki zaman mənalı feili sifətlər əmələ gəlir. Məsələn: qaç-an at, oxu-yan bülbül və s.
  5. –acaq2, -ası2, -malı2. Bu şəkilçilərlə gələcək zaman mə-na-lı feili sifətlər yaranır. Məsələn: deyil-əsi söz, gəl-əcək qonaq, yeyil-mə-li meyvə.

Qeyd.

a) Feildən düzələn sifətlər ancaq sifətin (gül-əyən uşaq, az-ğın düşmən, qorx-unc hadisə və s.), feili sifətlər isə həm sifətin, həm də feilin əlamətlərini daşıyır (deyil-əcək söz, gül-ən adam, yeyil-məli çörək və s.)

c) –mış2, -acaq2 şəkilçisi qəbul etmiş sözlər şəxs şəkilçisi qəbul etdikdə feil (yaz-mış-am, yaz-acaq-san və s.), qəbul edə bilmədikdə feili sifət olur (yazıl-mış məktub, yazıl-acaq məktub və s.)

Feili sifət onunla əlaqəyə girən sözlə birlikdə feili sifət tərkibi əmələ gətirir. Bu cür birləşmələr feili birləşmələr adlanır və cümlənin mürəkkəb üzvü olur. Məsələn: Gündəlik dərsləri oxu-yan-lar imtahanda çətinlik çəkməzlər.

Sifət və saylar kimi, bəzən feili sifətlər də isimləşə, substantivləşə bilir və bu zaman feili sifətlər sifətin suallarına deyil, ismin suallarına cavab verir. Ən çox –acaq2, -mış2, -an2, -malı2 şəkilçisi ilə düzələn feili sifətlər isimləşir.

Feili bağlamalar

Həm feilin, həm də zərfin xüsusiyyətlərini daşıyan sözlərə feili bağlama deyilir.

Feili bağlamanın feilə aid xüsusiyyətləri aşağıdakılardır:

  • Feillə eyni leksik məna daşıyır, leksik məna dəyişmir.
  • Təsirli və təsirsiz olur: al-ıb (təsirli), otur-anda (təsirsiz)
  • Təsdiq və ya inkar olur: al-dıqda, al-ma-dıqda
  • Məna növlərində (məlum, məchul, qayıdış və s.) olur
  • Ətrafına söz toplaya bilir (səni görəndə, məktubu alanda)

Zərfə aid olan xüsusiyyətləri aşağıdakılardır:

  1. Hərəkətin tərzini, zamanını, səbəbini və s. bildirir.
  2. Zərfin suallarına (necə? nə zaman? nəyə görə? və s.) cavab olur.
  3. Əlaqəyə girdiyi sözlə birlikdə cümlənin zərfliyi olur.

Feili bağlama şəkilçiləri:

  • –ıb2. Bu şəkilçi ilə düzələn feili bağlamalar işin əsas feildəki işdən əvvəl icra olunduğunu, eyni zamanda hərəkətin tərzini və səbəbini bildirir. Məsələn: Süleyman ali məktəbi bitirib, Zəngilan və Cəbrayıl rayonlarında bir neçə il işləmişdi. O, bardaş qurub taxtda oturdu və s.
  • –araq2. Bu şəkilçi ilə düzələn feili bağlamalar mənasına görə –ıb4 şəkilçisi ilə düzələn feili bağlamalara oxşardır. Hirslən-ərək, gül-ərək, yan-araq və s.
  • –a2, -a2. Eyni formanın təkrarı ilə düzələn belə feili bağlamalar daha çox tərz mənası bildirir. Məsələn: danış-a – danış-a, gör-ə – gör-ə və s.
  • –madan2. Bu şəkilçi ilə düzələn feili bağlamalar hərəkətin tərzini bildirir. Məsələn: hazırlaş-madan, düşün-mədən və s.
  • -mamış2. Bu şəkilçi -madan2 şəkilçisinin sinonimi kimi çıxış edir və daha çox əsas feili şərt baxımından izah edir: Oxumamış (oxumadan) getmə
  • –anda2. al-anda, oxu-yanda, qal-anda, ver-əndə,yaz-anda;
  • –dıqda2. al-dıqda, gəl-dikdə, gör-dükdə;
  • –arkən2. al-arkən, gəl-ərkən,
  • –ınca2. al-ınca, gəl-incə
  • –dıqca2. Al-dıqca, gəl-dikcə
  • –ar...-maz2. Qoşa işlənən feilin biri –ar2 (təsdiq), digəri –maz2 (inkar) şəkilçisi ilə işlənmiş olur. Məsələn: oxu-yar – oxu-maz, yat-ar – yat-maz və s.

Feili bağlama və onunla əlaqəyə girən söz feili bağlama tərkibi əmələ gətirərək cümlənin mürəkkəb üzvü olur. Məsələn: Məhinbanu dayananda Məmmədrəfi otaqdan çıxmışdı.

Feili bağlama cümlənin həmcins xəbəri olduqda ondan sonra vergül qoyulmalıdır. Məsələn: Anam qapını açıb, həyəcanla içəri daxil oldu.

Həmçinin bax

Xarici keçidlər

Feili sifət termini düzgündürmü?

İstinadlar

feil, ümumqrammatik, mənasına, görə, hərəkəti, bildirib, zaman, şəxs, kəmiyyətcə, təsriflənən, əsas, nitq, hissəsidir, lər, müxtəlif, forma, zamanlarda, işlədilərək, etmək, etdi, etmişdir, edir, edəcək, edər, suallarına, cavab, olur, şəxsə, kəmiyyətə, görə, də. Feil umumqrammatik menasina gore is hal ve hereketi bildirib zaman sexs ve kemiyyetce tesriflenen esas nitq hissesidir Feiller muxtelif forma ve zamanlarda isledilerek ne etmek ne etdi ne etmisdir ne edir ne edecek ne eder ve s suallarina cavab olur sexse ve kemiyyete gore deyisir tesdiq ve inkar tesirli ve tesirsiz olur Mundericat 1 Feilin menaca novleri 2 Feilin qurulusca novleri 3 Duzeltme feillerin emele gelmesi 4 Tesdiq ve inkar feilleri 5 Tesirli ve tesirsiz feiller 6 Feilin qrammatik mena novleri 7 Tesriflenen feiller 7 1 Emr sekli 7 2 Xeber sekli 7 2 1 Kecmis zaman 7 2 2 Indiki zaman 7 2 3 Gelecek zaman 7 3 Arzu sekli 7 4 Vacib sekli 7 5 Lazim sekli 7 6 Sert sekli 8 Feilin murekkeb sekilleri 8 1 Feilin sekillerinin hekayesi 8 2 Feil sekillerinin revayeti 8 3 Feil sekillerinin serti 8 4 idi imis ise hisseciklerinin feil olmayan nitq hisseleri ile islenmesi 9 Tesriflenmeyen feiller 9 1 Mesder 9 2 Feili Sifet 9 3 Feili baglamalar 10 Hemcinin bax 11 Xarici kecidler 12 IstinadlarFeilin menaca novleri RedakteIs feilleri yagla maq tik mek rengle mek kes mek yaz maq bisir mek qur maq ve s Nitq feilleri danis maq dinle mek qulaq as maq sus maq picilda maq ve s Hereket feilleri get mek dus mek en mek qalx maq gel mek qac maq ve s Tefekkur feilleri duy maq xatirla maq zenn et mek duygulan maq sevin mek derk et mek ve s Hal veziyyet feilleri agar maq gozelles mek nerilde mek gul mek ferehlen mek ve s Feilin qurulusca novleri RedakteSade feiller Ancaq bir kokden ve qrammatik sekilciden ibaret olan feillere sade feiller deyilir Meselen al oxu yur get al di gel ir ve s Duzeltme feiller Koke ve sozduzeldici leksik sekilciye malik olan feiller duzeltme feiller adlanir Meselen bas la maq ag ar ir is le mek gor us mek ve s Murekkeb ve terkibi feiller Iki sozun birlesmesinden emele gelen feiller murekkeb feiller adlanir Meselen deyir gulur olcdu bicdi bezenib duzenir atilib dusur ve s Dilimizde ele feiller var ki murekkeb feillere oxsasalar da bunlara murekkeb feil deyilmir Bu feillerin bir qrupuna frazeoloji birlesme basa dusdu qulaq asdi basa saldi ve s bir qrupuna ise terkibi feil deyilir yaxsi eledi hell olundu itib getdi ve s Terkibi feilleri ve murekkeb feilleri qarisdirmamaq ucun asagidakilari yadda saxlamaq lazimdir Butun murekkeb sozler kimi murekkeb feiller de iki musteqil sozun komekci sozun yox birlesmesinden emele gelir ucdu getdi deyir gulur ve s Terkibi feillerde ise sozlerden biri musteqil deyil komekci vezife dasiyir Bu sebebden de terkibi feillere adam ol yaxsi oldu komek et ve s murekkeb feil demek olmaz Murekkeb feilleri emele getiren sozlerin her biri qrammatik cehetden deyise bilir asdi kesdi atilir dusur terkibi feillerde ise yalniz ikinci sonuncu soz deyisir yaxsi oldu yaxsi olur yaxsi olacaq Birinci terefde a2 sekilcisi ikinci terefde bilmek sozu isledilen feillere de terkibi feiller deyilir Meselen ala bildi oxuya bilmek ve s Duzeltme feillerin emele gelmesi RedakteSozduzeldici leksik sekilciler vasitesile hem basqa nitq hisselerinden hem de feillerden duzeltme feiller emele gelir 1 Basqa nitq hisselerinden isim sifet say evezlik zerf ve yamsilamalardan feil duzeltmek ucun asagidaki sekilcilerden istifade olunur la le isim sifet say zerf yamsilama qismen de evvelki menasini itirmis sozlerden feil emele getirir Meselen isle mek bogazla maq salamla maq isim hazirla maq parcala maq ariqla maq sifet tamamla maq yarila maq qamarla topala evvelki menasini itirmis soz Qeyd Edebi dilimizdeki la le sekilcisi ile biten butun feiller esasen duzeltme feillerdir las les qucaqlas ayaqlas elles isim razilas cetinles tundles sifet birles ikiles cutles say yaxinlas uzaqlas zerf lan len dillen evlen kederlen isim qaralan temizlen sifet al el l bosal sagal qisal sifet coxal azal say ar er otar isim agar qizar bozar sifet a e oyna yasa ele isim bosa cile sifet i i u u berk i turs u sifet var su var isim imse umse men imse mek evezlik sa se su sa maq isim qeribse mek sifet ilda ilde ulda ulde zar ilda maq xir ilda maq cing ilde mek yamsilama teqlidi sozler iq ix ik uq ux yol ux maq isim dar ix maq pis ik mek sifet as es yan as maq sav as maq oc es mek dar as maq isim yamsilama ve evvelki menasini itirmis sozler is is us us cal is maq bar is maq qar is maq caqq is maq evvelki menalarini itirmis soz kokleri ve yamsilamalar an en guc en mek hiqq an maq uz an maq isim ve ya msilama 2 Feilden feil duzeltmek ucun asagidaki sekilcilerden istifade olunur il il ul ul yaz il maq doy ul mek vur ul maq in in un un al in maq bil in mek doy un mek is is us us yaz is maq gor us mek vur us maq as es s tut as maq mele s mek dir dir dur dur yaz dir maq sok dur mek bol dur mek Tesdiq ve inkar feilleri Redaktehereketin icra edildiyini bildiren feiller tesdiq feiller adlanir Meselen yazmaq oxumaq aldim gedir ve s hereketin icra edilmediyini bildiren feiller inkar feiller adlanir Inkarliq tesdiq feillere ma me m sekilcileri qosulmaqla duzelir Meselen oxu maq tesdiq oxu ma maq inkar Qeyd Inkar sekilcisi ma2 sifet ve isim duzelden ma me sekilcisi ile omonimdir Bunlari ferqlendirmek ucun asagidakilari yadda saxlamaq lazimdir Inkar sekilcisi vurgu qebul etmir alma yigma oxuma leksik sekilci olan ma me ise vurgu altina dusur qaz ma suz me Bezen inkar sekilcisinin saiti ixtisara dusur Meselen alma yir al m ir gel me yir gel m ir ve s Bezi feiller inkarda ma me sekilcisi qebul etmir onun evezine deyil sozunden istifade olunur Meselen gedesi deyil alasi deyil ve s Tesirli ve tesirsiz feiller Redaktea Ozunden asili olan sozun ismin tesirlik halinda islenmesini teleb eden feillere tesirli feiller deyilir Tesirli feillerle elaqeye gi ren sozler ismin tesirlik halinin suallarina kimi neyi harani ne cavab olur Meselen kitabi neyi oxudum defter ne aldim Qulunu kimi cagirdilar dondurmani neyi aldim ve s b Ozunden asili olan sozun ismin tesirlik halinda islenmesini teleb etmeyen feillere tesirsiz feiller deyilir Meselen Meseden haradan gelirem kinoya neye baxirlar ve s Qeyd Tesirli feiller sekilci qebul ederek tesirsiz feillere yaz yaz il oxu oxu n ac ac il ve s tesirsiz feiller ise tesirli feillere gul gul dur otur otur t koc koc ur it it ir ve s cevrile bilirler Feilin qrammatik mena novleri RedakteFeilin qrammatik mena novleri danisan yazan sexsin yeni is gorenin uzerinde is gorulen esya ile qarsiliqli munasibetlerini eks etdirir Bunlar asagidakilardir 1 Melum nov Feilin melum novunde is goren melum olur ve bu novu duzeltmek ucun hec bir xususi sekilciden istifade olunmur Meselen yaz oxu gor ic ve s Melum nov feiller hem tesirli ye ac ve s hem de tesirsiz dur bax ve s olurlar 2 Qayidis nov Qayidis feiller is gorenin isi oz uzerinde icra etdiyini bildirir Qayidis nov feiller in in un un il il ul ul n sekilcileri vasitesile tesirli feillerden duzelir amma tesirsiz olur Meselen Gul ac il di Qizlar yu yun dular Sevda dara n di Azad gey in di ve s Qeyd Geyindi soyundu feilleri mustesnadir Bu qayidis feilleri tesirli gey soy feillerden emele gelse de yene de tesirli olaraq qalir Paltarini geyindi cekmesini soyundu Bezen basqa nitq hisselerinden emele gelen qanad lan maq ruh lan maq sikayet len mek ve s kimi feiller de qayidis nov menasini bildirir 3 Mechul nov Mechul nov feillerde is goren qrammatik cehetden melum olmur Mechul nov feilleri duzeltmek ucun tesirli feillere il il ul ul in in un un n nil yil sekilcilerinden biri artirilir Meselen Kagiz yaz il di Tarla sumla n di Zeng vur ul du Dusmen izle nil ir ve s Mechul nov feiller qrammatik formasina gore qayidis feillere cox yaxindir her iki nov in in un un n il il ul ul se kil cileri ile yaranir lakin mechul nov feillerde is goren melum ol madigi halda qayidis feillerde is goren melum olur yeni isi oz uzerinde icra edir 4 Sexssiz nov il il ul ul in in un un sekilciler tesirli feillere artirildiqda mechul nov tesirsiz feillere artirildiqda sexssiz nov emele getirir Meselen Mektuba bax il di diqqet ed il di yanas il di ve s Qeyd Mechul feillerle sexssiz feilleri ayirmaq ucun asagidaki cehetlere diqqet etmek lazimdir Mechul feiller tesirli feillerden bol un du yaz il di sexs siz feiller ise tesirsiz feillerden ged il di ve s emele gelir Mechul feiller in4 n il4 sekilcisi ile yarana bildiyi halda sexssiz feiller esasen il4 sekilcisi ile emele gelir Mechul feilli cumlelerde mubteda olur Mektub yazildi sexs siz feilli cumlelerde ise mubteda olmur Tapsiriga emel olundu 5 Qarsiliq birgelik nov Bu novde olan feiller hereketin qarsi qarsiya ya da serikli musterek icra edildiyini bildirir Qarsiliq bildiren feiller esasen tesirli yaz is maq vur us maq de yis mek birgelik musterek bildiren feiller ise tesirsiz feillerden gul us mek agla s maq hur us mek emele gelir Qarsiliq birgelik novde olan feiller netice etibarile tesirsiz olur Qarsiliq birgelik novu yaratmaq ucun asagidaki sekilcilerden istifade olunur is is us us as es s las les 6 Icbar nov Icbar nov feillerde hereketi danisan ve ya haqqinda danisilan sexs deyil basqasi icra edir Icbar nov feiller tesirli feillerin sonuna dir dir dur dur bezen de t sekilcisi artirmaqla duzelir Meselen yaz dir sil dir bil dir duzelt dir ve s Qeyd Yuxaridaki sekilcileri tesirsiz feillere artirdiqda icbar nov deyil sadece tesirli feil emele gelir Meselen gul gul dur otur otur t Bu feilleri icbar nove cevirmek ucun onlara yeniden icbar novun sekilcilerini artirmaq lazimdir Meselen guldur t oturt dur Qeyd Vurus gorus tipli qarsiliq birgelik bildiren feiller isim de ola biler Meselen Gorus maraqli kecdi Vurus bas tutmadi Tesriflenen feiller RedakteFeilin tesriflenen formalari Feilin sexse ve kemiyyete gore deyisen formalarina tesriflenen feiller deyilir Emr seklinden basqa butun sekiller gelecek zaman bildirir Tesriflenen feiller feilin sade sekilleri de adlanir Feilin sekilleri danisan yazan sexsin gorulen ise munasibetini bildirir Feilin tesriflenen formalari yaxud sade sekilleri asagidakilardir Tesriflenen feillereFeilin sekilleriZamanFeilin mena novleri aiddir Emr sekli Redakte Emr sekli emr xahis meslehet teklif nesihet ve s bildirir Emr sekli feilin kokune ve ya baslangic formasina sexs sekilcisi artirmaqla duzelir Emr seklinin xususi sekilcisi yoxdur Meselen I Men yazim Biz yaz aq gel im gel ek II Sen yaz Siz yaz in gel gel in III O yaz sin Onlar yaz sinlar gel sin gel sinlerEmr seklinin ikinci sexsinn tekinin sexs sekilcisi olmur Xeber sekli Redakte Isin ne zaman ve necenci sexs terefinden icra edildiyini icra edileceyini ve ya edilmediyini bildiren feil sekline xeber sekli deyilir Xeber seklinin xususi sekilcisi yoxdur Bu sekli duzeltmek ucun muxtelif feillere zaman ve sexs sekilcileri artirilir Feil xeber seklinde kecmis indiki ve gelecek zamanlara elece de sexse gore deyisir Kecmis zaman Redakte Kecmis zaman iki cur olur suhudi kecmis neqli kecmis Suhudi kecmis hereketin kecmisde icra olunub olunmadigini qetiyyetle bildirir ve di di du du sekilcileri ile duzelir Meselen I aldim aldiq geldim geldik II aldin aldiniz geldin geldiniz III aldi aldilar geldi geldilerSuhudi kecmis zamanda ucuncu sexsin tekinde sexs sekilcisi olmur Neqli kecmis zaman kecmisde icra edilmis ve ya edilmemis hereket barede neql yolu ile melumat verildiyini bildirir ve mis mis mus mus sekilcisi ile yaranir Meselen I yaz mis am yaz mis iq get mis em get mis ik II yaz mis san yaz mis siniz get mis sen get mis siniz III yaz mis dir yaz mis lar get mis dir get mis lerQeyd Neqli kecmis ikinci ve ucuncu sexsde ib ib ub ub sekilcisi ile de duzele bilir Meselen II al ib san al ib siniz poz ub san poz ub sunuz III al ib dir al ib lar poz ub dur poz ub larKecmis zamanin inkarini yaratmaq ucun ma me sekilcisinden istifade olunur Meselen aldim al ma dim oxudun oxu ma din bildi bil me di Indiki zaman Redakte Indiki zaman hereketin sohbet geden vaxtda icra edildiyini bildirir feillere ir ir ur ur yir yir yur yur sekilcisini artirmaqla duzelir Meselen oxu yur gel ir yaz ir ve s Inkar feiller indiki zamana gore deyisende inkar sekilcisinin ma me saiti dusur a e Meselen al ir al m ir qac ir qac m ir ve s Indiki zaman feilleri sexse gore deyisir Meselen I men gel ir em biz gel ir ik yaz m ir am yaz m ir iq II sen gel ir sen siz gel ir siniz yaz m ir san yaz m ir siniz III o gel ir onlar gel ir ler yaz m ir yaz m ir larIndiki zamanin ucuncu sexsinin tekinde sexs sekilcisi yoxdur Gelecek zaman Redakte Gelecek zaman iki cur olur 1 qeti gelecek 2 qeyri qeti gelecek Qeti gelecek feillere acaq ecek yacaq yecek sekilcisi artir maqla duzelir ve hereketin icra olunacagini qetiyyetle bildirir Meselen I al acag am al acag iq ek ecey em ek ecey ik II al acaq san al acaq siniz ek ecek sen ek ecek siniz III al acaq al acaq lar ek ecek ek ecek lerQeti gelecek zamanin ucuncu sexsinin tekinde sexs sekilcisi islenmir Qeyri qeti gelecek zaman feillere ar er yar yer sekil ci si artirmaqla duzelir ve hereketin icrasinin qeti sekilde deyil qeyri mueyyen subheli oldugunu bildirir Meselen I gul er em gul er ik oxu yar am oxu yar iq II gul er sen gul er siniz oxu yar san oxu yar siniz III gul er gul er ler oxu yar oxu yar larQeyri qeti gelecek zamanin ucuncu sexsinin tekinde sekilci islenmir Qeyd 1 Qeti gelecek zamanda inkar feiller deyiserken inkar sekilcisi ma me oldugu kimi islenir al acaq al ma ya caq vur acaq vur ma yacaq ve s qeyri qeti gelecek zamanda ise inkar sekilcisinin saiti a e dusur ikinci ve ucuncu sexsde ise zaman sekilcisinin ar2 yar2 r sesi z sesine cevrilir Meselen gor m er em gor m ez sen gor m ez 2 Feil la2 sekilcisi ile bitdikde iki hal ozunu gosterir qeyri qeti gelecek zaman sekilcisinden evvel y bitisdiricisi islenir basla y ar isle y er ve ya qeyri qeti gelecek zamanin sekilcisinde olan sait dusur Meselen basla y ar basla r isle y er isle r ve s Arzu sekli Redakte Arzu sekli isin gelecekde icrasinin arzu olundugunu bildirir ve feillere a e ya ye sekilcisi artirmaqla duzelir Arzu seklinde feilden evvel cox vaxt gerek kas sozlerinden biri isledilir Meselen I gerek kas al a m al a q oxu ya m oxu ya q II gerek kas al a san al a siniz oxu ya san oxu ya siniz III gerek kas al a al a lar oxu ya oxu ya larArzu seklinin inkarini duzeltmek ucun ma2 sekilcisinden istifade olunur Arzu seklinde III sexsin tekinde sexs sekilcisi olmur Arzu sekilcisi adeten feilden evvel gerek ve teki bari sozleri islenir Meselen teki gor e ve s Vacib sekli Redakte Vacib sekli icra edilecek isin zeruri oldugunu bildirir ve feillere mali meli sekilcisi artirmaqla duzelir Meselen I get meli yem get meli yik bil meli yem bil meli yik II get meli sen get meli siniz bil meli dir bil meli siniz III get meli dir get meli dirler bil meli dir bil meli dirlerBu seklin inkari da ma2 sekilcisi ile duzelir Meselen Oxu ma mali dir yaz ma mali san ve s esasen mali meli sekilcisi ile islenir Lazim sekli Redakte Lazim sekli icra edilecek hereketin lazim oldugunu bildirir ve feillere asi esi yasi yesi sekilcisi ar tirmaqla duzelir Lazim seklinin inkarini duzeltmek ucun deyil sozunden istifade olunur Ona gore de lazim seklinin inkarinda sexse ve kemiyyete gore deyisen hisse deyil sozu olur Meselen I gel esi yem gel esi deyil em gel esi yik gel esi deyil ik II gel esi sen gel esi deyil sen gel esi siniz gel esi deyil siniz III gel esi dir gel esi deyil gel esi dirler gel esi deyil lerLazim seklinin inkarinin III sexsinin tekinde sexs sekilcisi olmur Esasen asi esi sekilcisi ile islenir Sert sekli Redakte Feilin sert sekli hereketin icrasinin mueyyen sertle bagli oldugunu bildirir ve feillere sa se sekilcisi artirmaqla duzelir Meselen I qac sa m qac sa q gor se m gor se k II qac sa n qac sa niz gor se n gor se niz III qac sa qac sa lar gor se gor se lerBu seklin de inkari ma2 sekilcisi ile duzelir Meselen get me se m yaz ma sa n bil me se ve s Sert seklinde olan feillerden evvel bezen eger baglayicisi da islenir Meselen eger bil se m eger get se n eger oxu sa Sert seklinin III sexsinin tekinde sexs sekilcisi olmur Sert seklinde olan feiller musteqil cumlenin xeberi ola bilmir yalniz murekkeb cumlede asili cumlenin xeberi olub hereketin icrasini mueyyen sertle baglayir Meselen Eger bize gelsen kitabi getirmeyi unutma Izahlardan gorunduyu kimi feilin arzu vacib lazim ve sert sekilleri gelecek zamanla bagli sekillerdir Qeyd Sade sekillerde formalarda islenmis feillere maq2 mesder sekilcisi artirmaq olmadigi halda feilin qrammatik novlerinin sonuna bu sekilcini artirmaq olur Meselen al maq melum nov yaz il maq mechul nov yaz is maq qarsiliq birgelik nov ve s Feilin murekkeb sekilleri RedakteFeilin murekkeb sekilleri sade sekillerin uzerine idi imis ise hisseciklerinin artirilmasi yolu ile duzelir ve uc yere bolunur Feilin sekillerinin hekayesi Redakte Feilin sekillerinin hekayesi feilin sade sekillerine idi hisseciyinin artirilmasi ile yaranir Idi hesseciyi feilin emr sekline ve xeber seklinin kecmis zamanina artirila bilmir Demeli emr seklinde olan feillerden elece de suhudi kecmis zaman feillerinden feil sekilcilerinin hekayesi yarana bilmez Qalan sekillerden xeber seklinin neqli kecmis indiki zaman gelecek zamani arzu lazim vacib ve sert sekli ise feil sekillerinin hekayesi emele gele bilir Meselen almis idi alir idi alacaq idi almaz idi xeber ala idi arzu almali idi vacib alasi idi lazim alsa idi sert Idi hisseciyi sonu samitle biten feil sekillerinde iki cur hem ayri yeni idi formasinda hem de sekilcilesmis di4 formasinda yazilir Meselen gelecek idi gelecekdi geler idi gelerdi Idi hisseciyi sonu saitle biten feillerde ayri yazilir ve teleffuzu ile yazilisi arasinda ferq olur Meselen gelmeli idi gelmeliydi yazasi idi yazasiydi bilse idi bilseydi ve s Feil sekillerinin hekayesinde sexs sekilcileri idi hisseceyine ve ya onun sekilcilesmis formasina artirilir Meselen I oxu mali idi m gel er di k yaz mali idi m II oxu mali idi n gel er di niz yaz mali idi n III oxu mali idi gel er di ler yaz mali idiFeil sekillerinin hekayesinde isin uc zamandan kecmis indiki gelecek birinin daxilinde gorulduyu tesdiqde ve ya gorulmediyi inkarda bu baredeki melumatin ise sonradan verildiyi bildirilir Feil sekillerinin revayeti Redakte Qeyd Feil sekillerinin revayeti sade sekillerin uzerine imis hisseciyinin artirilmasi yolu ile yaranir Imis hisseciyi sonu samitle biten feil sekillerinde iki cur hem ayri hem de sekilcilesmis mis4 formasinda yazilir Meselen ged ecek mis ged ecek imis yaz ar mis yaz ar imis ve s Bu hissecik imis sonu saitle biten feil sekillerine qosulduqda ayri yazilir amma bir yerde teleffuz olunur Meselen gez meli imis gez meliymis gul esi imis gul esiymis ve s Imis hisseciyi feilin emr sekline ve suhudi kecmis zamana artirila bilmez Feil sekillerinin hekayesinden ferqli olaraq revayetinde imis oz qisa variantinda bezen sexs sekilcilerinden sonra da artirila biler Meselen I al ir mis am al ir am mis II al ir mis san al ir san mis III al ir mis al ir misFeil sekillerinin revayetinde III sexsin tekinde sexs sekilci istirak etmir Feil sekillerinin serti Redakte Feil sekillerinin serti feilin emr arzu ve sert sekilleri istisna olmaqla qalan sade sekillerine ise hisseciyini artirmaqla duzelir Esas xususiyyetleri asagidakilardir Hekaye ve revayet sekillerinden ferqli olaraq suhudi kecmis zamanda olan feil ise hisseciyi ile islene bilir Meselen al di sa yaz di sa bil di se ve s Ise hisseciyi sekil ve sexs sekilcilerinden sonra artirilir Meselen al mis am sa gel mis sen se ve s Ise hisseciyi hem ayri al mis ise hem de bitisik al mis sa yazilir Ise hisseciyi bezen feil sekillerinin hekaye ve revayetinden sonra da islene bilir Meselen gel ir di se oyren ir mis se ve s Qeyd Idi imis ise hisseciklerinin qisaldilmis sekilcilesmis formalari olan di4 mis4 sa2 ni suhudi kecmisin di4 neqli kecmisin mis4 sert seklinin sa2 sekilcileri ile qarisdirmaq olmaz Sade sekillerin xeber sert sekilcileri olan di4 mis4 sa2 feil koklerine ve ya baslangic formasina artirildigi halda hisseciklerin qisaldilmis formalari feilin sade sekillerine bu sekilleri duzelden sekilcilerden sonraya artirilir Meselen al di m al mis am al sa m sade sekiller al ir di m al ir mis am al di m sa feilin murekkeb sekilleri ve s idi imis ise hisseciklerinin feil olmayan nitq hisseleri ile islenmesi Redakte Bu hissecikler basqa nitq hisseleri ile islendikde asagidakilar bas verir Idi imis isim sifet say ve evezlikle islendikde hemin nitq hissesi cumlenin xeberi olur Meselen Eli idi bes idi yaxsi imis o idi ve s Idi imis sozlerden ayri yazilir teleffuz zamani ahenge uygunlasir ve butov deyilir Meselen Eli idi Eliydi Ise isim sifet say ve evezlikle islendikde hemin sozler musteqil cumlenin yox asili cumlenin xeberine cevrilir Meselen Eger yaxsi ise ozun yaz Ise musteqil xeber emele getire bilmediyinden xeberlik sekilcisi qebul eden sozlerde hemin sekilciden sonra gelir Meselen yaxsidirsa fehlesense sagirddirse ve s Tesriflenmeyen feiller RedakteFeilin tesriflenmeyen formalari Sexse ve kemiyyete gore deyismeyen feil formalarina feilin tesriflenmeyen formalari deyilir Bu cur feiller feilin bezi esas elametlerini tesdiq inkar tesirli tesirsiz nov bildirme saxlayir feillerle yanasi ikinci bir nitq hissesinin de xususiyyetini dasiyir Bele formalar 3 dur mesder feili sifet feili baglama Mesder Redakte Hem feilin hem de ismin elametlerine malik olan sozlere mesder deyilir Mesder feilin baslangic formasi uzerine maq2 bezen de ma2 sekilcisi artirmaqla duzelir Meselen bagla maq gel mek gulumse mek sezme gorme yazma ve s Mesder hereketin adidir Feiller lugetlerde mesder formasinda qeyd olunur Mesderin feile aid elametleri asagidakilardir Feil ve ondan emele gelen mesder eyni leksik mena bildirir Meselen oxu oxumaq yaz yazmaq gel gelmek ve s Mesder de tesdiq ve inkar olur Meselen gulmek gulmemek get mek getmemek oynamaq oynamamaq ve s Mesder de feilin mueyyen qrammatik mena novunde olur Meselen geyinmek qayidis nov yazdirmaq icbar nov ve s Mesder de tesirli ve tesirsiz olur Meselen oxumaq tesirli bax maq tesirsiz ve s Mesder de feil kimi etrafina soz toplaya bilir Meselen kitabi oxumaq eve getmek ceperi sokmek ve s Mesderin isme aid elametleri asagidakilardir Isim kimi hallanir ve mensubiyyete gore deyisir Meselen oxu maq oxumagin oxumaga oxumagi oxumaqda oxumaqdan isim kimi hallanmasi oxumagim oxumagin oxumagi oxuma gi niz oxumaqlari mensubiyyete gore deyismesi III sexsde xeberlik sekilcisi dir4 qebul edib cumlede is mi xeber olur Meselen Meqsedim yaxsi oxumaqdir Qosmalarla islene bilir Meselen yazmaq ucun yatmaqdan ot ru baxmaga gore ve s Cumlenin mubtedasi tamamligi ismi xeberi ve zerfliyi ola bilir Meselen Calismaq bas ucaligidir Bu hadiseden sonra yazmagi ona yasaq etdiler Senin isin oxumaqdir Universitete qebul olmaq ucun cox calisir Mesder diger sozleri tabe ederek mesder terkibi emele getirir ve mesder terkibi butovlukde cumlenin murekkeb uzvu olur Meselen Yaxsiliq etmek insanin xisletinde olmalidir Feili Sifet Redakte Hem feilin hem de sifetin elametlerini dasiyan sozlere feili sifet deyilir Meselen deyilmis soz oxuyan usaq ve s Feili sifetin feile mexsus cehetleri asagidakilardir Zaman menasi bildirir Meselen yazilmis mektub kecmis zaman yazilacaq mektub gelecek zaman yazilan mektub indiki zaman ve s Tesirli ve ya tesirsiz olur Meselen yazan usaq tesirli gulen usaq tesirsiz Nov bildirir Meselen calinan zeng mechul nov savasan qosunlar qarsiliq nov ve s Tesdiq ve ya inkar olur Meselen yazilmis mektub tesdiq yazilmamis mektub inkar Etrafina sozler toplaya bilir Meselen Isine vicdanla yanasan muhendis Feili sifetin sifete mexsus cehetleri asagidakilardir Elamet bildirir Nece ne cur hansi suallarina cavab verir Aid oldugu ismin evvelinde gelir cumlede teyin vezifesinde islenir Xeberlik sekilcisi dir4 qebul ederek ismi xeber olur Feili sifet duzelden sekilciler Asagidakilar feili sifet duzelden sekilcilerdir mis4 Meselen yazil mis mektub quru mus agac mis4 sekilcisi kecmis zaman menali feili sifet emele getirir diq4 Bu sekilci mensubiyyet sekilcisi ile islenir ve kecmis zaman menali feili sifet emele getirir Meselen yaz dig im mektub gor du yum is oxu dug u mahni yan2 Meselen agla yan usaq an2 Bu sekilci vasitesile indiki zaman menali feili sifetler emele gelir Meselen qac an at oxu yan bulbul ve s acaq2 asi2 mali2 Bu sekilcilerle gelecek zaman me na li feili sifetler yaranir Meselen deyil esi soz gel ecek qonaq yeyil me li meyve Qeyd a Feilden duzelen sifetler ancaq sifetin gul eyen usaq az gin dusmen qorx unc hadise ve s feili sifetler ise hem sifetin hem de feilin elametlerini dasiyir deyil ecek soz gul en adam yeyil meli corek ve s c mis2 acaq2 sekilcisi qebul etmis sozler sexs sekilcisi qebul etdikde feil yaz mis am yaz acaq san ve s qebul ede bilmedikde feili sifet olur yazil mis mektub yazil acaq mektub ve s Feili sifet onunla elaqeye giren sozle birlikde feili sifet terkibi emele getirir Bu cur birlesmeler feili birlesmeler adlanir ve cumlenin murekkeb uzvu olur Meselen Gundelik dersleri oxu yan lar imtahanda cetinlik cekmezler Sifet ve saylar kimi bezen feili sifetler de isimlese substantivlese bilir ve bu zaman feili sifetler sifetin suallarina deyil ismin suallarina cavab verir En cox acaq2 mis2 an2 mali2 sekilcisi ile duzelen feili sifetler isimlesir Feili baglamalar Redakte Hem feilin hem de zerfin xususiyyetlerini dasiyan sozlere feili baglama deyilir Feili baglamanin feile aid xususiyyetleri asagidakilardir Feille eyni leksik mena dasiyir leksik mena deyismir Tesirli ve tesirsiz olur al ib tesirli otur anda tesirsiz Tesdiq ve ya inkar olur al diqda al ma diqda Mena novlerinde melum mechul qayidis ve s olur Etrafina soz toplaya bilir seni gorende mektubu alanda Zerfe aid olan xususiyyetleri asagidakilardir Hereketin terzini zamanini sebebini ve s bildirir Zerfin suallarina nece ne zaman neye gore ve s cavab olur Elaqeye girdiyi sozle birlikde cumlenin zerfliyi olur Feili baglama sekilcileri ib2 Bu sekilci ile duzelen feili baglamalar isin esas feildeki isden evvel icra olundugunu eyni zamanda hereketin terzini ve sebebini bildirir Meselen Suleyman ali mektebi bitirib Zengilan ve Cebrayil rayonlarinda bir nece il islemisdi O bardas qurub taxtda oturdu ve s araq2 Bu sekilci ile duzelen feili baglamalar menasina gore ib4 sekilcisi ile duzelen feili baglamalara oxsardir Hirslen erek gul erek yan araq ve s a2 a2 Eyni formanin tekrari ile duzelen bele feili baglamalar daha cox terz menasi bildirir Meselen danis a danis a gor e gor e ve s madan2 Bu sekilci ile duzelen feili baglamalar hereketin terzini bildirir Meselen hazirlas madan dusun meden ve s mamis2 Bu sekilci madan2 sekilcisinin sinonimi kimi cixis edir ve daha cox esas feili sert baximindan izah edir Oxumamis oxumadan getme anda2 al anda oxu yanda qal anda ver ende yaz anda diqda2 al diqda gel dikde gor dukde arken2 al arken gel erken inca2 al inca gel ince diqca2 Al diqca gel dikce ar maz2 Qosa islenen feilin biri ar2 tesdiq digeri maz2 inkar sekilcisi ile islenmis olur Meselen oxu yar oxu maz yat ar yat maz ve s Feili baglama ve onunla elaqeye giren soz feili baglama terkibi emele getirerek cumlenin murekkeb uzvu olur Meselen Mehinbanu dayananda Memmedrefi otaqdan cixmisdi Feili baglama cumlenin hemcins xeberi olduqda ondan sonra vergul qoyulmalidir Meselen Anam qapini acib heyecanla iceri daxil oldu Hemcinin bax RedakteNitq hissesiXarici kecidler RedakteFeili sifet termini duzgundurmu Istinadlar RedakteMenbe https az wikipedia org w index php title Feil amp oldid 6074151, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.