fbpx
Wikipedia

Corc Mid

Avqust 04, 2021

Corc Mid (ingiliscə - George Herbert Mead ) - Amerikan filosofu, sosioloq, psixoloq

Corc Mid
Corc Herbert Mid
Doğum tarixi
Doğum yeri Masaçusets
Vəfat tarixi (68 yaşında)
Vəfat yeri Çikaqo
Vətəndaşlığı
Təhsili
Fəaliyyəti filosof, sosioloq, psixoloq, universitet müəllimi[d]

Həyatı

Mid 1863-cü 27 fevral tarixində, Masaçusetsdə,Cənubi Hadley-də anadan olmuşdur. O, protestant, orta sinif ailəsində doğulmuşdur- atası Hiram Mead, anası Elizabeth Storrs (Billings) Mead və bacısı Alisdən ibarət ailəsi vardı. Atası keçmiş konservalist pastor idi, anası isə Oberlin Kollecinin ilahiyyat seminariyasında Müqəddəs Retorik və Pastoral İlahiyyat kafedrasında oxumuşdur. Elizabet Storrs Mead iki il Oberlin Kollecində oxudu və sonradan, 1890-cı ildən 1900-cü illərə qədər, Cənubi Hadley, Massaçusets ştatının Mount Holyoke Kollecinin başçısı olaraq çalışdı.

Corc Mid də həmin kollecdə ilk təhsilini almışdı. 1887-ci ilin payızında Mid Harvard Universitetinə daxil olmuşdu. Onun əsas maraqlandığı sahələr fəlsəfə və psixologiya idi. O, Josiah Roys birgə oxuduğu müddətdə, ondan çox təsirlənmişdi və düşüncələri formalaşmağa başlamışdı. Daha sonra Almaniyaya-Leypziqə gedən Mid burada Vilhelm Vuntdan "jest" konsepsiyasını öyrəndi. Bu konsepsiya onun sonrakı işlərinin mərkəzi oldu.

O, 1891-ci ildə Helen Kinqsburqla ailə həyatı qurdu. Təhsilinin hələ bitməməsibnə baxmayaraq Mid Miçiqan universitetində vəzifə ala bildi. O, həmçininn Çarls Kuliy və Con devey ilə tanış oldu. 1984-cü ildə o, Devey ilə birlikdə Çikaqo universitetində işləməyə başladı və ömrünün sonuna qədər burada qaldı. Deveyin təsiri onun təhsil nəzəriyyəsinə çevrildi. Ancaq onun düşüncəsi Deveydən fərqlənirdi. Onun nəzəriyyəsi cəmiyyətə psixoloji tərəfdən yanaşırdı.

Corc Mid və simvolik interaksionizm

Sosiologiyanın klassiki kimi, şübhəsiz,  haqlı olaraq indi də bu cür qəbul olunan Corc Herbert Mid özünəməxsus yer tutur. Bütün ömrü boyu bir kitab belə çap etdirməmiş, özünün bilavasitə şagirdlərinin və həmkarlarının dairəsindən kənarda praktik olaraq tanınmamış olan bir şəxsi klassik hesab etmək olarmı? İxtisas məşğuliyyəti sahəsinin fizioloji psixiologiyadan və fəlsəfədən ibarət olan bir mütəfəkkiri sosiologiyanın klassiki hesab etmək olarmı? Bütün bu yerli suallara baxmayaraq Midin ölümqabağı nəşr olunmuş kitablarının və çoxsaylı jurnal məqalələrinin əsasında yaradılan sosial psixologiyanın əsaslandırılmasına çalışmasının əhəmiyyəti bizə haqq verir ki, onu klassiklər kateqoriyasına aid edək. Bundan əlavə nəzərə alsaq ki, onun əsaslı ideyaları demək olar, müstəsna dərəcədə sosioloqlar arasında daha da inkişaf etdirirlmişdir; bu dairədə Mid tez-tez sitat gətirilən nüfuz olmuşdur; onun formulə etdiyi anlayışlar isə peşəkar deyimlərinin ayrılmaz hissəsinə çevrilmişdir; təəccüblənməmək olar ki,onun ən tanınmış sosioloqlar cərgəsinə daxil edirlər.

Midin təsirinin tarixçisi hər şeydən əvvəl bundan ibarətdir ki, o sosiologiya məktəblərindən biri olan, ictimai strukturların açıqlığına və fəaliyyətdə olan şəxslərin  subyektiv şüuruna xüsusi diqqət yetirən simvolik interaksionizmin banisi olmuşdur; uzun müddət kölgədə qalmış məhz bu məktəb özünə yaxın olan fenomenoloji sosiologiya ilə birlikdə funksionalizmin aradan qaldırılması dövründə daha böyük nüfuz qazanmağa başlamışdır.

Tarixi-fəlsəfi mövqelər

Mid Kantdan sonra alman idealizminin Fixtenin, Şellinqin və Hegelin əsərlərində inkişaf etdirildiyini məhz bu nöqteyi-nəzərdən göstərir. Həmin üç filosofda "Mən"in "Qeyri-Mən" vasitəsilə reallaşdırılması və özinikas problemin mərkəzi yer tutsa da, bununla belə onların hamısı fundamental transsendental-fəlsəfi struktura tərəfdar olaraq qalırlar və ayrıca subyektdən çıxış edirlər.

Beləliklə, fərdi perspektivlərin əlaqəsi məsələsi labüd şəkildə ümumi məsələyə çevrilir: birliklərin iradə yaradacılığının yerini tutan mütləq ilahi "Mən"in funksiyasına zərurət yaranır;  söhbət idrakın ilkin tarixi şərtləri məsələsindən gedir, çünki indi tarix və hətta təbii tarix müəyyən borc estetik yaradıcılıq və ya refleksiya materallarından yaranan kateqoriyalarla izah olunmalıdır; gələcəyin açıqlığı və yarada bilməsi məsələsidir, çünki indi mütləq bilik və tarixin sonunun müəyyənləşdirilməsi qeyri-müəyyənliyi aradan qaldırır, elm isə biliyin tabe tərkib hissəsinə çevrilir. Mid alman idealizmini tənqid edərək, onu fərdiliyi tarixi-fəlsəfi qarşılıqlı əlaqələrdə əriyib getməyən konkretliyi ilə tam əhatəyə etməyə qadir olmadığına görə, həmçinin eksperimental elmlərin tam başa düşülməsindən irəli gələn nəticələrə gəlib çata bilmədiyinə görə günahlandırırdı.

Bu çatışmamazlığın aradan qaldırılmasını, doğrudur, Mid heç tanımadığı sol hegelçilərə, həmçinin Middə şərhi eybəcərləşdirilmiş şəkildə görünən Maksla (8) qətiyyən əlaqələndirmirdi. Midin "problemin yeni konustruktiv ifadə edilməsi"nə ümidləri psixologiya ilə əlaqələndirilirdi. Bu psixologiya isə Darvinin təkamül nəzəriyəsinin təsirinə məruz qalıb, ruhu üzvi təbiətlə, sonralar isə nisbilik nəzəriyyəsinin, fəlsəfi adaptasiya ilə xüsusilə də Uatheddə olduğu kimi qırılmaz surətdə əlaqələndirir. Midin anlamında Darvinin təkamül nəzəriyyəsi fəlsəfi ənənəyə lap əvvəldən zidd gəlir. Midin orqanizmin sağ qalmaq üçün uyğunlaşmalı olduğu xarici aləmdə  prinsipial modeli hər cür biliyin davranışla əsaslandırılmasına və hər cür davranışın ilkin olaraq təşkil olunmuş "Mən"in şüurundan çıxış edərək davranışın və nəticədə xarici aləmi hasil etmək əvəzinə özü özünü və öz növünü təbiətlə şərtlənmiş şəkildə yenidən istehsal etmək zərurəti ilə əsaslandırılmasına kömək edir. Darvinin növlərin mənşəyi nəzəriyyəsi inkişafın mexanistik və yaxud teleoloji izahının alternativini aradan qaldırır. Mid və bütövlükdə praqmatizm  üçün determinist konsepsiyasının izahı zamanı  Darvin əsas dəlil deyildir. Əksinə, burada heyvanların uyğunlaşa bilmə proseslərinin əsas strukturunu insanların şüurlu davranışına primitiv analogiya kimi və praqmatizmin özünün "məntiqi ümumiləşdirilməsi" hesab etdiyi eksperimental elmlərin metoduna primitiv analogiya kimi şərh etməyə təşəbbüs göstərilir.

Midin düşüncələri gedişində birinci addım belə bir nəticədən ibarətdir ki, qıcıqlanma orqanizmin aktiv surətdə axtarmaqda olduğu davranışın özləri üçün sövqedici gərginliyinin müvcud olduğu müəyyən üsullarının ifadə edilməsi imkanlarıdır. Beləliklə, qıcıqlanma və reaksiya arasında birtərəfli, qövsəbənzər əlaqə deyil, dəyişən dairəşəkilli münasibət mövcuddur. Davranış problemi ortaya çıxan zaman, yəni iki implus arasında münaqişə yarananda və yaxud davranışa ətraf mühüt tərəfindən yaradılan maneələr ortaya çıxdıqda bu cür problemi təsadüfi axtarış vasitəsilə, yaxud sınaq və səhvlər metodu ilə həll edirlər. İnsanda isə əksinə,- bu isə ikinci addımdır - fəaliyyətin həyata keçirilməsi qarşısındakı maneə ilə bağlı olan oxşar stiuasiya şüurda yaranır. Fəaliyyətin həyata keçirilməsi yolundakı maneə ətraf aləmin obyektlərinə yönəldilmiş diferensiasiya olunmuş diqqət doğurur; bu diqqətin məqsədi fəaliyyəti davam etdirmək imkanını təmin etməkdir. Deməli, şüur insanın konstitusional şəraitində fəaliyyət üçün funksional zərurətdir, sadəcə əlavə hadisə deyildir. Mid funksional psixologiya nəzəriyyəsinin baniləri sırasına daxildir. Funksional psixologiya bütün psixi prosesləri və hadisələri onların həyat prosesləri üçün funksional əhəmiyyət baxımından tədqiq etməyə çalışır. Lakin Mid mərkəzi məqam olaraq psixi hadisələrin özünün funksionallığı məsələsini irəli sürməklə daha da irəliyə gedir.

Məsələnin bu cür qoyuluşu həmçinin buna gətirib çıxarır ki, Mid sonralar özü barəsində "funksionalizm" anlayışını işlətmir. Psixi olan məxsusi substansiya deyil və bu cür xarakteristika ilə ya razılaşıb ya da onu inkar edən alimlərin bütün nöqteyi – nəzərləri psixi olana substansional münasibətləri məsələsini irəli sürür və bu münasibətləri ya inkar edir yaxud da işlənilmə dərinliyinə görə müxtəlif müxtəlif olan,  psixiki –fziki parallelizmdən bəhs edən nəzəriyyələrdə yalnış olduğu aşkara çıxır. Midə görə psixi olanın mənbəyini fəaliyyətin müntəzəm olaraq təkraralanan strukturu təşkil edir: psixi olan "fəaliyyət prosesində böhran"dır. Bu böhran isə həmişə fərdi və konkret olur. Əgər fəaliyyət prossesində maneələr yaranarsa, reaksiyaların implusları və sxemləri artıq bir – birinə uyğun gəlmir; elə bir faza formalaşır ki, həmin fazada bu implus və sxemlər yeni ardıcılıq aktının mümkün olması üçün sərbəst oyunun sərəncamına verilir. Üçüncü addım situasiyaların təhlilini aparır; fəaliyyətin davam etdirilməsi imkanını təmin etmək üçün obyektə yönəldilmiş yalnız təkcə bir kəskinləşdirirlmiş diqqət kifayət deyildir. Burada fəaliyyətdə olan insanın özünün stimul olduğu və bu səbəbə görə də özünün xüsusi hərəkətlərinə diqqət yetirməyə məcbur olduğu sosial stiuasiyalar nəzərdə tutulur, çünki bu hərəkətlər digər insanların reaksiyalarını, bununla da onun özünün reaksiyası üçün şəraiti müəyyən edir. Sosial situasiyalarda mənlik şüuru birinci dəfə olaraq funksional şüura çevrilir.

Yaradıcılıq

Mid sosial psixologiyanı əsaslandırarkən kommunikasiyanın antropologiyası; sosial psixologiya ayrıca bir orqanizmin deyil, spesifik insan orqanizmlərinin kooperasiya təşkil edən  qrupun davranışından çıxış edir. Mid üçün başlanğıc nə isə bir robinzonçuluq deyil, sosial əlaqələrə yenicə daxil olmalı olan və ümumzəruri dəyərləri təsdiq etməli olan təklikdə fəaliyyət göstərən insanın nəzərdən keçirilməsi deyil, sosial aktdır, kompleks qrup fəaliyyətidir. Sosial psixiologiya üçün hissə tamdan əhəmiyyətli deyil, tam (cəmiyyət) hissədən (fərddən) əhəmiyyətlidir; tam hissə və yaxud hissələr nöqteyi-nəzərindən deyil, hissə tam nöqteyi-nəzərindən izah olunur.

İnsan orqanizmləri qrupları insanaqədərki inkişaf mərhələsindəki şəraitdən fərqlənən şəraitə malikdir. Məsələn, həşərat koloniyalarının əksinə fzioloji diferensiasiyanın hesabına sərt əmək bölgüsü sisteminə zəmanət verilmir. Hətta onurğalı heyvanlara tətbiqən davranışın yalnız birxətli hökmranlıq iyerarxiyasında status qazanılması nəticəsində dəyişən sərt instinktiv formaları vasitəsilə qrup həyatının tənzimlənməsi prinsipi insan nəslinin üzvi, orqanik ilkin müqəddəm şərtləri müqabilində mümkün olmur. İnsan cəmiyyəti üçün əksinə, müəyyən davranış tiplərinin qarşılıqlı gözləmələri vasitəsilə təbiət tərəfindən qabaqcadan müəyyən edilmiş davranışın qrup fəaliyyətinə inteqrasiya olunması problem deyil, fərdi olanın inteqrasiyası problemi mövcuddur. Mid spesifik insan kommuniksiyasının mənşəyi barədə antropoloji nəzəriyyəsinin köməyi ilə buna nail olmağa imkan verən mexanizmi aşkara çıxarmağa çalışır. Bununla da kommmunikasiya hər şeydən əvvəl təhlil mərkəzinə keçir, lakin Midi bunda məzəmmət etmək səhv olardı ki, onun formulə etmiş olduğu cəmiyyət anlayışı yalnız kommunikasiya proseslərinə müncər edilir. Mid tam qətiyyətlə bəyan edir: "İnsan cəmiyyətinin mexanizmi bundan ibarətdir ki, fiziki fərdlər özlərinin kooperativ fəaliyyətləri prosesində fiziki şeylərlə manipulyasiya yolu ilə bir- birlərinə kömək edirlər və ya maneə olurlar"

Heyvanlarda emosiyaların təzahürünün Darvin təhlili və Vundt tərəfindən işlənib hazırlanmış jest anlayışı Mid tərəfindən öz xüsusi konsepsiyası hazırlanması   üçün mühüm implus olmuşdur. Mid Darvinin və Vundtun belə bir təsəvvürünə tərəfdardır ki, jest "sinkopirov" edilmiş aktdır, sosial münasibətlərin tənzimlənməsi üçün istifadə oluna biləcək nəisə müəyyən fəaliyyətin, hərəkətin ilkin fəzasıdır. Bu o  zaman nümkün olur ki, heyvan artıq başqa bir heyvanın fəaliyyətinin bu ilkin fazasına tam fəaliyyət aktına reaksiya bildirdiyi tərzdə reaksiya bildirir. Məsələn, itdə dişlərin şaqqıldaması digər it tərəfindən hücumun başlanğıcı olaraq başa düşülür. Bunu da həmin it ya qaçmaqla, ya da elə həmin şəkildə dişlərini şaqqıldatmaqla cavab verir. Əgər məhz bu cür münasibət yaranırsa, onda ilkin hərəkət, fəaliyyət fazası bütün hərəkət aktı üçün "işarə" ola bilər və yaxud onu əvəz edə bilər. Doğrudur, Mid Darvindən fərqli olan şərh verir. Mid belə güman edir ki, jestin arxasında davranış niyyətləri gizlənir: heyvan heç bir şey göstərmək niyyətində deyildir, onun davranışı implus enerjisinin nəzarət olunmayan şəkildə aşkara çıxmasıdır. Lakin bununla belə Mid Vundtun konsepsiyasını qəbul etmir. Vundt belə güman edir ki, anlama jestləri təqlid etmək vasitəsilə baş verir; bir heyvanda jest şəklində ifadə olunan elə həmin emosiya həmin jest təqlid etmək nəticəsində digər heyvanda da yaranır. Bu konsepsiyanın zəif yeri belə bir tezisdən ibarətdir ki, yamsılama impulsiv və sadə mexanizmdir. Bu mexanizm də izah üçün, sözsüz, istifadə oluna bilər. Middə məsələ tamam əksinədir; təqlidin, özü izaha ehtiyac olan çətin işdir. Əslində  kommunikasiya prossesinin hər iki iştirakçısı üçün eyni məzmuna malik olan jestlər vasitəsilə anlama necə baş verir.

Jestin kommunikasiya prossesinin hər iki iştirakçısı üçün eyni əhəmiyyət daşıması üçün lazımdır ki, bir jestin iştirakçısı öz tərəf müqabilində doğurduğu məhz məhz həmin reaksiyanı özündə doğura bilsin. Belə olduqda həmin jest iştirakçısında tərəf müqabilin reaksiyası təqdim olunacaq. Beləliklə, jest icraçısının öz tərəfindən qavranılmalı, başa düşülməlidir. Buna oxşar hal hər şeydən əvvəl, stiuasiyadan aslı olaraq, üstəlik də olduqca fərdi şəkildə yarana biləcək jestlərin müəyyən növü ilə əlaqədar insanlarda baş verir. Söhbət səs "jest"indən gedir Bu, Mid səs jestinin əhəmiyyətini şişirtmişdir söyləmində olduğu kimi deyildir: Mid jestin yüksək tezliyindən bəhs etmir, lakin qeyd edir ki, bu jest özünüqavrayış üçün yüksək dərəcədə uyğun gəlir .

Midin daim insan və heyvan sosiallığının müqayisəsinə şamil etdiyi bu antropoloji təhlil onun sosial psixiologiyası üçün çox mühüm anlayışların formalaşması üçün çox mühüm anlayışların formalaşması üçün əsas yaradır.

İnstrumental fəaliyyət; fəaliyyət və praktika

Əgər sosial psixologiyaya giriş üzrə "Ruh, identiklik və cəmiyyət" kitabında dərc olunmuş mülahizələri, həmçinin 1908-1912-ci illər dövrünə aid olan, əsas ideaların işlənib hazırlandığı məqalələrin böyük bir seriyasını nəzərdən keçirdikdə fərdlərin kooperasiyasının və fərdiləşmənin nə şəkildə, necə mümkün olması sualına cavab olaraq etiraf etmək lazımdır ki, Midin sağlığında dərc olunmamış əlyazmalarının daha az məlum olan toplusu – "Davraniş fəlsəfəsi" –mahiyyət etibarı ilə daha fundamentaldır. Əvvələr bir çox məqalələrdə olduğu kimi, burada Mid (26;14) belə insturemental fəaliyyətin özünün necə mümkün olması sualını qoyur. Xüsusilə Midi predmetlərlə məqsədyönlü manipulasiya etməyin mühüm ilkin şərtinin yaranması maraqlandırır, yəni permanent obyektlərin konstitusiyasından söhbət gedir. Mid "fiziki obyekt"in konstitusiyasının kommunikativ və instrumental qabiliyyətlərin inkişafının sosiallaşmasını nəzəri olaraq əlaqələndirmək rolunu öz üzərinə götürmək qabiliyyəti ilə şərtlənməsi nəzəriyyəsini işləyib hazırlayır.

Mid dörd fazalı fəaliyyət modelini əsas kimi götürür. Buna uyğun olaraq fəaliyyət aşağıdakı mərhələlərdən ibarətdir; fəaliyyət implusu, qavrayış, manipulyasiya və fəaliyyətin təlabatın ödənilməsi ilə başa çatması. Bununla əlaqədar olaraq insan üçün səciyyəvi olan üçüncü fazanı – manipulyasiya fazasını fərqləndirmək lazimdır. Bu fazanın aralıq vəziyyətdə yer tutması və nisbi müstəqilliiyi Midin nəzərində insanda instiklərin reduksiya olunmasını ifadə edir və təfəkkürün meydana gəlməsi prosesində əlaqələndirici vəsilə kimi çıxış edir. Heyvanlarda toxunma təcrübəsi təlabatların təmin edilməsinə yönəldilmiş hərəkətlərə tam şəkildə inteqrasiya olunmuşdur; hətta meymunlarda əl uzadılması funksiyası hələ də daha çox buna yönəldilmişdir ki, predmetə toxunulsun, predmet duyulsun; yalnız insanda əl konkret təlabatla bağlı olan manipulasiya hərəkətlərində ixtisaslaşmış orqan kimi inkişaf edir. Bununlada əl və dil Midin nəzərində insanın təşəkkülü prosesinin iki mənbəyidir. Əlin azad edilməsilə şərtlənmiş toxunma, lamisə təcrübəsinin diferensiasiyası və toplanması ilə yanaşı insan bir sıra distasiya-məsafə reseptorlarına (məsələn, gözlər və qulaqlar kimi), həmçinin daxili aparat kimi beyinə malikdir. Əgər distansiya hiss orqanları vasitəsilə alınan təəssüratlar əvvəlcə bədən hərəkətləri ilə ifadə olunan reaksiyalar doğrursa, qavranılmış obyektin uzaqlaşdırılması nəticəsində reaksiyaların ləngidilməsi və toxunma təcrübəsi sahəsinin müstəqilliyi qarşılıqlı aslılıq imkanını təmin edir: gözlər və əlllər bir-birinə nəzarət edir, onlar kooperasiya təşkil edirlər. Midin söylədiyi kimi, obyektlərin şüurlu qavranılması və konstitusiya o yerdə baş verir ki, orda distansiya hiss orqanlarının fəaliyyətinin nəticələri şüurlu sürətdə toxunma təcrübəsi ilə müqayisə olunur. Lakin bu Midin daha sonra qeyd etdiyi kimi yalnız o halda mümkün olar ki, əvvəlcə müvafiq rolu qəbul etmək qabilliyəti yaransın və bu qabilliyət də sosial obyektlərə şamil edilməsin. Bunu necə başa düşməli?

Predmet yalnız o zaman predmet kimi qavranılır ki, nə isə daxil olan bir şeyi - biz ona toxunan kimi bizə təzyiq göstərən şeyi ona əks qoymuş olaq. Təzyiq  göstərəcək bu daxili olan tərkib hisslərinə parçalamaq yolu ilə dərk oluna bilməz, çünki bu cür parçalanama getdikcə daha yeni-yeni səthlərin meydana gəlməsinə gətirib çıxarır. Bütün vaxt hansısa gümanları irəli sürmək lazımdır. Məsələn, mən mənim özümün özümə göstərdiyim təzyiqin özüm tərəfindən qavranılması prosesində dərk etdiyim təzyiq və əkstəzyiq sxemi üzrə ehtimal yürüdürəm, məsələn, iki əllə oyun oynadığım halda olduğu kimi. Bu təcrübəni mən predmetlər üzərinə   köçürərək, özümdə mənimkinə  bərabər olan nə isə bir təzyiq təssəvür edə bilərəm, bu şərtlə ki, əks istiqamətə yönəldilmiş və predmentin özündən əmələ gələn təzyiq olsun. Mid bunu predmetin rolunu öz üzərinə götürülməsi adlandırır. Əgər bunu fikrən təssəvvür etməyə (antisipasiya etmək) müvvvəfəq oluramsa, onda mən nəzarət olunmaqla predmetlərlə rəftar edə bilərəm və manipulyasiyalar prosesində təcrübə toplaya bilərəm. Gözlərin və əllərin kooperasiyası nəzərə alınmaqla bu o deməkdir ki, artıq orqanizmdə distant hiss orqanları manipulyasiyaya uyğun olan müqavimət duyğusu reaksiyası doğura bilər və həqiqətən də doğrudur. Uzaqlaşdırılmış obyekt bu halda antisipasiya olunmuş konkret mənasında qavranılır: biz predmentə hansısa ağırlıq, möhkəmlik, istilik görürük.

Universialist etikası

Midin etikasının onun bir sıra mühüm məqalələrinin əsasında , həmçinin elementlər etika üzrə onun xüsusi kursunu dinləmiş tələblərin ətraflı qeydlərinə əsaslanaraq bərpa etmək olar. Bu etika, bir tərəfdən, Midin nəzəri və sosial psixoloji müddəalarına əsaslanır, digər tərəfdən, ayrı-ayrı elmi sahələr üzrə Midin əsərlərinə nə isə ümumi bir görünüş verir. Mid etikasının çıxış nöqtəsini utilitarist və Kant etikasının tənqidi araşdırılması təşkil edir. Nə fəaliyyətin nəticələrinə sadə istiqamətlənmə, nə də fəaliyyətdə olan şəxsin fikir tərzi Midin fikrincə problemi lazımınca həll etmir. Əksinə, Mid üçün başlıca cəhət utilitarist etik yanaşmanın aradan qaldırılmasıdır. Məlumdur ki, utilitarist etikası motivlər məsələsini irəli sürmürdü, eyni ilə də fikir tərzinin fəaliyyətin məqsədləri ilə Kantda olduğu kimi, onun obyektiv nəticəsi ilə kifayət qədər əlaqələndirmirdi. Bunun yolunu Mid hər iki etik təlimin ümmumi psixoloji bazisinin tənqidində görürüdü. Mid arzunun motivi və obyektuinin bir-birindən ayrılmasını emprik təcrübə anlayışından istifadə edilməsinin nəticəsi kimi şərh edir və əlavə edir ki, bu anlayış üstüörtülü şəkildə Kantın meyl anlayışını səciyyələndirir. Mid etikaya obyektlərin sosial konstitusiyası nəzəriyyəsini daxil edir; bununlada o, arzu formasının universallığının Kant tərəfindən əsaslandırılması hüdudlarından kənara çıxmağa çalışır.

Mid identikliyin formalaşması pillələrini əxlaqi inkişafın pillələri kimi və eyni zamanda da cəmiyyətin hökmranlıqdan azadlığa doğru inkişafının pillələri kimi təsvir etməyə çalışır. Mütəşəkkil başqalarına, müəyyən qrupa istiqamətlənmə konkret olan başqasına istiqamətlənmənin nəticəsidir. Bunun vasitəsilə və müxtəlif "böyüdülmüş başqaları" arasındakı münaqişələr vasitəsilə daha böyük və eyni zamanda daha mükəmməl sosial vahidlərə və nəhayət, bəşər nəslinin hərtərəfli öyrənilməsi idealının universialist prespektivinə istiqamətlənmə baş verir. Bu universalist prespektivə biz meydana gələn dəyərləri anlamağa çalışmqla, lakin onlara qiymət vermədən relyativistcə bir-birinin ardınca terləşdirməklə, amma onların düzgünlüyünü müəyyən ettməklə və universal koommunikasiya və kooperativ birliyin yaradılması üçün faydalı olması baxımından qiymətləndirməklə nail oluruq. Əxlaqi stiuasiyada tərəfmüqabillərlə hərtərəfli qarşılıqlı anlaşma və ideal birliyin reallaşması üçün əhəmiyyətə istiqamətlənmə kimi rasional  davranış - əxlaqi problemlərin həlli zaman təsir göstərən iki qayda bunlardır. Bu cür prespektiv bizi hər cür konkret birliyin dairəsində kənara çıxarır və buna gətirib çıxarır ki, fəaliyyət göstərən bütün standartları onların legitimliyin müəyyən etmək üçün çox sərt şəkildə təyin edilsin. Hər bir əxlaqi qərarda nə isə hər hansı mükəmməl qarşılıqlı əlaqə gizlənmişdir.

İstinadlar

  1. Baldwin, John (2009). George Herbert Mead. Sage. p. 7. ISBN 0-8039-2320-1.
  2. Cook, Gary A. (1993). George Herbert Mead: the making of a social pragmatist. University of Illinois Press. p. 4. ISBN 978-0-252-06272-8.
  3. Miller, David (2009). George Herbert Mead: Self, Language, and the World. University of Texas Press. pp. xii–xix. ISBN 0-292-72700-3.
  4. Ritzer, George (2008). Sociological Theory. McGraw-Hill. ISBN 978-0-07-352818-2.
  5. Qərbi Avropa və ABŞ-da sosiologiya tarixi. Bakı 2010. s 441
  6. Qərbi Avropa və ABŞ-da sosiologiya tarixi. Bakı 2010. s 443
  7. Med G. H. A pragmatic theory of truth // Studies in the nature of truth. Univ. Calif. Publ. in Philos. 1929. No 11. p 55
  8. Qərbi Avropa və ABŞ-da sosiologiya tarixi. Bakı 2010. s 444-445
  9. Mead G. H. Scientific method and the moral sciences// İntern. J. Ethics. 1923. No 33. p 403
  10. George Herbert Mead: The Genesis of the Self and Social Control". Brocku.ca. Retrieved 2013-08-01.
  11. Qərbi Avropa və ABŞ-da sosiologiya tarixi. Bakı 2010. s 448-449
  12. Mead G. H. The mechanism of social consciousness. 1912
  13. Joas H. Die gegenwiirtige Lage der soziologischen Rollentheo-rie/ Frankfurt a/ M/? 1975/ p36-40
  14. Qərbi Avropa və ABŞ-da sosiologiya tarixi. Bakı 2010. s 453-460
  15. Mead G. H. Philanthropy from the point of view of ethics// Intelligent Philantropy/ Ed. E. Faris et al Chicago. 1930
  16. Mead G. H. Philanthropy from the point of view of ethics// Intelligent Philantropy/ Ed. E. Faris et al Chicago. 1930 p 106

Avqust 04, 2021
corc, məqaləni, vikiləşdirmək, lazımdır, lütfən, məqaləni, ümumvikipediya, redaktə, qaydalarına, uyğun, şəkildə, tərtib, edin, ingiliscə, george, herbert, mead, amerikan, filosofu, sosioloq, psixoloq, corc, herbert, middoğum, tarixi, fevral, 1863doğum, yeri, m. Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Corc Mid ingilisce George Herbert Mead Amerikan filosofu sosioloq psixoloq Corc MidCorc Herbert MidDogum tarixi 27 fevral 1863Dogum yeri MasacusetsVefat tarixi 26 aprel 1931 68 yasinda Vefat yeri CikaqoVetendasligi ABSTehsili Harvard UniversitetiFealiyyeti filosof sosioloq psixoloq universitet muellimi d Mundericat 1 Heyati 2 Corc Mid ve simvolik interaksionizm 2 1 Tarixi felsefi movqeler 2 2 Yaradiciliq 2 3 Instrumental fealiyyet fealiyyet ve praktika 3 Universialist etikasi 4 IstinadlarHeyati RedakteMid 1863 cu 27 fevral tarixinde Masacusetsde Cenubi Hadley de anadan olmusdur O protestant orta sinif ailesinde dogulmusdur atasi Hiram Mead anasi Elizabeth Storrs Billings Mead ve bacisi Alisden ibaret ailesi vardi Atasi kecmis konservalist pastor idi anasi ise Oberlin Kollecinin ilahiyyat seminariyasinda Muqeddes Retorik ve Pastoral Ilahiyyat kafedrasinda oxumusdur Elizabet Storrs Mead iki il Oberlin Kollecinde oxudu ve sonradan 1890 ci ilden 1900 cu illere qeder Cenubi Hadley Massacusets statinin Mount Holyoke Kollecinin bascisi olaraq calisdi 1 Corc Mid de hemin kollecde ilk tehsilini almisdi 1887 ci ilin payizinda Mid Harvard Universitetine daxil olmusdu Onun esas maraqlandigi saheler felsefe ve psixologiya idi O Josiah Roys birge oxudugu muddetde ondan cox tesirlenmisdi ve dusunceleri formalasmaga baslamisdi Daha sonra Almaniyaya Leypziqe geden Mid burada Vilhelm Vuntdan jest konsepsiyasini oyrendi Bu konsepsiya onun sonraki islerinin merkezi oldu O 1891 ci ilde Helen Kinqsburqla aile heyati qurdu 2 Tehsilinin hele bitmemesibne baxmayaraq Mid Miciqan universitetinde vezife ala bildi O hemcininn Carls Kuliy ve Con devey ile tanis oldu 3 1984 cu ilde o Devey ile birlikde Cikaqo universitetinde islemeye basladi ve omrunun sonuna qeder burada qaldi Deveyin tesiri onun tehsil nezeriyyesine cevrildi Ancaq onun dusuncesi Deveyden ferqlenirdi Onun nezeriyyesi cemiyyete psixoloji terefden yanasirdi 4 Corc Mid ve simvolik interaksionizm RedakteSosiologiyanin klassiki kimi subhesiz haqli olaraq indi de bu cur qebul olunan Corc Herbert Mid ozunemexsus yer tutur Butun omru boyu bir kitab bele cap etdirmemis ozunun bilavasite sagirdlerinin ve hemkarlarinin dairesinden kenarda praktik olaraq taninmamis olan bir sexsi klassik hesab etmek olarmi Ixtisas mesguliyyeti sahesinin fizioloji psixiologiyadan ve felsefeden ibaret olan bir mutefekkiri sosiologiyanin klassiki hesab etmek olarmi Butun bu yerli suallara baxmayaraq Midin olumqabagi nesr olunmus kitablarinin ve coxsayli jurnal meqalelerinin esasinda yaradilan sosial psixologiyanin esaslandirilmasina calismasinin ehemiyyeti bize haqq verir ki onu klassikler kateqoriyasina aid edek Bundan elave nezere alsaq ki onun esasli ideyalari demek olar mustesna derecede sosioloqlar arasinda daha da inkisaf etdirirlmisdir bu dairede Mid tez tez sitat getirilen nufuz olmusdur onun formule etdiyi anlayislar ise pesekar deyimlerinin ayrilmaz hissesine cevrilmisdir teeccublenmemek olar ki onun en taninmis sosioloqlar cergesine daxil edirler Midin tesirinin tarixcisi her seyden evvel bundan ibaretdir ki o sosiologiya mekteblerinden biri olan ictimai strukturlarin aciqligina ve fealiyyetde olan sexslerin subyektiv suuruna xususi diqqet yetiren simvolik interaksionizmin banisi olmusdur uzun muddet kolgede qalmis mehz bu mekteb ozune yaxin olan fenomenoloji sosiologiya ile birlikde funksionalizmin aradan qaldirilmasi dovrunde daha boyuk nufuz qazanmaga baslamisdir 5 Tarixi felsefi movqeler Redakte Mid Kantdan sonra alman idealizminin Fixtenin Sellinqin ve Hegelin eserlerinde inkisaf etdirildiyini mehz bu noqteyi nezerden gosterir Hemin uc filosofda Men in Qeyri Men vasitesile reallasdirilmasi ve ozinikas problemin merkezi yer tutsa da bununla bele onlarin hamisi fundamental transsendental felsefi struktura terefdar olaraq qalirlar ve ayrica subyektden cixis edirler Belelikle ferdi perspektivlerin elaqesi meselesi labud sekilde umumi meseleye cevrilir birliklerin irade yaradaciliginin yerini tutan mutleq ilahi Men in funksiyasina zeruret yaranir sohbet idrakin ilkin tarixi sertleri meselesinden gedir cunki indi tarix ve hetta tebii tarix mueyyen borc estetik yaradiciliq ve ya refleksiya materallarindan yaranan kateqoriyalarla izah olunmalidir geleceyin aciqligi ve yarada bilmesi meselesidir cunki indi mutleq bilik ve tarixin sonunun mueyyenlesdirilmesi qeyri mueyyenliyi aradan qaldirir elm ise biliyin tabe terkib hissesine cevrilir Mid alman idealizmini tenqid ederek onu ferdiliyi tarixi felsefi qarsiliqli elaqelerde eriyib getmeyen konkretliyi ile tam ehateye etmeye qadir olmadigina gore hemcinin eksperimental elmlerin tam basa dusulmesinden ireli gelen neticelere gelib cata bilmediyine gore gunahlandirirdi 6 Bu catismamazligin aradan qaldirilmasini dogrudur Mid hec tanimadigi sol hegelcilere hemcinin Midde serhi eybecerlesdirilmis sekilde gorunen Maksla 8 qetiyyen elaqelendirmirdi Midin problemin yeni konustruktiv ifade edilmesi ne umidleri psixologiya ile elaqelendirilirdi Bu psixologiya ise Darvinin tekamul nezeriyesinin tesirine meruz qalib ruhu uzvi tebietle sonralar ise nisbilik nezeriyyesinin felsefi adaptasiya ile xususile de Uathedde oldugu kimi qirilmaz suretde elaqelendirir Midin anlaminda Darvinin tekamul nezeriyyesi felsefi eneneye lap evvelden zidd gelir Midin orqanizmin sag qalmaq ucun uygunlasmali oldugu xarici alemde prinsipial modeli her cur biliyin davranisla esaslandirilmasina ve her cur davranisin ilkin olaraq teskil olunmus Men in suurundan cixis ederek davranisin ve neticede xarici alemi hasil etmek evezine ozu ozunu ve oz novunu tebietle sertlenmis sekilde yeniden istehsal etmek zerureti ile esaslandirilmasina komek edir Darvinin novlerin menseyi nezeriyyesi inkisafin mexanistik ve yaxud teleoloji izahinin alternativini aradan qaldirir Mid ve butovlukde praqmatizm ucun determinist konsepsiyasinin izahi zamani Darvin esas delil deyildir Eksine burada heyvanlarin uygunlasa bilme proseslerinin esas strukturunu insanlarin suurlu davranisina primitiv analogiya kimi ve praqmatizmin ozunun mentiqi umumilesdirilmesi hesab etdiyi eksperimental elmlerin metoduna primitiv analogiya kimi serh etmeye tesebbus gosterilir 7 Midin dusunceleri gedisinde birinci addim bele bir neticeden ibaretdir ki qiciqlanma orqanizmin aktiv suretde axtarmaqda oldugu davranisin ozleri ucun sovqedici gerginliyinin muvcud oldugu mueyyen usullarinin ifade edilmesi imkanlaridir Belelikle qiciqlanma ve reaksiya arasinda birterefli qovsebenzer elaqe deyil deyisen dairesekilli munasibet movcuddur Davranis problemi ortaya cixan zaman yeni iki implus arasinda munaqise yarananda ve yaxud davranisa etraf muhut terefinden yaradilan maneeler ortaya cixdiqda bu cur problemi tesadufi axtaris vasitesile yaxud sinaq ve sehvler metodu ile hell edirler Insanda ise eksine bu ise ikinci addimdir fealiyyetin heyata kecirilmesi qarsisindaki manee ile bagli olan oxsar stiuasiya suurda yaranir Fealiyyetin heyata kecirilmesi yolundaki manee etraf alemin obyektlerine yoneldilmis diferensiasiya olunmus diqqet dogurur bu diqqetin meqsedi fealiyyeti davam etdirmek imkanini temin etmekdir Demeli suur insanin konstitusional seraitinde fealiyyet ucun funksional zeruretdir sadece elave hadise deyildir Mid funksional psixologiya nezeriyyesinin banileri sirasina daxildir Funksional psixologiya butun psixi prosesleri ve hadiseleri onlarin heyat prosesleri ucun funksional ehemiyyet baximindan tedqiq etmeye calisir Lakin Mid merkezi meqam olaraq psixi hadiselerin ozunun funksionalligi meselesini ireli surmekle daha da ireliye gedir 8 Meselenin bu cur qoyulusu hemcinin buna getirib cixarir ki Mid sonralar ozu baresinde funksionalizm anlayisini isletmir Psixi olan mexsusi substansiya deyil ve bu cur xarakteristika ile ya razilasib ya da onu inkar eden alimlerin butun noqteyi nezerleri psixi olana substansional munasibetleri meselesini ireli surur ve bu munasibetleri ya inkar edir yaxud da islenilme derinliyine gore muxtelif muxtelif olan psixiki fziki parallelizmden behs eden nezeriyyelerde yalnis oldugu askara cixir Mide gore psixi olanin menbeyini fealiyyetin muntezem olaraq tekraralanan strukturu teskil edir psixi olan fealiyyet prosesinde bohran dir Bu bohran ise hemise ferdi ve konkret olur Eger fealiyyet prossesinde maneeler yaranarsa reaksiyalarin impluslari ve sxemleri artiq bir birine uygun gelmir ele bir faza formalasir ki hemin fazada bu implus ve sxemler yeni ardiciliq aktinin mumkun olmasi ucun serbest oyunun serencamina verilir Ucuncu addim situasiyalarin tehlilini aparir fealiyyetin davam etdirilmesi imkanini temin etmek ucun obyekte yoneldilmis yalniz tekce bir keskinlesdirirlmis diqqet kifayet deyildir Burada fealiyyetde olan insanin ozunun stimul oldugu ve bu sebebe gore de ozunun xususi hereketlerine diqqet yetirmeye mecbur oldugu sosial stiuasiyalar nezerde tutulur cunki bu hereketler diger insanlarin reaksiyalarini bununla da onun ozunun reaksiyasi ucun seraiti mueyyen edir Sosial situasiyalarda menlik suuru birinci defe olaraq funksional suura cevrilir 9 Yaradiciliq Redakte Mid sosial psixologiyani esaslandirarken kommunikasiyanin antropologiyasi sosial psixologiya ayrica bir orqanizmin deyil spesifik insan orqanizmlerinin kooperasiya teskil eden qrupun davranisindan cixis edir Mid ucun baslangic ne ise bir robinzonculuq deyil sosial elaqelere yenice daxil olmali olan ve umumzeruri deyerleri tesdiq etmeli olan teklikde fealiyyet gosteren insanin nezerden kecirilmesi deyil sosial aktdir kompleks qrup fealiyyetidir Sosial psixiologiya ucun hisse tamdan ehemiyyetli deyil tam cemiyyet hisseden ferdden ehemiyyetlidir tam hisse ve yaxud hisseler noqteyi nezerinden deyil hisse tam noqteyi nezerinden izah olunur Insan orqanizmleri qruplari insanaqederki inkisaf merhelesindeki seraitden ferqlenen seraite malikdir Meselen heserat koloniyalarinin eksine fzioloji diferensiasiyanin hesabina sert emek bolgusu sistemine zemanet verilmir Hetta onurgali heyvanlara tetbiqen davranisin yalniz birxetli hokmranliq iyerarxiyasinda status qazanilmasi neticesinde deyisen sert instinktiv formalari vasitesile qrup heyatinin tenzimlenmesi prinsipi insan neslinin uzvi orqanik ilkin muqeddem sertleri muqabilinde mumkun olmur Insan cemiyyeti ucun eksine mueyyen davranis tiplerinin qarsiliqli gozlemeleri vasitesile tebiet terefinden qabaqcadan mueyyen edilmis davranisin qrup fealiyyetine inteqrasiya olunmasi problem deyil ferdi olanin inteqrasiyasi problemi movcuddur Mid spesifik insan kommuniksiyasinin menseyi barede antropoloji nezeriyyesinin komeyi ile buna nail olmaga imkan veren mexanizmi askara cixarmaga calisir Bununla da kommmunikasiya her seyden evvel tehlil merkezine kecir lakin Midi bunda mezemmet etmek sehv olardi ki onun formule etmis oldugu cemiyyet anlayisi yalniz kommunikasiya proseslerine muncer edilir Mid tam qetiyyetle beyan edir Insan cemiyyetinin mexanizmi bundan ibaretdir ki fiziki ferdler ozlerinin kooperativ fealiyyetleri prosesinde fiziki seylerle manipulyasiya yolu ile bir birlerine komek edirler ve ya manee olurlar 10 Heyvanlarda emosiyalarin tezahurunun Darvin tehlili ve Vundt terefinden islenib hazirlanmis jest anlayisi Mid terefinden oz xususi konsepsiyasi hazirlanmasi ucun muhum implus olmusdur Mid Darvinin ve Vundtun bele bir tesevvurune terefdardir ki jest sinkopirov edilmis aktdir sosial munasibetlerin tenzimlenmesi ucun istifade oluna bilecek neise mueyyen fealiyyetin hereketin ilkin fezasidir Bu o zaman numkun olur ki heyvan artiq basqa bir heyvanin fealiyyetinin bu ilkin fazasina tam fealiyyet aktina reaksiya bildirdiyi terzde reaksiya bildirir Meselen itde dislerin saqqildamasi diger it terefinden hucumun baslangici olaraq basa dusulur Bunu da hemin it ya qacmaqla ya da ele hemin sekilde dislerini saqqildatmaqla cavab verir Eger mehz bu cur munasibet yaranirsa onda ilkin hereket fealiyyet fazasi butun hereket akti ucun isare ola biler ve yaxud onu evez ede biler Dogrudur Mid Darvinden ferqli olan serh verir Mid bele guman edir ki jestin arxasinda davranis niyyetleri gizlenir heyvan hec bir sey gostermek niyyetinde deyildir onun davranisi implus enerjisinin nezaret olunmayan sekilde askara cixmasidir Lakin bununla bele Mid Vundtun konsepsiyasini qebul etmir Vundt bele guman edir ki anlama jestleri teqlid etmek vasitesile bas verir bir heyvanda jest seklinde ifade olunan ele hemin emosiya hemin jest teqlid etmek neticesinde diger heyvanda da yaranir Bu konsepsiyanin zeif yeri bele bir tezisden ibaretdir ki yamsilama impulsiv ve sade mexanizmdir Bu mexanizm de izah ucun sozsuz istifade oluna biler Midde mesele tamam eksinedir teqlidin ozu izaha ehtiyac olan cetin isdir Eslinde kommunikasiya prossesinin her iki istirakcisi ucun eyni mezmuna malik olan jestler vasitesile anlama nece bas verir 11 Jestin kommunikasiya prossesinin her iki istirakcisi ucun eyni ehemiyyet dasimasi ucun lazimdir ki bir jestin istirakcisi oz teref muqabilinde dogurdugu mehz mehz hemin reaksiyani ozunde dogura bilsin Bele olduqda hemin jest istirakcisinda teref muqabilin reaksiyasi teqdim olunacaq Belelikle jest icracisinin oz terefinden qavranilmali basa dusulmelidir Buna oxsar hal her seyden evvel stiuasiyadan asli olaraq ustelik de olduqca ferdi sekilde yarana bilecek jestlerin mueyyen novu ile elaqedar insanlarda bas verir Sohbet ses jest inden gedir Bu Mid ses jestinin ehemiyyetini sisirtmisdir soyleminde oldugu kimi deyildir Mid jestin yuksek tezliyinden behs etmir lakin qeyd edir ki bu jest ozunuqavrayis ucun yuksek derecede uygun gelir 12 Midin daim insan ve heyvan sosialliginin muqayisesine samil etdiyi bu antropoloji tehlil onun sosial psixiologiyasi ucun cox muhum anlayislarin formalasmasi ucun cox muhum anlayislarin formalasmasi ucun esas yaradir 13 Instrumental fealiyyet fealiyyet ve praktika Redakte Eger sosial psixologiyaya giris uzre Ruh identiklik ve cemiyyet kitabinda derc olunmus mulahizeleri hemcinin 1908 1912 ci iller dovrune aid olan esas idealarin islenib hazirlandigi meqalelerin boyuk bir seriyasini nezerden kecirdikde ferdlerin kooperasiyasinin ve ferdilesmenin ne sekilde nece mumkun olmasi sualina cavab olaraq etiraf etmek lazimdir ki Midin sagliginda derc olunmamis elyazmalarinin daha az melum olan toplusu Davranis felsefesi mahiyyet etibari ile daha fundamentaldir Evveler bir cox meqalelerde oldugu kimi burada Mid 26 14 bele insturemental fealiyyetin ozunun nece mumkun olmasi sualini qoyur Xususile Midi predmetlerle meqsedyonlu manipulasiya etmeyin muhum ilkin sertinin yaranmasi maraqlandirir yeni permanent obyektlerin konstitusiyasindan sohbet gedir Mid fiziki obyekt in konstitusiyasinin kommunikativ ve instrumental qabiliyyetlerin inkisafinin sosiallasmasini nezeri olaraq elaqelendirmek rolunu oz uzerine goturmek qabiliyyeti ile sertlenmesi nezeriyyesini isleyib hazirlayir Mid dord fazali fealiyyet modelini esas kimi goturur Buna uygun olaraq fealiyyet asagidaki merhelelerden ibaretdir fealiyyet implusu qavrayis manipulyasiya ve fealiyyetin telabatin odenilmesi ile basa catmasi Bununla elaqedar olaraq insan ucun seciyyevi olan ucuncu fazani manipulyasiya fazasini ferqlendirmek lazimdir Bu fazanin araliq veziyyetde yer tutmasi ve nisbi musteqilliiyi Midin nezerinde insanda instiklerin reduksiya olunmasini ifade edir ve tefekkurun meydana gelmesi prosesinde elaqelendirici vesile kimi cixis edir Heyvanlarda toxunma tecrubesi telabatlarin temin edilmesine yoneldilmis hereketlere tam sekilde inteqrasiya olunmusdur hetta meymunlarda el uzadilmasi funksiyasi hele de daha cox buna yoneldilmisdir ki predmete toxunulsun predmet duyulsun yalniz insanda el konkret telabatla bagli olan manipulasiya hereketlerinde ixtisaslasmis orqan kimi inkisaf edir Bununlada el ve dil Midin nezerinde insanin tesekkulu prosesinin iki menbeyidir Elin azad edilmesile sertlenmis toxunma lamise tecrubesinin diferensiasiyasi ve toplanmasi ile yanasi insan bir sira distasiya mesafe reseptorlarina meselen gozler ve qulaqlar kimi hemcinin daxili aparat kimi beyine malikdir Eger distansiya hiss orqanlari vasitesile alinan teessuratlar evvelce beden hereketleri ile ifade olunan reaksiyalar dogrursa qavranilmis obyektin uzaqlasdirilmasi neticesinde reaksiyalarin lengidilmesi ve toxunma tecrubesi sahesinin musteqilliyi qarsiliqli asliliq imkanini temin edir gozler ve elller bir birine nezaret edir onlar kooperasiya teskil edirler Midin soylediyi kimi obyektlerin suurlu qavranilmasi ve konstitusiya o yerde bas verir ki orda distansiya hiss orqanlarinin fealiyyetinin neticeleri suurlu suretde toxunma tecrubesi ile muqayise olunur Lakin bu Midin daha sonra qeyd etdiyi kimi yalniz o halda mumkun olar ki evvelce muvafiq rolu qebul etmek qabilliyeti yaransin ve bu qabilliyet de sosial obyektlere samil edilmesin Bunu nece basa dusmeli Predmet yalniz o zaman predmet kimi qavranilir ki ne ise daxil olan bir seyi biz ona toxunan kimi bize tezyiq gosteren seyi ona eks qoymus olaq Tezyiq gosterecek bu daxili olan terkib hisslerine parcalamaq yolu ile derk oluna bilmez cunki bu cur parcalanama getdikce daha yeni yeni sethlerin meydana gelmesine getirib cixarir Butun vaxt hansisa gumanlari ireli surmek lazimdir Meselen men menim ozumun ozume gosterdiyim tezyiqin ozum terefinden qavranilmasi prosesinde derk etdiyim tezyiq ve ekstezyiq sxemi uzre ehtimal yurudurem meselen iki elle oyun oynadigim halda oldugu kimi Bu tecrubeni men predmetler uzerine kocurerek ozumde menimkine beraber olan ne ise bir tezyiq tessevur ede bilerem bu sertle ki eks istiqamete yoneldilmis ve predmentin ozunden emele gelen tezyiq olsun Mid bunu predmetin rolunu oz uzerine goturulmesi adlandirir Eger bunu fikren tessevvur etmeye antisipasiya etmek muvvvefeq oluramsa onda men nezaret olunmaqla predmetlerle reftar ede bilerem ve manipulyasiyalar prosesinde tecrube toplaya bilerem Gozlerin ve ellerin kooperasiyasi nezere alinmaqla bu o demekdir ki artiq orqanizmde distant hiss orqanlari manipulyasiyaya uygun olan muqavimet duygusu reaksiyasi dogura biler ve heqiqeten de dogrudur Uzaqlasdirilmis obyekt bu halda antisipasiya olunmus konkret menasinda qavranilir biz predmente hansisa agirliq mohkemlik istilik goruruk 14 Universialist etikasi RedakteMidin etikasinin onun bir sira muhum meqalelerinin esasinda hemcinin elementler etika uzre onun xususi kursunu dinlemis teleblerin etrafli qeydlerine esaslanaraq berpa etmek olar Bu etika bir terefden Midin nezeri ve sosial psixoloji muddealarina esaslanir diger terefden ayri ayri elmi saheler uzre Midin eserlerine ne ise umumi bir gorunus verir Mid etikasinin cixis noqtesini utilitarist ve Kant etikasinin tenqidi arasdirilmasi teskil edir Ne fealiyyetin neticelerine sade istiqametlenme ne de fealiyyetde olan sexsin fikir terzi Midin fikrince problemi laziminca hell etmir Eksine Mid ucun baslica cehet utilitarist etik yanasmanin aradan qaldirilmasidir Melumdur ki utilitarist etikasi motivler meselesini ireli surmurdu eyni ile de fikir terzinin fealiyyetin meqsedleri ile Kantda oldugu kimi onun obyektiv neticesi ile kifayet qeder elaqelendirmirdi Bunun yolunu Mid her iki etik telimin ummumi psixoloji bazisinin tenqidinde gorurudu Mid arzunun motivi ve obyektuinin bir birinden ayrilmasini emprik tecrube anlayisindan istifade edilmesinin neticesi kimi serh edir ve elave edir ki bu anlayis ustuortulu sekilde Kantin meyl anlayisini seciyyelendirir Mid etikaya obyektlerin sosial konstitusiyasi nezeriyyesini daxil edir bununlada o arzu formasinin universalliginin Kant terefinden esaslandirilmasi hududlarindan kenara cixmaga calisir 15 Mid identikliyin formalasmasi pillelerini exlaqi inkisafin pilleleri kimi ve eyni zamanda da cemiyyetin hokmranliqdan azadliga dogru inkisafinin pilleleri kimi tesvir etmeye calisir Mutesekkil basqalarina mueyyen qrupa istiqametlenme konkret olan basqasina istiqametlenmenin neticesidir Bunun vasitesile ve muxtelif boyudulmus basqalari arasindaki munaqiseler vasitesile daha boyuk ve eyni zamanda daha mukemmel sosial vahidlere ve nehayet beser neslinin herterefli oyrenilmesi idealinin universialist prespektivine istiqametlenme bas verir Bu universalist prespektive biz meydana gelen deyerleri anlamaga calismqla lakin onlara qiymet vermeden relyativistce bir birinin ardinca terlesdirmekle amma onlarin duzgunluyunu mueyyen ettmekle ve universal koommunikasiya ve kooperativ birliyin yaradilmasi ucun faydali olmasi baximindan qiymetlendirmekle nail oluruq Exlaqi stiuasiyada terefmuqabillerle herterefli qarsiliqli anlasma ve ideal birliyin reallasmasi ucun ehemiyyete istiqametlenme kimi rasional davranis exlaqi problemlerin helli zaman tesir gosteren iki qayda bunlardir Bu cur prespektiv bizi her cur konkret birliyin dairesinde kenara cixarir ve buna getirib cixarir ki fealiyyet gosteren butun standartlari onlarin legitimliyin mueyyen etmek ucun cox sert sekilde teyin edilsin Her bir exlaqi qerarda ne ise her hansi mukemmel qarsiliqli elaqe gizlenmisdir 16 Istinadlar Redakte Baldwin John 2009 George Herbert Mead Sage p 7 ISBN 0 8039 2320 1 Cook Gary A 1993 George Herbert Mead the making of a social pragmatist University of Illinois Press p 4 ISBN 978 0 252 06272 8 Miller David 2009 George Herbert Mead Self Language and the World University of Texas Press pp xii xix ISBN 0 292 72700 3 Ritzer George 2008 Sociological Theory McGraw Hill ISBN 978 0 07 352818 2 Qerbi Avropa ve ABS da sosiologiya tarixi Baki 2010 s 441 Qerbi Avropa ve ABS da sosiologiya tarixi Baki 2010 s 443 Med G H A pragmatic theory of truth Studies in the nature of truth Univ Calif Publ in Philos 1929 No 11 p 55 Qerbi Avropa ve ABS da sosiologiya tarixi Baki 2010 s 444 445 Mead G H Scientific method and the moral sciences Intern J Ethics 1923 No 33 p 403 George Herbert Mead The Genesis of the Self and Social Control Brocku ca Retrieved 2013 08 01 Qerbi Avropa ve ABS da sosiologiya tarixi Baki 2010 s 448 449 Mead G H The mechanism of social consciousness 1912 Joas H Die gegenwiirtige Lage der soziologischen Rollentheo rie Frankfurt a M 1975 p36 40 Qerbi Avropa ve ABS da sosiologiya tarixi Baki 2010 s 453 460 Mead G H Philanthropy from the point of view of ethics Intelligent Philantropy Ed E Faris et al Chicago 1930 Mead G H Philanthropy from the point of view of ethics Intelligent Philantropy Ed E Faris et al Chicago 1930 p 106Menbe https az wikipedia org w index php title Corc Mid amp oldid 6081920, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.