Damgalar — türk və monqol tarixi baxımından son dərəcə önəmli bəlgələrdir.
Türk damğaları
Bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyaya kömək edə bilərsiniz. Əgər mümkündürsə, daha dəqiq bir şablondan istifadə edin. Bu məqalə sonuncu dəfə 48 gün əvvəl TexnoBot tərəfindən redaktə olunub. (Yenilə)
Tarixi
Damgalar hələ türklərdə yazının olmadığı zamanlarda meydana gəlib. O gündən bu günə qədər türk qrupları tərəfındən bir simvol olaraq işlədilib.Ayrıca bu damgaların bəziləri türklərin ilk əlifbası olan Runik əlifbanın bəzi hərflərini meydana gətirib. Türk adının yazılı olduğu günümüzdəki ən qədim bəlgə olan orxon abidələri də Runik əlifbayla yazılıb. Qədim türklərin xalı, kilim, məzar daşı kimi əsərlərdə vurduqları damgalar, bəzən hərf, bəzən simvol, bəzən ornament, bəzən də bir sirr olaraq bizə gəlib çatıb.
Damğa qədim türk dilində "tamka", qumuq dilində "tamğa", tatarca "tamqa" Azərbaycan türkcəsində "damğa" , monqolca "tamaqa", rus dilində isə "tamqa" şəklində keçir.
Elmə məlum olan ən qədim damğaların təqribən 5000 il yaşı vardır. Qədim ornamentlərin ilk nümunələrinə Poleolit dövrünə aid qayaüstü təsvirlərdə, arxeoloji tədqiqatlar zamanı aşkar olunan saxsı qab, daş və sümük bəzək əşyaları və s. üzərində rast gəlinir. Neolit dövrünün mədəniyyətlərində onlar yeni formalar, fərqli işlənmə texnikası və tətbiq sahələri ilə təkmilləşmiş, rəmzi mahiyyətini, ibtidai dini inanclarla bağlılıqlarını daha da möhkəmləndirmişlər.
Türk xalqlarında damğa işarələrinin təyinatı və funksiyaları kifayət qədər geniş olmuşdur. Onlara xalq, tayfa və ya nəsillərin dövlətçilik ənənələri, həyat tərzi, təsərrüfat fəaliyyəti, hərb sənəti, inancları ilə bağlı müxtəlif yerlərdə rast gəlmək mümkündür. Bunlara aşağıdakı misalları göstərə bilərik.
döyüş bayraqlarında və hökmdar sancaqlarının başlıqlarında;
zireh, dəbilqə və qalxanlarda, kəsici silahların tiyəsi üzərində;
yasaq ərazilərin və şəxsi sahələrin sərhədlərində;
xalça və xalça məmulatlarında, keçələrdə, ipək parçalarda;
baş geyimlərində (papaq və yağmurluqların/araqçınların) üst hissəsində,
gəlinlik geyimlərinin, uşaq paltarlarının, yapıncıların üzərində;
ev, alaçıq və çadırların divarlarında, qapı çatılarında;
məzar daşlarında;
dini inanc yerlərində;
nəzərlik xarakterli əşyalarda;
iri və xırda buynuzlu ev heyvanlarının, atların və dəvələrin bud, alın, qulaq
və quyruq hissələrində;
qoşqu vasitələrində (araba, qazalaq və s.);
anbar və tövlələrin giriş hissəsində və s.
Qədim türk kitabələrində xalqların, hökmdarların damğasından bəhs edilir. Uyğur xaqanı Moyon Çur xaqana aid kitabədə deyilir: "Ağ çadırımı taxtım ilə birlikdə çay kənarında qurub, Tanrıya dua edib, qurban kəsdim. Damğalarımı və yazımı daşa həkk etmələri üçün əmr verdim. Dovşan ilində (751) tatarları müqavilə bağlamağa dəvət etdim. Min, on min il qalacaq damğalarımı daş üzərində yazmaları üçün əmr verdim."
Bu damgaların bir özəlliyi də Amerika hindlilərinin Berinq boğazından keçərək Amerikaya köç edən ilk türklər və ya asyalılar olduqlarını müdafiə edən elm adamların qənaətinə görə ən önəmli sübut olaraq ortaya çıxarılır. Gerçəkdən də qızıldərililərin adət-ənənələri və işlətdikləri damgalar əski türk mədəniyyəti ilə önəmli ölçüdə çarpazlaşır, üst-üstə düşür. Simvollar xalqların mədəniyyətində çox önəmli olan nişanlardır. Xüsusilə türklər üçün simvollar, həm bir müstəqillik, həm də bir bəzək və sənət əşyası olmasının fövqündə duran mifoloji özəlliklərə sahibdir.
Türklərin yaradılış dəstanlarından olan "Oğuz xaqan dastanı"nda da türklərin 24 boydan meydana gəldiyi anladılır. Ayrıca 24 Oğuz boyunun damgaları ya olduğu kimi ya da qismən dəyişərək başqa türk xalqları tərəfindən işlədilib.
T. Gülensoy. Orhon'dan Anadolu'ya Türk Damgaları, İstanbul. 1989
↑ Araz Qurbanov. Damğalar, rəmzlər...mənimsəmələr
Əkbər Nəcəf. İnanc Yaddaşı
September 07, 2021
damğa, damgalar, türk, monqol, tarixi, baxımından, dərəcə, önəmli, bəlgələrdir, türk, damğaları, məqalə, qaralama, halındadır, məqaləni, redaktə, edərək, vikipediyaya, kömək, edə, bilərsiniz, əgər, mümkündürsə, daha, dəqiq, şablondan, istifadə, edin, məqalə, s. Damgalar turk ve monqol tarixi baximindan son derece onemli belgelerdir Turk damgalari Bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyaya komek ede bilersiniz Eger mumkundurse daha deqiq bir sablondan istifade edin Bu meqale sonuncu defe 48 gun evvel TexnoBot terefinden redakte olunub Yenile Mundericat 1 Tarixi 2 Muxtelif damgalar 3 Oguz damgalari 4 IstinadlarTarixi RedakteDamgalar hele turklerde yazinin olmadigi zamanlarda meydana gelib O gunden bu gune qeder turk qruplari terefinden bir simvol olaraq isledilib Ayrica bu damgalarin bezileri turklerin ilk elifbasi olan Runik elifbanin bezi herflerini meydana getirib Turk adinin yazili oldugu gunumuzdeki en qedim belge olan orxon abideleri de Runik elifbayla yazilib Qedim turklerin xali kilim mezar dasi kimi eserlerde vurduqlari damgalar bezen herf bezen simvol bezen ornament bezen de bir sirr olaraq bize gelib catib Damga qedim turk dilinde tamka qumuq dilinde tamga tatarca tamqa Azerbaycan turkcesinde damga monqolca tamaqa rus dilinde ise tamqa seklinde kecir 1 Elme melum olan en qedim damgalarin teqriben 5000 il yasi vardir Qedim ornamentlerin ilk numunelerine Poleolit dovrune aid qayaustu tesvirlerde arxeoloji tedqiqatlar zamani askar olunan saxsi qab das ve sumuk bezek esyalari ve s uzerinde rast gelinir Neolit dovrunun medeniyyetlerinde onlar yeni formalar ferqli islenme texnikasi ve tetbiq saheleri ile tekmillesmis remzi mahiyyetini ibtidai dini inanclarla bagliliqlarini daha da mohkemlendirmisler 2 Turk xalqlarinda damga isarelerinin teyinati ve funksiyalari kifayet qeder genis olmusdur Onlara xalq tayfa ve ya nesillerin dovletcilik eneneleri heyat terzi teserrufat fealiyyeti herb seneti inanclari ile bagli muxtelif yerlerde rast gelmek mumkundur Bunlara asagidaki misallari gostere bilerik doyus bayraqlarinda ve hokmdar sancaqlarinin basliqlarinda zireh debilqe ve qalxanlarda kesici silahlarin tiyesi uzerinde yasaq erazilerin ve sexsi sahelerin serhedlerinde xalca ve xalca memulatlarinda kecelerde ipek parcalarda bezek esyalarinda bedenin el qol bilek alin hisselerine vurulan doyme naxislarda tatu dulusculuq ve zergerlik memulatlarinda bas geyimlerinde papaq ve yagmurluqlarin araqcinlarin ust hissesinde gelinlik geyimlerinin usaq paltarlarinin yapincilarin uzerinde ev alaciq ve cadirlarin divarlarinda qapi catilarinda mezar daslarinda dini inanc yerlerinde nezerlik xarakterli esyalarda iri ve xirda buynuzlu ev heyvanlarinin atlarin ve develerin bud alin qulaq ve quyruq hisselerinde qosqu vasitelerinde araba qazalaq ve s anbar ve tovlelerin giris hissesinde ve s 2 Qedim turk kitabelerinde xalqlarin hokmdarlarin damgasindan behs edilir Uygur xaqani Moyon Cur xaqana aid kitabede deyilir Ag cadirimi taxtim ile birlikde cay kenarinda qurub Tanriya dua edib qurban kesdim Damgalarimi ve yazimi dasa hekk etmeleri ucun emr verdim Dovsan ilinde 751 tatarlari muqavile baglamaga devet etdim Min on min il qalacaq damgalarimi das uzerinde yazmalari ucun emr verdim 3 Bu damgalarin bir ozelliyi de Amerika hindlilerinin Berinq bogazindan kecerek Amerikaya koc eden ilk turkler ve ya asyalilar olduqlarini mudafie eden elm adamlarin qenaetine gore en onemli subut olaraq ortaya cixarilir Gercekden de qizilderililerin adet eneneleri ve isletdikleri damgalar eski turk medeniyyeti ile onemli olcude carpazlasir ust uste dusur Simvollar xalqlarin medeniyyetinde cox onemli olan nisanlardir Xususile turkler ucun simvollar hem bir musteqillik hem de bir bezek ve senet esyasi olmasinin fovqunde duran mifoloji ozelliklere sahibdir Muxtelif damgalar Redakte Geraylar sulalesi Vima Takto I KaniskaOguz damgalari RedakteTurklerin yaradilis destanlarindan olan Oguz xaqan dastani nda da turklerin 24 boydan meydana geldiyi anladilir Ayrica 24 Oguz boyunun damgalari ya oldugu kimi ya da qismen deyiserek basqa turk xalqlari terefinden isledilib Kinik Kayig Bayundur Iwa Yiwa Salgur Afsar Begtili Bugduz Bayat Yazgir Eymur Karaboluk Alkaboluk Igdir Uregir Yuregir TutirkaIstinadlar Redakte T Gulensoy Orhon dan Anadolu ya Turk Damgalari Istanbul 1989 1 2 Araz Qurbanov Damgalar remzler menimsemeler Ekber Necef Inanc YaddasiMenbe https az wikipedia org w index php title Damga amp oldid 6043473, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
