Bizim eradan əvvəl yaşamış Evklid Afina qəbiləsindən olan Platonun şagirdi olmuşdur. Evklid Qədim Yunanıstanın ən böyük astronomu olan Klavdi ptolemeyin dəvəti ilə İsgəndəriyyə şəhərinə gəlmiş və orada riyaziyyat məktəbi təşkil etmişdir. Evklid "Başlanğıclar" əsərində planimetriya, stereometriya və ədədlər nəzəriyyəsinə aid bir çox məsələlərin həllini vermişdir. Onun "Fiqurların bölünməsi haqqında" və s. əsəri ərəb dilinə tərcümə edilmiş və günümüzə qədər gəlib çatmışdır. Evklidin paralellər aksiomunu teorem şəklində isbat etmək etmək istəyənlər çox olmuşdur, amma nəticəsiz qalmışlar. Yalnız 1826-cı ildə dahi rus alimi Lobaçevski bu ruyazi təklifin isbatının qeyri-mümkünlüyünü isbat etdi və onun həqiqətən aksiom olduğunu göstərdi.
Evklidin həyatı, riyaziyyat və həndəsə xaricindəki işləri haqqında çox az məlumat vardır. Sadəcə İskəndəriyyə Krallıq İnstitutunda ən hörmətli müəllim sayılırdı və onu şöhrətləndirən də yüzilliklər boyu çox az dəyişikliklərə məruz qalmış bir dərsliyin müəllifi olmasıdır. Təhsilini Platonun məşhur Akademiyasında aldığı təxmin edilir. Sonralar İskəndəriyyə şəhərində yaşamışdır. Onunla Ptolomeylər sülaləsindən olan Misir kralı I Ptolemey arasında olmuş bir söhbət olduqca maraqlıdır. Kral ona həndəsə öyrənməyin daha asan yolu olub olmadığını soruşduqda Evklidin cavabı: "Həndəsəyə gedən bir kral yolu yoxdur" – olmuşdur. Evklid öz zamanında mövcud olan dağınıq həndəsi bilikləri sistemləşdirmiş və həndəsi isbat metodunu yaratmışdır. O həndəsəni beşi aksiom beşi də postulat olmaq şərtilə 10 ilkin mülahizə əsasında sistemləşdirmişdir. Bu qaydaya görə ilkin mülahizələr doğru qəbul olunur və bütün sistem onların üzərinə inşa edilir. Aksiomlar umumi, postulatlar isə sırf həndəsəyə aid mülahizələr idi.
Evklid
Evklidə məxsus olan paralel xətlər haqqında 5-ci postulatda deyilir: müstəvi üzərində düz xətt və xəttin üzərində olmayan nöqtədən bu xətlə kəsişməyən yalnız və yalnız bir düz xətt keçirmək olar. Bu postulata əsaslanan həndəsə Evklid həndəsəsi adlanır.
XIX-əsrdə 5-ci postulatın sübut eləmək cəhdləri qeyri-Evklid (Lobaçevski, Riman, David Hilbert) həndəsələrinin yaranmasına gətirib çıxartdı.
Evklidin aksiyomaları
Evklidin aksiyomaları: 1. Hər hansı bir nöqtədən hər hansı başqa bir nöqtəyə bir düz xətt çəkmək mümkündür. 2. Bir dənə düzgün parçanı hər iki istiqamətə də davamlı şəkildə uzatmaq mümkündür. 3. Hər hansı bir mərkəz və ya hər hansı bir radius ilə bir çevrə çəkmək mümkündür. 4. Bütün düz bucaqların bir-birinə bərabər olduğu doğrudur. 5. Əgər iki paralel düz xətti başqa bir düz xətt kəsərsə, paralel düz xəttlərin bir-birinə baxan tərəflərində yer alan və onları kəsən düz xəttin bir tərəfində qalan iki bucağın toplamı düz bucağın dərəcə ölçüsündən kiçikdirsə, həmin tərəfdən paralel düz xəttlər uzadılarsa mütləq bir yerdə kəsişəcəkdir.
Ortaq qənaətlər: 1. Bir şeyə bərabər olan başqa şeylər bir-birinə də bərabərdirlər. 2. Əgər bərabər miqdarlara bərabər miqdarlar əlavə olunarsa, əldə edilən bütün miqdarlar da bir-birinə bərabərdir. 3. Əgər bərabər miqdarlardan bərabər miqdarlar çıxılarsa, qalanlar da bir-birinə bərabərdir. 4. Bir-biri ilə üst-üstə düşən (Xüsusiyyətləri baxımından üst-üstə düşən) şeylər bir-birinə bərabərdir. 5. Bütün parçadan böyükdür.
Mənbə
"Uşaqlar üçün ensiklopediya. Riyaziyyat.", Bakı, "Şərq-Qərb", 2008. səh.605
https://tr.wikipedia.org/wiki/%C3%96klid
İstinadlar
. 2010-12-19 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2010-12-19.
Avqust 25, 2021
evklid, məqalənin, bəzi, məlumatlarının, mənbəsi, göstərilməmişdir, daha, ətraflı, məlumat, üçün, məqalənin, müzakirə, səhifəsinə, baxa, məqaləyə, uyğun, formada, mənbələr, əlavə, edib, vikipediyanı, zənginləşdirə, bilərsiniz, avqust, 2021, isgəndəriyyə, qədim. Bu meqalenin bezi melumatlarinin menbesi gosterilmemisdir Daha etrafli melumat ucun meqalenin muzakire sehifesine baxa ve meqaleye uygun formada menbeler elave edib Vikipediyani zenginlesdire bilersiniz avqust 2021 Evklid Isgenderiyye qedim yunan riyaziyyatcisi meshur Elementler kitabinin muellifi EVKLIDq yun EὐkleidhsDogum tarixi E e 330Dogum yeri Isgenderiyye MisirVefat tarixi E e 275Vefat yeri IsgenderiyyeVetendasligi Qedim AfinaMilliyyeti YunanElm sahesi hendese Vikianbarda elaqeli mediafayllarBizim eradan evvel yasamis Evklid Afina qebilesinden olan Platonun sagirdi olmusdur Evklid Qedim Yunanistanin en boyuk astronomu olan Klavdi ptolemeyin deveti ile Isgenderiyye seherine gelmis ve orada riyaziyyat mektebi teskil etmisdir Evklid Baslangiclar eserinde planimetriya stereometriya ve ededler nezeriyyesine aid bir cox meselelerin hellini vermisdir Onun Fiqurlarin bolunmesi haqqinda ve s eseri ereb diline tercume edilmis ve gunumuze qeder gelib catmisdir Evklidin paraleller aksiomunu teorem seklinde isbat etmek etmek isteyenler cox olmusdur amma neticesiz qalmislar Yalniz 1826 ci ilde dahi rus alimi Lobacevski bu ruyazi teklifin isbatinin qeyri mumkunluyunu isbat etdi ve onun heqiqeten aksiom oldugunu gosterdi 1 Evklidin heyati riyaziyyat ve hendese xaricindeki isleri haqqinda cox az melumat vardir Sadece Iskenderiyye Kralliq Institutunda en hormetli muellim sayilirdi ve onu sohretlendiren de yuzillikler boyu cox az deyisikliklere meruz qalmis bir dersliyin muellifi olmasidir Tehsilini Platonun meshur Akademiyasinda aldigi texmin edilir Sonralar Iskenderiyye seherinde yasamisdir Onunla Ptolomeyler sulalesinden olan Misir krali I Ptolemey arasinda olmus bir sohbet olduqca maraqlidir Kral ona hendese oyrenmeyin daha asan yolu olub olmadigini sorusduqda Evklidin cavabi Hendeseye geden bir kral yolu yoxdur olmusdur Evklid oz zamaninda movcud olan daginiq hendesi bilikleri sistemlesdirmis ve hendesi isbat metodunu yaratmisdir O hendeseni besi aksiom besi de postulat olmaq sertile 10 ilkin mulahize esasinda sistemlesdirmisdir Bu qaydaya gore ilkin mulahizeler dogru qebul olunur ve butun sistem onlarin uzerine insa edilir Aksiomlar umumi postulatlar ise sirf hendeseye aid mulahizeler idi Evklid Evklide mexsus olan paralel xetler haqqinda 5 ci postulatda deyilir mustevi uzerinde duz xett ve xettin uzerinde olmayan noqteden bu xetle kesismeyen yalniz ve yalniz bir duz xett kecirmek olar Bu postulata esaslanan hendese Evklid hendesesi adlanir XIX esrde 5 ci postulatin subut elemek cehdleri qeyri Evklid Lobacevski Riman David Hilbert hendeselerinin yaranmasina getirib cixartdi Evklidin aksiyomalari RedakteEvklidin aksiyomalari 1 Her hansi bir noqteden her hansi basqa bir noqteye bir duz xett cekmek mumkundur 2 Bir dene duzgun parcani her iki istiqamete de davamli sekilde uzatmaq mumkundur 3 Her hansi bir merkez ve ya her hansi bir radius ile bir cevre cekmek mumkundur 4 Butun duz bucaqlarin bir birine beraber oldugu dogrudur 5 Eger iki paralel duz xetti basqa bir duz xett keserse paralel duz xettlerin bir birine baxan tereflerinde yer alan ve onlari kesen duz xettin bir terefinde qalan iki bucagin toplami duz bucagin derece olcusunden kicikdirse hemin terefden paralel duz xettler uzadilarsa mutleq bir yerde kesisecekdir Ortaq qenaetler 1 Bir seye beraber olan basqa seyler bir birine de beraberdirler 2 Eger beraber miqdarlara beraber miqdarlar elave olunarsa elde edilen butun miqdarlar da bir birine beraberdir 3 Eger beraber miqdarlardan beraber miqdarlar cixilarsa qalanlar da bir birine beraberdir 4 Bir biri ile ust uste dusen Xususiyyetleri baximindan ust uste dusen seyler bir birine beraberdir 5 Butun parcadan boyukdur Menbe Redakte Usaqlar ucun ensiklopediya Riyaziyyat Baki Serq Qerb 2008 seh 605 https tr wikipedia org wiki C3 96klidIstinadlar Redakte Evklid 2010 12 19 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2010 12 19 Menbe https az wikipedia org w index php title Evklid amp oldid 6078041, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
