Azərbaycanca
Deutsch
Lietuvos
සිංහල
Türkçe
Українська
Ekoloji irqçilik — irqi kontekstdə ətraf mühitdə və siyasətdə özünü göstərən ekoloji ədalətsizlikdir.
Tarix
Bu termin 1982-ci ildə Şimali Karolina ştatının Uorren dairəsindəki bir şəhərindəki təhlükəli Poliklorlu bifenilləri atdıqdan sonra Birləşmiş Məsih Kilsəsinin İrqi Ədalət Komissiyasının o vaxtkı icraçı direktoru Benjamin Çavis tərəfindən istifadə edilmişdir. Şimali Karolinada bu iş üzrə Birləşmiş Məsih Kilsəsi və Birləşmiş Ştatların Baş Mühasibat Ofisinin hesabatları ictimaiyyətin diqqətini təhlükəli tullantıların utilizasiya sahələri ilə yoxsul ərazilər arasında sıx əlaqəyə cəlb edir. Erkən ekoloji irqçilik fəalları Çavis və Robert Bullard ekoloji irqçiliyə səbəb olan hökumət və korporativ siyasətlərdən qaynaqlanan institusional irqçiliyə işarə etdirlər. Qırmızı planlama, rayonlaşdırma və rəng korluğuna uyğunlaşma planlaması kimi təcrübələr və sakinlərin aşağı sosial-iqtisadi vəziyyəti, habelə siyasi təmsilçilik və hərəkətliliyin olmaması da daxil olmaqla amillər ekoloji irqçiliyə kömək edir.
Ekoloji irqçilik bir neçə yolla izah edilə bilər və əksər hallarda dörd unikal modeli əhatə edir. Birincisi təhlükəli tullantılara məruz qalmadır. Bunu həm də icmanın daşqın kimi məsələlərə qarşı nə qədər həssas olduğunu hesablamaqla müəyyən etmək olar. İçməli suyun mövcudluğu ekoloji ədalətin qiymətləndirilməsinə də kömək edə bilər. Nəhayət ayrı-seçkilik əsaslı tullantıların idarə edilməsi proqramı da ekoloji ədalətsizlik halı sayıla bilər. Bəzi sosioloqlar ekoloji irqçiliyin bəzi səbəblərinin qəsdən olduğunu iddia edirlər. Buna misal olaraq təhlükəli tullantıların az məskunlaşan/əlverişsiz ərazilərə atılması göstərilir. Bu tip irqçilik qəsdən səbəblərlə yanaşı, struktur və institusional elementlərdən də yarana bilər. Çavis ekoloji irqçiliyin beş kateqoriyasını müəyyənləşdirir. Birincisi ekoloji siyasətin müəyyən edilməsində bunu irqi ayrı-seçkilik adlandırır. Hansı ki, zəhərli tullantıların əlvan ərazilərə qəsdən atılmasında özünü göstərir. Çavis bunu azlıq icmalarında təhlükəli zəhərlərin və çirkləndiricilərin rəsmi sanksiyasını da adlandırmışdır. Nəhayət o, bunu rəngli insanların ətraf mühit təşkilatlarında liderlikdən kənarlaşdırılma tarixi adlandırır. Robert Bullard kimi digər fəalların da bu terminlə bağlı öz tərifləri var idi.
Ekoloji irqçiliyin tanınması 1970 və 1980-ci illərdə ABŞ-da başlayan ekoloji ədalət ictimai hərəkatına səbəb olur. Baxmayaraq ki, ekoloji irqçilik tarixən ekoloji ədalət hərəkatı ilə əlaqələndirilir, illər keçdikcə bu termin ekoloji ədalət hərəkatından getdikcə daha çox ayrılır. Ekoloji irqçilik hallarına cavab olaraq, təşkilatlar və kampaniyalar siyasətin hazırlanmasında daha çox ekoloji irqçiliyə diqqət yetirməyə və siyasətin işlənib hazırlanmasında azlıqların iştirakının vacibliyini vurğulamağa başlayırlar. Ekoloji irqçilik ABŞ-da icad edilsə də, beynəlxalq səviyyədə də baş verir. Nümunələr arasında ekoloji siyasətləri və təhlükəsizlik tədbirləri (çirklənməyə qarşı sığınacaqlar) zəif olan qlobal cənubda yoxsul ölkələrə təhlükəli tullantıların ixracı daxildir. Böyük korporasiyalara müqavimət göstərmək üçün sosial-iqtisadi və siyasi vasitələrə malik olmayan marginallaşmış icmalar insanlar üçün zərərli və bəzən ölümcül olan ekoloji cəhətdən irqçi təcrübələr riski altındadır. İqtisadi statuslar və siyasi mövqelər insan mühitini müəyyən etdiyi üçün ekoloji məsələlərin nəzərdən keçirilməsində həlledici amillərdir. Belə imtiyazları olmayan insanlar adətən ekoloji problemlərdən əziyyət çəkirlər.
Ekoloji irqçilik milli sərhədləri aşır və bu terminin işləndiyi ABŞ-dən kənarda baş vermiş ekoloji irqçilik kontekstində aşağıda müzakirə olunur.
İlkin şərtlər
ABŞ-da irq, gəlir və çirkləndiricilərə məruz qalma riski arasında əlaqəni göstərən ilk hesabat afroamerikalıya zəhərli tullantıların atılmasına cavab olaraq 1971-ci ildə Ətraf Mühitin Keyfiyyəti Şurasının “Prezidentə illik hesabatı” olmuşdur. Şimali Karolina ştatının Uorren qraflığında keçirilən etirazlardan sonra ABŞ-nin Baş Mühasibat İdarəsi 1983-cü ildə bu işə dair hesabat dərc edir və Birləşmiş Məsih Kilsəsi araşdırma aparan hesabatı araşdırır. 1987-ci ildə təhlükəli tullantı obyektlərinin irqi və utilizasiyası arasında əlaqəni izləyən konsepsiya. Beləliklə, Uorren qraflığında keçirilən etiraz azlığı ətraf mühitin irqçilik hallarına toxunaraq, ətraf mühitə qarşı ədalət hərəkatında iştirak etməyə təhrik etməkdə böyük inkişaf idi. O zaman Birləşmiş Məsih Kilsəsinin İrqi Ədalət Komissiyasının icraçı direktoru olan fəal Benjamin Çavis bu işə cavab olaraq “ekoloji irqçilik 1982” ifadəsini işlədir. Şimali Karolina ştatının Uorren dairəsində ekoloji irqçiliklə bağlı təməlqoyma hesabatlarından başlayaraq, ekoloji irqçilik və ədalətsizlik hallarına dair araşdırmaların və hesabatların yığılması ABŞ-da ictimaiyyətin diqqətini artırır və nəticədə Prezident Bill Klintonun 1994-cü il tarixli 12898 saylı İcra Qanununa gətirib çıxarır. Bu siyasi müstəvidə, xüsusən də ağların üstünlük təşkil etdiyi ekoloji hərəkat daxilində ekoloji ədalətsizliklə mübarizədə tarixi bir addım idi. Akt agentlikləri ekoloji ədaləti idarə edən strategiya hazırlamağa yönəltsə də, bu günə qədər bütün federal qurumlar bu əmrə əməl etməyiblər. Konqres heç vaxt Klintonun İcra Sərəncamı Qanununu təşkil edən qanun layihəsini qəbul etməmişdir. Bununla belə, Qanunun effektivliyi əsasən onun dövlətlərə təsirində qeyd olunur. Qanunun qəbulu dövlətləri hərəkətə keçirir, çünki bir çox dövlətlər öz müvafiq departamentlərindən dövlət və ya yerli səviyyədə törədilən ekoloji ədalətsizlikləri müəyyən edəcək və düzəldəcək siyasət və proqramlar hazırlamağı tələb etməyə başlamışlar.
2005-ci ildə Corc Buşun rəhbərliyi altında irqçilik müddəasını Qanundan çıxarmağa cəhd edilir. Ətraf Mühitin Mühafizəsi Agentliyi administratoru Steven Conson, bütün insanlar üçün hökumət siyasəti ilə əlverişsiz ola biləcək aşağı gəlirli icmaları və azlıqları qorumaqdan kənara çıxmaq üçün Qanunun məqsədini yenidən müəyyən etmək istəyir. Prezident Barak Obamanın Lisa Ceksonu Ətraf Mühitin Mühafizəsi Agentliyi administratoru vəzifəsinə təyin etməsi və 12898 saylı Anlaşma Memorandumunun və İcra Qanununun verilməsi ekoloji ədalət üçün zəmin yaradır. Ekoloji irqçiliyə qarşı mübarizə Prezident Donald Trampın seçilməsi ilə bəzi uğursuzluqlarla üzləşir. Tramp administrasiyası siyasi təmsilçiliyi olmayan bir çox icmaları həssas vəziyyətə salan qaydaların geri çəkilməsi ilə müşayiət olunan Ətraf Mühitin Mühafizəsi Agentliyi maliyyələşdirməsinin məcburi kəsilməsini həyata keçirir. Ekoloji irqçilik ABŞ-da icad edilmişdir, lakin beynəlxalq səviyyədə Qlobal Şimal və Qlobal Cənub ölkələri arasında və müxtəlif qitələrdəki müxtəlif irqlər və etnik qruplar arasında mövcuddur. Qlobal Şimaldakı korporasiyalar tez-tez Birləşmiş Ştatlarda qadağan edilmiş təhlükəli kimyəvi maddələr istehsal edir və onları inkişaf etməkdə olan ölkələrə ixrac edir və ya tullantıları daha az sərt ekoloji qanunları olan ölkələrə göndərirlər. ABŞ-nin ekoloji irqçiliyə yanaşması bərabər rəftarın təmin edilməsi üçün irqə və strukturlara əsaslanan ayrıseçkiliyi vurğulasa da, Avropanın ekoloji irqçiliyə yanaşması bərabərsizliyə səbəb olan sosial şəraitin dəyişdirilməsinə diqqət yetirir. İnkişaf etməkdə olan ölkələr ekoloji zorakılığa qarşı xüsusilə həssasdırlar, çünki onlara göndərilən zəhərli tullantıları lazımi qaydada utilizasiya etmək üçün onların inzibati imkanları və ya texniki bilikləri yoxdur. İnkişaf etmiş ölkələrin qəbul etdiyi “mənim həyətimdə deyil” mövqeyi Keniya prezidenti Daniel Arap Moi tərəfindən irəli sürülən “zibil imperializmi”nin yaranmasına səbəb olmuşdur.
Şimali Amerika
Çester, Pensilvaniya
Çester Pennsilvaniya "rəngli yoxsul icmalarda ekoloji təhlükələrin qeyri-mütənasib paylanmasını formalaşdıran sosial, siyasi və iqtisadi qüvvələrə" istinad edir. Çesterin Delaver dairəsində, Çester istisna olmaqla, 91% ağ olan 500.000 ərazidə yerləşir. Bununla belə, Çester 65% afroamerikalıdır və Delaver qraflığında ən yüksək azlıq əhalisi və yoxsulluq səviyyəsinə malik olan şəhərdir və qeyri-mütənasib miqdarda ekoloji risk və təhlükələrin alıcısıdır. Çesterdə tullantıların idarə edilməsi üzrə beş əsas obyekt, o cümlədən yandırma zavodu, tibbi tullantıların yandırılması və tullantıların təmizlənməsi zavodu var. Çesterdəki bu tullantıların ümumi gücü ildə 2 milyon ton, Delaver dairəsinin qalan hissəsinin isə ildə cəmi 1400 ton tutumu var. Çesterin tullantıların utilizasiyası yerlərindən biri bütün ştatdan və ətraf ştatlardan gələn bütün məişət tullantılarını yandıran Westinghouse Yandırma Zavodudur. Bu çoxsaylı təkrar emal zavodları Çester vətəndaşları üçün çox ciddi sağlamlıq riskləri yaradır, çünki ərazidə xərçəng nisbəti Pensilvaniyanın hər yerindən 2,5 dəfə yüksəkdir. Ölüm nisbəti Delaverin qalan hissəsindən 40% yüksəkdir.
Luiziana kimya dəhlizi
Kiçik afroamerika Diamond icması yaxınlıqdakı neft emalı zavodundan illərlə zəhərli emissiyalardan sonra qaz şirkəti Shellə qarşı məhkəmə iddiası qaldırdı. Shell sakinlərə məxsus olan evləri almağı təklif edir, lakin əmlakın dəyəri o qədər aşağı gğöstərilir ki, sakinlər satışdan əldə olunan gəlirlə yeni ev ala bilməzdilər. Nəhayət etiraz aksiyaları keçirdikdən və məsələni ictimailəşdirdikdən sonra şirkət sakinlərin köçürülməsinə razılıq verir.
Avropa
Zəhərli tullantıların Qlobal Cənub ölkələrinə ixracı beynəlxalq səviyyədə baş verən ekoloji irqçiliyin bir formasıdır. İddia edilən bir işdə, Fransanın təyyarədaşıyan gəmisi Klemensonun tərkibindəki zəhərli maddələrin dəqiq sənədlərinin olmaması səbəbindən Hindistanın gəmi utelizasiya zavodu olan Alanqaya daxil olması qadağan edilib. Fransa Prezidenti Jak Şirak nəhayət, tərkibində asbest və Poliklorlu bifenillər kimi tonlarla təhlükəli material olan daşıyıcıya Fransaya qayıtmağı əmr etmişdir.
Böyük Britaniyada ekoloji irqçilik (yaxud da iqlim irqçiliyi) 2015-ci ildə Wrethed of the Earth müraciət məktubu və 2016-cı ildə Black Lives Matter kimi çoxsaylı hərəkətlərlə tükəndirilmişdir.
Hollandiyada 2017-ci ildə Amsterdam və Rotterdam limanından Afrikaya çirkli dizel yanacağının daşınması ilə bağlı irqçilik əleyhinə kampaniya başladılıb. Dizelin tərkibində Avropa qanunvericiliyinin icazə verdiyindən 100 dəfə çox kükürd var idi. O, həyatın daha az qorunduğu və çirklənmənin daha az tənzimləndiyi Afrika ölkələrinə göndərilib.
Asiya
Quyyuy, Çin
1990-cı illərin ortalarından təxminən 2001-ci ilə qədər ABŞ-nin qərbində təkrar emal üçün toplanan elektronikanın 50-80 faizi xaricə, ilk növbədə Çin və Cənub-Şərqi Asiyaya sökülmək üçün ixrac edildiyi təxmin edilir.[82][83] Qırıntıların bu şəkildə təkrar emalı kifayət qədər sərfəlidir və böyük əmək sərfi, görülən işin ucuzluğu və ekoloji qanunların zəif olması səbəbindən üstünlük təşkil edir..
Quyyuyda çay sahillərinin yaxınlığında atılmış kompüter komponentlərinin yığınları və yerli su təchizatını çirkləndirən kadmium, mis, qurğuşun, biokimyəvi lövhə kimi birləşmələri olan ən böyük elektron tullantıların təkrar emalı sahələrindən biridir. Bazel Fəaliyyət Şəbəkəsi tərəfindən 2001-ci ildə Lianszyan çayından götürülmüş su nümunələrində ÜST-nin təhlükəsizlik standartlarından 190 dəfə yüksək qurğuşun var idi. Çirklənmiş içməli suya baxmayaraq, içməli suyun baha olması səbəbindən sakinlər çirklənmiş sudan istifadə etməyə davam edirlər. Son məlumatlara görə, Çinin Quyyuy şəhərindəki elektron tullantı mərkəzindəki uşaqların təxminən 80 faizi qurğuşun zəhərlənməsindən əziyyət çəkir. Elektron tullantıların atıldığı yer kimi istifadə edilməzdən əvvəl Quyyuy əhalisinin çoxu kənd təsərrüfatından dolanışığını təmin edən kəndlilərdən ibarət idi.[88] Lakin metal qırıntıları sənayesində daha gəlirli bir iş üçün kənd təsərrüfatı tərk edilmişdir. “Qərb mətbuatına, Çin universitetlərindən və qeyri-hökumət təşkilatlarından olan tədqiqatçıların fikrincə, bu işçilərin kəndlərindəki şərait o qədər pisdir ki, hətta Quyyuydakı ibtidai elektron qırıntı sənayesi yaxşılaşdırılmış gəlirlər təklif edir.”
Cənubi Amerika
Ekvador
Ətraf mühitin mühafizəsi qanunlarının olmaması səbəbindən Ekvador kimi inkişaf etməkdə olan ölkələr ətraf mühitin çirklənməsinə məruz qalır, bəzən sağlamlıq problemlərinə, kənd təsərrüfatının itirilməsinə və yoxsulluğa səbəb olur. 1993-cü ildə aşağıdakı yerli xalqların daxil olduğu 30.000 ekvadorlu (Kofan, Sion, Vaorani və Kecua) Lleqo Aqrio yatağında neft hasilatı fəaliyyəti nəticəsində ətraf mühitə dəymiş ziyana görə Texas Neft Şirkətini məhkəməyə verir. Neft yataqlarına nəzarəti Ekvador neft şirkətinə verməklə, Texaco öz təhlükəli tullantılarını lazımi qaydada utilizasiya etməmiş, ekosistemə böyük ziyan vurmuş və icmalara zərər vermişdir.
Afrika
Niger deltası, Nigeriya
Nigeriyada, Niger deltası yaxınlığında neft dağılmaları, zəhərli tullantıların yandırılması və şəhər havasının çirklənməsi daha çox inkişaf etmiş ərazilərdə problemlərdir. 1990-cı illərin əvvəllərində Nigeriya adambaşına düşən 0,84 metrik ton səviyyəsi ilə 96,500 kiloton təşkil edən dünyada ən yüksək karbon qazı emissiyasına malik 50 ölkə arasında idi. 2008-ci ildə BMT Nigeriyanın karbon qazı emissiyasının 95,194 kiloton olduğunu bildirir.
Neftlə zəngin Nigeriya deltası bölgəsinin yerlisi olan Oqoni xalqına dəstək üçün çoxsaylı veb səhifələr qurulmuşdur. Saytlar Shell Oil-in qazmasının fəlakətli ekoloji və iqtisadi nəticələrinə etiraz etmək, Shell Oil-u boykot etməyə çağırmaq, Nigeriya hökuməti və Shell tərəfindən insan haqları pozuntularını pisləmək üçün istifadə edilmişdir. 1995-ci ilin noyabrında Nigeriya hökuməti tərəfindən Oqoni xalqının sağ qalması üçün qeyri-zorakılıq hərəkatı qurucu üzvü olan Ken Saro-Viva da daxil olmaqla doqquz Oqoni fəalının edam edilməsindən sonra internetdən beynəlxalq müraciət formalaşdırmaq üçün istifadə sürətlə artır.
Ekoloji irqçiliklə mübarizə
Ekoloji irqçiliyin yayılmasını avropalıların gəlişindən və yerli amerikalıların miqrasiyasından təxminən 500 il əvvəl izləmək olar. Bununla belə, Ətraf Mühitin Mühafizəsi Hərəkatı və Mülki Hüquqlar Hərəkatı ilə bu növ irqçiliyi eyni vaxtda kök salaraq nisbətən yeni görünür. Vətəndaş hüquqları hərəkatı, siyasi fəaliyyətlə bağlı narahatlıqları gücləndirməklə və artırmaqla insanları səfərbər etməkdə öz təsirini göstərmişdir. Hərəkat mülki və ekoloji hüquqları birləşdirir. Buna baxmayaraq, Sierra Club kimi ətraf mühit təşkilatları, ehtimal ki, sosial problemin həllində texniki dəstəyi riskə atmaq istəmədiklərinə görə, Uorren dairəsi işi kimi işlərdən uzaqlaşmışlarEileen Maura; McGurty. From NIMBY to Civil Rights: The Origins of the Environmental Justice Movement // Environmental History : journal. — 1997. — Vol. 2, no. 3. — P. 301—323. — doi:10.2307/3985352..
Fəallar “daha ədalətli və vətəndaşa əsaslanan ədalət anlayışlarına” çağırıblar. Ətraf Mühit üzrə Ədalət Hərəkatı və İqlim Ədalət Hərəkatı marginallaşmış əhalinin iqlim dəyişikliyinə və çirklənməyə qarşı qeyri-mütənasib şəkildə həssas olmaması üçün maarifləndirmə və dəyişiklik etməklə ekoloji irqçiliklə mübarizə aparmaq məqsədi daşıyır. ABŞ-da dəyişikliklər federal səviyyədə edilməli və qanunlar qəbul edildikdən sonra qüvvəyə minməlidir. Bunun üçün təkcə dövlət və yerli qurumların deyil, yerli təşkilatların da iştirakı lazımdır. Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Ətraf Mühit və İnkişaf Konfransına görə, mümkün həll yollarından biri ehtiyat prinsipidir ki, “ciddi və ya geri dönməz zərər təhlükəsi olduqda, tam elmi əminliyin olmaması xərcləri gecikdirmək üçün səbəb kimi istifadə edilməməlidir”. Bu prinsipə uyğun olaraq, potensial təhlükəli hərəkətin təşəbbüskarı bu hərəkətin təhlükəsizliyini nümayiş etdirməyə borcludur. Ekoloji ədalət fəalları həmçinin ümumi yükü azalda biləcək tullantıları azaltmağın vacibliyini vurğulayırlar.
Etnik və ya irqi azlıq icmaları həmrəyliyə, dəstəyə və kütləvi fəallıq üçün lazım olan sosial kapitalın konsentrasiyasına töhfə verə bilər. İcmalarında ətraf mühitin çirklənməsi təhlükəsinə məruz qalmaqdan yorulan vətəndaşlar mütəşəkkil etirazlar, məhkəmə aksiyaları, yürüşlər, vətəndaş itaətsizliyi və digər hərəkətlərlə hakimiyyət orqanlarına qarşı çıxırlar.
İrqi azlıqlar çox vaxt siyasətdən və şəhərsalma planından kənarlaşdırılır (məsələn, dəniz səviyyəsinin qalxması üçün uyğunlaşma planı), ona görə də gələcəkdə bu xaric edilmiş qruplara təsir edə biləcək siyasətlər hazırlanarkən problemin müxtəlif aspektləri nəzərə alınmır. Ümumilikdə Afrika-Amerika icmalarının siyasi iştirakı sağlamlıq və ölüm risklərinin azalması ilə əlaqələndirilir. Böyük şirkətlərlə işləmək üçün digər strategiyalara ictimai dinləmələr, dövlət və yerli tərəfdarların seçilməsi, şirkət nümayəndələri ilə görüşlər və ictimaiyyətin məlumatlılığını və hesabatlılığını artırmaq üçün digər səylər daxildir.
Bu qlobal problemi həll edərkən fəallar maarifləndirmək və hərəkətə keçmək üçün müxtəlif sosial mediaya müraciət edirlər. İrqi və ekoloji tarazlığın qovuşduğu sektorlararası kütləvi hərəkatlar arasında səfərbərlik və kommunikasiya effektiv olduğunu sübut edir. Hərəkət digər platformalar arasında Twitter, Facebook, Instagram və Snapchat-ın köməyi ilə sürət qazanır. Hərəkəti Keystone XL boru kəmərinə qarşı çıxan və etiraza görə həbs olunmaq da daxil olmaqla, öz təcrübələrini bölüşən Shailene Woodley kimi məşhurlar da dəstəkləyir. Sosial şəbəkələr sosial ədalət problemlərindən təkcə internetdə deyil, həm də dünyanın hər yerindən olan fəallar arasında real həyatda danışmağı asanlaşdırıb.
Siyasət və beynəlxalq müqavilələr
Təhlükəli tullantıların üçüncü dünya ölkələrinə ixracı da artan problemdir. 1989-1994-cü illər arasında İqtisadi Əməkdaşlıq və İnkişaf Təşkilatı ölkələrindən İƏİT-a daxil olmayan ölkələrə təxminən 2611 metrik ton təhlükəli tullantı ixrac edilmişdir. Təhlükəli tullantıların sərhədlərinə artan ixracına cavab olaraq iki beynəlxalq müqavilə qəbul edilmişdir. Afrika Birliyi Təşkilatı 1989-cu ilin martında qəbul edilmiş Bazel konvensiyasında təhlükəli tullantıların transsərhəd daşınmasına tam qadağa qoyulmamasından narahatdır. Onların narahatlığına cavab olaraq, 30 yanvar 1991-ci ildə Ətraf Mühit və Davamlı İnkişaf üzrə Pan Afrika Konfransı bütün təhlükəli tullantıların Afrikaya daxil olmasını qadağan edən və onların qitədə hərəkətini məhdudlaşdıran Bamako Konvensiyasını qəbul edir. 1988-ci ildə Afrika Birliyi Təşkilatı zəhərli tullantıların atılmasını “Afrika və Afrika xalqına qarşı cinayət” edən qətnamə imzalayır. Qısa müddətdən sonra Qərbi Afrika Dövlətlərinin İqtisadi Birliyi zəhərli tullantıları atarkən tutulanlar üçün ömürlük həbs kimi cəzaları nəzərdə tutan qətnamə qəbul edir.[121]
Qloballaşma və millətlərarası müqavilələrin sayının artması şəraitində ekoloji irqçilik halları üçün imkanlar açılır. Məsələn, 1994-cü ildə Şimali Amerika Azad Ticarət Müqaviləsi Amerika fabriklərini Meksikaya cəlb edir, burada zəhərli tullantılar Colonia Chilpancingo icmasında qalır və fəallar Meksika hökumətini tullantıları təmizləməyə çağırana qədər təmizlənməmişlər.
ABŞ-da ekoloji ədalət hərəkatı məhkəmə işlərində ekoloji irqçiliklə mübarizə aparmaq üçün 1964-cü il Mülki Hüquqlar Aktından istifadə edir. Məsələn, Mülki Hüquqlar Aktı 1994-cü ildə Los-Anceles qraflığının yoxsul sakinlərinə xidmət göstərməyən Los-Anceles County Metropolitan Transit Authority-yə qarşı məhkəmə iddiasında istifadə edilmişdir. Kanadada, Yeni Şotlandiya Qanunvericilik Aktında 111 saylı Bill-in qəbulu ilə ekoloji irqçiliklə irəliləyiş əldə edilmişdir.
Los-Anceles və Lonq-Biç limanları ətrafındakı havanın ölümcül dizel yanacağı çirklənməsinə cavab olaraq, 2006-cı ildə San Pedro Körfəz Limanlarının Təmiz Hava Fəaliyyət Planı qəbul edilmişdir. Limanların yaratdığı çirklənməni azaltmaq üçün fəaliyyət planı yaradılmışdır; xüsusilə, təklif qüvvəyə mindikdən sonra çirklənmənin 45% azaldılmasını tələb eedilir.[123] Planın məqsədinin başqa bir səviyyəsi yük maşınlarının ətraf mühitə mənfi təsirini orijinal Təmiz Yük Maşınları Proqramı planları vasitəsilə azaltmaq idi, bu planlar liman kənarında yüklərin istifadəsinin azaldılmasını və bunun əvəzinə dəmir yolu kimi daha təmiz seçimləri tələb edirdi.
İstinadlar
- Robert D.; Bullard. Environmental Justice in the 21st Century: Race Still Matters (англ.) // Phylon . : journal. — 2001. — Vol. 49, no. 3/4. — P. 151—171. — doi:10.2307/3132626.
- U.S. Government Accountability; Office. Siting of Hazardous Waste Landfills and Their Correlation With Racial and Economic Status of Surrounding Communities : journal. — 1983. — 14 June (no. RCED—83—168)
- Dean; Hardy. Racial coastal formation: The environmental injustice of colorblind adaptation planning for sea-level rise (англ.) // Geoforum. : journal. — 2017. — Vol. 87. — P. 62—72. — doi:10.1016/j.geoforum.2017.10.005.
- Rozelia; Park. An Examination of International Environmental Racism Through the Lens of Transboundary Movement of Hazardous Wastes // Indiana Journal of Global Legal Studies : journal. — 1998. — Vol. 5.
- Paul; Mohai. Environmental Justice (англ.) // Annual Review of Environment and Resources . : journal. — 2009. — Vol. 34. — P. 405—430. — doi:10.1146/annurev-environ-082508-094348.
- David H.; Chae. Area racism and birth outcomes among Blacks in the United States (англ.) // Social Science & Medicine. : journal. — 2018. — Vol. 199. — P. 49—55. — doi:10.1016/j.socscimed.2017.04.019. — PMID 28454665.
- Alejandro; Perez. Evolution of the environmental justice movement: activism, formalization and differentiation (англ.) // Environmental Research Letters (англ.)рус. : journal. — 2015. — October (vol. 10, no. 10). — P. 105002. — doi:10.1088/1748-9326/10/10/105002.
- Perlita R.; Dicochea. Discourses of Race & Racism within Environmental Justice Studies: An Eco-Racial Intervention (англ.) // Ethnicity and Race in a Changing World : journal. — 2012. — Vol. 3, no. 2. — P. 18—29.
- Соединенные Штаты Америки. Группа экологической справедливости. Национальная конференция государственных законодательных органов. Экологическая справедливость: вопрос перспективы. 1995
- "Environmentalism's Racist History". The New Yorker (ingilis). 2018-09-13 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-10-19.
- Federal actions to address environmental justice in minority populations and low-income populations: Executive Order 12898 // Environmental Justice and Federalism : journal. — P. 159—165. — doi:10.4337/9781781001400.00015.
- "National Archives and Records Administration, Website". The SHAFR Guide Online. 2023-07-08 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-03-14.
- Evan; Lehmann. As Trump nears decision on Paris climate deal, onlookers react // Science : journal. — 2017. — 31 May. — ISSN 0036-8075. — doi:10.1126/science.aan6913.
- Гроссман, Элизабет, High Tech Trash: цифровые устройства, скрытые токсичные вещества и здоровье человека (Washington: Island Press, 2006), 185.
- Éloi; Laurent. Issues in environmental justice within the European Union (англ.) // Ecological Economics : journal. — 2011. — 15 September (vol. 70, no. 11). — P. 1846—1853. — ISSN 0921-8009. — doi:10.1016/j.ecolecon.2011.06.025.
- Коул, Люк и Фостер, Шейла. 2001. С нуля: экологический расизм и движение за повышение экологической справедливости . Нью-Йорк: издательство Нью-Йоркского университета.
- Watson, Traci. "Justices to hear environmental racism case". 1998-06-09.
- "The Case for Environmental Justice in Chester, Pennsylvania" (PDF). Movement Technology Institute. 2018-05-16 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2019-04-30.
- Nussbaum, Paul. "On the bus for eco-tour of Chester. The aim: see if the city has suffered from 'environmental racism', then advise the EPA". 1998-07-28.
- Moran, Robert. "Students cry foul on waste plants. Chester city has a disproportionate number, they said. They blamed 'environmental racism'". 1996-04-23.
- Craig E.; Colten. Diamond: A Struggle for Environmental Justice in Louisiana's Chemical Corridor (review) // Southeastern Geographer : journal. — 2006. — 5 October (vol. 46, no. 2). — P. 330—331. — ISSN 1549-6929. — doi:10.1353/sgo.2006.0020.
- Ahmed, Zubair. "Stay out, India tells toxic ship". BBC News. 2006-01-06. 2018-09-24 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2012-11-06.
- "Open Letter from the Wretched of the Earth bloc to the organisers of the People's Climate March of Justice and Jobs | Reclaim the Power". reclaimthepower.org.uk. 2019-03-06 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-03-04.
- "Black Lives Matter Activists Shut Down London City Airport". Time (ingilis). 2018-01-15 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-03-04.
- Xia; Huo. Elevated Blood Lead Levels of Children in Guiyu, an Electronic Waste Recycling Town in China // Environmental Health Perspectives (англ.)рус. : journal. — 2007. — Vol. 115, no. 7. — P. 1113—1117. — ISSN 0091-6765. — doi:10.1289/ehp.9697. — PMID 17637931
- Jingchu; Shi. Health risks of polycyclic aromatic hydrocarbons via fish consumption in Haimen bay (China), downstream of an e-waste recycling site (Guiyu) (англ.) // Environmental Research. : journal. — 2016. — Vol. 147. — P. 223—240.
- Garber, Kent. "Technology's Morning After". US News & World Report. 2007-12-20. 2009-02-06 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2012-11-06. (#apostrophe_markup)
- Copland, Liesl; Kamen, Jon; Berlinger, Joe. 2009. Crude: The Real Price of Oil; United States. Entendre Films, Red Envelope Entertainment.
- Gall, Timothy; Derek, Gleason. Worldmark Encyclopedia of the Nations (англ.). — Detroit: Gale, Cengage Learning, 2012. — P. 545.
- Spitulnik, Debra. Small Media Against Big Oil (Nigeria) (англ.). — Thousand Oaks: SAGE Publications, Inc., 2011. — P. 459.
- Checker, Melissa. 2005. Polluted Promises: Environmental Racism and the Search for Justice in a Southern Town. New York: New York University Press, pp. 122—123
- Checker, Melissa. «Withered Memories: Naming and Fighting Environmental Racism in Georgia.» In New Landscapes of Inequality: Neoliberalism and the Erosion of Democracy in America, eds. Jane L. Collins, Micaela di Leonardo, and Brett Williams. Santa Fe, NM: School for Advanced Research Press.
- Lee, Jan. "Understanding Environmental Justice Policies". Triple Pundit. 2013-06-06. 2018-11-13 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-11-12.
- UNCED. (5-16 June 1972). «Rio Declaration on Environment and Development», United Nations Environment Programme Arxivləşdirilib 4 sentyabr 2009 at the Wayback Machine .
- Weintraub, I. 1994. "Fighting Environmental Racism: A Selected Annotated Bibliography Arxivləşdirilib 2017-08-15 at the Wayback Machine, " Electronic Green Journal, Issue 1.
- Gilbert C.; Gee. Environmental Health Disparities: A Framework Integrating Psychosocial and Environmental Concepts // Environmental Health Perspectives. : journal. — 2004. — Vol. 112, no. 17. — P. 1645—1653. — doi:10.1289/ehp.7074. — PMID 15579407.
- Bullard, Robert D. 1990. Dumping in Dixie: Race, Class, and Environmental Equity. Boulder, CO: Westview Press, p. 165.
- Heather E.; Hodges. A pipeline of tweets: environmental movements' use of Twitter in response to the Keystone XL pipeline // Environmental Politics : journal. — 2015. — 1 November (vol. 25, no. 2). — P. 223—247. — ISSN 0964-4016. — doi:10.1080/09644016.2015.1105177.
- Bullard, Robert. "Confronting Environmental Racism in the Twenty-First Century". Global Dialogue. 2012-04-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-11-19.
- The transboundary shipments of hazardous wastes, Routledge, İstifadə tarixi: 2019-03-14
- Juan De Lara (2018) «This Port Is Killing People» Arxivləşdirilib 2021-04-25 at the Wayback Machine: Sustainability without Justice in the Neo-Keynesian Green City, Annals of the American Association of Geographers, 108:2, 538—548, DOI: 10.1080/24694452.2017.1393328
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Ekoloji irqcilik irqi kontekstde etraf muhitde ve siyasetde ozunu gosteren ekoloji edaletsizlikdir 1 Mundericat 1 Tarix 2 Ilkin sertler 3 Simali Amerika 3 1 Cester Pensilvaniya 3 2 Luiziana kimya dehlizi 4 Avropa 5 Asiya 5 1 Quyyuy Cin 6 Cenubi Amerika 6 1 Ekvador 7 Afrika 7 1 Niger deltasi Nigeriya 8 Ekoloji irqcilikle mubarize 9 Siyaset ve beynelxalq muqavileler 10 IstinadlarTarixredakteBu termin 1982 ci ilde Simali Karolina statinin Uorren dairesindeki bir seherindeki tehlukeli Poliklorlu bifenilleri atdiqdan sonra Birlesmis Mesih Kilsesinin Irqi Edalet Komissiyasinin o vaxtki icraci direktoru Benjamin Cavis terefinden istifade edilmisdir 2 Simali Karolinada bu is uzre Birlesmis Mesih Kilsesi ve Birlesmis Statlarin Bas Muhasibat Ofisinin hesabatlari ictimaiyyetin diqqetini tehlukeli tullantilarin utilizasiya saheleri ile yoxsul eraziler arasinda six elaqeye celb edir Erken ekoloji irqcilik feallari Cavis ve Robert Bullard ekoloji irqciliye sebeb olan hokumet ve korporativ siyasetlerden qaynaqlanan institusional irqciliye isare etdirler 3 Qirmizi planlama rayonlasdirma ve reng korluguna uygunlasma planlamasi kimi tecrubeler ve sakinlerin asagi sosial iqtisadi veziyyeti habele siyasi temsilcilik ve hereketliliyin olmamasi da daxil olmaqla amiller ekoloji irqciliye komek edir 4 5 Ekoloji irqcilik bir nece yolla izah edile biler ve ekser hallarda dord unikal modeli ehate edir Birincisi tehlukeli tullantilara meruz qalmadir Bunu hem de icmanin dasqin kimi meselelere qarsi ne qeder hessas oldugunu hesablamaqla mueyyen etmek olar Icmeli suyun movcudlugu ekoloji edaletin qiymetlendirilmesine de komek ede biler Nehayet ayri seckilik esasli tullantilarin idare edilmesi proqrami da ekoloji edaletsizlik hali sayila biler Bezi sosioloqlar ekoloji irqciliyin bezi sebeblerinin qesden oldugunu iddia edirler Buna misal olaraq tehlukeli tullantilarin az meskunlasan elverissiz erazilere atilmasi 6 gosterilir Bu tip irqcilik qesden sebeblerle yanasi struktur ve institusional elementlerden de yarana biler Cavis ekoloji irqciliyin bes kateqoriyasini mueyyenlesdirir Birincisi ekoloji siyasetin mueyyen edilmesinde bunu irqi ayri seckilik adlandirir Hansi ki zeherli tullantilarin elvan erazilere qesden atilmasinda ozunu gosterir Cavis bunu azliq icmalarinda tehlukeli zeherlerin ve cirklendiricilerin resmi sanksiyasini da adlandirmisdir Nehayet o bunu rengli insanlarin etraf muhit teskilatlarinda liderlikden kenarlasdirilma tarixi adlandirir Robert Bullard kimi diger feallarin da bu terminle bagli oz terifleri var idi Ekoloji irqciliyin taninmasi 1970 ve 1980 ci illerde ABS da baslayan ekoloji edalet ictimai herekatina sebeb olur Baxmayaraq ki ekoloji irqcilik tarixen ekoloji edalet herekati ile elaqelendirilir iller kecdikce bu termin ekoloji edalet herekatindan getdikce daha cox ayrilir Ekoloji irqcilik hallarina cavab olaraq teskilatlar ve kampaniyalar siyasetin hazirlanmasinda daha cox ekoloji irqciliye diqqet yetirmeye ve siyasetin islenib hazirlanmasinda azliqlarin istirakinin vacibliyini vurgulamaga baslayirlar 7 Ekoloji irqcilik ABS da icad edilse de beynelxalq seviyyede de bas verir Numuneler arasinda ekoloji siyasetleri ve tehlukesizlik tedbirleri cirklenmeye qarsi siginacaqlar zeif olan qlobal cenubda yoxsul olkelere tehlukeli tullantilarin ixraci daxildir Boyuk korporasiyalara muqavimet gostermek ucun sosial iqtisadi ve siyasi vasitelere malik olmayan marginallasmis icmalar insanlar ucun zererli ve bezen olumcul olan ekoloji cehetden irqci tecrubeler riski altindadir 8 Iqtisadi statuslar ve siyasi movqeler insan muhitini mueyyen etdiyi ucun ekoloji meselelerin nezerden kecirilmesinde helledici amillerdir Bele imtiyazlari olmayan insanlar adeten ekoloji problemlerden eziyyet cekirler Ekoloji irqcilik milli serhedleri asir ve bu terminin islendiyi ABS den kenarda bas vermis ekoloji irqcilik kontekstinde asagida muzakire olunur Ilkin sertlerredakteABS da irq gelir ve cirklendiricilere meruz qalma riski arasinda elaqeni gosteren ilk hesabat afroamerikaliya zeherli tullantilarin atilmasina cavab olaraq 1971 ci ilde Etraf Muhitin Keyfiyyeti Surasinin Prezidente illik hesabati olmusdur Simali Karolina statinin Uorren qrafliginda kecirilen etirazlardan sonra ABS nin Bas Muhasibat Idaresi 1983 cu ilde bu ise dair hesabat derc edir ve Birlesmis Mesih Kilsesi arasdirma aparan hesabati arasdirir 1987 ci ilde tehlukeli tullanti obyektlerinin irqi ve utilizasiyasi arasinda elaqeni izleyen konsepsiya Belelikle Uorren qrafliginda kecirilen etiraz azligi etraf muhitin irqcilik hallarina toxunaraq etraf muhite qarsi edalet herekatinda istirak etmeye tehrik etmekde boyuk inkisaf idi O zaman Birlesmis Mesih Kilsesinin Irqi Edalet Komissiyasinin icraci direktoru olan feal Benjamin Cavis bu ise cavab olaraq ekoloji irqcilik 1982 ifadesini isledir Simali Karolina statinin Uorren dairesinde ekoloji irqcilikle bagli temelqoyma hesabatlarindan baslayaraq ekoloji irqcilik ve edaletsizlik hallarina dair arasdirmalarin ve hesabatlarin yigilmasi ABS da ictimaiyyetin diqqetini artirir ve neticede Prezident Bill Klintonun 1994 cu il tarixli 12898 sayli Icra Qanununa getirib cixarir 9 Bu siyasi mustevide xususen de aglarin ustunluk teskil etdiyi ekoloji herekat daxilinde ekoloji edaletsizlikle mubarizede tarixi bir addim idi 10 Akt agentlikleri ekoloji edaleti idare eden strategiya hazirlamaga yoneltse de bu gune qeder butun federal qurumlar bu emre emel etmeyibler 11 Konqres hec vaxt Klintonun Icra Serencami Qanununu teskil eden qanun layihesini qebul etmemisdir Bununla bele Qanunun effektivliyi esasen onun dovletlere tesirinde qeyd olunur Qanunun qebulu dovletleri herekete kecirir cunki bir cox dovletler oz muvafiq departamentlerinden dovlet ve ya yerli seviyyede toredilen ekoloji edaletsizlikleri mueyyen edecek ve duzeldecek siyaset ve proqramlar hazirlamagi teleb etmeye baslamislar 2005 ci ilde Corc Busun rehberliyi altinda irqcilik muddeasini Qanundan cixarmaga cehd edilir Etraf Muhitin Muhafizesi Agentliyi administratoru Steven Conson butun insanlar ucun hokumet siyaseti ile elverissiz ola bilecek asagi gelirli icmalari ve azliqlari qorumaqdan kenara cixmaq ucun Qanunun meqsedini yeniden mueyyen etmek isteyir Prezident Barak Obamanin Lisa Ceksonu Etraf Muhitin Muhafizesi Agentliyi administratoru vezifesine teyin etmesi ve 12898 sayli Anlasma Memorandumunun ve Icra Qanununun verilmesi ekoloji edalet ucun zemin yaradir 12 Ekoloji irqciliye qarsi mubarize Prezident Donald Trampin secilmesi ile bezi ugursuzluqlarla uzlesir Tramp administrasiyasi siyasi temsilciliyi olmayan bir cox icmalari hessas veziyyete salan qaydalarin geri cekilmesi ile musayiet olunan Etraf Muhitin Muhafizesi Agentliyi maliyyelesdirmesinin mecburi kesilmesini heyata kecirir 13 Ekoloji irqcilik ABS da icad edilmisdir lakin beynelxalq seviyyede Qlobal Simal ve Qlobal Cenub olkeleri arasinda ve muxtelif qitelerdeki muxtelif irqler ve etnik qruplar arasinda movcuddur Qlobal Simaldaki korporasiyalar tez tez Birlesmis Statlarda qadagan edilmis tehlukeli kimyevi maddeler istehsal edir ve onlari inkisaf etmekde olan olkelere ixrac edir ve ya tullantilari daha az sert ekoloji qanunlari olan olkelere gonderirler 14 ABS nin ekoloji irqciliye yanasmasi beraber reftarin temin edilmesi ucun irqe ve strukturlara esaslanan ayriseckiliyi vurgulasa da Avropanin ekoloji irqciliye yanasmasi berabersizliye sebeb olan sosial seraitin deyisdirilmesine diqqet yetirir 15 Inkisaf etmekde olan olkeler ekoloji zorakiliga qarsi xususile hessasdirlar cunki onlara gonderilen zeherli tullantilari lazimi qaydada utilizasiya etmek ucun onlarin inzibati imkanlari ve ya texniki bilikleri yoxdur Inkisaf etmis olkelerin qebul etdiyi menim heyetimde deyil movqeyi Keniya prezidenti Daniel Arap Moi terefinden ireli surulen zibil imperializmi nin yaranmasina sebeb olmusdur Simali AmerikaredakteCester Pensilvaniyaredakte Cester Pennsilvaniya rengli yoxsul icmalarda ekoloji tehlukelerin qeyri mutenasib paylanmasini formalasdiran sosial siyasi ve iqtisadi quvvelere istinad edir 16 Cesterin Delaver dairesinde Cester istisna olmaqla 91 ag olan 500 000 erazide yerlesir Bununla bele Cester 65 afroamerikalidir ve Delaver qrafliginda en yuksek azliq ehalisi ve yoxsulluq seviyyesine malik olan seherdir ve qeyri mutenasib miqdarda ekoloji risk ve tehlukelerin alicisidir 17 Cesterde tullantilarin idare edilmesi uzre bes esas obyekt o cumleden yandirma zavodu tibbi tullantilarin yandirilmasi ve tullantilarin temizlenmesi zavodu var 18 Cesterdeki bu tullantilarin umumi gucu ilde 2 milyon ton Delaver dairesinin qalan hissesinin ise ilde cemi 1400 ton tutumu var 19 Cesterin tullantilarin utilizasiyasi yerlerinden biri butun statdan ve etraf statlardan gelen butun meiset tullantilarini yandiran Westinghouse Yandirma Zavodudur Bu coxsayli tekrar emal zavodlari Cester vetendaslari ucun cox ciddi saglamliq riskleri yaradir cunki erazide xerceng nisbeti Pensilvaniyanin her yerinden 2 5 defe yuksekdir 20 Olum nisbeti Delaverin qalan hissesinden 40 yuksekdir Luiziana kimya dehliziredakte Kicik afroamerika Diamond icmasi yaxinliqdaki neft emali zavodundan illerle zeherli emissiyalardan sonra qaz sirketi Shelle qarsi mehkeme iddiasi qaldirdi 21 Shell sakinlere mexsus olan evleri almagi teklif edir lakin emlakin deyeri o qeder asagi ggosterilir ki sakinler satisdan elde olunan gelirle yeni ev ala bilmezdiler Nehayet etiraz aksiyalari kecirdikden ve meseleni ictimailesdirdikden sonra sirket sakinlerin kocurulmesine raziliq verir AvroparedakteZeherli tullantilarin Qlobal Cenub olkelerine ixraci beynelxalq seviyyede bas veren ekoloji irqciliyin bir formasidir Iddia edilen bir isde Fransanin teyyaredasiyan gemisi Klemensonun terkibindeki zeherli maddelerin deqiq senedlerinin olmamasi sebebinden Hindistanin gemi utelizasiya zavodu olan Alanqaya daxil olmasi qadagan edilib Fransa Prezidenti Jak Sirak nehayet terkibinde asbest ve Poliklorlu bifeniller kimi tonlarla tehlukeli material olan dasiyiciya Fransaya qayitmagi emr etmisdir 22 Boyuk Britaniyada ekoloji irqcilik yaxud da iqlim irqciliyi 2015 ci ilde Wrethed of the Earth 23 muraciet mektubu ve 2016 ci ilde Black Lives Matter 24 kimi coxsayli hereketlerle tukendirilmisdir Hollandiyada 2017 ci ilde Amsterdam ve Rotterdam limanindan Afrikaya cirkli dizel yanacaginin dasinmasi ile bagli irqcilik eleyhine kampaniya basladilib Dizelin terkibinde Avropa qanunvericiliyinin icaze verdiyinden 100 defe cox kukurd var idi O heyatin daha az qorundugu ve cirklenmenin daha az tenzimlendiyi Afrika olkelerine gonderilib AsiyaredakteQuyyuy Cinredakte 1990 ci illerin ortalarindan texminen 2001 ci ile qeder ABS nin qerbinde tekrar emal ucun toplanan elektronikanin 50 80 faizi xarice ilk novbede Cin ve Cenub Serqi Asiyaya sokulmek ucun ixrac edildiyi texmin edilir 82 83 Qirintilarin bu sekilde tekrar emali kifayet qeder serfelidir ve boyuk emek serfi gorulen isin ucuzlugu ve ekoloji qanunlarin zeif olmasi sebebinden ustunluk teskil edir 25 Quyyuyda cay sahillerinin yaxinliginda atilmis komputer komponentlerinin yiginlari ve yerli su techizatini cirklendiren kadmium mis qurgusun biokimyevi lovhe kimi birlesmeleri olan en boyuk elektron tullantilarin tekrar emali sahelerinden biridir 26 Bazel Fealiyyet Sebekesi terefinden 2001 ci ilde Lianszyan cayindan goturulmus su numunelerinde UST nin tehlukesizlik standartlarindan 190 defe yuksek qurgusun var idi Cirklenmis icmeli suya baxmayaraq icmeli suyun baha olmasi sebebinden sakinler cirklenmis sudan istifade etmeye davam edirler Son melumatlara gore Cinin Quyyuy seherindeki elektron tullanti merkezindeki usaqlarin texminen 80 faizi qurgusun zeherlenmesinden eziyyet cekir 27 Elektron tullantilarin atildigi yer kimi istifade edilmezden evvel Quyyuy ehalisinin coxu kend teserrufatindan dolanisigini temin eden kendlilerden ibaret idi 88 Lakin metal qirintilari senayesinde daha gelirli bir is ucun kend teserrufati terk edilmisdir Qerb metbuatina Cin universitetlerinden ve qeyri hokumet teskilatlarindan olan tedqiqatcilarin fikrince bu iscilerin kendlerindeki serait o qeder pisdir ki hetta Quyyuydaki ibtidai elektron qirinti senayesi yaxsilasdirilmis gelirler teklif edir Cenubi AmerikaredakteEkvadorredakte Etraf muhitin muhafizesi qanunlarinin olmamasi sebebinden Ekvador kimi inkisaf etmekde olan olkeler etraf muhitin cirklenmesine meruz qalir bezen saglamliq problemlerine kend teserrufatinin itirilmesine ve yoxsulluga sebeb olur 1993 cu ilde asagidaki yerli xalqlarin daxil oldugu 30 000 ekvadorlu Kofan Sion Vaorani ve Kecua Lleqo Aqrio yataginda neft hasilati fealiyyeti neticesinde etraf muhite deymis ziyana gore Texas Neft Sirketini mehkemeye verir Neft yataqlarina nezareti Ekvador neft sirketine vermekle Texaco oz tehlukeli tullantilarini lazimi qaydada utilizasiya etmemis ekosisteme boyuk ziyan vurmus ve icmalara zerer vermisdir 28 AfrikaredakteNiger deltasi Nigeriyaredakte Nigeriyada Niger deltasi yaxinliginda neft dagilmalari zeherli tullantilarin yandirilmasi ve seher havasinin cirklenmesi daha cox inkisaf etmis erazilerde problemlerdir 1990 ci illerin evvellerinde Nigeriya adambasina dusen 0 84 metrik ton seviyyesi ile 96 500 kiloton teskil eden dunyada en yuksek karbon qazi emissiyasina malik 50 olke arasinda idi 2008 ci ilde BMT Nigeriyanin karbon qazi emissiyasinin 95 194 kiloton oldugunu bildirir 29 Neftle zengin Nigeriya deltasi bolgesinin yerlisi olan Oqoni xalqina destek ucun coxsayli veb sehifeler qurulmusdur Saytlar Shell Oil in qazmasinin felaketli ekoloji ve iqtisadi neticelerine etiraz etmek Shell Oil u boykot etmeye cagirmaq Nigeriya hokumeti ve Shell terefinden insan haqlari pozuntularini pislemek ucun istifade edilmisdir 1995 ci ilin noyabrinda Nigeriya hokumeti terefinden Oqoni xalqinin sag qalmasi ucun qeyri zorakiliq herekati qurucu uzvu olan Ken Saro Viva da daxil olmaqla doqquz Oqoni fealinin edam edilmesinden sonra internetden beynelxalq muraciet formalasdirmaq ucun istifade suretle artir 30 Ekoloji irqcilikle mubarizeredakteEkoloji irqciliyin yayilmasini avropalilarin gelisinden ve yerli amerikalilarin miqrasiyasindan texminen 500 il evvel izlemek olar Bununla bele Etraf Muhitin Muhafizesi Herekati ve Mulki Huquqlar Herekati ile bu nov irqciliyi eyni vaxtda kok salaraq nisbeten yeni gorunur Vetendas huquqlari herekati siyasi fealiyyetle bagli narahatliqlari guclendirmekle ve artirmaqla insanlari seferber etmekde oz tesirini gostermisdir Herekat mulki ve ekoloji huquqlari birlesdirir Buna baxmayaraq Sierra Club kimi etraf muhit teskilatlari ehtimal ki sosial problemin hellinde texniki desteyi riske atmaq istemediklerine gore Uorren dairesi isi kimi islerden uzaqlasmislarEileen Maura McGurty From NIMBY to Civil Rights The Origins of the Environmental Justice Movement Environmental History nbsp journal 1997 Vol 2 no 3 P 301 323 doi 10 2307 3985352 Feallar daha edaletli ve vetendasa esaslanan edalet anlayislarina cagiriblar 31 32 Etraf Muhit uzre Edalet Herekati ve Iqlim Edalet Herekati marginallasmis ehalinin iqlim deyisikliyine ve cirklenmeye qarsi qeyri mutenasib sekilde hessas olmamasi ucun maariflendirme ve deyisiklik etmekle ekoloji irqcilikle mubarize aparmaq meqsedi dasiyir ABS da deyisiklikler federal seviyyede edilmeli ve qanunlar qebul edildikden sonra quvveye minmelidir Bunun ucun tekce dovlet ve yerli qurumlarin deyil yerli teskilatlarin da istiraki lazimdir 33 Birlesmis Milletler Teskilatinin Etraf Muhit ve Inkisaf Konfransina gore mumkun hell yollarindan biri ehtiyat prinsipidir ki ciddi ve ya geri donmez zerer tehlukesi olduqda tam elmi eminliyin olmamasi xercleri gecikdirmek ucun sebeb kimi istifade edilmemelidir 34 Bu prinsipe uygun olaraq potensial tehlukeli hereketin tesebbuskari bu hereketin tehlukesizliyini numayis etdirmeye borcludur Ekoloji edalet feallari hemcinin umumi yuku azalda bilecek tullantilari azaltmagin vacibliyini vurgulayirlar Etnik ve ya irqi azliq icmalari hemreyliye desteye ve kutlevi fealliq ucun lazim olan sosial kapitalin konsentrasiyasina tohfe vere biler Icmalarinda etraf muhitin cirklenmesi tehlukesine meruz qalmaqdan yorulan vetendaslar mutesekkil etirazlar mehkeme aksiyalari yurusler vetendas itaetsizliyi ve diger hereketlerle hakimiyyet orqanlarina qarsi cixirlar 35 Irqi azliqlar cox vaxt siyasetden ve sehersalma planindan kenarlasdirilir meselen deniz seviyyesinin qalxmasi ucun uygunlasma plani ona gore de gelecekde bu xaric edilmis qruplara tesir ede bilecek siyasetler hazirlanarken problemin muxtelif aspektleri nezere alinmir 36 Umumilikde Afrika Amerika icmalarinin siyasi istiraki saglamliq ve olum risklerinin azalmasi ile elaqelendirilir Boyuk sirketlerle islemek ucun diger strategiyalara ictimai dinlemeler dovlet ve yerli terefdarlarin secilmesi sirket numayendeleri ile gorusler ve ictimaiyyetin melumatliligini ve hesabatliligini artirmaq ucun diger seyler daxildir 37 Bu qlobal problemi hell ederken feallar maariflendirmek ve herekete kecmek ucun muxtelif sosial mediaya muraciet edirler Irqi ve ekoloji tarazligin qovusdugu sektorlararasi kutlevi herekatlar arasinda seferberlik ve kommunikasiya effektiv oldugunu subut edir Hereket diger platformalar arasinda Twitter Facebook Instagram ve Snapchat in komeyi ile suret qazanir Hereketi Keystone XL boru kemerine qarsi cixan ve etiraza gore hebs olunmaq da daxil olmaqla oz tecrubelerini bolusen Shailene Woodley kimi meshurlar da destekleyir Sosial sebekeler sosial edalet problemlerinden tekce internetde deyil hem de dunyanin her yerinden olan feallar arasinda real heyatda danismagi asanlasdirib 38 Siyaset ve beynelxalq muqavilelerredakteTehlukeli tullantilarin ucuncu dunya olkelerine ixraci da artan problemdir 1989 1994 cu iller arasinda Iqtisadi Emekdasliq ve Inkisaf Teskilati olkelerinden IEIT a daxil olmayan olkelere texminen 2611 metrik ton tehlukeli tullanti ixrac edilmisdir Tehlukeli tullantilarin serhedlerine artan ixracina cavab olaraq iki beynelxalq muqavile qebul edilmisdir Afrika Birliyi Teskilati 1989 cu ilin martinda qebul edilmis Bazel konvensiyasinda tehlukeli tullantilarin transserhed dasinmasina tam qadaga qoyulmamasindan narahatdir Onlarin narahatligina cavab olaraq 30 yanvar 1991 ci ilde Etraf Muhit ve Davamli Inkisaf uzre Pan Afrika Konfransi butun tehlukeli tullantilarin Afrikaya daxil olmasini qadagan eden ve onlarin qitede hereketini mehdudlasdiran Bamako Konvensiyasini qebul edir 39 1988 ci ilde Afrika Birliyi Teskilati zeherli tullantilarin atilmasini Afrika ve Afrika xalqina qarsi cinayet eden qetname imzalayir 40 Qisa muddetden sonra Qerbi Afrika Dovletlerinin Iqtisadi Birliyi zeherli tullantilari atarken tutulanlar ucun omurluk hebs kimi cezalari nezerde tutan qetname qebul edir 121 Qloballasma ve milletlerarasi muqavilelerin sayinin artmasi seraitinde ekoloji irqcilik hallari ucun imkanlar acilir Meselen 1994 cu ilde Simali Amerika Azad Ticaret Muqavilesi Amerika fabriklerini Meksikaya celb edir burada zeherli tullantilar Colonia Chilpancingo icmasinda qalir ve feallar Meksika hokumetini tullantilari temizlemeye cagirana qeder temizlenmemisler ABS da ekoloji edalet herekati mehkeme islerinde ekoloji irqcilikle mubarize aparmaq ucun 1964 cu il Mulki Huquqlar Aktindan istifade edir Meselen Mulki Huquqlar Akti 1994 cu ilde Los Anceles qrafliginin yoxsul sakinlerine xidmet gostermeyen Los Anceles County Metropolitan Transit Authority ye qarsi mehkeme iddiasinda istifade edilmisdir Kanadada Yeni Sotlandiya Qanunvericilik Aktinda 111 sayli Bill in qebulu ile ekoloji irqcilikle irelileyis elde edilmisdir Los Anceles ve Lonq Bic limanlari etrafindaki havanin olumcul dizel yanacagi cirklenmesine cavab olaraq 2006 ci ilde San Pedro Korfez Limanlarinin Temiz Hava Fealiyyet Plani qebul edilmisdir 41 Limanlarin yaratdigi cirklenmeni azaltmaq ucun fealiyyet plani yaradilmisdir xususile teklif quvveye mindikden sonra cirklenmenin 45 azaldilmasini teleb eedilir 123 Planin meqsedinin basqa bir seviyyesi yuk masinlarinin etraf muhite menfi tesirini orijinal Temiz Yuk Masinlari Proqrami planlari vasitesile azaltmaq idi bu planlar liman kenarinda yuklerin istifadesinin azaldilmasini ve bunun evezine demir yolu kimi daha temiz secimleri teleb edirdi Istinadlarredakte Robert D Bullard Environmental Justice in the 21st Century Race Still Matters angl Phylon nbsp journal 2001 Vol 49 no 3 4 P 151 171 doi 10 2307 3132626 U S Government Accountability Office Siting of Hazardous Waste Landfills and Their Correlation With Racial and Economic Status of Surrounding Communities nbsp journal 1983 14 June no RCED 83 168 Dean Hardy Racial coastal formation The environmental injustice of colorblind adaptation planning for sea level rise angl Geoforum nbsp journal 2017 Vol 87 P 62 72 doi 10 1016 j geoforum 2017 10 005 Rozelia Park An Examination of International Environmental Racism Through the Lens of Transboundary Movement of Hazardous Wastes Indiana Journal of Global Legal Studies nbsp journal 1998 Vol 5 Paul Mohai Environmental Justice angl Annual Review of Environment and Resources nbsp journal 2009 Vol 34 P 405 430 doi 10 1146 annurev environ 082508 094348 David H Chae Area racism and birth outcomes among Blacks in the United States angl Social Science amp Medicine nbsp journal 2018 Vol 199 P 49 55 doi 10 1016 j socscimed 2017 04 019 PMID 28454665 Alejandro Perez Evolution of the environmental justice movement activism formalization and differentiation angl Environmental Research Letters angl rus nbsp journal 2015 October vol 10 no 10 P 105002 doi 10 1088 1748 9326 10 10 105002 Perlita R Dicochea Discourses of Race amp Racism within Environmental Justice Studies An Eco Racial Intervention angl Ethnicity and Race in a Changing World nbsp journal 2012 Vol 3 no 2 P 18 29 Soedinennye Shtaty Ameriki Gruppa ekologicheskoj spravedlivosti Nacionalnaya konferenciya gosudarstvennyh zakonodatelnyh organov Ekologicheskaya spravedlivost vopros perspektivy 1995 Environmentalism s Racist History The New Yorker ingilis 2018 09 13 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2018 10 19 Federal actions to address environmental justice in minority populations and low income populations Executive Order 12898 Environmental Justice and Federalism nbsp journal P 159 165 doi 10 4337 9781781001400 00015 National Archives and Records Administration Website The SHAFR Guide Online 2023 07 08 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2019 03 14 Evan Lehmann As Trump nears decision on Paris climate deal onlookers react Science nbsp journal 2017 31 May ISSN 0036 8075 doi 10 1126 science aan6913 Grossman Elizabet High Tech Trash cifrovye ustrojstva skrytye toksichnye veshestva i zdorove cheloveka Washington Island Press 2006 185 Eloi Laurent Issues in environmental justice within the European Union angl Ecological Economics nbsp journal 2011 15 September vol 70 no 11 P 1846 1853 ISSN 0921 8009 doi 10 1016 j ecolecon 2011 06 025 Koul Lyuk i Foster Shejla 2001 S nulya ekologicheskij rasizm i dvizhenie za povyshenie ekologicheskoj spravedlivosti Nyu Jork izdatelstvo Nyu Jorkskogo universiteta Watson Traci Justices to hear environmental racism case 1998 06 09 The Case for Environmental Justice in Chester Pennsylvania PDF Movement Technology Institute 2018 05 16 tarixinde arxivlesdirilib PDF Istifade tarixi 2019 04 30 Nussbaum Paul On the bus for eco tour of Chester The aim see if the city has suffered from environmental racism then advise the EPA 1998 07 28 Moran Robert Students cry foul on waste plants Chester city has a disproportionate number they said They blamed environmental racism 1996 04 23 Craig E Colten Diamond A Struggle for Environmental Justice in Louisiana s Chemical Corridor review Southeastern Geographer nbsp journal 2006 5 October vol 46 no 2 P 330 331 ISSN 1549 6929 doi 10 1353 sgo 2006 0020 Ahmed Zubair Stay out India tells toxic ship BBC News 2006 01 06 2018 09 24 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2012 11 06 Open Letter from the Wretched of the Earth bloc to the organisers of the People s Climate March of Justice and Jobs Reclaim the Power reclaimthepower org uk 2019 03 06 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2019 03 04 Black Lives Matter Activists Shut Down London City Airport Time ingilis 2018 01 15 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2019 03 04 Xia Huo Elevated Blood Lead Levels of Children in Guiyu an Electronic Waste Recycling Town in China Environmental Health Perspectives angl rus nbsp journal 2007 Vol 115 no 7 P 1113 1117 ISSN 0091 6765 doi 10 1289 ehp 9697 PMID 17637931 Jingchu Shi Health risks of polycyclic aromatic hydrocarbons via fish consumption in Haimen bay China downstream of an e waste recycling site Guiyu angl Environmental Research nbsp journal 2016 Vol 147 P 223 240 Garber Kent Technology s Morning After US News amp World Report 2007 12 20 2009 02 06 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2012 11 06 apostrophe markup Copland Liesl Kamen Jon Berlinger Joe 2009 Crude The Real Price of Oil United States Entendre Films Red Envelope Entertainment Gall Timothy Derek Gleason Worldmark Encyclopedia of the Nations angl Detroit Gale Cengage Learning 2012 P 545 Spitulnik Debra Small Media Against Big Oil Nigeria angl Thousand Oaks SAGE Publications Inc 2011 P 459 Checker Melissa 2005 Polluted Promises Environmental Racism and the Search for Justice in a Southern Town New York New York University Press pp 122 123 Checker Melissa Withered Memories Naming and Fighting Environmental Racism in Georgia In New Landscapes of Inequality Neoliberalism and the Erosion of Democracy in America eds Jane L Collins Micaela di Leonardo and Brett Williams Santa Fe NM School for Advanced Research Press Lee Jan Understanding Environmental Justice Policies Triple Pundit 2013 06 06 2018 11 13 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2018 11 12 UNCED 5 16 June 1972 Rio Declaration on Environment and Development United Nations Environment Programme Arxivlesdirilib 4 sentyabr 2009 at the Wayback Machine Weintraub I 1994 Fighting Environmental Racism A Selected Annotated Bibliography Arxivlesdirilib 2017 08 15 at the Wayback Machine Electronic Green Journal Issue 1 Gilbert C Gee Environmental Health Disparities A Framework Integrating Psychosocial and Environmental Concepts Environmental Health Perspectives nbsp journal 2004 Vol 112 no 17 P 1645 1653 doi 10 1289 ehp 7074 PMID 15579407 Bullard Robert D 1990 Dumping in Dixie Race Class and Environmental Equity Boulder CO Westview Press p 165 Heather E Hodges A pipeline of tweets environmental movements use of Twitter in response to the Keystone XL pipeline Environmental Politics nbsp journal 2015 1 November vol 25 no 2 P 223 247 ISSN 0964 4016 doi 10 1080 09644016 2015 1105177 Bullard Robert Confronting Environmental Racism in the Twenty First Century Global Dialogue 2012 04 26 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2011 11 19 The transboundary shipments of hazardous wastes Routledge Istifade tarixi 2019 03 14 Juan De Lara 2018 This Port Is Killing People Arxivlesdirilib 2021 04 25 at the Wayback Machine Sustainability without Justice in the Neo Keynesian Green City Annals of the American Association of Geographers 108 2 538 548 DOI 10 1080 24694452 2017 1393328 Menbe https az wikipedia org w index php title Ekoloji irqcilik amp oldid 8059225