fbpx
Wikipedia

Zirə (bitki)

Fevral 26, 2022

Zirə (lat. Carum carvi) — çətirkimilər fəsiləsinin zirə cinsindən olan ikiillik ot bikisi.

?Zirə
Carum

Adi zirə.
Çiçəkləmiş bitkinin ümumi görünüşü
Elmi təsnifat
Elmi adı
Carum L., 1753
Sinonimlər
Selinopsis Coss. & Durieu ex Batt. & Trab.

Vikinövlərdə
sistematika
Şəkil
axtarışı
ITIS  29609
NCBI  48031
EOL  71049
GRIN  2129
IPNI  39776

Botaniki təsviri

Hündürlüyü 30-60 sm, gövdəsi düz, yuxarı hissəsi budaqlıdır. Yoğun köklərə malikdir. Yarpaqları dövrəsində uzunsovdur, aşağıdakılar uzun saplaqlıdır. Çiçəkləri mürəkkəb çətir şəklində yerləşmişdir, ləçəkləri ağdır və ya çəhrayı rəngdədir. Meyvəsi iki tərəfdən sıxılmış şəkildə uzunsovdur, yetişdikdə 2 toxuma ayrılır. Özünəməxsus güclü ətirli iyə, acı, yandıran ədviyyəli dada malikdir. Ədviyyat kimi çörəkbişirmə, qənnadı və konserv sənayesində işlədilir. İyun-iyul aylarında çiçəkləyərək iyul-avqust aylarında meyvə verir.

Yayılması

Azərbaycanda Böyük və Kiçik Qafqazın bütün rayonlaında, Naxçıvanın və Talış dağlıq hissələrində, orta dağ qurşağından alp qurşağına kimi (dəniz səviyyəsindən 800–3200 m hündürlükdə) rast gəlinir. Əsasən meşələrdə, çay kənarlarında, subalp və alp çəmənliklərində bitir.

Tərkibi

Flavonoidlər, kumarinlər, efir və piyli yağlar, steroidlər və digər bioloji fəal maddələrlə zəngindir.

Meyvələrinin tərkibində 3-6% efir yağı, karvon (40-50%), limonen, karvakrol, 20% piy yağları və flavonoidlər vardır. Meyvələrində başlıca olaraq karvon və limonen, aşı maddələri və yağlar (22% qədər) vardır.

Bitki və çiçəklərində flavonoidlər (kverçetin, kempferol və izoramnetin) və asetil tərkibli polin maddələri vardır. 

Efir yağı ən azı 4%, nəmliyi 12%, ümumi kül 8%, meyvələrini tərkibində efir yağı 1%, qaralmış kök, gövdə, yarpaq və xarab olmuş nişasta tərkibli hissəciklər 2%, üzvi maddələri isə 0,5-dən çox deyildir.

Təsviri və tətbiqi

Farmakopeyaya daxil olan rəsmi dərman bitkisidir. Elmi, eksperimental və xalq təbabətində, habelə baytarlıqda geniş tətbiq edilir. Əsasən mədə-bağırsaq, qaraciyər. nəfəs yolları, böyrək, sidik kisəsi, göz, nevroz, vərəm və s. xəstəliklərə qarşı istifadə olunur. Antibakterial, antihelmint, işlədici, sidikqovucu və digər təsirə malikdir.

Yarpaqları və meyvələri keyfiyyətli tərqovucudur. Meteorizminin müalicəsində və mədə qarışıqlarında müvəffəqiyyətlə işlədilir. İştahlandırıcı, spazmolotik (bağırsaq əzələlərini, uşaqlıq, sidik yolu), bronxlardakı seliyi artıran, qadınlarda laktasiyanı gücləndirən xüsusiyyətləri vardır. 2-3 çay qaşığı bitkini 200 ml qaynar suda dəmləmək (termosda) və hər gün içmək lazımdır.

Bronxlarda iltihab mənşəli öskürəklərdə, yumşaldıcı və tərqovucu dərman kimi qastrit, enterkolit, uşaqlarda bağırsaq sancılarında, meteorizm, xroniki atonik qəbizlikdə yaxşı nəticə verir. Südverən analarda laktasiyanı gücləndirir. 1 xörək qaşığı meyvəni 1 stəkan smetanda qarışdıraraq 3 dəqiqə qaynatmaq lazımdır. 1 xörək qaşığı gündə 3 dəfə içmək lazımdır.

Hamilə qadınların qidasında zirə istifadə edilməməlidir.

İstifadə olunan hissələr

Meyvələri

İstifadə formaları

Cövhər və efir yağı

Dərman bitkisi kimi istifadə olunan növləri

  • Adi zirə (lat. Carum carvi L.)
  • Hind zirəsi və ya Ətirli ayovan (lat. Carum ajowani Benth. et Hook. (=Trachyspermum ammi (L.) Sprague))

Digər növləri

  • Carum apuanum
  • Carum atrosanguineum
  • Carum buriaticum (Buryat zirəsi Turcz.)
  • Carum caucasicum (Qafqaz zirəsi (M.B.) Boiss)
  • Carum diversifolium
  • Carum grossheimii (Qrossheym zirəsi Schischk.)
  • Carum incrassatum
  • Carum heldreichii
  • Carum Komarovii (Komarov zirəsi Karjag.)
  • Carum meifolium
  • Carum multiflorum
  • Carum porphyroleon
  • Carum rigidulum
  • Carum verticillatum

İstinadlar

  1. S.C.İbadullayeva, M.C.Qəhrəmanova Bitkilərin Sirli Dünyası (Ot Bitkiləri) Bakı 2016 s.333
  2. S.C.İbadullayeva, M.C.Qəhrəmanova Bitkilərin Sirli Dünyası (Ot Bitkiləri) Bakı 2016 s.333
  3. S.C.İbadullayeva, M.C.Qəhrəmanova Bitkilərin Sirli Dünyası (Ot Bitkiləri) Bakı 2016 s.333
  4. S.C.İbadullayeva, M.C.Qəhrəmanova Bitkilərin Sirli Dünyası (Ot Bitkiləri) Bakı 2016 s.333
  5. Azərbaycanda geniş yayılmış dərman bitkiləri (buklet) seh. 25

Həmçinin bax

Fevral 26, 2022
zirə, bitki, zirə, carum, carvi, çətirkimilər, fəsiləsinin, zirə, cinsindən, olan, ikiillik, bikisi, zirəcarumadi, zirə, çiçəkləmiş, bitkinin, ümumi, görünüşüelmi, təsnifataləmi, bitkilərşöbə, örtülütoxumlularsinif, ikiləpəliləryarımsinif, rozidlərsıra, çətirç. Zire lat Carum carvi cetirkimiler fesilesinin zire cinsinden olan ikiillik ot bikisi ZireCarumAdi zire Ciceklemis bitkinin umumi gorunusuElmi tesnifatAlemi BitkilerSobe OrtulutoxumlularSinif IkilepelilerYarimsinif RozidlerSira CetirciceklilerFesile CetirkimilerCins ZireElmi adiCarum L 1753SinonimlerSelinopsis Coss amp Durieu ex Batt amp Trab VikinovlerdesistematikaSekilaxtarisiITIS 29609NCBI 48031EOL 71049GRIN 2129IPNI 39776 Mundericat 1 Botaniki tesviri 2 Yayilmasi 3 Terkibi 4 Tesviri ve tetbiqi 5 Istifade olunan hisseler 6 Istifade formalari 7 Derman bitkisi kimi istifade olunan novleri 8 Diger novleri 9 Istinadlar 10 Hemcinin baxBotaniki tesviri RedakteHundurluyu 30 60 sm govdesi duz yuxari hissesi budaqlidir Yogun koklere malikdir Yarpaqlari dovresinde uzunsovdur asagidakilar uzun saplaqlidir Cicekleri murekkeb cetir seklinde yerlesmisdir lecekleri agdir ve ya cehrayi rengdedir Meyvesi iki terefden sixilmis sekilde uzunsovdur yetisdikde 2 toxuma ayrilir Ozunemexsus guclu etirli iye aci yandiran edviyyeli dada malikdir Edviyyat kimi corekbisirme qennadi ve konserv senayesinde isledilir Iyun iyul aylarinda cicekleyerek iyul avqust aylarinda meyve verir Yayilmasi RedakteAzerbaycanda Boyuk ve Kicik Qafqazin butun rayonlainda Naxcivanin ve Talis dagliq hisselerinde orta dag qursagindan alp qursagina kimi deniz seviyyesinden 800 3200 m hundurlukde rast gelinir Esasen meselerde cay kenarlarinda subalp ve alp cemenliklerinde bitir Terkibi RedakteFlavonoidler kumarinler efir ve piyli yaglar steroidler ve diger bioloji feal maddelerle zengindir Meyvelerinin terkibinde 3 6 efir yagi karvon 40 50 limonen karvakrol 20 piy yaglari ve flavonoidler vardir Meyvelerinde baslica olaraq karvon ve limonen asi maddeleri ve yaglar 22 qeder vardir Bitki ve ciceklerinde flavonoidler kvercetin kempferol ve izoramnetin ve asetil terkibli polin maddeleri vardir 1 Efir yagi en azi 4 nemliyi 12 umumi kul 8 meyvelerini terkibinde efir yagi 1 qaralmis kok govde yarpaq ve xarab olmus nisasta terkibli hissecikler 2 uzvi maddeleri ise 0 5 den cox deyildir 2 Tesviri ve tetbiqi RedakteFarmakopeyaya daxil olan resmi derman bitkisidir Elmi eksperimental ve xalq tebabetinde habele baytarliqda genis tetbiq edilir Esasen mede bagirsaq qaraciyer nefes yollari boyrek sidik kisesi goz nevroz verem ve s xesteliklere qarsi istifade olunur Antibakterial antihelmint isledici sidikqovucu ve diger tesire malikdir Yarpaqlari ve meyveleri keyfiyyetli terqovucudur Meteorizminin mualicesinde ve mede qarisiqlarinda muveffeqiyyetle isledilir Istahlandirici spazmolotik bagirsaq ezelelerini usaqliq sidik yolu bronxlardaki seliyi artiran qadinlarda laktasiyani guclendiren xususiyyetleri vardir 2 3 cay qasigi bitkini 200 ml qaynar suda demlemek termosda ve her gun icmek lazimdir 3 Bronxlarda iltihab menseli oskureklerde yumsaldici ve terqovucu derman kimi qastrit enterkolit usaqlarda bagirsaq sancilarinda meteorizm xroniki atonik qebizlikde yaxsi netice verir Sudveren analarda laktasiyani guclendirir 1 xorek qasigi meyveni 1 stekan smetanda qarisdiraraq 3 deqiqe qaynatmaq lazimdir 1 xorek qasigi gunde 3 defe icmek lazimdir Hamile qadinlarin qidasinda zire istifade edilmemelidir 4 Istifade olunan hisseler RedakteMeyveleriIstifade formalari RedakteCovher ve efir yagi 5 Derman bitkisi kimi istifade olunan novleri RedakteAdi zire lat Carum carvi L Hind ziresi ve ya Etirli ayovan lat Carum ajowani Benth et Hook Trachyspermum ammi L Sprague Diger novleri RedakteCarum apuanum Carum atrosanguineum Carum buriaticum Buryat ziresi Turcz Carum caucasicum Qafqaz ziresi M B Boiss Carum diversifolium Carum grossheimii Qrossheym ziresi Schischk Carum incrassatum Carum heldreichii Carum Komarovii Komarov ziresi Karjag Carum meifolium Carum multiflorum Carum porphyroleon Carum rigidulum Carum verticillatumIstinadlar Redakte S C Ibadullayeva M C Qehremanova Bitkilerin Sirli Dunyasi Ot Bitkileri Baki 2016 s 333 S C Ibadullayeva M C Qehremanova Bitkilerin Sirli Dunyasi Ot Bitkileri Baki 2016 s 333 S C Ibadullayeva M C Qehremanova Bitkilerin Sirli Dunyasi Ot Bitkileri Baki 2016 s 333 S C Ibadullayeva M C Qehremanova Bitkilerin Sirli Dunyasi Ot Bitkileri Baki 2016 s 333 Azerbaycanda genis yayilmis derman bitkileri buklet seh 25Hemcinin bax Redakte Menbe https az wikipedia org w index php title Zire bitki amp oldid 6202507, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.