16-cı əsrin ortalarından başlayaraq Başqırdlar Rusiya Tsardomunun vassalı idilər. Üsyanın əsas səbəbi, Rusiyanın dahada genişlənməsi və sərhədlərinin böyüməsi nəticəsində Rusiyaya qoşulma şərtləri ilə alınan torpaqlara vətəndaşlıq hüquqlarını itirmək qorxusu idi. Başqırdlar da Ufa qubernatorunun özbaşınalığından narazı qaldılar və yığımlar zamanı məmurlar tərəfindən artan vergi və sui-istifadə hallarından şikayətləndilər.
Qiyam yeri
Üsyanın şərqdə Miet çayının ortasında, qərbdə Kama çayının orta axınında, cənubdakı Yaik çayından (indiki Urals) çayın Çusovoi çayının şimlına qədər yayılması.
Mübarizə
1662-ci ilin yayında Uralda qiyam başladı. Sarah Mergena, Uraslanbek Bakkin və digər rəhbərlərin başçılığı Kataysky həbsxanasına, Dalmatia Nev'yansky, Aramilsky, Irbitskoi, Belosludskuyu, Murzinskoe və digər qəsəbələrə hücum edərək bəzilərini ələ keçirməyə müvəffəq oldu. Üsyançılarla mübarizə aparmaq üçün kral hökuməti böyük bir hərbi qüvvə göndərdi. İrtyaş gölünün yaxınlığında böyük bir döyüş keçirdilər. Digər bir mübarizə sahəsi üsyançıların Kungur şəhərini, Stepanovski həbsxanasını, Vozdvizhenski ələ keçirdiyi və Silva çayı boyunca Rus kəndlərini, monastırlarını və şəhərlərini dağıtdığı Şimali Başqırdıstan idi. Üsyan Nogai və Kazan Darugha yolu kimi yayıldı. Gaura Akbulatov və Ulekeya Krivoyun rəhbərlik etdiyi üsyançılar Ufa, Menzelinsk və digər qalalar, kəndlər və kəndləri mühasirəyə aldılar. Noqay və Qazana qarşı Başqırd hökuməti Kazan sərkərdəsi knyaz Fyodor Volkonskinin başçılıq etdiyi böyük bir qüvvə göndərdi. Ufa şəhərinə gələrək qiyamçılara qarşı ölüm dəstələri göndərdi və eyni zamanda Başqırdlara qarşı mübarizəni dayandırmağı xahiş etdi. 1662-ci ilin payızında Başqırdların əksəriyyəti nəticəsiz başa çatan danışıqlara razı oldu.
1663-cü ilin yazında yenilənmiş qiyam Badjgard ərazisinə yayıldı . Mübarizəni davam etdirməyə qərar verdikdən sonra üsyançılar müttəfiq tapmağa çalışdılar. Başqırd Sibir Drauqası Trans- Uraldakı rus olmayan xalqlarla köhnə əlaqələri gücləndirir. Bundan əlavə, onlar şahzadə Kuciuk, nəvəsinin ilə əlaqə yaradılmış Kuchum həmçinin. Üsyanın başlandığı dövrdə son Sibir Xan Kuçumun nəsilləri cənub-şərqdə yaşayırdılar. 1598-ci ildə Sibir xanlığını Rusiyaya itirdikdən sonra Sibir Evi anti-Rusiya aksiyalarını təşkil etmək üçün bir fürsət axtarırdı. Nəticə etibarilə Başqırdıstandakı üsyan çox xoş gəldi. 1662-ci ildə hərəkətdə, iştirak etmədilər. Ancaq bu ilin qışından bəri bunlardan biri - Sibir knyazı Kucuk - Başqırdlar Sibir Daruqası arasındadır. Kucuk üsyançıların düşərgəsində, 1663-cü ilin əvvəllərində onların lideri Sarah Mergenin ölümündən sonra meydana çıxdı.
Kukuk da daxil olmaqla Sibir şahzadələrinin hərbi mənada böyük bir qüvvə olmadığını bilirik. Üsyançılar, görünür, Şahzadəni qeyri-rus Trans-Urals kütlələrini birləşdirə biləcək bir fiqur olaraq istifadə etməyə çalışırdılar. Daha çox yardım almaq üçün kalmıklarla paralel olaraq danışıqlar apardıqları təsadüfi deyil.
Çay hövzələrində fəaliyyət Trans-Ural üsyançılar İset, Neiva, İrbit Başqırd torpaqlarında qurulan qalalar, yaşayış məntəqələri, monastırlar, hücum etdi. Üsyançı Nogai və Kazan atlıları hələ də mərkəzi və qərb bölgəsində, Ufa və Trans-Kama qalalarının yaxınlığında fəaliyyət göstərirlər. Bu yolların sakinləri də müttəfiq axtarırdılar. Kalmık taishas Daichin s və Ayuka ilə əlaqələr qurdular . Başqırdlar Mansi (Voquls), Kungurskye Sibir tatarları, Mari, Kalmıkları dəstəklədilər. Çar hökuməti bir daha Başqırdlara danışıqlar aparmağı təklif etdi. Üsyançılar Nogai 1663-cü ilin payızında Ufa komandiri ilə danışıqları bərpa etdi. Onların səfirləri Dinmuxamet Yulaev və Aktai Dosmuhametov 1664-cü ilin əvvəllərində Moskvaya getdilər və fevral ayında kralın noqay başqırdlarına verdiyi nizamnamələrə qayıtdı. Başqırdıstan Qazan Daruğu 1664-cü ilin yayında Ufa komandiri ilə danışıqlara başladı. 1664-cü ilin payızında Sibir Başqırdları da çar hakimiyyəti ilə danışıqları bərpa etdilər. Onların səfirləri Tobolskda olmuş və qubernatorla razılaşma əldə etmişlər.
Qiyamın nəticələri
Üsyançıları məğlub edə bilməyən çar hökuməti əsas tələblərini yerinə yetirməyə məcbur oldu. Ufa qubernatoru Stolnik Andrey Volkonsky vəzifədən vaxtından əvvəl çıxarıldı və Başqırdların tələbi ilə FI Somov tərəfindən əvəz edildi. Daha əhəmiyyətlisi torpaq məsələsində hökumətə güzəşt idi: Başqırdların torpaqlarına vətənpərvərlik hüququ rəsmi olaraq təsdiq edildi. Yeni qubernatora, başqırdların rus mühacirləri tərəfindən torpaq sahələrini ələ keçirmələri ilə bağlı müraciətlərinə baxılması və onların tələblərini yerinə yetirməsi tapşırıldı. Hökumət xərac yığanların da sui-istifadə hallarına son qoyacağına söz verdi.
Akmanov, IG Башкирские восстания XVII - начала XVIII вв. [ Başqırd üsyanı 17 - 18-ci əsrin əvvəlləri ]. - Ufa Kitap, 1998.
Akmanov, İ.G. Başqiristanın XVII Российского государства - XVIII первой половине. [ 17-ci ildə Rusiya dövlətinin tərkibində Başqırdıstan - 18-ci əsrin birinci yarısı ]. - Sverdlovsk: Uralsda. Universitet Mətbuatı, 1991.
Avqust 12, 2021
başqırd, üsyanı, 1662, 1664, başqırd, üsyanı, xvii, əsrin, yarısında, baş, verən, başqırdların, böyük, üsyanlarından, biri, başqırd, üsyanıtarix, 1662, payız, 1664yeri, başqırdıstan, rusiya, imperiyasınəticəsi, başqırdstanın, siyasi, qələbəsi, rusiya, hökuməti. Basqird usyani XVII esrin II yarisinda bas veren basqirdlarin ilk boyuk usyanlarindan biri Basqird usyaniTarix yaz 1662 payiz 1664Yeri Basqirdistan Rusiya ImperiyasiNeticesi Basqirdstanin siyasi qelebesi Rusiya hokumeti Basqird teleblerini qebul etmeye mecbur oldu Munaqise terefleriCar Rusiyasi Basqird usyancilarKomandan lar Gaura Akbulatov Ulekeya Krivoy Ishmukhammed Konkas Davletbaev Uraslanbek Bakkin Alexis I Fyodor Volkonsky A M VolkonskyTereflerin quvvesibilinmir bilinmirOlenler ve yaralananlarbilinmir bilinmir Mundericat 1 Sebebi 2 Qiyam yeri 3 Mubarize 4 Qiyamin neticeleri 5 Hemcinin bax 6 Xarici kecidler 7 IstinadlarSebebi Redakte16 ci esrin ortalarindan baslayaraq Basqirdlar Rusiya Tsardomunun vassali idiler Usyanin esas sebebi Rusiyanin dahada genislenmesi ve serhedlerinin boyumesi neticesinde Rusiyaya qosulma sertleri ile alinan torpaqlara vetendasliq huquqlarini itirmek qorxusu idi Basqirdlar da Ufa qubernatorunun ozbasinaligindan narazi qaldilar ve yigimlar zamani memurlar terefinden artan vergi ve sui istifade hallarindan sikayetlendiler Qiyam yeri RedakteUsyanin serqde Miet cayinin ortasinda qerbde Kama cayinin orta axininda cenubdaki Yaik cayindan indiki Urals cayin Cusovoi cayinin simlina qeder yayilmasi Mubarize Redakte1662 ci ilin yayinda Uralda qiyam basladi Sarah Mergena Uraslanbek Bakkin ve diger rehberlerin basciligi Kataysky hebsxanasina Dalmatia Nev yansky Aramilsky Irbitskoi Belosludskuyu Murzinskoe ve diger qesebelere hucum ederek bezilerini ele kecirmeye muveffeq oldu Usyancilarla mubarize aparmaq ucun kral hokumeti boyuk bir herbi quvve gonderdi Irtyas golunun yaxinliginda boyuk bir doyus kecirdiler Diger bir mubarize sahesi usyancilarin Kungur seherini Stepanovski hebsxanasini Vozdvizhenski ele kecirdiyi ve Silva cayi boyunca Rus kendlerini monastirlarini ve seherlerini dagitdigi Simali Basqirdistan idi Usyan Nogai ve Kazan Darugha yolu kimi yayildi Gaura Akbulatov ve Ulekeya Krivoyun rehberlik etdiyi usyancilar Ufa Menzelinsk ve diger qalalar kendler ve kendleri muhasireye aldilar Noqay ve Qazana qarsi Basqird hokumeti Kazan serkerdesi knyaz Fyodor Volkonskinin basciliq etdiyi boyuk bir quvve gonderdi Ufa seherine gelerek qiyamcilara qarsi olum desteleri gonderdi ve eyni zamanda Basqirdlara qarsi mubarizeni dayandirmagi xahis etdi 1662 ci ilin payizinda Basqirdlarin ekseriyyeti neticesiz basa catan danisiqlara razi oldu 1 1663 cu ilin yazinda yenilenmis qiyam Badjgard erazisine yayildi Mubarizeni davam etdirmeye qerar verdikden sonra usyancilar muttefiq tapmaga calisdilar Basqird Sibir Drauqasi Trans Uraldaki rus olmayan xalqlarla kohne elaqeleri guclendirir Bundan elave onlar sahzade Kuciuk nevesinin ile elaqe yaradilmis Kuchum hemcinin Usyanin baslandigi dovrde son Sibir Xan Kucumun nesilleri cenub serqde yasayirdilar 1598 ci ilde Sibir xanligini Rusiyaya itirdikden sonra Sibir Evi anti Rusiya aksiyalarini teskil etmek ucun bir furset axtarirdi Netice etibarile Basqirdistandaki usyan cox xos geldi 1662 ci ilde hereketde istirak etmediler Ancaq bu ilin qisindan beri bunlardan biri Sibir knyazi Kucuk Basqirdlar Sibir Daruqasi arasindadir Kucuk usyancilarin dusergesinde 1663 cu ilin evvellerinde onlarin lideri Sarah Mergenin olumunden sonra meydana cixdi Kukuk da daxil olmaqla Sibir sahzadelerinin herbi menada boyuk bir quvve olmadigini bilirik Usyancilar gorunur Sahzadeni qeyri rus Trans Urals kutlelerini birlesdire bilecek bir fiqur olaraq istifade etmeye calisirdilar Daha cox yardim almaq ucun kalmiklarla paralel olaraq danisiqlar apardiqlari tesadufi deyil Cay hovzelerinde fealiyyet Trans Ural usyancilar Iset Neiva Irbit Basqird torpaqlarinda qurulan qalalar yasayis menteqeleri monastirlar hucum etdi Usyanci Nogai ve Kazan atlilari hele de merkezi ve qerb bolgesinde Ufa ve Trans Kama qalalarinin yaxinliginda fealiyyet gosterirler Bu yollarin sakinleri de muttefiq axtarirdilar Kalmik taishas Daichin s ve Ayuka ile elaqeler qurdular Basqirdlar Mansi Voquls Kungurskye Sibir tatarlari Mari Kalmiklari desteklediler Car hokumeti bir daha Basqirdlara danisiqlar aparmagi teklif etdi Usyancilar Nogai 1663 cu ilin payizinda Ufa komandiri ile danisiqlari berpa etdi Onlarin sefirleri Dinmuxamet Yulaev ve Aktai Dosmuhametov 1664 cu ilin evvellerinde Moskvaya getdiler ve fevral ayinda kralin noqay basqirdlarina verdiyi nizamnamelere qayitdi Basqirdistan Qazan Darugu 1664 cu ilin yayinda Ufa komandiri ile danisiqlara basladi 1664 cu ilin payizinda Sibir Basqirdlari da car hakimiyyeti ile danisiqlari berpa etdiler Onlarin sefirleri Tobolskda olmus ve qubernatorla razilasma elde etmisler Qiyamin neticeleri RedakteUsyancilari meglub ede bilmeyen car hokumeti esas teleblerini yerine yetirmeye mecbur oldu Ufa qubernatoru Stolnik Andrey Volkonsky vezifeden vaxtindan evvel cixarildi ve Basqirdlarin telebi ile FI Somov terefinden evez edildi Daha ehemiyyetlisi torpaq meselesinde hokumete guzest idi Basqirdlarin torpaqlarina vetenperverlik huququ resmi olaraq tesdiq edildi Yeni qubernatora basqirdlarin rus muhacirleri terefinden torpaq sahelerini ele kecirmeleri ile bagli muracietlerine baxilmasi ve onlarin teleblerini yerine yetirmesi tapsirildi Hokumet xerac yiganlarin da sui istifade hallarina son qoyacagina soz verdi Hemcinin bax RedakteBasqird usyani 1704 1711 1735 1740 ci illerin basqird usyani Basqirdlar Basqirdistan Basqird Muxtar Sovet Sosialist RespublikasiXarici kecidler RedakteBasqirdistan meqalesi Qisa bir ensiklopediya Rusiya Dovletinin terkibinde Basqirdistan Zulm ve zorakiliga qarsi usyan Basqird usyani 17 18 ci esrlerin usyaninin rehberleri Arxivlesdirilib 2020 11 17 at the Wayback Machine Kazan Demiryolu Basqirdlari Arxivlesdirilib 2020 11 17 at the Wayback Machine Bashkir rebellion 1662 1664 on or Daychinovschina YouTubeIstinadlar Redakte Varticle inBashkortostan a brief encyclopedia Arxivlesdirilib iyun 2 2013 at the Wayback Machine Basqird usyani 1662 1664 Biennium Basqird Ensiklopediyasinda 1 Ustiugov NV Basqird usyani 1662 1664 gg Satilir Tarixi qeydler 24 cu cild Moskva 1947 Akmanov IG Bashkirskie vosstaniya XVII nachala XVIII vv Basqird usyani 17 18 ci esrin evvelleri Ufa Kitap 1998 Akmanov I G Basqiristanin XVII Rossijskogo gosudarstva XVIII pervoj polovine 17 ci ilde Rusiya dovletinin terkibinde Basqirdistan 18 ci esrin birinci yarisi Sverdlovsk Uralsda Universitet Metbuati 1991 Menbe https az wikipedia org w index php title Basqird usyani 1662 1664 amp oldid 5981627, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
.svg.html){kind=link}