Ayaqqabı və ya başmaq — Ayağı fiziki zədələnmələrdən və soyuqdan qorumaq üçün nəzərdə tutulan geyim növü.
Oksford üslubunda ayaqqabı
XII əsrə aid səndəllər
İdman üslubunda ayaqqabı
Mokasin tipli ayaqqabı
Çəkmələr
Tarixi
Ayaqqabının 7 min illik tarixi var. Ayağı zərərli xarici təsirlərdən qoruyan geyim növüdür. İnsan ən erkən inkişaf mərhələsində ayaqqabıya oxşar əşyalardan istifadə etmişlər. Paleolit dövründə ehtimal ki, ayaqabı əvəzinə ayağa xam dəri, yaxud gön dolamışlar. Dağlıq Altayda təqribən e.ə. 5 - ci əsrdə dəri və keçədən hazırlanmış ayaqqabı geymişlər. Ayaqqabının növləri təbii coğrafi şəraitdən, başlıcası isə insanların təsərrüfat məşğuliyyətlərindən asılı olmuşdur. Azərbaycanda da ayaqqabıdan ən qədim zamanlardan istifadə etmişlər. Arxeoloji qazıntılar zamanı Mingəçevirdən e.ə. 8 - 11 - ci əsrlərə aid Qafqaz uzunboğaz çəkmələrinə oxşar, gildən hazırlanmış qablar tapılmışdır. Ayaqqabı formasında olan belə qablar Qızılvəngdə, Xanlarda (Azərb.SSR), Gürcüstanda və Şimali Qafqazda da aşkar edilmişdir.
Ayaqqabıdan istifadə yerinə (məişət, istehsalat, idman, ortopediya), formasına (uzunboğaz çəkmə, çəkmə, tufli, səndəl), materialına (dəri, rezin və keçə, kombinə edilmiş material, toxunma və süni materialdan hazırlanan) və altlığın üzlüyə bərkidilməsi üsuluna (köbəli, yapışdırılmış, mıxlanmış, isti vulkanlaşdırılmış, ikisaplı və s.) görə müxtəlif qruplara ayrılır. Ayaqqabının rahatlığı onun nömrə və formasının ayağının ölçüsünə uyğunluğu ilə, ayaqqabının ölçüsü və ya nömrəsi isə qəlibin uzunluğu ilə müəyyən edilir. Bu, ştixmas (qəlibin və ayağın altını ölçən lent) sistemində ştix (1 ştix 2/3 sm), metrik sistemdə sm ilə göstərilir. SSRİ-də ayaqqabıların nömrələnməsində əvvəllər ştrixmas sistemi işlədilirdi. 1967-ci ildən metrik sistemə keçilmişdir. Bu sistemdə yanaşı nömrəli ayaqqabılar bir-birindən 0,5 sm fərqlənir.
Ayaqqabılar əsasən üzlük və altlıqdan ibarətdir. Altlıq - gön, rezin, süni dəri, taxta və plastik kütlə, üzlük isə yumşaq dəri, meşin, tumac, şevro, xrom, toxuma və süni materiallardan (kirza, şarqolin, süni zamşa) olur. Süni material ayaqqabının hazırlanma prosesini sadələşdirir, çeşidini artırır, keyfiyyətini yüksəldir. Məsələn: altlıq üçün işlədilən rezin 3 - 4 dəfə göndən yüngül, həm də 1,5 - 2 dəfə davamlı olur. Ayaqqabı istehsalı prosesi - materialın biçilməsi, hissələrin hazırlanma, quraşdırılma, bitişdirilmə və qəliblənməsi, üzlüyə bərkidilməsi, habelə hazır ayaqqabıya bəzək vurulmasından ibarətdir. İsti vulkanlaşdırılma üsulu ilə xam rezin qarışığından altlıq və dabanın qəliblənməsi, üzlüyə bərkidilməsi əməliyyatları eyni vaxtda aparılır. Bu üsul ayaqqabı istehsalını yüksək dərəcədə mexanikləşdirməyə və avtomatlaşdırmağa imkan verir.Ancaq son illər ayaqqabıdan ayaqları qorumaq üçün yox, gözəl və ya hündürboylu görünmək üçün istifadə edirlər.
XIX-XX əsrin əvvəlində Azərbaycanda kişi və qadın ayaqqabılarının bir neçə növü mövcud idi. Azərbaycanlılar, xüsusən kəndlilər arasında ən çox yayılmış ayaqqabı növü – çarıqlar idi ki, onlar ya iribuynuzlu qaramalın xam, kəndlilərin özlərinin emal etdiyi dərisindən (gönündən), ya da daha mükəmməl üsulla emal olunmuş dəridən – aşılanmış göndən tikilirdi.
Növləri
Oksford
Derbi
Loufer
Brogi
Top-sayder
Dezert
Ked
Slipon
Mokasin
Espadril
Pinəçilik
Pinəçi - Ayaqqabı təmir etməklə məşğul olan adamdır. Pinəçilik çox qədim sənət hesab olunur. Pinəçilik müasir dövrdə azalsa da, hələ də varlığını qoruyur.
İstinadlar
Zəncirlər və toqqa ilə ayaqqabı xüsusiyyətləri
Hündür dabanlı ayaqqabıların insan səhhətinə təsiri[ölü keçid]
Xarici keçidlər
Ayaqqabı haqqında Azərbaycanca yeganə bloq
Ayaqqabı haqqında
Stil ensiklopediyası
Kişi ayaqqabılarının növləri 2014-03-13 at the Wayback Machine
Həmçinin bax
September 13, 2021
ayaqqabı, başmaq, ayağı, fiziki, zədələnmələrdən, soyuqdan, qorumaq, üçün, nəzərdə, tutulan, geyim, növü, oksford, üslubunda, ayaqqabı, əsrə, səndəllər, idman, üslubunda, ayaqqabı, mokasin, tipli, ayaqqabı, çəkmələr, mündəricat, tarixi, növləri, pinəçilik, ist. Ayaqqabi ve ya basmaq Ayagi fiziki zedelenmelerden ve soyuqdan qorumaq ucun nezerde tutulan geyim novu 1 Oksford uslubunda ayaqqabi XII esre aid sendeller Idman uslubunda ayaqqabi Mokasin tipli ayaqqabi Cekmeler Mundericat 1 Tarixi 2 Novleri 3 Pinecilik 4 Istinadlar 5 Xarici kecidler 6 Hemcinin baxTarixi RedakteAyaqqabinin 7 min illik tarixi var Ayagi zererli xarici tesirlerden qoruyan geyim novudur Insan en erken inkisaf merhelesinde ayaqqabiya oxsar esyalardan istifade etmisler Paleolit dovrunde ehtimal ki ayaqabi evezine ayaga xam deri yaxud gon dolamislar Dagliq Altayda teqriben e e 5 ci esrde deri ve keceden hazirlanmis ayaqqabi geymisler Ayaqqabinin novleri tebii cografi seraitden baslicasi ise insanlarin teserrufat mesguliyyetlerinden asili olmusdur Azerbaycanda da ayaqqabidan en qedim zamanlardan istifade etmisler Arxeoloji qazintilar zamani Mingecevirden e e 8 11 ci esrlere aid Qafqaz uzunbogaz cekmelerine oxsar gilden hazirlanmis qablar tapilmisdir Ayaqqabi formasinda olan bele qablar Qizilvengde Xanlarda Azerb SSR Gurcustanda ve Simali Qafqazda da askar edilmisdir Ayaqqabidan istifade yerine meiset istehsalat idman ortopediya formasina uzunbogaz cekme cekme tufli sendel materialina deri rezin ve kece kombine edilmis material toxunma ve suni materialdan hazirlanan ve altligin uzluye berkidilmesi usuluna kobeli yapisdirilmis mixlanmis isti vulkanlasdirilmis ikisapli ve s gore muxtelif qruplara ayrilir Ayaqqabinin rahatligi onun nomre ve formasinin ayaginin olcusune uygunlugu ile ayaqqabinin olcusu ve ya nomresi ise qelibin uzunlugu ile mueyyen edilir Bu stixmas qelibin ve ayagin altini olcen lent sisteminde stix 1 stix 2 3 sm metrik sistemde sm ile gosterilir SSRI de ayaqqabilarin nomrelenmesinde evveller strixmas sistemi isledilirdi 1967 ci ilden metrik sisteme kecilmisdir Bu sistemde yanasi nomreli ayaqqabilar bir birinden 0 5 sm ferqlenir Ayaqqabilar esasen uzluk ve altliqdan ibaretdir Altliq gon rezin suni deri taxta ve plastik kutle uzluk ise yumsaq deri mesin tumac sevro xrom toxuma ve suni materiallardan kirza sarqolin suni zamsa olur Suni material ayaqqabinin hazirlanma prosesini sadelesdirir cesidini artirir keyfiyyetini yukseldir Meselen altliq ucun isledilen rezin 3 4 defe gonden yungul hem de 1 5 2 defe davamli olur Ayaqqabi istehsali prosesi materialin bicilmesi hisselerin hazirlanma qurasdirilma bitisdirilme ve qeliblenmesi uzluye berkidilmesi habele hazir ayaqqabiya bezek vurulmasindan ibaretdir Isti vulkanlasdirilma usulu ile xam rezin qarisigindan altliq ve dabanin qeliblenmesi uzluye berkidilmesi emeliyyatlari eyni vaxtda aparilir Bu usul ayaqqabi istehsalini yuksek derecede mexaniklesdirmeye ve avtomatlasdirmaga imkan verir Ancaq son iller ayaqqabidan ayaqlari qorumaq ucun yox gozel ve ya hundurboylu gorunmek ucun istifade edirler 2 XIX XX esrin evvelinde Azerbaycanda kisi ve qadin ayaqqabilarinin bir nece novu movcud idi Azerbaycanlilar xususen kendliler arasinda en cox yayilmis ayaqqabi novu cariqlar idi ki onlar ya iribuynuzlu qaramalin xam kendlilerin ozlerinin emal etdiyi derisinden gonunden ya da daha mukemmel usulla emal olunmus deriden asilanmis gonden tikilirdi Novleri Redakte Oksford Derbi Loufer Brogi Top sayder Dezert Ked Slipon Mokasin EspadrilPinecilik RedaktePineci Ayaqqabi temir etmekle mesgul olan adamdir Pinecilik cox qedim senet hesab olunur Pinecilik muasir dovrde azalsa da hele de varligini qoruyur Istinadlar Redakte Zencirler ve toqqa ile ayaqqabi xususiyyetleri Hundur dabanli ayaqqabilarin insan sehhetine tesiri olu kecid Xarici kecidler RedakteAyaqqabi haqqinda Azerbaycanca yegane bloq Ayaqqabi haqqinda Stil ensiklopediyasi Kisi ayaqqabilarinin novleri Arxivlesdirilib 2014 03 13 at the Wayback MachineHemcinin bax RedakteMenbe https az wikipedia org w index php title Ayaqqabi amp oldid 5925214, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
