Açıq elm — elmi tədqiqatları, onların nəticələrini profesional və ya sadəcə maraqlı olan bütün səviyyədə ictimaiyyətə çatdırmaq deməkdir.
Açıq elmin elmi piratlıqdan fərqi
Açıq elm uğrunda hərəkatın populyarlığı getdikcə daha geniş vüsət alır. Elmi piratlıqdan fərqli olaraq onun tərəfdarları elmi informasiyaya leqal− açıq girişə keçməyə və məqalələri elə nəşrlərdə dərc etdirməyə çalışırlar ki, onları oxumaq və isdifadə etmək ödənişsiz və məhdudiyyətsiz olsun. Bu ideyanın tərəfdarları elmə girişin astanasını aşağı salmağı təklif edirlər, onlar belə hesab edirlər ki, hər bir arzu edən insan tədqiqatlarda iştirak etmək hüququna malik olmalıdır. Bu axında olan layihələri “vətəndaş elmi” (citizen sciense) və ya “elmi kraudsorsinq” adlandırırlar. Belə proqramlar çərçivəsində məsələn, kompyuter oyunlarının isdifadəçiləri – iştirakçıları zülalın və ya RNT-nin lazımı konformasiyasının axtarışı ilə məşğul ola bilərlər, bununla da onlar peşəkar alimlərə kömək etmiş olurlar. Əgər onlar qiymətli bir kəşf etmiş olsalar – əsl elmi məqalənin həmmüəllifləri olarlar. Açıq girişə dəqiqləşdirilməyə ehtiyacı olan “xam” məlumatlar da qoyula bilər – məsələn, astronomik müşahidələr və ya genlərin oxunması.
Açıq elmin tənqidi
Bu hərəkatın tənqidçiləri göstərirlər ki, belə məlumatlar zərərli isdiqamətə isdifadə oluna bilər – məsələn, təhlükəli virusların genləri haqqındakı məlumatlar bioloji silah yaradanlara komək edə bilər. Digər tərəfdən, arzu edən hər kəsə məqalələrin oxumaq hüququnun verilməsi siyasəti dərc etdirməzdən əvvəl öz nəticələrini daha diqqətlə əsaslı surətdə yoxlamaq zərurətinə gətirib çıxarır. Eləcə də açıq elm yeni, qeyri-standart həllərin axtarışına yardım edir, böyük həcmli məlumatların öhdəsindən gəlməyə və elmi cəmiyyət daxilində sürətli informasiya mübadiləsinə kömək edir. Elə görünür ki, açıq elm uğrunda hərəkat elmi piratlığa ziddir, ancaq görüşlərdəki bu fərq illuziyadır. Elmi piratların özlərinin qeyd etdiyi kimi onların fəaliyyətinin əsas məqsədi – nəşriyyatı elmi informasiyaya intellektual mülkiyyətin hüquq sxemlərinin çox köhnəldiyinə və tədqiqatın nəticələrini monopolizə etmək səylərinin baş tutmayacağına əmin etməkdir. Çünki proqramçılar istənilən qadağanı dəf etməyi öyrənirlər. Nəşriyyatlar pullu abunənin mənasız olduğunu dərk etdikdə dünya ümumi açıq giriş lisenziyasına keçəcəkdir. Qələcəyi acıq elm tərəfdarları və elmi (piratlar) məhz belə görürlər.
Mənbə
Открытая научная библиотека КиберЛенинка
Открытая наука в России
Avqust 24, 2021
açıq, məqaləni, vikiləşdirmək, lazımdır, lütfən, məqaləni, ümumvikipediya, redaktə, qaydalarına, uyğun, şəkildə, tərtib, edin, elmi, tədqiqatları, onların, nəticələrini, profesional, sadəcə, maraqlı, olan, bütün, səviyyədə, ictimaiyyətə, çatdırmaq, deməkdir, e. Bu meqaleni vikilesdirmek lazimdir Lutfen meqaleni umumvikipediya ve redakte qaydalarina uygun sekilde tertib edin Aciq elm elmi tedqiqatlari onlarin neticelerini profesional ve ya sadece maraqli olan butun seviyyede ictimaiyyete catdirmaq demekdir Aciq elmin elmi piratliqdan ferqi RedakteAciq elm ugrunda herekatin populyarligi getdikce daha genis vuset alir Elmi piratliqdan ferqli olaraq onun terefdarlari elmi informasiyaya leqal aciq girise kecmeye ve meqaleleri ele nesrlerde derc etdirmeye calisirlar ki onlari oxumaq ve isdifade etmek odenissiz ve mehdudiyyetsiz olsun Bu ideyanin terefdarlari elme girisin astanasini asagi salmagi teklif edirler onlar bele hesab edirler ki her bir arzu eden insan tedqiqatlarda istirak etmek huququna malik olmalidir Bu axinda olan layiheleri vetendas elmi citizen sciense ve ya elmi kraudsorsinq adlandirirlar Bele proqramlar cercivesinde meselen kompyuter oyunlarinin isdifadecileri istirakcilari zulalin ve ya RNT nin lazimi konformasiyasinin axtarisi ile mesgul ola bilerler bununla da onlar pesekar alimlere komek etmis olurlar Eger onlar qiymetli bir kesf etmis olsalar esl elmi meqalenin hemmuellifleri olarlar Aciq girise deqiqlesdirilmeye ehtiyaci olan xam melumatlar da qoyula biler meselen astronomik musahideler ve ya genlerin oxunmasi Aciq elmin tenqidi RedakteBu herekatin tenqidcileri gosterirler ki bele melumatlar zererli isdiqamete isdifade oluna biler meselen tehlukeli viruslarin genleri haqqindaki melumatlar bioloji silah yaradanlara komek ede biler Diger terefden arzu eden her kese meqalelerin oxumaq huququnun verilmesi siyaseti derc etdirmezden evvel oz neticelerini daha diqqetle esasli suretde yoxlamaq zeruretine getirib cixarir Elece de aciq elm yeni qeyri standart hellerin axtarisina yardim edir boyuk hecmli melumatlarin ohdesinden gelmeye ve elmi cemiyyet daxilinde suretli informasiya mubadilesine komek edir Ele gorunur ki aciq elm ugrunda herekat elmi piratliga ziddir ancaq goruslerdeki bu ferq illuziyadir Elmi piratlarin ozlerinin qeyd etdiyi kimi onlarin fealiyyetinin esas meqsedi nesriyyati elmi informasiyaya intellektual mulkiyyetin huquq sxemlerinin cox kohneldiyine ve tedqiqatin neticelerini monopolize etmek seylerinin bas tutmayacagina emin etmekdir Cunki proqramcilar istenilen qadagani def etmeyi oyrenirler Nesriyyatlar pullu abunenin menasiz oldugunu derk etdikde dunya umumi aciq giris lisenziyasina kececekdir Qeleceyi aciq elm terefdarlari ve elmi piratlar mehz bele gorurler Menbe RedakteOtkrytaya nauchnaya biblioteka KiberLeninka Otkrytaya nauka v RossiiMenbe https az wikipedia org w index php title Aciq elm amp oldid 4526862, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
