Azərbaycanca
Deutsch
Lietuvos
සිංහල
Türkçe
Українська
Başqırdıstan çayları — Başqırdıstan Respublikasının ərazisindən axan bütün çayların məcmusu.
Ümumi xüsusiyyətləri
Respublikanın çayları əsasən iki çay hövzəsinə — Volqa və Urala aiddir. Respublikanın şimal-şərqindəki kiçik çayların yalnız bir hissəsi — yuxarı hövzələri olan , və digərləri Ob hövzəsinə aiddir.
Ümumilikdə respublikada ümumi uzunluğu 57,366 kilometr olan 12 min 725 çay var.
| Çayların sayı və uzunluğu | |||
|---|---|---|---|
| Çay kateqoriyaları | Uzunluq dərəcələri (km) | Çayların sayı | Ümumi uzunluq (km) |
| Ən kiçik | 10-dan az | 11 731 | 29 317 |
| 10—25 | 752 | 10 928 | |
| Kiçik | 26—50 | 156 | 5473 |
| 51—100 | 58 | 3922 | |
| Orta | 101—200 | 17 | 2340 |
| 201—300 | 4 | 898 | |
| 301—500 | 3 | 1056 | |
| Böyük | 501—1000 | 3 | 2002 |
| 1000-dən çox | 1 | 1430 | |
| Ümumi | 12 725 | 57 366 | |
Belaya çaylarının sistemləri, Ural (Xəndəkləri ilə — Yanqelka, Böyük Qızıl, Xudolaz, Bolshaya Urtazymka və Tanalık) və Urals'ın ən böyük qolu — Sakmara çayı (Kurgashlı, Urman Zilair, Yalan Zilair, Bolshoy Servis və Maly Ikk) yağış axını yolları üç istiqamətdə — qərb, şərq və cənub.
Eyni zamanda, Ağidel çay sistemi Başqırd Uralının qərb yamacını dağətəyi zonalar, Ural çay sistemi — şərq yamacları, Sakmara çay sistemi — Cənubi Ural köpük bölgəsi ilə qurudur.
Respublikanın qərb hissəsindəki çaylar (eninə dizdən aşağıda Belaya çayı da daxil olmaqla) geniş Ural düzənliyinin incə dərələrinin dibi ilə axır və buna görə də sahilləri aşağı və kurs yavaş. Pribelskaya dağlıq düzən düzənliyində çay şəbəkəsinin sıxlığı 0,25–0,35 km / km², Ufa yaylasında isə 0,2–0,3 km / km² təşkil edir.
Ağidel çayında illik axın (çayın axını) həcmi 30 km³, çayda. Ufa — 12,3 km³, çayda Sime — 4.3 km³, çayda. Dyom — 1,49 km³, çayda. Tez Tanype — 1,5 km³, çayda. Ai — 2.65 km³, çayda. Yuryuzani — 1,95 km³.
| Başqırdıstanın ən böyük çayları haqqında məlumat | |||
|---|---|---|---|
| rusca adı | Başqırdca adı | Uzunluğu, km ilə (respublika ərazisi daxil olmaqla) | Hovuz sahəsi, km² ilə (respublika ərazisi daxil olmaqla) |
| Belaya | Ағиҙел | 1430 | 142 000 |
| Ik (Kama qolu) | Ыҡ | 571 (450) | 18 100 |
| Dyoma | Дим (Күгиҙел) | 535 (420) | 12 800 |
| Ufa | Өфө (Ҡариҙел) | 918 (390) | 53 100 |
| Һаҡмар | 760 (348) | 30 400 (5940) | |
| İnzer | Инйәр | 307 | 5380 |
| Ay | Әй | 571 (278) | 15 000 |
| Bystry Tanyp | Тере Танып | 345 | 7560 |
| Bolşoy Ik | Оло Эйек | 341 (256) | 7670 |
| Nuquş | Нөгөш | 235 | 3820 |
| Таналыҡ | 225 | 4160 | |
| Йүрүҙән | 404 (224) | 7240 | |
| Еҙем | 215 | 3280 | |
| Syun | Сөн | 209 | 4500 |
| Өршәк | 193 | 4230 | |
| Сәрмәсән | 186 | 3970 | |
| Bolşoy Kizil | Оло Ҡыҙыл | 172 | 2080 |
| Ural | Урал (Яйыҡ) | 2534 (165) | 220 000 (2480) |
| Ашҡаҙар | 165 | 3780 | |
| Йылайыр (Урман Йылайыры) | 158 | 1210 | |
| Өҫән | 147 | 2460 | |
| Bolşaya Suren | Оло Һүрәм | 131 | 1580 |
| Бөрө | 128 | 2200 | |
| Ҡармасан | 128 | 1780 | |
| Уҫы | 126 | 964 | |
| Баҙы | 123 | 1590 | |
| Эҫем | 239 (120) | 11 700 | |
| Кесе Эйек (Ҡарман) | 118 | 640 | |
| Үҙән | 116 | 590 | |
| Bolşoy Ik | Оло Ыйыҡ | 108 | 1460 |
| Lemeza | Ләмәҙ | 119 (103) | 1800 |
| Ҡуғанаҡ | 102 | 1480 | |
| Ыйыҡ | 102 | 1296 | |
| Ялан Йылайыры | 100 | 900 | |
| Ҡаҫмарт | 123 (95) | 1431 | |
| Кесе Ҡыҙыл | 113 (93) | 1540 | |
| Төй | 195 (65) | 3700 | |
| Беүә | 228 (60) | 6530 | |
| Уй | 462 (42) | 34 400 (720) | |
| Кама (Иҙел, Сулман Иҙел) | 1805 (36) | 507 000 | |
| Мейәс | 658 (33) | 21 800 | |
Ekoloji vəziyyət
Bəzi faktlar
İstinadlar
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Basqirdistan caylari Basqirdistan Respublikasinin erazisinden axan butun caylarin mecmusu Basqirdistan Respublikasinin xeritesiUmumi xususiyyetleriRespublikanin caylari esasen iki cay hovzesine Volqa ve Urala aiddir Respublikanin simal serqindeki kicik caylarin yalniz bir hissesi yuxari hovzeleri olan ve digerleri Ob hovzesine aiddir Umumilikde respublikada umumi uzunlugu 57 366 kilometr olan 12 min 725 cay var Caylarin sayi ve uzunluguCay kateqoriyalari Uzunluq dereceleri km Caylarin sayi Umumi uzunluq km En kicik 10 dan az 11 731 29 31710 25 752 10 928Kicik 26 50 156 547351 100 58 3922Orta 101 200 17 2340201 300 4 898301 500 3 1056Boyuk 501 1000 3 20021000 den cox 1 1430Umumi 12 725 57 366 Belaya caylarinin sistemleri Ural Xendekleri ile Yanqelka Boyuk Qizil Xudolaz Bolshaya Urtazymka ve Tanalik ve Urals in en boyuk qolu Sakmara cayi Kurgashli Urman Zilair Yalan Zilair Bolshoy Servis ve Maly Ikk yagis axini yollari uc istiqametde qerb serq ve cenub Eyni zamanda Agidel cay sistemi Basqird Uralinin qerb yamacini dageteyi zonalar Ural cay sistemi serq yamaclari Sakmara cay sistemi Cenubi Ural kopuk bolgesi ile qurudur Respublikanin qerb hissesindeki caylar enine dizden asagida Belaya cayi da daxil olmaqla genis Ural duzenliyinin ince derelerinin dibi ile axir ve buna gore de sahilleri asagi ve kurs yavas Pribelskaya dagliq duzen duzenliyinde cay sebekesinin sixligi 0 25 0 35 km km Ufa yaylasinda ise 0 2 0 3 km km teskil edir Agidel cayinda illik axin cayin axini hecmi 30 km cayda Ufa 12 3 km cayda Sime 4 3 km cayda Dyom 1 49 km cayda Tez Tanype 1 5 km cayda Ai 2 65 km cayda Yuryuzani 1 95 km Basqirdistanin en boyuk caylari haqqinda melumatrusca adi Basqirdca adi Uzunlugu km ile respublika erazisi daxil olmaqla Hovuz sahesi km ile respublika erazisi daxil olmaqla Belaya Agiҙel 1430 142 000Ik Kama qolu Yҡ 571 450 18 100Dyoma Dim Kүgiҙel 535 420 12 800Ufa Өfo Ҡariҙel 918 390 53 100Һaҡmar 760 348 30 400 5940 Inzer Injәr 307 5380Ay Әj 571 278 15 000Bystry Tanyp Tere Tanyp 345 7560Bolsoy Ik Olo Ejek 341 256 7670Nuqus Nogosh 235 3820Tanalyҡ 225 4160Jүrүҙәn 404 224 7240Eҙem 215 3280Syun Son 209 4500Өrshәk 193 4230Sәrmәsәn 186 3970Bolsoy Kizil Olo Ҡyҙyl 172 2080Ural Ural Yajyҡ 2534 165 220 000 2480 Ashҡaҙar 165 3780Jylajyr Urman Jylajyry 158 1210Өҫәn 147 2460Bolsaya Suren Olo Һүrәm 131 1580Boro 128 2200Ҡarmasan 128 1780Uҫy 126 964Baҙy 123 1590Eҫem 239 120 11 700Kese Ejek Ҡarman 118 640Үҙәn 116 590Bolsoy Ik Olo Yjyҡ 108 1460Lemeza Lәmәҙ 119 103 1800Ҡuganaҡ 102 1480Yjyҡ 102 1296Yalan Jylajyry 100 900Ҡaҫmart 123 95 1431Kese Ҡyҙyl 113 93 1540Toj 195 65 3700Beүә 228 60 6530Uj 462 42 34 400 720 Kama Iҙel Sulman Iҙel 1805 36 507 000Mejәs 658 33 21 800Ekoloji veziyyetBezi faktlarIstinadlar