Moldovanın Dnestr çayı sahili boyu yerləşən beş rayonunda separatçılıq hərəkatı ötən əsrin 80-ci illərinin sonlarında başlayıb. Həmin hərəkatın alovlanmasında qığılcım rolunu Moldova parlamentinin 1989-cu ildə moldovan dilini dövlət dili elan etməsi, kiril əlifbasının latın əlifbası ilə əvəz olunması barədə qərarı oynayıb. Dnestryanı rayonların benderlərdən və ruslardan ibarət əhalisi bunu Moldova millətçilərinin digər millətləri əzmək cəhdi kimi qəbul edərək separatçılıq hərəkatını alovlandırıb. 1990-cı il sentyabrın 2-də həmin rayonlar SSRİ-nin tərkibində “Dnestryanı Moldova Respublikası” yaratdıqlarını elan ediblər.
1990-cı ilin dekabrında isə referendum keçirilərək, “DMR” “müstəqil dövlət” elan olunub. Rəsmi nəticələrə görə, seçki hüququ olan əhalinin 97,7%-i “müstəqilliyin” lehinə səs verib. Moldova bu qərarı tanımayıb, münaqişə dərinləşib və 1992-ci ildə hərbi fazaya keçib. Həmin il bir neçə ay davam edən silahlı münaqişə iyul ayında Moldovanın Dnestr çayının sol sahillərinə nəzarəti itirməsi ilə yekunlaşıb. Bu münaqişədə separatçılara bölgədəki rus qoşunları fəal dəstək verib. Dnestryanı bölgədə dislokasiya olunmuş 14-cü ordu general Lebedin rəhbərliyi ilə Moldova qüvvələrini sıxışdırıb. Rusiya öz sülhməramlı qüvvələrini Dnestryanı bölgəyə yeridərək tərəflər arasında atəşkəsi təmin edib. İyulun 22-də Rusiyanın vasitəçiliyi ilə Tiraspolla Kişinyov arasında atəşkəs sazişi imzalanıb. Atəşkəs sənədinə əsasən, təhlükəsizlik zonası yaradılıb. Sülhyaratma əməliyyatlarına birgə sülhyaratma qüvvələri cəlb olunub. Qüvvələr nisbəti isə belə müəyyənləşdirilib: Moldovadan 300, Dnestryanıdan 300, Rusiyadan isə 500 hərbçi. O vaxtdan problemin həlli istiqamətində danışıqlar başlayıb. Danışıqlar prosesi əvvəlcə tərəflərin öz arasında aparılsa da, sonradan format genişlənib və “5+2" formatına (Moldova, Dnestryanı bölgə, ATƏT, Rusiya və Ukrayna, həmçinin ABŞ və Avropa İttifaqından müşahidəçilər) keçib.
Tərəflərin hərbi gücü
17 mart 1992-ci ildə Moldova yeni yaradılmış Daxili İşlər Nazirliyi üçün qoşun toplamağa başladı. 1992-ci ilin iyul ayında Moldovadakı aktiv hərbi qüvvələrin sayı, polis qüvvələri, ehtiyat qüvvələr və könüllülər də daxil olmaqla 25,000-35,000 arasında idi. Könüllülər arasında münaqişə zonasına yaxın ərazilərdə yaşayanlar üstünlük təşkil edirdi.
Müstəqillik əldə edildikdən sonra Moldova ərazisində yerləşən Sovet qoşunlarından əldə edilən silah və texnikadan əlavə olaraq, Moldova hökuməti Rumıniyadan da silah əldə etdi. Münaqişə dövründə Rumıniya tərəfindən Moldovaya hərbi məsləhətçilər və könüllülər də göndərildi.
Eyni zamanda, Moldova ərazisində şəxsi heyətinin sayı 14,000 nəfər olan 14-cü Sovet Ordusu da fəaliyyət göstərirdi. Bu qüvvələr Dnestryanı hökumətinə tabe olan 9,000 nəfər milisə təlim keçirilməsində və onların silahla təchiz olunmasında böyük köməklik göstərdilər. Müharibə başladıqda Rusiyanın fərqli yerlərindən könüllülər və kazak dəstələri separatçılar tərəfdə döyüşmək üçün buraya gəldilər.
Dnestryanıda yerləşən 14-cü Sovet Ordu hissələri də separatçılarla birlikdə Moldova qüvvələrinə qarşı mübarizə aparırdı.
1991-ci ilin dekabrında separatçıların silah-sursat əldə etməsinə kömək edən general-leytenant Yakovlev Ukrayna ərazisində Moldova hökumət qüvvələri tərəfindən həbs olundu. Həbs olunan general Yakovlev 14-cü Sovet ordusunun komandiri olmaqla yanaşı, həmçinin Dnestryanıda "Milli Müdafiə və Təhlükəsizlik Departamenti"nin rəhbəri sayılırdı. Sonradan, Rusiya rəhbərliyinin araya girməsi ilə general Yakovlev Moldova hökumətinə tabe olan, lakin separatçılar tərəfindən həbs olunmuş 26 nəfər polislə dəyişdirildi və azad edildi.
. Army.gov.md. 2011-09-04 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 10 avqust 2017.
Borderland Europe: Transforming Transnistria? 2007-03-25 at the Wayback Machine Centre for European Political Studies, oktyabr 2001.
Analysis of the Transnistrian Conflict "Human Rights and Russian Military Involvement in the "Near Abroad"" Human Rights Watch December. 1993
Xarici keçidlər
VikianbardaDnestryanı müharibəsi ilə əlaqəli mediafayllar var.
Armed conflict in and around the city of Bendery 2014-04-24 at the Wayback Machine
Avqust 07, 2021
dnestryanı, müharibəsi, moldovanın, dnestr, çayı, sahili, boyu, yerləşən, beş, rayonunda, separatçılıq, hərəkatı, ötən, əsrin, illərinin, sonlarında, başlayıb, həmin, hərəkatın, alovlanmasında, qığılcım, rolunu, moldova, parlamentinin, 1989, ildə, moldovan, di. Moldovanin Dnestr cayi sahili boyu yerlesen bes rayonunda separatciliq herekati oten esrin 80 ci illerinin sonlarinda baslayib Hemin herekatin alovlanmasinda qigilcim rolunu Moldova parlamentinin 1989 cu ilde moldovan dilini dovlet dili elan etmesi kiril elifbasinin latin elifbasi ile evez olunmasi barede qerari oynayib Dnestryani rayonlarin benderlerden ve ruslardan ibaret ehalisi bunu Moldova milletcilerinin diger milletleri ezmek cehdi kimi qebul ederek separatciliq herekatini alovlandirib 1990 ci il sentyabrin 2 de hemin rayonlar SSRI nin terkibinde Dnestryani Moldova Respublikasi yaratdiqlarini elan edibler Dnestryani muharibesiTarix 2 mart 21 iyul 1992 ci ilYeri DnestryaniNeticesi Dnestryani de fakto musteqil respublika elan olundu lakin de yure olaraq Moldovanin terkib hissesi kimi taninir Munaqise terefleriDnestryani RusiyaRus ve ukraynali konulluler MoldovaRuminiyali konullulerKomandan lar Iqor Smirnov Aleksandr Lebed Mircea SnequrTereflerin quvvesi14 000 nizami ordu9 000 milis5 000 konullu 25 000 35 000Olenler ve yaralananlar364 913 olu624 yarali 1 279 324 olu1 180 yarali 2 Umumi itkiler316 637 olu Vikianbarda elaqeli mediafayllar1990 ci ilin dekabrinda ise referendum kecirilerek DMR musteqil dovlet elan olunub Resmi neticelere gore secki huququ olan ehalinin 97 7 i musteqilliyin lehine ses verib Moldova bu qerari tanimayib munaqise derinlesib ve 1992 ci ilde herbi fazaya kecib Hemin il bir nece ay davam eden silahli munaqise iyul ayinda Moldovanin Dnestr cayinin sol sahillerine nezareti itirmesi ile yekunlasib Bu munaqisede separatcilara bolgedeki rus qosunlari feal destek verib Dnestryani bolgede dislokasiya olunmus 14 cu ordu general Lebedin rehberliyi ile Moldova quvvelerini sixisdirib Rusiya oz sulhmeramli quvvelerini Dnestryani bolgeye yeriderek terefler arasinda ateskesi temin edib Iyulun 22 de Rusiyanin vasiteciliyi ile Tiraspolla Kisinyov arasinda ateskes sazisi imzalanib Ateskes senedine esasen tehlukesizlik zonasi yaradilib Sulhyaratma emeliyyatlarina birge sulhyaratma quvveleri celb olunub Quvveler nisbeti ise bele mueyyenlesdirilib Moldovadan 300 Dnestryanidan 300 Rusiyadan ise 500 herbci O vaxtdan problemin helli istiqametinde danisiqlar baslayib Danisiqlar prosesi evvelce tereflerin oz arasinda aparilsa da sonradan format genislenib ve 5 2 formatina Moldova Dnestryani bolge ATET Rusiya ve Ukrayna hemcinin ABS ve Avropa Ittifaqindan musahideciler kecib 3 Mundericat 1 Tereflerin herbi gucu 2 Hemcinin bax 3 Istinadlar 4 Xarici kecidlerTereflerin herbi gucu Redakte17 mart 1992 ci ilde Moldova yeni yaradilmis Daxili Isler Nazirliyi ucun qosun toplamaga basladi 4 1992 ci ilin iyul ayinda Moldovadaki aktiv herbi quvvelerin sayi polis quvveleri ehtiyat quvveler ve konulluler de daxil olmaqla 25 000 35 000 arasinda idi Konulluler arasinda munaqise zonasina yaxin erazilerde yasayanlar ustunluk teskil edirdi Musteqillik elde edildikden sonra Moldova erazisinde yerlesen Sovet qosunlarindan elde edilen silah ve texnikadan elave olaraq Moldova hokumeti Ruminiyadan da silah elde etdi Munaqise dovrunde Ruminiya terefinden Moldovaya herbi meslehetciler ve konulluler de gonderildi Eyni zamanda Moldova erazisinde sexsi heyetinin sayi 14 000 nefer olan 14 cu Sovet Ordusu da fealiyyet gosterirdi Bu quvveler Dnestryani hokumetine tabe olan 9 000 nefer milise telim kecirilmesinde ve onlarin silahla techiz olunmasinda boyuk komeklik gosterdiler Muharibe basladiqda Rusiyanin ferqli yerlerinden konulluler ve kazak desteleri separatcilar terefde doyusmek ucun buraya geldiler Dnestryanida yerlesen 14 cu Sovet Ordu hisseleri de separatcilarla birlikde Moldova quvvelerine qarsi mubarize aparirdi 5 6 1991 ci ilin dekabrinda separatcilarin silah sursat elde etmesine komek eden general leytenant Yakovlev Ukrayna erazisinde Moldova hokumet quvveleri terefinden hebs olundu Hebs olunan general Yakovlev 14 cu Sovet ordusunun komandiri olmaqla yanasi hemcinin Dnestryanida Milli Mudafie ve Tehlukesizlik Departamenti nin rehberi sayilirdi Sonradan Rusiya rehberliyinin araya girmesi ile general Yakovlev Moldova hokumetine tabe olan lakin separatcilar terefinden hebs olunmus 26 nefer polisle deyisdirildi ve azad edildi Hemcinin bax RedakteSSRI Moldova DnestryaniIstinadlar Redakte Dnestrovskaya Pravda no 84 85 page 2 November 24 2001 Monumentul eroilor căzuți in războiul transnistrean Monument md 29 avqust 1998 2011 09 23 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 10 avqust 2017 http musavat com news kivdf layiheleri kreml dnestryani bolgeni moldovanin terkibine qaytarir 128856 html Istoria creării Armatei Naționale Moldova Army gov md 2011 09 04 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 10 avqust 2017 Borderland Europe Transforming Transnistria Arxivlesdirilib 2007 03 25 at the Wayback Machine Centre for European Political Studies oktyabr 2001 Analysis of the Transnistrian Conflict Human Rights and Russian Military Involvement in the Near Abroad Human Rights Watch December 1993Xarici kecidler Redakte Vikianbarda Dnestryani muharibesi ile elaqeli mediafayllar var Armed conflict in and around the city of Bendery Arxivlesdirilib 2014 04 24 at the Wayback MachineMenbe https az wikipedia org w index php title Dnestryani muharibesi amp oldid 6059533, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
