Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Ayapbergen Musayev (1880, Qaraqalpaqıstan Respublikası – 1936, Qaraqalpaqıstan Respublikası) — Xalq şairi. XX əsr qaraqalpaq ədəbiyyatının banilərindən biri.
| Ayapbergen Musayev | |
|---|---|
| Doğum tarixi | 1880 |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 1936 |
| Vəfat yeri | |
| Fəaliyyəti | şair |
Haqqında
Ayapbergen Musayev 1880-ci ildə anadan olub. Onun şeir yazmağa meyli lap gənc yaşlarından özünü büruzə vermişdir. Məsələn, Ayapbergen Musayevin "Gölə tərəf qaç" şeiri hələ əlyazma şəklində nəşr olunan "Qızıl müəllim" ("Qızıl muqallim") (1930, № 1) jurnalında nəşr olunmuşdur. A.Musayevin şeirləri hələ ilkin dövrlərdə dildən-dilə gəzirdi, həmyerliləri şairin əksər əsərlərini əzbər bilirdilər. Son dərəcə bacarıqlı deklamsiyaçı Jumamurat Zülabi onun əsərlərini tez-tez xalq arasında əzbərdən oxuyardı. Hələ yaradıcılığının ilkin dövründə o, satirik və yumoristik şeirləri ilə tanınırdı. Bu şeirlərdə əsas ən cəmiyyətdə olan eybəcərliklər tənqid atəşinə tutulurdu. Lakin şairin yaradıcı potensialı 20-ci illərdə daha güclü şəkildə açılmağa başladı. Musayev öz yaradıcılığında əsas etibarı ilə həyatı əks etdirir, yeni sosialist həyatında olan sarkastik-ironik tərəfləri, onda yeni mənəvi-əxlaqi də yərlərin formalaşmasına mane olan xüsusiyyətləri göstərirdi. A.Musayevin əsərlərinin mövzusu rəngarəng və çoxplanlıdır. Əgər onun əsərlərinin bir qismində aydın, obrazlı rənglərlə sosial qeyri-bərabərlik ifşa edilir və burada bəzi ənənəvi elementlərdən yararlanmaqla mübaliğədən və başqa bədii ifadə vasit ələrindən istifadə edilirsə, digərlərində şəxsiyyətin mahiyyətini, onun ictimai-sosial bütövlüyünü, insanın zahiri təbiətinin təsvirini təhlildən kənarda saxlayırdı. Şairin yaradıcılığı üçün xarakterik olan başlıca bir şey insanın daxili aləminə baxış idi. A.Musayev əsərlərini olduqca aydın, obrazlı aforistik bir dillə qələmə alırdı.
A.Musayev qaraqalpaq xalqının şifahi-poetik və klassik irsinə böyük hörmətlə yanaşırdı. Doğma poeziyanın dərin bilicisi olan şair əsərlərində xalq motivlərindən məharətlə istifadə edirdi. Təsadüfi deyildir ki, hələ 30-cu illərdə A.Musayev ilk folklor etnoqrafik ekspedisiyası zamanı öz doğma aulunda (Konqrad rayonunda) çoxsaylı qaraqalpaq nəğmələrini qələmə almışdı.
Onun yazdığı poetik nümunələr sırasında "Başlayır", "Verməyin", "Onların var", "Qaraqalpaqların var", "Harada?", "Gölə qaç", "Qara eşşək", "Dostlar", "Ekspromtlar", "Qazax bəyə" və digərləri daha geniş yayılmışdır. "Qaraqalpaq ların var" şeirində şair doğma diyarın və xalq həyatının geniş mənzərəsini yaradır və onun ənginliklərini — göllərini, təbiətini, ceyranlarını, marallarını, cigitlərini maraqlı boyalarla təsvir edirdi.
A.Musayev poeziyasının başlıca cəhəti onun yüksək bədiiliyi, dilinin obrazlılığı, üslubunun xoşagələnliyidir. Ümumiyyətlə, A.Musayev öz yaradıcılığında folklor ştamplarından və kitab dilindən kənar olmağa çalışmışdır. Ənənəvi simvolika, metaforiklik və obrazlılıq A.Musayev yaradıcılığında, onun poetik şüurunda oxucuya güclü emosional təsir göst ərirdi. A.Musayevin yaradıcı bacarığının inkişafına, tədqiqatçılar qeyd etdiyi kimi, onun öz dövrünün istedadlı şairləri ilə əlaqələri səbəb olmuşdur. Onların sırasında Molla İsgəndər, Gülmurat şair, Seyfulqabit Məcidov, Həmzə Həkimzadə Niyazi, Həsən Begimov, Əbdürrəhman Ötepov, Xocamet Əhmədov, Sıdıq Tokpan oğlu, Kallı Ayımbetov və başqaları olmuşlar. Öz növbəsində A.Musayev yaradıcılığı Sadıq şairin, Əbdürrəhman Ötepovun, Xocamet Əhmədovun, Həsən Begimovun və digərlərinin yaradıcılığına təsir etmiş, onlar şairin poetikasının özünəməxsus xüsusiyyətlərindən və sirlərindən yararlanmağa çalışmışlar. Məşhur qaraqalpaq şairi Sadıq Nurumbetov Ayapbergeni özünün ən nüfuzlu ustadlarından biri hesab etmişdir. Ömrü iki əsrin payına düşmüş A.Musayev öz yaradıcılığında qaraqalpaq şairlərinin həmin dövr üçün xarakterik olan bədii axtarışlarının xüsusiyyətlərini əks etdirməyə çalışmışdır. Şair yaradıcılığında qaraqalpaq folklorunun və yazılı ədəbiyyatının, türk və şərq klassikasının ən gözəl ənənələrini inkişaf etdirməyə çalışmışdır. Şifahi və yazılı ənənələrin A.Musayevin yaradıcılığında uğurlu sintezi onun əsərlərinin özünə məxsusluğu ilə fərqlənməklə, XX əsr qaraqalpaq poeziyasının incilərindən hesab olunmaqdadır. 1980-ci ildə Qaraqalpaqstanda və Özbəkistanda Ayerbergen Musayevin 100 illik yubileyi böyük təntənə ilə qeyd olunmuşdu.
Həmçinin bax
İstinadlar
- Nizami Məmmədov-Tağısoy. Qaraqalpaq ədəbiyyatı. Bakı: Elm və Təhsil, 2015, s. 259–262
Xarici keçidlər
- Аяпберген Мусаев (1880–1936)
- Аяпберген Мусаев — Большая Советская Энциклопедия
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Ayapbergen Musayev 1880 Qaraqalpaqistan Respublikasi 1936 Qaraqalpaqistan Respublikasi Xalq sairi XX esr qaraqalpaq edebiyyatinin banilerinden biri Ayapbergen MusayevDogum tarixi 1880Dogum yeri Qaraqalpaqistan Respublikasi Ozbekistan SSRVefat tarixi 1936Vefat yeri Qaraqalpaqistan Respublikasi Ozbekistan SSR SSRIFealiyyeti sairHaqqindaAyapbergen Musayev 1880 ci ilde anadan olub Onun seir yazmaga meyli lap genc yaslarindan ozunu buruze vermisdir Meselen Ayapbergen Musayevin Gole teref qac seiri hele elyazma seklinde nesr olunan Qizil muellim Qizil muqallim 1930 1 jurnalinda nesr olunmusdur A Musayevin seirleri hele ilkin dovrlerde dilden dile gezirdi hemyerlileri sairin ekser eserlerini ezber bilirdiler Son derece bacariqli deklamsiyaci Jumamurat Zulabi onun eserlerini tez tez xalq arasinda ezberden oxuyardi Hele yaradiciliginin ilkin dovrunde o satirik ve yumoristik seirleri ile taninirdi Bu seirlerde esas en cemiyyetde olan eybecerlikler tenqid atesine tutulurdu Lakin sairin yaradici potensiali 20 ci illerde daha guclu sekilde acilmaga basladi Musayev oz yaradiciliginda esas etibari ile heyati eks etdirir yeni sosialist heyatinda olan sarkastik ironik terefleri onda yeni menevi exlaqi de yerlerin formalasmasina mane olan xususiyyetleri gosterirdi A Musayevin eserlerinin movzusu rengareng ve coxplanlidir Eger onun eserlerinin bir qisminde aydin obrazli renglerle sosial qeyri beraberlik ifsa edilir ve burada bezi enenevi elementlerden yararlanmaqla mubaligeden ve basqa bedii ifade vasit elerinden istifade edilirse digerlerinde sexsiyyetin mahiyyetini onun ictimai sosial butovluyunu insanin zahiri tebietinin tesvirini tehlilden kenarda saxlayirdi Sairin yaradiciligi ucun xarakterik olan baslica bir sey insanin daxili alemine baxis idi A Musayev eserlerini olduqca aydin obrazli aforistik bir dille qeleme alirdi A Musayev qaraqalpaq xalqinin sifahi poetik ve klassik irsine boyuk hormetle yanasirdi Dogma poeziyanin derin bilicisi olan sair eserlerinde xalq motivlerinden meharetle istifade edirdi Tesadufi deyildir ki hele 30 cu illerde A Musayev ilk folklor etnoqrafik ekspedisiyasi zamani oz dogma aulunda Konqrad rayonunda coxsayli qaraqalpaq negmelerini qeleme almisdi Onun yazdigi poetik numuneler sirasinda Baslayir Vermeyin Onlarin var Qaraqalpaqlarin var Harada Gole qac Qara essek Dostlar Ekspromtlar Qazax beye ve digerleri daha genis yayilmisdir Qaraqalpaq larin var seirinde sair dogma diyarin ve xalq heyatinin genis menzeresini yaradir ve onun enginliklerini gollerini tebietini ceyranlarini marallarini cigitlerini maraqli boyalarla tesvir edirdi A Musayev poeziyasinin baslica ceheti onun yuksek bediiliyi dilinin obrazliligi uslubunun xosagelenliyidir Umumiyyetle A Musayev oz yaradiciliginda folklor stamplarindan ve kitab dilinden kenar olmaga calismisdir Enenevi simvolika metaforiklik ve obrazliliq A Musayev yaradiciliginda onun poetik suurunda oxucuya guclu emosional tesir gost erirdi A Musayevin yaradici bacariginin inkisafina tedqiqatcilar qeyd etdiyi kimi onun oz dovrunun istedadli sairleri ile elaqeleri sebeb olmusdur Onlarin sirasinda Molla Isgender Gulmurat sair Seyfulqabit Mecidov Hemze Hekimzade Niyazi Hesen Begimov Ebdurrehman Otepov Xocamet Ehmedov Sidiq Tokpan oglu Kalli Ayimbetov ve basqalari olmuslar Oz novbesinde A Musayev yaradiciligi Sadiq sairin Ebdurrehman Otepovun Xocamet Ehmedovun Hesen Begimovun ve digerlerinin yaradiciligina tesir etmis onlar sairin poetikasinin ozunemexsus xususiyyetlerinden ve sirlerinden yararlanmaga calismislar Meshur qaraqalpaq sairi Sadiq Nurumbetov Ayapbergeni ozunun en nufuzlu ustadlarindan biri hesab etmisdir Omru iki esrin payina dusmus A Musayev oz yaradiciliginda qaraqalpaq sairlerinin hemin dovr ucun xarakterik olan bedii axtarislarinin xususiyyetlerini eks etdirmeye calismisdir Sair yaradiciliginda qaraqalpaq folklorunun ve yazili edebiyyatinin turk ve serq klassikasinin en gozel enenelerini inkisaf etdirmeye calismisdir Sifahi ve yazili enenelerin A Musayevin yaradiciliginda ugurlu sintezi onun eserlerinin ozune mexsuslugu ile ferqlenmekle XX esr qaraqalpaq poeziyasinin incilerinden hesab olunmaqdadir 1980 ci ilde Qaraqalpaqstanda ve Ozbekistanda Ayerbergen Musayevin 100 illik yubileyi boyuk tentene ile qeyd olunmusdu Hemcinin baxSeyfulqabit MecidovIstinadlarNizami Memmedov Tagisoy Qaraqalpaq edebiyyati Baki Elm ve Tehsil 2015 s 259 262Xarici kecidlerAyapbergen Musaev 1880 1936 Ayapbergen Musaev Bolshaya Sovetskaya Enciklopediya