Birinci ingilis-siqx müharibəsi (1845-1846) - Pəncabın Birtianiya tərəfindən ilhaqı ilə nəticələnən müharibə.
Müharibə ərəfəsində vəziyyət
1839-cu ildə Rancit Siqx vəfat etdi. Praktiki olaraq onun knyazlığında parçalanma baş verdi. Onun qanuni varisi Xarak Siqxi bir neçə aya taxtdan saldılar. Daha sonra o da müəmmalı şəkildə atasının kremasiyasından qayıdarkən Lahor fortasında üzərinə arka düşərək öldü.
Siqx dövləti uğrunda iki fraksiya: siqx Sindxanvali və hindli Doqra mübarizə aparırdı. Doqra 1841-ci ilin yanvarında Racit Siqxin qeyri-qanuni oğlu Şer Siqxi hakimiyyətə gətirdi. Sidxanvali Britaniyanın nüfuz dairəsi olan əraziləri sığınmaqla canını xilas etdi. Rancit Siqxin ölümündən sonra ordu 29 min nəfər və 192 topdan 1845-ci ildə 80.000 nəfərə qədər genişləndi. Ordu özü Xəlsə - siqx icması roluna iddia edirdi. Britaniya müşahidəçiləri bu sistemi təhlükəli hərbi demokratiya kimi xarakterizə edirdilər. Maxaraca Şer Siqx Xəlsənin tələblərini ödəyə biləcək gücdə deyildi. 1843-cü ildə o ögəy qardaşı - Acit Siqx tərəfindən öldürüldü. Siqxdə yaranan hakimiyyət böhranı müharibə ərəfəsində ingilislər üçün əlverişli zəmin yaratdı. Britaniya qoşunları 1844-cü ildə Sindi - Pəncabın cənubunda yerləşən ərazini ilhaq etdikdən sonra Sətləc çayından bir neçə mil aralıda, Britaniya Hindistanı ilə Siqx dövlətinin hüdudlarında Firozpur qalasını inşa etdilər.
Müharibənin başlanması və gedişi
1845-1846-cı illərdə baş vermiş birinci ingilis-siqx müharibəsi dövründə Pəncab ordusunun son dərəcə qəhrəmanlığı və mətanətli olduğu bir daha nümayiş etdirildi. Döyüşlərin ilk mərhələsində öz baş komandirlərinin xəyanətinə baxmayaraq əsgərlər müstəmləkəçilərin ordusunu dəhşətli məğlubiyyətə uğratdılar. 1846-cı ilin fevralında Sobraun yaxınlığında qəti vuruşma oldu. Nəticə etibarilə bu vuruşmanın müqəddəratını yenə də xəyanət həll etmiş oldu. İngilislərin baş komandanı əməliyyat planı hazırlayarkən siqx qoşunlarının yerləşdiyini göstərən xəritə onun əlinə keçdi. Bəzi məxfi məlumatları isə cəsuslar ingilislərə çatdırmışdılar. Az sonra Pəncabın paytaxtı Lahor şəhəri tamamilə işğal edildi.
Müharibənin nəticəsi
1846-cı ilin mart ayının 6-da bağlanan Lahor sülh müqaviləsinə görə ingilislərə 1,5 milyon funt sterlinq təzminat ödənilməli idi. Bu məbləği ödəmək imkanı olmayan siqxlər Britaniyaya Bias və Satlec çayları arasınddakı Cullundur Doab adı ərazini güzəştə getməli oldular. Müqaviləyə görə siqx ordusu xeyli azaldıldı. Eyni zamanda hərbi cəhətdən böyük strateji əhəmiyyəti olan Beynəlnəhr zəngin ərazisi də Ost-Hind kompaniyasının ixtiyarına keçdi. Kompaniya alacağı təzminat əvəzinə Kəşmir torpaqlarını ilhaq etməyə "razı oldu". Tezliklə Amritsar müqaviləsi ilə bu geniş knyazlıq bir milyon funt sterlinqə Camma knyazlığının hakimi Qulyab Sinqə satıldı.
Lahor müqaviləsinin əsarətli şərtləri, habelə Ost-Hind kompaniyasına yerli feodallar tərəfindən yardım göstərilməsi, qəddar müstəmləkəçilik siyasəti, Pəncab əhalisinin haqlı narazılığına səbəb oldu. Əcnəbilərin əsarətinə və talançılıq siyasətinə qarşı hər yerdə müqavimət hərəkatı qüvvətlənirdi. 1848-ci ilin əvvəllərində Multanda ingilislərə qarşı üsyan baş verdi. Bu üsyan dərhal bütün Pəncabda rəğbətlə qarşılandı. Azaldılmış, lakin heç də öz döyüş qabiliyyətini itirməmiş siqx ordusu yenidən silahlı mübarizəyə başladı. Lakin 1848-ci ilin fevralında Hücərat yaxınlığındakı vuruşmada ingilis qoşunları siqxləri qəti məğlubiyyətə uğrada bildi. 1849-cu ilin martında Ost-Hind kompaniyası Pəncabın ilhaq olunduğunu elan etdi.
İstinadlar
↑ Nuruzadə Ş.C. Asiya və Afrika ölkələrinin yeni tarixi. (XVII əsrin I yarısı və XIX əsrin 70-ci illəri). Sumqayıt, “Azəri” nəşriyyatı, 2017, s.109-111
Avqust 06, 2021
birinci, ingilis, siqx, müharibəsi, 1845, 1846, pəncabın, birtianiya, tərəfindən, ilhaqı, ilə, nəticələnən, müharibə, mündəricat, müharibə, ərəfəsində, vəziyyət, müharibənin, başlanması, gedişi, müharibənin, nəticəsi, istinadlarmüharibə, ərəfəsində, vəziyyət, . Birinci ingilis siqx muharibesi 1845 1846 Pencabin Birtianiya terefinden ilhaqi ile neticelenen muharibe 1 Mundericat 1 Muharibe erefesinde veziyyet 2 Muharibenin baslanmasi ve gedisi 3 Muharibenin neticesi 4 IstinadlarMuharibe erefesinde veziyyet Redakte1839 cu ilde Rancit Siqx vefat etdi Praktiki olaraq onun knyazliginda parcalanma bas verdi Onun qanuni varisi Xarak Siqxi bir nece aya taxtdan saldilar Daha sonra o da muemmali sekilde atasinin kremasiyasindan qayidarken Lahor fortasinda uzerine arka duserek oldu Siqx dovleti ugrunda iki fraksiya siqx Sindxanvali ve hindli Doqra mubarize aparirdi Doqra 1841 ci ilin yanvarinda Racit Siqxin qeyri qanuni oglu Ser Siqxi hakimiyyete getirdi Sidxanvali Britaniyanin nufuz dairesi olan erazileri siginmaqla canini xilas etdi Rancit Siqxin olumunden sonra ordu 29 min nefer ve 192 topdan 1845 ci ilde 80 000 nefere qeder genislendi Ordu ozu Xelse siqx icmasi roluna iddia edirdi Britaniya musahidecileri bu sistemi tehlukeli herbi demokratiya kimi xarakterize edirdiler Maxaraca Ser Siqx Xelsenin teleblerini odeye bilecek gucde deyildi 1843 cu ilde o ogey qardasi Acit Siqx terefinden olduruldu Siqxde yaranan hakimiyyet bohrani muharibe erefesinde ingilisler ucun elverisli zemin yaratdi Britaniya qosunlari 1844 cu ilde Sindi Pencabin cenubunda yerlesen erazini ilhaq etdikden sonra Setlec cayindan bir nece mil aralida Britaniya Hindistani ile Siqx dovletinin hududlarinda Firozpur qalasini insa etdiler Muharibenin baslanmasi ve gedisi Redakte1845 1846 ci illerde bas vermis birinci ingilis siqx muharibesi dovrunde Pencab ordusunun son derece qehremanligi ve metanetli oldugu bir daha numayis etdirildi Doyuslerin ilk merhelesinde oz bas komandirlerinin xeyanetine baxmayaraq esgerler mustemlekecilerin ordusunu dehsetli meglubiyyete ugratdilar 1846 ci ilin fevralinda Sobraun yaxinliginda qeti vurusma oldu Netice etibarile bu vurusmanin muqedderatini yene de xeyanet hell etmis oldu Ingilislerin bas komandani emeliyyat plani hazirlayarken siqx qosunlarinin yerlesdiyini gosteren xerite onun eline kecdi Bezi mexfi melumatlari ise cesuslar ingilislere catdirmisdilar Az sonra Pencabin paytaxti Lahor seheri tamamile isgal edildi 1 Muharibenin neticesi Redakte1846 ci ilin mart ayinin 6 da baglanan Lahor sulh muqavilesine gore ingilislere 1 5 milyon funt sterlinq tezminat odenilmeli idi Bu meblegi odemek imkani olmayan siqxler Britaniyaya Bias ve Satlec caylari arasinddaki Cullundur Doab adi erazini guzeste getmeli oldular Muqavileye gore siqx ordusu xeyli azaldildi Eyni zamanda herbi cehetden boyuk strateji ehemiyyeti olan Beynelnehr zengin erazisi de Ost Hind kompaniyasinin ixtiyarina kecdi Kompaniya alacagi tezminat evezine Kesmir torpaqlarini ilhaq etmeye razi oldu Tezlikle Amritsar muqavilesi ile bu genis knyazliq bir milyon funt sterlinqe Camma knyazliginin hakimi Qulyab Sinqe satildi Lahor muqavilesinin esaretli sertleri habele Ost Hind kompaniyasina yerli feodallar terefinden yardim gosterilmesi qeddar mustemlekecilik siyaseti Pencab ehalisinin haqli naraziligina sebeb oldu Ecnebilerin esaretine ve talanciliq siyasetine qarsi her yerde muqavimet herekati quvvetlenirdi 1848 ci ilin evvellerinde Multanda ingilislere qarsi usyan bas verdi Bu usyan derhal butun Pencabda regbetle qarsilandi Azaldilmis lakin hec de oz doyus qabiliyyetini itirmemis siqx ordusu yeniden silahli mubarizeye basladi Lakin 1848 ci ilin fevralinda Hucerat yaxinligindaki vurusmada ingilis qosunlari siqxleri qeti meglubiyyete ugrada bildi 1849 cu ilin martinda Ost Hind kompaniyasi Pencabin ilhaq olundugunu elan etdi 1 Istinadlar Redakte 1 2 3 Nuruzade S C Asiya ve Afrika olkelerinin yeni tarixi XVII esrin I yarisi ve XIX esrin 70 ci illeri Sumqayit Azeri nesriyyati 2017 s 109 111Menbe https az wikipedia org w index php title Birinci ingilis siqx muharibesi amp oldid 4922266, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
