Azərbaycanca
Deutsch
Lietuvos
සිංහල
Türkçe
Українська
Başqırdıstan–Tatarıstan münasibətləri — Rusiya Federasiyasının Başqırdıstan Respublikası ilə Tatarıstan Respublikası arasındakı mövcud ikitərəfli əlaqələr.
| Başqırdıstan-Tatarıstan münasibətləri | |||||
|---|---|---|---|---|---|
| |||||
Tarixi
Etnik quruluş etibarilə başqırdlar tatarlara yaxındırlar.
Tarixi mənbələrə görə, başqırd-tatar əlaqələri hələ təxminən on min il əvvəl başlamışdır.
1552-ci ildə Kazan xanlığının süqutundan sonra hər iki türk boyu – tatar və başqırdlar ruslara qarşı birlikdə qiyam qaldırmış, lakin XVIII əsrin sonlarında rus hakimiyyətinə daxil olmaq məcburiyyətində qalmışlar. Bundan sonra hər iki respublikanın ərazisi Rusiya imperiyasının tərkibində olmuşdur.
Dörd əsrlik bir dövrdə bir yerdə yaşayan başqırdlar və tatarlar bir-biriləriylə tamamilə qaynaşmışlar. Kazan şəhərindəki mədrəsələrlə Başqırdıstan şəhərləri olan Ufa, Orenburq, , , və digər şəhər və qəsəbələrdəki mədrəsələr arasında təhsil və tədris üsulları baxımından demək olar ki, heç bir fərq yox idi. Təhsil işçiləri arasında tatarlar olduğu kimi, çoxlu başqırdlar da var idi. Onlar heç bir zaman ayrılıq və həsrət yaşamamışlar.
Son dövrlərin tanınmış yazıçı, tarixçi və şairlərindən , Zəki Vəlidi Toğan, və digərləri əsərlərini başqırd dilində deyil, məhz tatar dilində qələmə almışlar. Ancaq bu əsərlər bolşevik çevrilişindən sonra süni olaraq cənub-qərbi başqırd ləhcəsinə köçürülmüş və qiyamdan 9 il sonra, 1926-cı ildə başqırd dilində ilk kitab yayımlanmışdır.
Tatar kommunisti bütün "inqilabçı müsəlmanlar" üçün Tatar-Başqırd Respublikası və müsəlman Qızıl Ordusu təşkil etmək ideyasını irəli sürmüş, lakin bu ideya qəbul olunmamışdır. Tatar-Başqırd Sovet Respublikasını qurmaq layihəsi baş tutmadıqda, 20 mart 1919-cu ildə RSFSR daxilində Başqırd Muxtar Sovet Sosialist Respublikası quruldu. 1920-ci il mayın 27-də isə Tatarıstan Muxtar Sovet Sosialist Respublikası yaradıldı. Daha sonra isə hər iki dövlət RSFSR-in subyekti kimi SSRİ-nin tərkibində olmuşlar. SSRİ dağıldıqdan sonra isə hər ikisi Respublika statusu alsa da Rusiya Federasiyasının tərkibindəki subyektlərdəndirlər.
İstinadlar
- БСЭ т.4. 1950 год, стр. 347. (rus.)
- Ramin Qurbanov. Türk xalqlarının tarixi 2022-03-03 at the Wayback Machine. Ali məktəblərin Azərbaycan bölmələri üçün dərs vəsaiti. Bakı: "İqtisad Universiteti" Nəşriyyatı, 2011. səh. 146 (az.)
- Мухарямов М. К., Халиков А. Х. Татарская Автономная Советская Социалистическая Республика 2011-10-17 at the Wayback Machine // Советская историческая энциклопедия. — М.: Советская энциклопедия, 1973. — Т. 14. — 524 с.
 | Başqırdıstan ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. |
 | Tatarıstan ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin. |
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Basqirdistan Tataristan munasibetleri Rusiya Federasiyasinin Basqirdistan Respublikasi ile Tataristan Respublikasi arasindaki movcud ikiterefli elaqeler Basqirdistan Tataristan munasibetleri Basqirdistan TataristanTarixiEtnik qurulus etibarile basqirdlar tatarlara yaxindirlar Tarixi menbelere gore basqird tatar elaqeleri hele texminen on min il evvel baslamisdir 1552 ci ilde Kazan xanliginin suqutundan sonra her iki turk boyu tatar ve basqirdlar ruslara qarsi birlikde qiyam qaldirmis lakin XVIII esrin sonlarinda rus hakimiyyetine daxil olmaq mecburiyyetinde qalmislar Bundan sonra her iki respublikanin erazisi Rusiya imperiyasinin terkibinde olmusdur Dord esrlik bir dovrde bir yerde yasayan basqirdlar ve tatarlar bir birileriyle tamamile qaynasmislar Kazan seherindeki medreselerle Basqirdistan seherleri olan Ufa Orenburq ve diger seher ve qesebelerdeki medreseler arasinda tehsil ve tedris usullari baximindan demek olar ki hec bir ferq yox idi Tehsil iscileri arasinda tatarlar oldugu kimi coxlu basqirdlar da var idi Onlar hec bir zaman ayriliq ve hesret yasamamislar Son dovrlerin taninmis yazici tarixci ve sairlerinden Zeki Velidi Togan ve digerleri eserlerini basqird dilinde deyil mehz tatar dilinde qeleme almislar Ancaq bu eserler bolsevik cevrilisinden sonra suni olaraq cenub qerbi basqird lehcesine kocurulmus ve qiyamdan 9 il sonra 1926 ci ilde basqird dilinde ilk kitab yayimlanmisdir Tatar kommunisti butun inqilabci muselmanlar ucun Tatar Basqird Respublikasi ve muselman Qizil Ordusu teskil etmek ideyasini ireli surmus lakin bu ideya qebul olunmamisdir Tatar Basqird Sovet Respublikasini qurmaq layihesi bas tutmadiqda 20 mart 1919 cu ilde RSFSR daxilinde Basqird Muxtar Sovet Sosialist Respublikasi quruldu 1920 ci il mayin 27 de ise Tataristan Muxtar Sovet Sosialist Respublikasi yaradildi Daha sonra ise her iki dovlet RSFSR in subyekti kimi SSRI nin terkibinde olmuslar SSRI dagildiqdan sonra ise her ikisi Respublika statusu alsa da Rusiya Federasiyasinin terkibindeki subyektlerdendirler IstinadlarBSE t 4 1950 god str 347 rus Ramin Qurbanov Turk xalqlarinin tarixi 2022 03 03 at the Wayback Machine Ali mekteblerin Azerbaycan bolmeleri ucun ders vesaiti Baki Iqtisad Universiteti Nesriyyati 2011 seh 146 az Muharyamov M K Halikov A H Tatarskaya Avtonomnaya Sovetskaya Socialisticheskaya Respublika 2011 10 17 at the Wayback Machine Sovetskaya istoricheskaya enciklopediya M Sovetskaya enciklopediya 1973 T 14 524 s Basqirdistan ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin Tataristan ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin