Bərk cisimlərin nəzəriyyəsi-Bəhram Mehrəli oğlu Əsgərovun sonuncu kitabı .Dərs vəsaiti müəllifin uzun illər Bakı Dövlət Universitetinin fizika fakültəsində və Türkiyənin Hacəttəpə Universitetinin fizika bölümündə oxuduğu mühazirələr əsasında yazılmışdır. Kitab magistrantlar, doktorantlar və bərk cismin termodinamik və kinetik xassələrini tədqiq edən elmi işçilər üçün nəzərdə tutulmuşdur.
Təqdim olunan bu kitab müəllifin 2001-ci ildə nəşr olunmuş eyni adlı kitabının yenidən işlənilmiş və genişləndirilmiş ikinci nəşridir.Bu nəşrdə elektron və elektron-fonon qarşılıqlı təsirini əhatə edən yeni bölmələr əlavə olunmuş və zona nəzəriyyəsinin əsasları şərh edilmişdir. Elektron-fonon qarşılıqlı təsiri hissəsində keçirici elektronların fononlardan və kristalın başqa defektlərindən səpilməsinə baxılmış, uyğun səpilmə mexanizmləri üçün relaksasiya müddətlərinin açıq şəkli tapılmışdır. Sonda alınmış nəticələr əsasında elektron köçürmə hadisələrinin (kinetik effektlərin) nəzəriyyəsi şərh edilmişdir.
Məzmun
Bərk cisimlərin nəzəriyyəsi ümumi nəzəri fizikanın mühüm bir tərkib hissəsini təşkil edir. İstənilən makroskopik sistem, o cümlədən bərk cisimlər yalnız iki növ stabil zərrəcikdən-nüvələrdən və elektronlardan ibarətdir. Kristallik bərk cisimlər makroskopik sistemlərin xüsusi halıdır. Belə ki, bu halda ağır zərrəciklər olan nüvələr elektronların əhatəsində müəyyən bir qayda ilə fəzada düzülərək kristal qəfəs əmələ gətirirlər. Müsbət yüklü nüvələr və mənfi yüklü elektronlar, bir-biri ilə kulon qarşılıqlı təsirdə olaraq, birlikdə dayanıqlı neytral sistemi-kristallik bərk cisimləri yaradırlar. Müxtəlif növ kristallik bərk cisimlər, onları təşkil edən nüvələrin müxtəlifliyi və onların əmələ gətirdiyi kristallik qəfəsin müxtəlif simmetriyaya malik olması ilə təyin olunur. Kristallik bərk cisimlərin bütün fiziki xassələri (termodinamik, kinetik, elektrik, optik, maqnit və s.) qəfəsin düyünlərindəki nüvələrin və qəfəs daxilində paylanmış elektronların hərəkətlərinin təbiəti ilə də müəyyən olunur. Hərəkətin təbiəti dedikdə onların hansı hərəkət növündə (rəqsi və ya irəliləmə) iştirak etməsi, eyni zamanda bunların klassik və ya kvant hərəkəti olması nəzərdə tutulur. Nəzəriyyənin əsas məqsədi bərk cisimlərin təcrübədə müşahidə olunan və ölçülən makroskopik fiziki xassələrini izah etmək və ya məlum olmayan yeni xassələrini əvvəlcədən söyləməkdən ibarətdir. Bunun üçün bərk cismin hər bir makroskopik xassəsinin mikroskopik nəzəriyyəsini qurmaq tələb olunur. Mikroskopik nəzəriyyə qurmaq makroskopik xassələri kristal qəfəs daxilində baş verən mikroskopik hərəkətlərlə əlaqələndirmək deməkdir. Bu məqsədlə bərk cismin daxili quruluşu haqqında konkret model qəbul etmək və onun əsasında mikroskopik nəzəriyyə qurmaq lazımdır. Hər şeydən əvvəl bərk cismi əmələ gətirən zərrəciklərin (nüvələrin və elektronların) hərəkətlərinin hansı tənliklərlə təsvir olunduğunu müəyyənləşdirmək lazımdır. Yalnız bundan sonra nəzəriyyənin klassik və ya kvant nəzəriyyəsi olması barəsində danışmaq olar. Bu məsələ araşdırılmış və kitabın əvvəlində şərh olunmuşdur. Göstərilmişdir ki, kristalı təşkil edən elektronların hərəkəti həmişə kvant təbiətlidir. Nüvələrin hərəkətinə isə yalnız yüksək temperaturlarda klassik hərəkət kimi baxıla bilər. Odur ki, kristallik bərk cisimlərin nəzəriyyəsi ümumi halda kvant nəzəriyyəsidir. Beləliklə, bərk cisimlərin nəzəriyyənin yeri ümumi nəzəri fizikada yeri qeyrirelyativistik kvant mexanikası oblastındadır, yəni əsas hərəkət tənliyi kimi Şredinger tənliyi götürülməlidir. Yuxarıda qeyd etdiyimiz kimi, istənilən kristallik bərk cisim iki altsistemdən: nüvələrdən və elektronlardan ibarətdir. Bu altsistemlərin hər birində zərrəciklərin sayı həddindən artıq çox olduğundan Şredinger tənliyinin analitik həllini tapmaq praktiki olaraq mümkün deyil. Ona görə də altsistemlərin daxili hərəkətinə növbə ilə baxılır. Əvvəlcə fərz edilir ki, elektron altsistemi hərəkətsizdir və onlar nüvə altsistemində paylanaraq onun dayanıqlığını təmin edir. Onda belə çıxır ki, nüvələr bir-biri ilə kvazielastiki qüvvələrlə əlaqədar olub, öz tarazlıq vəziyyətləri ətrafında rəqsi hərəkət edirlər, rəqslər isə qəfəs boyu yayılaraq elastiki dalğa əmələ gətirir. Bu dalğaların nəzəri tədqiqi fonon qazı anlayışını yaradır. Daha sonra fərz edilir ki, nüvələr tərpənməzdir və kristalın istənilən nöqtəsində onlar periodik elektrostatik potensial sahəsi yaradır. Elektronlar da tərpənməz nüvələr ətarfında simmetrik paylandığından onlar da periodik effektiv sahə yaradırlar. Beləliklə hər bir elektron nüvələrin və elektronların (baxılan elektronlardan başqa) yaratdığı periodik qəfəs potensialında hərəkət edir. Elektronların bu hərəkətinin öyrənilməsi zona nəzəriyyəsinin meydana çıxmasına gətirir. Nəticədə keçirici elektron və deşik kimi kvazizərrəclərin yükdaşıyıcılar olduğu məlum olur. Bundan sonra keçirici elektronlarla fononlar arasında qarşılıqlı təsir öyrənilir. Bərk cisimlərin nəzəriyyəsi çox geniş məsələləri əhatə edir və onun hamısını bir kitabda şərh etmək mümkün deyil. Onun hər bir xassəsinə ayrıca kitab həsr etmək lazımdır. Məsələn, bərk cisimlərin optik, maqnit və s. xassələrinin nəzəriyyəsi. Burada bərk cisimlərin yalnız termodinamik və kinetik xassələrin nəzəriyyəsi haqqında danışılacaq. Kitab əsasən fononlar, keçirici elektronlar və elektron-fonon qarşılıqlı təsiri adlı üç hissədən ibarətdir.
Ədəbiyyat
Ландау Л.Д. , Лифшиц Е.М. Курс теоретической физики: Т.IIIКвантовая механика. Москва: Физматлит, 2004. 800 с.
Ландау Л.Д. , Лифшиц Е.М. Теороетическая физика: т.V Статистическая физика: ч. I. Москва: Физматлит, 2002. 616 с.
Ансельм Д.И. Введение в теорию полупроводников. Москва: Лань, 2008. 624 с.
Киттель Ч. Введение в теорию полупроводников. Москва: Наука, 1978. 791 с.
Епифанов Г. И. Физика твёрдого тела. Москва: Лань, 2011. 288 с.
Ашкрофm Н. Mepмuн Н. Физика твердого тела. Москва: Мир, 1979. т. I. 458 с., т. II, 486 с.
Займан Дж. Принципы теории твердого тела. Москва: Мир, 1974. 478 с.
Бонч-Бруевuч ВЛ., Калашнuков С.Г. Физика полупроводников. Москва: Наука, 1990. 688 с.
Аскеров Б.М. Кинетические эффекты в полупроводниках. Лениниград: Наука, 1970. 303с.
bərk, cisimlərin, nəzəriyyəsi, kitab, bərk, cisimlərin, nəzəriyyəsi, bəhram, mehrəli, oğlu, əsgərovun, sonuncu, kitabı, dərs, vəsaiti, müəllifin, uzun, illər, bakı, dövlət, universitetinin, fizika, fakültəsində, türkiyənin, hacəttəpə, universitetinin, fizika, . Berk cisimlerin nezeriyyesi Behram Mehreli oglu Esgerovun sonuncu kitabi 1 Ders vesaiti muellifin uzun iller Baki Dovlet Universitetinin fizika fakultesinde ve Turkiyenin Hacettepe Universitetinin fizika bolumunde oxudugu muhazireler esasinda yazilmisdir Kitab magistrantlar doktorantlar ve berk cismin termodinamik ve kinetik xasselerini tedqiq eden elmi isciler ucun nezerde tutulmusdur 2 Berk cisimlerin nezeriyyesiBerk cisimlerin nezeriyyesiMuellif ler Behram EsgerovJanr Universitetler ucun ders vesaitiOrijinalin dili AzerbaycancaOlke AzerbaycanNesriyyat Baki UniversitetiNesr 2013Sehife 396Tiraj 350 Mundericat 1 Publikasiyalarin tarixi 2 Mezmun 3 Edebiyyat 4 IstinadlarPublikasiyalarin tarixi RedakteTeqdim olunan bu kitab muellifin 2001 ci ilde nesr olunmus eyni adli kitabinin yeniden islenilmis ve genislendirilmis ikinci nesridir Bu nesrde elektron ve elektron fonon qarsiliqli tesirini ehate eden yeni bolmeler elave olunmus ve zona nezeriyyesinin esaslari serh edilmisdir Elektron fonon qarsiliqli tesiri hissesinde kecirici elektronlarin fononlardan ve kristalin basqa defektlerinden sepilmesine baxilmis uygun sepilme mexanizmleri ucun relaksasiya muddetlerinin aciq sekli tapilmisdir Sonda alinmis neticeler esasinda elektron kocurme hadiselerinin kinetik effektlerin nezeriyyesi serh edilmisdir Mezmun RedakteBerk cisimlerin nezeriyyesi umumi nezeri fizikanin muhum bir terkib hissesini teskil edir Istenilen makroskopik sistem o cumleden berk cisimler yalniz iki nov stabil zerrecikden nuvelerden ve elektronlardan ibaretdir Kristallik berk cisimler makroskopik sistemlerin xususi halidir Bele ki bu halda agir zerrecikler olan nuveler elektronlarin ehatesinde mueyyen bir qayda ile fezada duzulerek kristal qefes emele getirirler Musbet yuklu nuveler ve menfi yuklu elektronlar bir biri ile kulon qarsiliqli tesirde olaraq birlikde dayaniqli neytral sistemi kristallik berk cisimleri yaradirlar Muxtelif nov kristallik berk cisimler onlari teskil eden nuvelerin muxtelifliyi ve onlarin emele getirdiyi kristallik qefesin muxtelif simmetriyaya malik olmasi ile teyin olunur Kristallik berk cisimlerin butun fiziki xasseleri termodinamik kinetik elektrik optik maqnit ve s qefesin duyunlerindeki nuvelerin ve qefes daxilinde paylanmis elektronlarin hereketlerinin tebieti ile de mueyyen olunur Hereketin tebieti dedikde onlarin hansi hereket novunde reqsi ve ya irelileme istirak etmesi eyni zamanda bunlarin klassik ve ya kvant hereketi olmasi nezerde tutulur Nezeriyyenin esas meqsedi berk cisimlerin tecrubede musahide olunan ve olculen makroskopik fiziki xasselerini izah etmek ve ya melum olmayan yeni xasselerini evvelceden soylemekden ibaretdir Bunun ucun berk cismin her bir makroskopik xassesinin mikroskopik nezeriyyesini qurmaq teleb olunur Mikroskopik nezeriyye qurmaq makroskopik xasseleri kristal qefes daxilinde bas veren mikroskopik hereketlerle elaqelendirmek demekdir Bu meqsedle berk cismin daxili qurulusu haqqinda konkret model qebul etmek ve onun esasinda mikroskopik nezeriyye qurmaq lazimdir Her seyden evvel berk cismi emele getiren zerreciklerin nuvelerin ve elektronlarin hereketlerinin hansi tenliklerle tesvir olundugunu mueyyenlesdirmek lazimdir Yalniz bundan sonra nezeriyyenin klassik ve ya kvant nezeriyyesi olmasi baresinde danismaq olar Bu mesele arasdirilmis ve kitabin evvelinde serh olunmusdur Gosterilmisdir ki kristali teskil eden elektronlarin hereketi hemise kvant tebietlidir Nuvelerin hereketine ise yalniz yuksek temperaturlarda klassik hereket kimi baxila biler Odur ki kristallik berk cisimlerin nezeriyyesi umumi halda kvant nezeriyyesidir Belelikle berk cisimlerin nezeriyyenin yeri umumi nezeri fizikada yeri qeyrirelyativistik kvant mexanikasi oblastindadir yeni esas hereket tenliyi kimi Sredinger tenliyi goturulmelidir Yuxarida qeyd etdiyimiz kimi istenilen kristallik berk cisim iki altsistemden nuvelerden ve elektronlardan ibaretdir Bu altsistemlerin her birinde zerreciklerin sayi heddinden artiq cox oldugundan Sredinger tenliyinin analitik hellini tapmaq praktiki olaraq mumkun deyil Ona gore de altsistemlerin daxili hereketine novbe ile baxilir Evvelce ferz edilir ki elektron altsistemi hereketsizdir ve onlar nuve altsisteminde paylanaraq onun dayaniqligini temin edir Onda bele cixir ki nuveler bir biri ile kvazielastiki quvvelerle elaqedar olub oz tarazliq veziyyetleri etrafinda reqsi hereket edirler reqsler ise qefes boyu yayilaraq elastiki dalga emele getirir Bu dalgalarin nezeri tedqiqi fonon qazi anlayisini yaradir Daha sonra ferz edilir ki nuveler terpenmezdir ve kristalin istenilen noqtesinde onlar periodik elektrostatik potensial sahesi yaradir Elektronlar da terpenmez nuveler etarfinda simmetrik paylandigindan onlar da periodik effektiv sahe yaradirlar Belelikle her bir elektron nuvelerin ve elektronlarin baxilan elektronlardan basqa yaratdigi periodik qefes potensialinda hereket edir Elektronlarin bu hereketinin oyrenilmesi zona nezeriyyesinin meydana cixmasina getirir Neticede kecirici elektron ve desik kimi kvazizerreclerin yukdasiyicilar oldugu melum olur Bundan sonra kecirici elektronlarla fononlar arasinda qarsiliqli tesir oyrenilir Berk cisimlerin nezeriyyesi cox genis meseleleri ehate edir ve onun hamisini bir kitabda serh etmek mumkun deyil Onun her bir xassesine ayrica kitab hesr etmek lazimdir Meselen berk cisimlerin optik maqnit ve s xasselerinin nezeriyyesi Burada berk cisimlerin yalniz termodinamik ve kinetik xasselerin nezeriyyesi haqqinda danisilacaq Kitab esasen fononlar kecirici elektronlar ve elektron fonon qarsiliqli tesiri adli uc hisseden ibaretdir Edebiyyat RedakteLandau L D Lifshic E M Kurs teoreticheskoj fiziki T IIIKvantovaya mehanika Moskva Fizmatlit 2004 800 s Landau L D Lifshic E M Teoroeticheskaya fizika t V Statisticheskaya fizika ch I Moskva Fizmatlit 2002 616 s Anselm D I Vvedenie v teoriyu poluprovodnikov Moskva Lan 2008 624 s Kittel Ch Vvedenie v teoriyu poluprovodnikov Moskva Nauka 1978 791 s Epifanov G I Fizika tvyordogo tela Moskva Lan 2011 288 s Ashkrofm N Mepmun N Fizika tverdogo tela Moskva Mir 1979 t I 458 s t II 486 s Zajman Dzh Principy teorii tverdogo tela Moskva Mir 1974 478 s Bonch Bruevuch VL Kalashnukov S G Fizika poluprovodnikov Moskva Nauka 1990 688 s Askerov B M Kineticheskie effekty v poluprovodnikah Leninigrad Nauka 1970 303s Askerov B M Elekgronnye yavleniya perenosa v poluprovodnikah Moskva Nauka 1985 320s Askerov B M Electron Transport Phenomena in Semiconductors World Scientific Singapore 1994 412 p Esgerov B M Berk cisimler nezeriyyesi Baki Baki Universiteti nesriyyati 2001 154 s Esgerov B M Termodinamika ve statistik fizika Baki Baki Universiteti nesriyyati 2005 625 s Askerov B M Termodinamika i statisticheskaya fizika Baku Izdatelstvo Baky Universiteti 2007 512 s Askerov B M Figaqrova S R Thermodynamics Gibbs Method and Statistical Physics of Electron Gases Springer Verlag Berlin Heidelberg 2010 374 p Istinadlar Redakte http physics bsu edu az az news ziz akademik mehrliyev bhram olu sgrov yubileyiniz mbark http elibrary bsu az books rax N 108 pdf Arxivlesdirilib 2017 11 18 at the Wayback Machine Menbe https az wikipedia org w index php title Berk cisimlerin nezeriyyesi kitab amp oldid 5773026, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
