Bioloji proseslərin intensivliyinin dövri olaraq dəyişməsi bioloji ritmlər adlanır. Yer üzərində yaşayan bütün canlılar bioloji ritmə uyğunlaşmışdır. Bioloji ritmlər yerin öz oxu ətrafında fırlanmasından asılı olaraq işıqlanma və temperaturun dəyişməsi nəticəsində yaranmışdır. Bu amillər sutka, il ərzində dövri olaraq dəyişir. Bu səbəbdən canlı orqanizmlərdə sutkalıq,fəsil,illik və bu kimi ritmlər meydana gəlmişdir. Bioloji ritmlər orqanizmin “bioloji saat “ adlanan xüsusi daxili mexanizmləri ilə saxlanılır.”Bioloji saat” orqanizmlərin günün vaxtlarını hiss etmək,gündüz və gecə vaxtı ölçmək qabiliyyətidir.Bütün orqanizmlər üçün səciyyəvidir. Normal fizioloji proseslərin getməsi üçün gecə və gündüzün növbələşməsi vacibdir. “Bioloji saat” orqanizmdə fizioloji proseslərin idarə olunmasında (məsələn,hüceyrənin bölünməsində) iştirak edir. Orqanizmlərdə sutkalıq və fəsil ritmləri aydın nəzərə çarpır: Sutkalıq ritmlər: Yerin öz oxu ətrafında fırlanması nəticəsində gecə və gündüz növbələşməsi baş verir.Temperaturun da sutka ərzində dəyişməsi sutkalıq ritmə aiddir.İşığın təsiri ilə gün ərzində fəallıq və dinclik fazaları bir-birini əvəz edir.Gündüz həyat tərzi keçirən canlılar sutkanın işıqlı şəraitində fəal olurlar. Gecə həyat tərzi keçirənlər isə gecə fəal olurlar. Fəsil ritmləri: Yerin Günəş ətrafında fırlanması ilə baş verir. Bir çox növlərdə inkişafın, böyümənin, çoxalmanın illik tsikli mövcuddur. Mövsüm hadisələri ilə əlaqədar olaraq il ərzində temperaturun dəyişilməsi həyat proseslərinin sürətinə təsir etsə də, onu tam müəyyən etmir. Bir çox hallarda yazda və payızda temperatur eyni olsa da, canlı təbiət hadisələri müxtəlif istiqamətlərdə gedir.Orqanizmlərdə qışa hazırlıq hələ yayda temperatur yüksək olduqda baş verir.Orqanizmlər üçün təkcə temperatur deyil, günün uzunluğu da həlledici amil kimi rol oynayır.Bu və ya digər fəslin yaxınlaşması üçün siqnal rolunu temperaturun illik gedişi ilə müşayiət olunan günün uzunluğunun dəyişməsi oynayır. Orqanizmin günün uzunluğuna qarşı verdiyi cavab reaksiyası fotoperiodizm adlanır. Fotoperiodizm mövsüm hadisələrinə uyğunlaşmanı təmin edir.Onun meydana gəlməsi təkcə işıqlanmanın intensivliyindən deyil, həmçinin sutkada işıq və qaranlığın növbələşməsi ilə əlaqədardır. Orqanizmin günün uzunluğuna cavabvermə qabiliyyəti, fəsil dəyişməsinə fizioloji uyğunlaşmanı vaxtında təmin edir.Fotoperiodik reaksiyalar iki tipə ayırırlar: qısagünlü və uzungünlü. Günün uzanmasına orqanizmlər həyat aktivliyinin artması ilə cavab verirlər.Günün uzunluğu adətən, temperatur dəyişməsi ilə müşayiət olunur və orqanizmlərin qış-yaz hazırlığı üçün siqnal amili rolunu oynayır. İnsan orqanizmində biolloji saatla idarə olunan 300-dən çox funksiya və proses olduğu müəyyən edilmişdir. Məsələn,sutka ərzində insanın nəbz vurğusu artıb-azala bilər: Səhər saat 9-10-da normaya çatır; Saat 13-14-də azalır; Saat 16-18 arası tezləşir; Saat 22-23-də isə yavaşıyır. İnsanın qan təzyiqi saat 12-13 arası və 18-də maksimum olur.Ən aşağı göstəricilər isə səhər tezdən saat 23-24-də olur. Qanda qlükozanın miqdarı sutka ərzində dəyişir. Maksimal miqdar saat 2,9,14,18 və 22-də olur. Bədənimizin temperaturu da sutkalıq ritmdən asılıdır. Səhər minimum, günün ikinci yarısında isə (saat18-də) maksimal olur. Günlük bioritmlər: Bütün canlıların, o cümlədən, yalnız güclü mikroskop vasitəsilə görünən kiçik bakteriayaların da gündəlik bioritmləri var: təqribən 24 saat davam edən bioloji proses ümumilikdə bizim həyat ritmimizi müəyyən edir. Hesab edilir ki, Yer üzündə ilk canlı hüceyrə gündüz vaxtı ultrabənövşəyi şüaların təsiri ilə zərər görüb, axşam isə bərpa olunub. İnsan orqanizmi də belə işləyir. Gecə vaxtı, yuxuda olan zaman bərpa prosesləri fəaliyyətə başlayır. Gündəlik bioritmlər canlılara gecənin və gündüzün, yayın və qışın gəldiyini əvvəlcədən bilmək və bu hadisələrə hazırlaşmaq imkanı verir. Sinxronizasiya prosesinə cavab verən əsas bioloji saat hipotalamusda (beyin nahiyəsi) yerləşir. Bu saat-sinxronizatorlar gün ərzində müxtəlif vaxtlarda sizə müəyyən tənzimləyici siqnallar göndərir. Bütün orqanların və toxumaların periferik saatları var, hansı ki, hipotalamusdakı əsas saatla sinxronlaşır. Orqanizmin hər hüceyrəsi 24 saat ərzində hüceyrədə baş verən dəyişikliklərə cavab verən öz daxili saatı ilə yaşayır. Gecələr uzun olan zaman beyin yuxunu və oyanıqlığı tənzimləyən melatonin harmonunu daha çox istehsal edir. İnsan orqanizmi də bu dəyişikliklərə reaksiya verir və ilin soyuq vaxtları üçün səciyyəvi olan müxtəlif infeksiyalarla mübarizə aparmaq üçün qışda daha çox antitel istehsal edir. Gözlərinizdə yerləşən sensorlar işığa və qaranlığa reaksiya verərək, orqanizminizdəki sinxronizasiya prosseslərinə cavab verən siqnalları beyinə ötürür. Yuxudan oyanan andan orqanizm yuxuya hazırlaşır. Lakin bioloji saatınız yatmaq vaxtını deməyənə qədər siz yatmayacaqsınız. Jet lag - insanın gündəlik təbii ritmiylə sirkadiya ritminin uyğun gəlməməsidir. Biz "jet lag" barədə o zaman danışırıq ki, orqanizmin bioloji saatı bir saat qurşağında işləyir, bədənin digər hissələri - ciyər, bağırsaq, beyin və əzələlər digər saat qurşağında yaşayır. Bu saatların fəaliyyətinin sinxronlaşdırılması üçün hər saat qurşağı bir günə yaxın olmalıdır. Yəni insan saat qurşağı ilə müqayisədə 3 saatlıq fərq təşkil edən şəhərə gəlibsə, o zaman orqanizmə uyğunlaşması üçün 3 gün vaxt lazımdır. Sosial jet lag dəyişkən cədvəllə işləməyə məcbur olanlar və ya "sosial" və "bioloji" saatı sinxronlaşmadan güclü çıxanlar üçün səciyyəvidir. Əgər zəngli saat bioloji saat oyanmaq üçün siqnal verməzdən əvvəl zəng çalırsa, deməli siz "sosial jet lag" rejimində yaşayırsınız. Bir çox araşdırmalar sübut edir ki, "sosial" və "bioloji" saat arasındakı uyğunsuzluq depressiya, ürək xəstəlikləri, diabet, piylənmə və hətta xərçəngin yaranma riskini artırır.
Oktyabr 11, 2021
bioloji, ritmlər, məqaləni, vikiləşdirmək, lazımdır, lütfən, məqaləni, ümumvikipediya, redaktə, qaydalarına, uyğun, şəkildə, tərtib, edin, bioloji, proseslərin, intensivliyinin, dövri, olaraq, dəyişməsi, bioloji, ritmlər, adlanır, üzərində, yaşayan, bütün, can. Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Bioloji proseslerin intensivliyinin dovri olaraq deyismesi bioloji ritmler adlanir Yer uzerinde yasayan butun canlilar bioloji ritme uygunlasmisdir Bioloji ritmler yerin oz oxu etrafinda firlanmasindan asili olaraq isiqlanma ve temperaturun deyismesi neticesinde yaranmisdir Bu amiller sutka il erzinde dovri olaraq deyisir Bu sebebden canli orqanizmlerde sutkaliq fesil illik ve bu kimi ritmler meydana gelmisdir Bioloji ritmler orqanizmin bioloji saat adlanan xususi daxili mexanizmleri ile saxlanilir Bioloji saat orqanizmlerin gunun vaxtlarini hiss etmek gunduz ve gece vaxti olcmek qabiliyyetidir Butun orqanizmler ucun seciyyevidir Normal fizioloji proseslerin getmesi ucun gece ve gunduzun novbelesmesi vacibdir Bioloji saat orqanizmde fizioloji proseslerin idare olunmasinda meselen huceyrenin bolunmesinde istirak edir Orqanizmlerde sutkaliq ve fesil ritmleri aydin nezere carpir Sutkaliq ritmler Yerin oz oxu etrafinda firlanmasi neticesinde gece ve gunduz novbelesmesi bas verir Temperaturun da sutka erzinde deyismesi sutkaliq ritme aiddir Isigin tesiri ile gun erzinde fealliq ve dinclik fazalari bir birini evez edir Gunduz heyat terzi keciren canlilar sutkanin isiqli seraitinde feal olurlar Gece heyat terzi kecirenler ise gece feal olurlar Fesil ritmleri Yerin Gunes etrafinda firlanmasi ile bas verir Bir cox novlerde inkisafin boyumenin coxalmanin illik tsikli movcuddur Movsum hadiseleri ile elaqedar olaraq il erzinde temperaturun deyisilmesi heyat proseslerinin suretine tesir etse de onu tam mueyyen etmir Bir cox hallarda yazda ve payizda temperatur eyni olsa da canli tebiet hadiseleri muxtelif istiqametlerde gedir Orqanizmlerde qisa hazirliq hele yayda temperatur yuksek olduqda bas verir Orqanizmler ucun tekce temperatur deyil gunun uzunlugu da helledici amil kimi rol oynayir Bu ve ya diger feslin yaxinlasmasi ucun siqnal rolunu temperaturun illik gedisi ile musayiet olunan gunun uzunlugunun deyismesi oynayir Orqanizmin gunun uzunluguna qarsi verdiyi cavab reaksiyasi fotoperiodizm adlanir Fotoperiodizm movsum hadiselerine uygunlasmani temin edir Onun meydana gelmesi tekce isiqlanmanin intensivliyinden deyil hemcinin sutkada isiq ve qaranligin novbelesmesi ile elaqedardir Orqanizmin gunun uzunluguna cavabverme qabiliyyeti fesil deyismesine fizioloji uygunlasmani vaxtinda temin edir Fotoperiodik reaksiyalar iki tipe ayirirlar qisagunlu ve uzungunlu Gunun uzanmasina orqanizmler heyat aktivliyinin artmasi ile cavab verirler Gunun uzunlugu adeten temperatur deyismesi ile musayiet olunur ve orqanizmlerin qis yaz hazirligi ucun siqnal amili rolunu oynayir Insan orqanizminde biolloji saatla idare olunan 300 den cox funksiya ve proses oldugu mueyyen edilmisdir Meselen sutka erzinde insanin nebz vurgusu artib azala biler Seher saat 9 10 da normaya catir Saat 13 14 de azalir Saat 16 18 arasi tezlesir Saat 22 23 de ise yavasiyir Insanin qan tezyiqi saat 12 13 arasi ve 18 de maksimum olur En asagi gostericiler ise seher tezden saat 23 24 de olur Qanda qlukozanin miqdari sutka erzinde deyisir Maksimal miqdar saat 2 9 14 18 ve 22 de olur Bedenimizin temperaturu da sutkaliq ritmden asilidir Seher minimum gunun ikinci yarisinda ise saat18 de maksimal olur Gunluk bioritmler Butun canlilarin o cumleden yalniz guclu mikroskop vasitesile gorunen kicik bakteriayalarin da gundelik bioritmleri var teqriben 24 saat davam eden bioloji proses umumilikde bizim heyat ritmimizi mueyyen edir Hesab edilir ki Yer uzunde ilk canli huceyre gunduz vaxti ultrabenovseyi sualarin tesiri ile zerer gorub axsam ise berpa olunub Insan orqanizmi de bele isleyir Gece vaxti yuxuda olan zaman berpa prosesleri fealiyyete baslayir Gundelik bioritmler canlilara gecenin ve gunduzun yayin ve qisin geldiyini evvelceden bilmek ve bu hadiselere hazirlasmaq imkani verir Sinxronizasiya prosesine cavab veren esas bioloji saat hipotalamusda beyin nahiyesi yerlesir Bu saat sinxronizatorlar gun erzinde muxtelif vaxtlarda size mueyyen tenzimleyici siqnallar gonderir Butun orqanlarin ve toxumalarin periferik saatlari var hansi ki hipotalamusdaki esas saatla sinxronlasir Orqanizmin her huceyresi 24 saat erzinde huceyrede bas veren deyisikliklere cavab veren oz daxili saati ile yasayir Geceler uzun olan zaman beyin yuxunu ve oyaniqligi tenzimleyen melatonin harmonunu daha cox istehsal edir Insan orqanizmi de bu deyisikliklere reaksiya verir ve ilin soyuq vaxtlari ucun seciyyevi olan muxtelif infeksiyalarla mubarize aparmaq ucun qisda daha cox antitel istehsal edir Gozlerinizde yerlesen sensorlar isiga ve qaranliga reaksiya vererek orqanizminizdeki sinxronizasiya prosseslerine cavab veren siqnallari beyine oturur Yuxudan oyanan andan orqanizm yuxuya hazirlasir Lakin bioloji saatiniz yatmaq vaxtini demeyene qeder siz yatmayacaqsiniz Jet lag insanin gundelik tebii ritmiyle sirkadiya ritminin uygun gelmemesidir Biz jet lag barede o zaman danisiriq ki orqanizmin bioloji saati bir saat qursaginda isleyir bedenin diger hisseleri ciyer bagirsaq beyin ve ezeleler diger saat qursaginda yasayir Bu saatlarin fealiyyetinin sinxronlasdirilmasi ucun her saat qursagi bir gune yaxin olmalidir Yeni insan saat qursagi ile muqayisede 3 saatliq ferq teskil eden sehere gelibse o zaman orqanizme uygunlasmasi ucun 3 gun vaxt lazimdir Sosial jet lag deyisken cedvelle islemeye mecbur olanlar ve ya sosial ve bioloji saati sinxronlasmadan guclu cixanlar ucun seciyyevidir Eger zengli saat bioloji saat oyanmaq ucun siqnal vermezden evvel zeng calirsa demeli siz sosial jet lag rejiminde yasayirsiniz Bir cox arasdirmalar subut edir ki sosial ve bioloji saat arasindaki uygunsuzluq depressiya urek xestelikleri diabet piylenme ve hetta xercengin yaranma riskini artirir Menbe https az wikipedia org w index php title Bioloji ritmler amp oldid 5158245, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
