fbpx
Wikipedia

Aşı sumaq

Aşı sumaq (lat. Rhus coriaria L.) — Sumaxkimilər (Anacardiaceae Lindl.) fəsiləsinə aid bitki növü.

?Aşı sumaq
Rhus coriaria
Elmi təsnifat
Aləmi:Bitkilər
Şöbə:Örtülütoxumlular
Sinif:İkiləpəlilər
Yarımsinif:Rozidlər
Sıra:Sumaqçiçəklilər
Fəsilə:Sumaqkimilər
Cins:Sumaq
Növ: Aşı sumaq
Elmi adı
Rhus coriaria

Vikinövlərdə
sistematika

Şəkil
axtarışı
ITIS  
NCBI  
EOL  
GRIN  
IPNI 
TPL 

Qısa morfoloji təsviri

2-3 m hündürlüyündə, 15-20 sm diametrində, azbudaqlı, xırda ağac və ya koldur. Yaşlı ağacların gövdəsinin qabığı bozumtul rəngli, dayaz, qeyri-bərabər çatlıdır. Cavan zoğlarının qabığı açıq-şabalıdı rəngli, qumral tükcüklərlə örtülüdür. Yarpaqları təklələkvari, növbəli düzülmüşdür, 12(10)-20 sm uzunluğundadır. Çiçəkləri müxtəlifcinsli xırda, birillik zoğların ucunda ehramşəkilli süpürgəvari çiçək qrupunda toplanmışdır. Meyvəsi çox bərk, qonur-qırmızı rəngli, yumru olub, qırmızımtıl vəzicikli tükcüklərlə örtülüdür, 5-6 mm diametrindədir.

Yarpaq

Yarpaqlarının uzunluğu 12-22 sm olub, qışda töküləndir, növbəli düzülmüş, tək lələkvaridir, 9-17ədəd yarpaqcıqdan ibarətdir, dar qanadlı oxun yuxarı hissəsində; yarpaqcıqların uzunluğu 3-6 sm olub, oturaqdır, uzunsov-neştərvari, uzunsov-yumurtaşəkilli və ya yumurtaşəkillidir, kənarları mişarvari-dişcikli və ya küt-dişcikli, demək olar ki, dairəvi-dişlidir üst tərəfdən tünd-yaşıl, alt tərəfdən tutqun-yaşıl, bəzən bozumtul-ağ rəngdə olur, hər iki tərəfdən və ya əsasən alt tərəfdən qısa tükcüklü, təpə hissədə sivriləşmiş və ya kütdür.

Çiçək

Çiçəkləri müxtəlifcinsli, xırda, yaşılımtılağ rəngdədir və təpə hissədə piramidaşəkilli süpürgəvari çiçək qrupunda toplanmışdır.

Meyvə

Meyvələri qonurtəhər-qırmızı rəngli, dairəvi-böyrəkşəkilli formada olub, qırmızı vəzili tükcüklərlə sıx örtülmüşdür, diametri 5-6 mm-dir. Toxumları qonur, parıldayan və çox bərkdir.

Bioloji, ekoloji və fitosenoloji xüsusiyyətləri

May –iyun aylarında çiçəkləyir. Meyvələri sentyabr-oktyabr aylarında yetişir. Tozlanması entomofildir. Toxumla və kök pöhrələri ilə çoxalır. Torpağa az tələbkar, quraqlığa davamlı, istisevən bitkidir. Orta qurşağa qədər meşələrdə, meşə kənarlarında, daşlı və qayalı yerlərdə qrupla bitir.

Kserofitdir, meşə-kol bitkilik tipində rast gəlir. Əsasən meşələrdə, daşlı və qayalı yamaclarda qrup şəklində bitir. Bəzi rayonlarda cəngəlliklər əmələ gətirir.

Yayılması

Böyük və Kiçik Qafqazın bütün rayonları, Qobustan, Bozqır yaylası, Kür-Araz və Lənkəran ovalıqları, Lənkəranın dağlıq hissəsi, Naxçıvanda arandan orta dağ qurşağına kimi (dəniz səviyyəsindən 1800 m qədər)bitir.

Populyasiyanın təbii bərpasının ətraf mühitin dəyişilməsindən asılılığı müşahidə olunur, azalma tendensiyasına meyillidir. Antropogen faktorların təsiri altında son 10 ildə xeyli azalmışdır.

Məhdudlaşdırıcı amillər

Əhali tərəfindən qida və dərman bitkisi kimi istifadə edilməsi, meşə torpaqlarının əkin üçün istifadə edilmsəsi və mal-qaranın otarılması.

Mühafizə tədbirləri

Hirkan Milli ParkındaTüryançay Dövlət Təbiət Qoruğunda mühafizə olunur.

Təsiri və tətbiqi

Farmakopeyaya daxil olan ofisinal dərman bitkisidir.Elmi və xalq təbabətində, homeopatiyada geniş tətbiq edilir. Əsasən böyrək, öd kisəsi xəstəlikləri, çinədan (zob), sətəlcəm, revmatizm, ishal,qanaxma, yanıqlar, irinli yaralar və xoralar, ağız boşluğunun iltihabı, zəhərlənmə, və s. hallarda istifadə olunur. Antivirus, büzüşdürücü, iltihab proseslərinə və qızdırmaya qarşı təsirə malikdir.

Kimyəvi tərkibi

Aşı sumaxın tərkibində C vitamini, flavonoid,antosian, karotinoidlər, eləcə də efir yağları və aşı maddələri vardır.

İstifadəsi

Müalıcə məqsədi ilə bitkinin yarpaqları və meyvələrı istifadə edilir. Cövhərlər formasında istifadə edilir.

Sumaxın meyvələrinin qabığı turşməzə dada malikdir və yeməklərdə ədviyyə kimi geniş istifadə olunur. Dekorativ, balverən, boyaq və aşı maddələrlə zəngin olan bitkidır.

Təsərrüfat əhəmiyyəti

Aşı və boyaq əhəmiyyətli bitkidir. Qida üçün istifadə olunur. Təzə yarpaqlarından alınan məlhəm yel, podaqra, qəbizlik, iflic və s. xəstəliklərdə istifadə

olunur. Dekorativ bitkidir.

Məlumat mənbəsi

İstinadlar

  1. Mehdiyeva N.P. «Azərbaycanın dərman florasının biomüxtəlifliyi». Bakı, 2011
  2. Флора Азербайджана, 1955
  3. Eldar Şükürov.İsmayıllı rayonu meşə bitkilərinin bələdçi kitabı,Bakı 2016
  4. Mehdiyeva N.P.«Azərbaycanın dərman florasının biomüxtəlifliyi». Bakı, 2011
  5. Azərbaycanın ağac və kolları, 1970

İstinadlar

  • Деревья и кустарники. СССР. т. 4. 1958.;
  • Флора Азербайджана т.6. 1955;
  • Azərbaycanın ağac və kolları. III cild, 1970;
  • Azərbaycan florasının konspekti. I-III cildlər. 2005; 2006; 2008;
  • Naxçıvan Muxtar Respublikası florasının taksonomik spektri. 2008;
  • Azərbaycanın nadir və nəsli kəsilməkdə olan oduncaqlı bitkilərinin in situ və ex situ şəraitində bioekoloji xüsusiyyətlərinin reproduksiyasının, reproduksiyasının və repatriasiyasının elmi əsasları, b.e.d. alimlik dərəcəsi almaq üçün dissertasiya. Bakı. 2011;
  • Naxçıvan MR-nın flora müxtəlifliyi və onun nadir növlərinin qorunması. 2011.

aşı, sumaq, rhus, coriaria, sumaxkimilər, anacardiaceae, lindl, fəsiləsinə, bitki, növü, rhus, coriariaelmi, təsnifataləmi, bitkilərşöbə, örtülütoxumlularsinif, ikiləpəliləryarımsinif, rozidlərsıra, sumaqçiçəklilərfəsilə, sumaqkimilərcins, sumaqnöv, elmi, adır. Asi sumaq lat Rhus coriaria L Sumaxkimiler Anacardiaceae Lindl fesilesine aid bitki novu 1 Asi sumaqRhus coriariaElmi tesnifatAlemi BitkilerSobe OrtulutoxumlularSinif IkilepelilerYarimsinif RozidlerSira SumaqciceklilerFesile SumaqkimilerCins SumaqNov Asi sumaqElmi adiRhus coriariaVikinovlerdesistematikaSekilaxtarisiITIS 506465NCBI 298661EOL 483496GRIN 31683IPNI 70477 1TPL kew 2422872 Mundericat 1 Qisa morfoloji tesviri 1 1 Yarpaq 1 2 Cicek 1 3 Meyve 2 Bioloji ekoloji ve fitosenoloji xususiyyetleri 3 Yayilmasi 4 Mehdudlasdirici amiller 5 Muhafize tedbirleri 6 Tesiri ve tetbiqi 7 Kimyevi terkibi 8 Istifadesi 9 Teserrufat ehemiyyeti 10 Melumat menbesi 11 Istinadlar 12 IstinadlarQisa morfoloji tesviri Redakte2 3 m hundurluyunde 15 20 sm diametrinde azbudaqli xirda agac ve ya koldur Yasli agaclarin govdesinin qabigi bozumtul rengli dayaz qeyri beraber catlidir Cavan zoglarinin qabigi aciq sabalidi rengli qumral tukcuklerle ortuludur Yarpaqlari teklelekvari novbeli duzulmusdur 12 10 20 sm uzunlugundadir Cicekleri muxtelifcinsli xirda birillik zoglarin ucunda ehramsekilli supurgevari cicek qrupunda toplanmisdir Meyvesi cox berk qonur qirmizi rengli yumru olub qirmizimtil vezicikli tukcuklerle ortuludur 5 6 mm diametrindedir 2 Yarpaq Redakte Yarpaqlarinin uzunlugu 12 22 sm olub qisda tokulendir novbeli duzulmus tek lelekvaridir 9 17eded yarpaqciqdan ibaretdir dar qanadli oxun yuxari hissesinde yarpaqciqlarin uzunlugu 3 6 sm olub oturaqdir uzunsov nestervari uzunsov yumurtasekilli ve ya yumurtasekillidir kenarlari misarvari discikli ve ya kut discikli demek olar ki dairevi dislidir ust terefden tund yasil alt terefden tutqun yasil bezen bozumtul ag rengde olur her iki terefden ve ya esasen alt terefden qisa tukcuklu tepe hissede sivrilesmis ve ya kutdur 3 Cicek Redakte Cicekleri muxtelifcinsli xirda yasilimtilag rengdedir ve tepe hissede piramidasekilli supurgevari cicek qrupunda toplanmisdir Meyve Redakte Meyveleri qonurteher qirmizi rengli dairevi boyreksekilli formada olub qirmizi vezili tukcuklerle six ortulmusdur diametri 5 6 mm dir Toxumlari qonur parildayan ve cox berkdir Bioloji ekoloji ve fitosenoloji xususiyyetleri RedakteMay iyun aylarinda cicekleyir Meyveleri sentyabr oktyabr aylarinda yetisir Tozlanmasi entomofildir Toxumla ve kok pohreleri ile coxalir Torpaga az telebkar quraqliga davamli istiseven bitkidir Orta qursaga qeder meselerde mese kenarlarinda dasli ve qayali yerlerde qrupla bitir 4 Kserofitdir mese kol bitkilik tipinde rast gelir Esasen meselerde dasli ve qayali yamaclarda qrup seklinde bitir Bezi rayonlarda cengellikler emele getirir Yayilmasi RedakteBoyuk ve Kicik Qafqazin butun rayonlari Qobustan Bozqir yaylasi Kur Araz ve Lenkeran ovaliqlari Lenkeranin dagliq hissesi Naxcivanda arandan orta dag qursagina kimi deniz seviyyesinden 1800 m qeder bitir 5 Populyasiyanin tebii berpasinin etraf muhitin deyisilmesinden asililigi musahide olunur azalma tendensiyasina meyillidir Antropogen faktorlarin tesiri altinda son 10 ilde xeyli azalmisdir Mehdudlasdirici amiller RedakteEhali terefinden qida ve derman bitkisi kimi istifade edilmesi mese torpaqlarinin ekin ucun istifade edilmsesi ve mal qaranin otarilmasi Muhafize tedbirleri RedakteHirkan Milli Parkinda ve Turyancay Dovlet Tebiet Qorugunda muhafize olunur Tesiri ve tetbiqi RedakteFarmakopeyaya daxil olan ofisinal derman bitkisidir Elmi ve xalq tebabetinde homeopatiyada genis tetbiq edilir Esasen boyrek od kisesi xestelikleri cinedan zob setelcem revmatizm ishal qanaxma yaniqlar irinli yaralar ve xoralar agiz boslugunun iltihabi zeherlenme ve s hallarda istifade olunur Antivirus buzusdurucu iltihab proseslerine ve qizdirmaya qarsi tesire malikdir Kimyevi terkibi RedakteAsi sumaxin terkibinde C vitamini flavonoid antosian karotinoidler elece de efir yaglari ve asi maddeleri vardir Istifadesi RedakteMualice meqsedi ile bitkinin yarpaqlari ve meyveleri istifade edilir Covherler formasinda istifade edilir Sumaxin meyvelerinin qabigi tursmeze dada malikdir ve yemeklerde edviyye kimi genis istifade olunur Dekorativ balveren boyaq ve asi maddelerle zengin olan bitkidir Teserrufat ehemiyyeti RedakteAsi ve boyaq ehemiyyetli bitkidir Qida ucun istifade olunur Teze yarpaqlarindan alinan melhem yel podaqra qebizlik iflic ve s xesteliklerde istifadeolunur Dekorativ bitkidir Melumat menbesi RedakteTofiq Memmedov Azerbaycan dendroflorasi II cild Baki Seda 2015 Arxivlesdirilib 2019 11 17 at the Wayback MachineIstinadlar Redakte Mehdiyeva N P Azerbaycanin derman florasinin biomuxtelifliyi Baki 2011 Flora Azerbajdzhana 1955 Eldar Sukurov Ismayilli rayonu mese bitkilerinin beledci kitabi Baki 2016 Mehdiyeva N P Azerbaycanin derman florasinin biomuxtelifliyi Baki 2011 Azerbaycanin agac ve kollari 1970Istinadlar RedakteDerevya i kustarniki SSSR t 4 1958 Flora Azerbajdzhana t 6 1955 Azerbaycanin agac ve kollari III cild 1970 Azerbaycan florasinin konspekti I III cildler 2005 2006 2008 Naxcivan Muxtar Respublikasi florasinin taksonomik spektri 2008 Azerbaycanin nadir ve nesli kesilmekde olan oduncaqli bitkilerinin in situ ve ex situ seraitinde bioekoloji xususiyyetlerinin reproduksiyasinin reproduksiyasinin ve repatriasiyasinin elmi esaslari b e d alimlik derecesi almaq ucun dissertasiya Baki 2011 Naxcivan MR nin flora muxtelifliyi ve onun nadir novlerinin qorunmasi 2011 Menbe https az wikipedia org w index php title Asi sumaq amp oldid 6025560, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.