Azərbaycanca
සිංහල
Türkçe
Budanın mühasirəsi (mac. Buda visszafoglalása) — Müqəddəs Roma imperiyasının və onun müttəfiqlərinin Osmanlı imperiyasına qarşı təşkil etdiyi Böyük Türk müharibəsi (1683–1699) zamanı baş vermiş hərbi əməliyyat.
| Budanın ikinci mühasirəsi, 1686 | |||
|---|---|---|---|
| Böyük Türk müharibəsi | |||
 Buda qalasının geri alınması, Dyula Bençur, 1686 | |||
| Tarix | 18 iyun — 9 sentyabr 1686 (2 ay, 3 həftə və 1 gün) | ||
| Yeri | Buda, Osmanlı Macarıstanı | ||
| Nəticəsi | Müqəddəs İttifaqın qələbəsi | ||
| Münaqişə tərəfləri | |||
| | |||
| Komandan(lar) | |||
| |||
| Tərəflərin qüvvəsi | |||
| |||
| İtkilər | |||
| |||
| | |||
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |||
Tarixi
Buda şəhəri 1541-ci ildə Osmanlı sultanı Süleyman Qanuni tərəfindən fəth edilmiş və bu tarixdən etibarən Macarıstanın böyük hissəsi Osmanlı İmperiyasının tərkibinə daxil olmuşdu. 1683-cü ildə II Vyana mühasirəsində Osmanlı ordusunun məğlubiyyətindən sonra Avropa dövlətləri Osmanlılara qarşı geniş koalisiya (Müqəddəs İttifaq) yaratdılar. Bu koalisiyaya Müqəddəs Roma imperiyası, Polşa–Litva Birliyi, Venesiya Respublikası və Rusiya imperiyası daxil idi.
1686-cı ilin yazında imperator I Leopoldun əmri ilə Macarıstanda böyük bir ordu toplanmışdı. Mühasirə ordusuna Lotarinqiyalı V Şarl və Bavariya seçicisi Maksimilian II Emmanuel rəhbərlik edirdi. Ordunun tərkibində Avstriya, Alman, Çex, Xorvat, İtalyan, Polşa və digər müttəfiq qüvvələrdən ibarət 65 minə yaxın əsgər vardı. Buda qalasında isə 7-10 min nəfərlik Osmanlı qarnizonu yerləşirdi. Qalanın müdafiəsinə təcrübəli Osmanlı sərkərdəsi Əbdürrəhman Paşa rəhbərlik edirdi.
Budanın mühasirəsi 1686-cı il 14 iyulda başlamışdır. Mühasirə zamanı müttəfiq qüvvələr artilleriya atəşi ilə şəhərin divarlarını zəiflətməyə çalışmış, dəfələrlə hücumlar təşkil etmişdilər. Osmanlı müdafiəçiləri isə qəhrəmanlıqla müqavimət göstərmiş, sonda isə vəziyyət daha da ağırlaşmışdı.
Qalanın daxilində aclıq, xəstəlik və davamlı bombardman müdafiəçilərin dözümünü sarsıtmışdı. 2 sentyabr 1686-cı ildə müttəfiq qüvvələr ümumi hücuma keçərək Budanı ələ keçirmişdilər. Qala uğrunda döyüşlər zamanı Əbdürrəhman Paşa həlak olmuş, şəhərdəki əhali isə ya qətlə yetirilmiş, ya da əsir alınmışdı.
Budanın azad edilməsi Osmanlı imperiyasının Mərkəzi Avropadakı mövqelərinə ciddi zərbə vurdu.Bu uğur Macarıstanın böyük bir hissəsinin Osmanlılardan geri alınmasına yol açdı və müharibənin sonrakı mərhələsində müttəfiqlərin üstünlüyünü təmin etdi. Hadisə həmçinin Avropada "Osmanlı təhlükəsi"nin azaldılması baxımından da əhəmiyyətli sayılır.
Yəhudi və müsəlmanların qırğını
Mühasirədən sonra şəhərə daxil olmuş Avstriya əsgərləri 3 minə yaxın türkü qətlə yetirmişdirlər. Qırğın təkcə türkləri hədəf almamış, şəhərin yəhudi əhalisi də qırğınlara məruz qalmışdır. Osmanlı imperiyasında böyük dərəcədə dini azadlıqlara malik olan yəhudilər mühasirə zamanı türklərlə bərabər döyüşmüşdürlər və buna görə onlar türklərin müttəfiqləri hesab olunurdular. Şəhərin 1000 nəfərlik yəhudi əhalisinin yarısı qətlə yetirilmişdir. Yüzlərlə yəhudi və 6000 müsəlman qul kimi satılması və ya fidyə qarşılığında azad edilməsi üçün əsir götürülmüşdür.
Qalereya
-
Müqəddəs Liqa 1686-cı ildə uzun bir mühasirədən sonra Budanı geri qaytardı -
Budanın mühasirəsi, -
Brüsseldə 1686-cı ildə Budanın türklərdən azad edilməsinin xatirəsinə atəşfəşanlıq
İstinadlar
- Bodart, 1908. səh. 107
- Young, William. International Politics and Warfare in the Age of Louis XIV and Peter the Great: A Guide to the Historical Literature. iUniverse. 2004. səh. 433. ISBN .
- Urban Societies in East-Central Europe: 1500-1700, by Jaroslav Miller, 2008, s.89
- Wheatcroft, 2008. səh. 221
- András Gerő, János Poór. Budapest: a history from its beginnings to 1998, Volume 86 van Atlantic studies on society in change, Volume 462 van East European monographs. Social Science Monographs. 1997. səh. 3. ISBN .
- Andrew Wheatcroft. The Enemy at the Gate: Habsburgs, Ottomans, and the Battle for Europe. Basic Books. 2010. səh. 206. ISBN .[daimi ölü keçid]
- Ga ́bor A ́goston, Bruce Alan Masters. Encyclopedia of the Ottoman Empire Facts on File Library of World History Gale virtual reference library. Infobase Publishing. 2009. səh. 96. ISBN .
- Ga ́bor A ́goston, Bruce Alan Masters. Encyclopedia of the Ottoman Empire Facts on File Library of World History Gale virtual reference library. Infobase Publishing. 2009. səh. 96. ISBN .
- Jewish Budapest: Memories, Rites, History, by Kinga Frojimovics, Géza Komoróczy, 1999, p.505
- "The story of the Spanish volunteers who fought to liberate Hungary from the Turks".
- "The story of the Spanish volunteers who fought to liberate Hungary from the Turks".
- The Dutch Intersection: The Jews and the Netherlands in Modern History, by Yosef Kaplan, 2008, p.214
- Jaques, Tony. Dictionary of Battles and Sieges: A-E. Bloomsbury Academic. 2007. ISBN .
- Jewish Budapest: Memories, Rites, History, by Kinga Frojimovics, Géza Komoróczy, 1999, p.504-505
- The Holocaust and the Book: Destruction and Preservation, by Jonathan Rose, 2008, p.268-270
- Frommer's Budapest and the Best of Hungary, by Ryan James, 2010, p.174
Ədəbiyyat
- Shaw, Stanford J. History of the Ottoman Empire and Modern Turkey. Cambridge University Press, 1976.
- Setton, Kenneth M. Venice, Austria, and the Turks in the Seventeenth Century. American Philosophical Society, 1991.
- Ágoston, Gábor. Guns for the Sultan: Military Power and the Weapons Industry in the Ottoman Empire. Cambridge University Press, 2005.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Budanin muhasiresi mac Buda visszafoglalasa Muqeddes Roma imperiyasinin ve onun muttefiqlerinin Osmanli imperiyasina qarsi teskil etdiyi Boyuk Turk muharibesi 1683 1699 zamani bas vermis herbi emeliyyat Budanin ikinci muhasiresi 1686Boyuk Turk muharibesiBuda qalasinin geri alinmasi Dyula Bencur 1686Tarix 18 iyun 9 sentyabr 1686 2 ay 3 hefte ve 1 gun Yeri Buda Osmanli MacaristaniNeticesi Muqeddes Ittifaqin qelebesiMunaqise terefleriMuqeddes Ittifaq Osmanli imperiyasiKomandan lar Ebdurrehman Abdi Pasa Sari Suleyman Pasa Pasa Istolni Belqrad PasaTereflerin quvvesi65 000 100 000 Qarnizon 7 000 den az esger onlarin arasinda 3 000 Yeniceri 1 000 1 000 Yehudi ve 2 000 yerli sakin Komekci ordu 40 000Itkiler20 000 3 000 oldurulub 6 000 esir alinib onlarin arasinda mulki sexsler de var Vikianbarda elaqeli mediafayllarTarixiBuda seheri 1541 ci ilde Osmanli sultani Suleyman Qanuni terefinden feth edilmis ve bu tarixden etibaren Macaristanin boyuk hissesi Osmanli Imperiyasinin terkibine daxil olmusdu 1683 cu ilde II Vyana muhasiresinde Osmanli ordusunun meglubiyyetinden sonra Avropa dovletleri Osmanlilara qarsi genis koalisiya Muqeddes Ittifaq yaratdilar Bu koalisiyaya Muqeddes Roma imperiyasi Polsa Litva Birliyi Venesiya Respublikasi ve Rusiya imperiyasi daxil idi 1686 ci ilin yazinda imperator I Leopoldun emri ile Macaristanda boyuk bir ordu toplanmisdi Muhasire ordusuna Lotarinqiyali V Sarl ve Bavariya secicisi Maksimilian II Emmanuel rehberlik edirdi Ordunun terkibinde Avstriya Alman Cex Xorvat Italyan Polsa ve diger muttefiq quvvelerden ibaret 65 mine yaxin esger vardi Buda qalasinda ise 7 10 min neferlik Osmanli qarnizonu yerlesirdi Qalanin mudafiesine tecrubeli Osmanli serkerdesi Ebdurrehman Pasa rehberlik edirdi Budanin muhasiresi 1686 ci il 14 iyulda baslamisdir Muhasire zamani muttefiq quvveler artilleriya atesi ile seherin divarlarini zeifletmeye calismis defelerle hucumlar teskil etmisdiler Osmanli mudafiecileri ise qehremanliqla muqavimet gostermis sonda ise veziyyet daha da agirlasmisdi Qalanin daxilinde acliq xestelik ve davamli bombardman mudafiecilerin dozumunu sarsitmisdi 2 sentyabr 1686 ci ilde muttefiq quvveler umumi hucuma kecerek Budani ele kecirmisdiler Qala ugrunda doyusler zamani Ebdurrehman Pasa helak olmus seherdeki ehali ise ya qetle yetirilmis ya da esir alinmisdi Budanin azad edilmesi Osmanli imperiyasinin Merkezi Avropadaki movqelerine ciddi zerbe vurdu Bu ugur Macaristanin boyuk bir hissesinin Osmanlilardan geri alinmasina yol acdi ve muharibenin sonraki merhelesinde muttefiqlerin ustunluyunu temin etdi Hadise hemcinin Avropada Osmanli tehlukesi nin azaldilmasi baximindan da ehemiyyetli sayilir Yehudi ve muselmanlarin qirginiMuhasireden sonra sehere daxil olmus Avstriya esgerleri 3 mine yaxin turku qetle yetirmisdirler Qirgin tekce turkleri hedef almamis seherin yehudi ehalisi de qirginlara meruz qalmisdir Osmanli imperiyasinda boyuk derecede dini azadliqlara malik olan yehudiler muhasire zamani turklerle beraber doyusmusdurler ve buna gore onlar turklerin muttefiqleri hesab olunurdular Seherin 1000 neferlik yehudi ehalisinin yarisi qetle yetirilmisdir Yuzlerle yehudi ve 6000 muselman qul kimi satilmasi ve ya fidye qarsiliginda azad edilmesi ucun esir goturulmusdur QalereyaMuqeddes Liqa 1686 ci ilde uzun bir muhasireden sonra Budani geri qaytardi Budanin muhasiresi Brusselde 1686 ci ilde Budanin turklerden azad edilmesinin xatiresine atesfesanliqIstinadlarBodart 1908 seh 107 Young William International Politics and Warfare in the Age of Louis XIV and Peter the Great A Guide to the Historical Literature iUniverse 2004 seh 433 ISBN 9780595329922 Urban Societies in East Central Europe 1500 1700 by Jaroslav Miller 2008 s 89 Wheatcroft 2008 seh 221 Andras Gero Janos Poor Budapest a history from its beginnings to 1998 Volume 86 van Atlantic studies on society in change Volume 462 van East European monographs Social Science Monographs 1997 seh 3 ISBN 9780880333597 Andrew Wheatcroft The Enemy at the Gate Habsburgs Ottomans and the Battle for Europe Basic Books 2010 seh 206 ISBN 9780465020812 daimi olu kecid Ga bor A goston Bruce Alan Masters Encyclopedia of the Ottoman Empire Facts on File Library of World History Gale virtual reference library Infobase Publishing 2009 seh 96 ISBN 9781438110257 Ga bor A goston Bruce Alan Masters Encyclopedia of the Ottoman Empire Facts on File Library of World History Gale virtual reference library Infobase Publishing 2009 seh 96 ISBN 9781438110257 Jewish Budapest Memories Rites History by Kinga Frojimovics Geza Komoroczy 1999 p 505 The story of the Spanish volunteers who fought to liberate Hungary from the Turks The story of the Spanish volunteers who fought to liberate Hungary from the Turks The Dutch Intersection The Jews and the Netherlands in Modern History by Yosef Kaplan 2008 p 214 Jaques Tony Dictionary of Battles and Sieges A E Bloomsbury Academic 2007 ISBN 9780313335372 Jewish Budapest Memories Rites History by Kinga Frojimovics Geza Komoroczy 1999 p 504 505 The Holocaust and the Book Destruction and Preservation by Jonathan Rose 2008 p 268 270 Frommer s Budapest and the Best of Hungary by Ryan James 2010 p 174EdebiyyatShaw Stanford J History of the Ottoman Empire and Modern Turkey Cambridge University Press 1976 Setton Kenneth M Venice Austria and the Turks in the Seventeenth Century American Philosophical Society 1991 Agoston Gabor Guns for the Sultan Military Power and the Weapons Industry in the Ottoman Empire Cambridge University Press 2005