Autizm — üç yaşından əvvəl başlayan və ömür boyu sürən, ictimai qarşılıqlı təsirə və ünsiyyətə zərər verən, məhdud və təkrarlanan davranışlara gətirib çıxaran beyinin inkişafına maneə törədən bir xəstəlikdir. Bu əlamətlər autizmi, Asperger sindromu kimi daha yüngül görünən autistik spektrum pozuqluğundan (ASP) ayırar. Autizm irsi mənşəlidir ancaq irsiliyi olduqca qarışıqdır və ASP-nin mənşəyinin çoxlu gen qarşılıqlı təsirlərindən yoxsa nadir görülən mutasiyalardan qaynaqlandığı çox açıq deyil. Nadir hallarda doğum şikəstliklərinə səbəb olan faktorlarla yaxından əlaqəlidir. Digər görüşlərə görə isə uşaqlıqda edilən peyvəndlər kimi səbəblər mübahisəlidir və peyvənd mənşəli fərziyyələri təsdiqləyən elmi dəlillər yoxdur. Son illərdə aparılan araşdırmalar autizmin yayılmasını 1.000 adama bir ya da iki halda olaraq təxmin edir, eyni araşdırmalardakı təxminlərə görə ASP təxminən 1.000 adamda altı haldadır və kişilərdə rast gəlinmə nisbəti qadınlara görə 4,3 dəfə daha çoxdur. Autizm hallarının sayı 1980-ci illərdən bəri olduqca çox nisbətdə artmışdır. Bunun səbəbi qismən diaqnoz qoyma üsullarındakı dəyişikliklərdir; gerçək prevalansın artıb artmadığı məlum deyil.
Autizm
Əşyaları təkrarlayaraq bir sıraya düzmək bəzən autizm göstəricisi sayıla bilər
Autizm beyinin bir çox qisminə təsir edir, amma bu təsirin necə inkişaf etdiyi məlum deyil. Valideynlər ümumiyyətlə uşaqlarının həyatının ilk iki ilində əlamətləri hiss edirlər. Erkən davranış ya da qavrayış müdaxilələri uşaqların özünə baxa bilmə bacarığı ilə ictimai və ünsiyyət bacarıqlar qazanmasına köməkçi ola bilər. Autizmin müalicəsi yoxdur. Autistik uşaqların çox azı yetkin olduqdan sonra sərbəst həyatda müvəffəq ola bilməkdədir.
Autizmin adı qoyulmadan çox əvvəl autistik simptomlar və müalicəsi təyin olunmuşdur. Martin Lüterin əsərlərində şiddətli dərəcədə autistik ola biləcək olan 12 yaşında bir oğlanın əhvalatı vardır. 1798-ci ildə tutulmuş yabanı bir uşaq olan Aveyronlu Viktor, autizmin müxtəlif əlamətlərini göstərmişdir; tibb üzrə oxuyan tələbə Jean Itard, ictimai bağlar qurmağa və təqlid yoluyla danışmağı təmin etməyə yarayan davranış üsullu bir proqramla uşağı müalicə etmişdir.
Neo-Latın autismus termini İsveçrəli psixiatr Eugen Bleuler tərəfindən şizofreniyanın əlamətlərini tərif edərkən 1910-cu ildə təklif edilib. Bleuler termini yunanca autos (αὐτός, öz mənasında) sözündən götürmüş və adamın özünə olan xəstəlikli heyranlığı mənasında istifadə etmişdir: "Çöldən gələn hər hansı bir təsirin dözülməz bir rahatsızlıq verməsinə qarşı xəstənin fantaziyalarına autistik çəkilməsi. "
Autizm termini bugünkü mənasında ilk dəfə 1938-ci ildə Vyana Universitet Xəstəxanasından Hans Asperger tərəfindən uşaq psixologiyası üzərinə apardığı Almanca bir dərsdə Bleulerin "autistik psixopatlar" terminologiyası ilə istifadə edilmişdir. Asperger, hal-hazırda Asperger sindromu olaraq bilinən bir ASP növünü araşdırırdı, ancaq bu sindrom müxtəlif səbəblərə görə 1981-ci ilə qədər ayrı bir diaqnoz olaraq tanınmamışdır. Johns Hopkins Xəstəxanasından Leo Kanner 1943-cü ildə təəccüblü davranış bənzərliklər göstərən 11 uşaq haqqında yazdığı hesabatında ilk olaraq erkən infantil autizm terminini istifadə etmişdir. Kannerin ilk məqaləsində təyin olunan, xüsusilə "Autistik yalnızlıq" və "dəyişməməkdə israr" kimi xüsusiyyətlərin az qala bütünü hələ autistik spektrum pozuqluqlarının tipik xüsusiyyətləri olaraq görülməkdədir. Kannerin, termini Aspergerdən asılı olaraq istifadə edib, etmədiyi bilinməməkdədir.
Kannerin autizm terminini təkrar istifadə etməsi illərcə "infantil şizofreniya" kimi terminologiya qarışıqlığına gətirib çıxardı və 20-ci əsrin ortalarında uşaq psixiatriyasının ana məhrumluğu üzərinə sıxlaşması, autizmin, "soyuducu analara" uşağın reaksiyası olduğu kimi səhv mövzulara gətirib çıxardı. 1960-cı illərin sonundan başlayaraq autizmin, həyat boyu sürdüyünü, zəka geriliyi, şizofreniya və digər inkişaf pozğunluqlarından fərqini və valideynləri aktiv müalicə proqramlarına qoşmağın gətirdiyi faydaları göstərərək ayrı bir sindrom olduğu qəbul edildi. 1970-ci illərin ortalarına qədər autizmdə genetikin rolu üzərinə çox az dəlil var idi. Ancaq indiki vaxtda autizmin bütün psixiatrik vəziyyətlər içində ən irsi olanı olduğu hesab edilir. Valideynlər təşkilatlarının ortaya çıxışı və uşaqlıq ASP haqqındakı ictimai stigmanın(utanc verici) yıxılması ilə birlikdə ASP təsirləri, sərhədləri və müalicəsi haqqında görüşlər böyük ölçüdə təsirlənmişdir. Ümumi Şəbəkə, autistik fərdlərlə bacarma, çətinlik çəkdikləri sözsüz işarələrdən və romantik paylaşmadan ayrıca olaraq ayıq qruplara qatılmalarına və uzaqdan işlərinə köməkçi olmuşdur. Autizmin sosioloji və mədəni istiqamətləri inkişaf etmişdir; birlik içində bəziləri bir çarə axtarmaqda, digərləri isə autizmin mövcudluğun yalnız başqa bir yolu olduğuna inanmaqdadır.
İstinadlar
Disease Ontology (ing.) — 2016.
About autism
Noyabr 03, 2021
autizm, üç, yaşından, əvvəl, başlayan, ömür, boyu, sürən, ictimai, qarşılıqlı, təsirə, ünsiyyətə, zərər, verən, məhdud, təkrarlanan, davranışlara, gətirib, çıxaran, beyinin, inkişafına, maneə, törədən, xəstəlikdir, əlamətlər, autizmi, asperger, sindromu, kimi,. Autizm uc yasindan evvel baslayan ve omur boyu suren ictimai qarsiliqli tesire ve unsiyyete zerer veren mehdud ve tekrarlanan davranislara getirib cixaran beyinin inkisafina manee toreden bir xestelikdir 2 Bu elametler autizmi Asperger sindromu kimi daha yungul gorunen autistik spektrum pozuqlugundan ASP ayirar Autizm irsi menselidir ancaq irsiliyi olduqca qarisiqdir ve ASP nin menseyinin coxlu gen qarsiliqli tesirlerinden yoxsa nadir gorulen mutasiyalardan qaynaqlandigi cox aciq deyil Nadir hallarda dogum sikestliklerine sebeb olan faktorlarla yaxindan elaqelidir Diger goruslere gore ise usaqliqda edilen peyvendler kimi sebebler mubahiselidir ve peyvend menseli ferziyyeleri tesdiqleyen elmi deliller yoxdur Son illerde aparilan arasdirmalar autizmin yayilmasini 1 000 adama bir ya da iki halda olaraq texmin edir eyni arasdirmalardaki texminlere gore ASP texminen 1 000 adamda alti haldadir ve kisilerde rast gelinme nisbeti qadinlara gore 4 3 defe daha coxdur Autizm hallarinin sayi 1980 ci illerden beri olduqca cox nisbetde artmisdir Bunun sebebi qismen diaqnoz qoyma usullarindaki deyisikliklerdir gercek prevalansin artib artmadigi melum deyil AutizmEsyalari tekrarlayaraq bir siraya duzmek bezen autizm gostericisi sayila bilerXBT 10 F84 0XBT 10 KM F84 0XBT 9 299 00XBT 9 KM 299 0 1 OMIM 209850DiseasesDB 1142MedlinePlus 001526eMedicine med 3202 ped 180MeSH D001321 Vikianbarda elaqeli mediafayllarAutizm beyinin bir cox qismine tesir edir amma bu tesirin nece inkisaf etdiyi melum deyil Valideynler umumiyyetle usaqlarinin heyatinin ilk iki ilinde elametleri hiss edirler Erken davranis ya da qavrayis mudaxileleri usaqlarin ozune baxa bilme bacarigi ile ictimai ve unsiyyet bacariqlar qazanmasina komekci ola biler Autizmin mualicesi yoxdur Autistik usaqlarin cox azi yetkin olduqdan sonra serbest heyatda muveffeq ola bilmekdedir Autizmin adi qoyulmadan cox evvel autistik simptomlar ve mualicesi teyin olunmusdur Martin Luterin eserlerinde siddetli derecede autistik ola bilecek olan 12 yasinda bir oglanin ehvalati vardir 1798 ci ilde tutulmus yabani bir usaq olan Aveyronlu Viktor autizmin muxtelif elametlerini gostermisdir tibb uzre oxuyan telebe Jean Itard ictimai baglar qurmaga ve teqlid yoluyla danismagi temin etmeye yarayan davranis usullu bir proqramla usagi mualice etmisdir Neo Latin autismus termini Isvecreli psixiatr Eugen Bleuler terefinden sizofreniyanin elametlerini terif ederken 1910 cu ilde teklif edilib Bleuler termini yunanca autos aὐtos oz menasinda sozunden goturmus ve adamin ozune olan xestelikli heyranligi menasinda istifade etmisdir Colden gelen her hansi bir tesirin dozulmez bir rahatsizliq vermesine qarsi xestenin fantaziyalarina autistik cekilmesi Autizm termini bugunku menasinda ilk defe 1938 ci ilde Vyana Universitet Xestexanasindan Hans Asperger terefinden usaq psixologiyasi uzerine apardigi Almanca bir dersde Bleulerin autistik psixopatlar terminologiyasi ile istifade edilmisdir Asperger hal hazirda Asperger sindromu olaraq bilinen bir ASP novunu arasdirirdi ancaq bu sindrom muxtelif sebeblere gore 1981 ci ile qeder ayri bir diaqnoz olaraq taninmamisdir Johns Hopkins Xestexanasindan Leo Kanner 1943 cu ilde teeccublu davranis benzerlikler gosteren 11 usaq haqqinda yazdigi hesabatinda ilk olaraq erken infantil autizm terminini istifade etmisdir Kannerin ilk meqalesinde teyin olunan xususile Autistik yalnizliq ve deyismemekde israr kimi xususiyyetlerin az qala butunu hele autistik spektrum pozuqluqlarinin tipik xususiyyetleri olaraq gorulmekdedir Kannerin termini Aspergerden asili olaraq istifade edib etmediyi bilinmemekdedir Kannerin autizm terminini tekrar istifade etmesi illerce infantil sizofreniya kimi terminologiya qarisiqligina getirib cixardi ve 20 ci esrin ortalarinda usaq psixiatriyasinin ana mehrumlugu uzerine sixlasmasi autizmin soyuducu analara usagin reaksiyasi oldugu kimi sehv movzulara getirib cixardi 1960 ci illerin sonundan baslayaraq autizmin heyat boyu surduyunu zeka geriliyi sizofreniya ve diger inkisaf pozgunluqlarindan ferqini ve valideynleri aktiv mualice proqramlarina qosmagin getirdiyi faydalari gostererek ayri bir sindrom oldugu qebul edildi 1970 ci illerin ortalarina qeder autizmde genetikin rolu uzerine cox az delil var idi Ancaq indiki vaxtda autizmin butun psixiatrik veziyyetler icinde en irsi olani oldugu hesab edilir Valideynler teskilatlarinin ortaya cixisi ve usaqliq ASP haqqindaki ictimai stigmanin utanc verici yixilmasi ile birlikde ASP tesirleri serhedleri ve mualicesi haqqinda gorusler boyuk olcude tesirlenmisdir Umumi Sebeke autistik ferdlerle bacarma cetinlik cekdikleri sozsuz isarelerden ve romantik paylasmadan ayrica olaraq ayiq qruplara qatilmalarina ve uzaqdan islerine komekci olmusdur Autizmin sosioloji ve medeni istiqametleri inkisaf etmisdir birlik icinde bezileri bir care axtarmaqda digerleri ise autizmin movcudlugun yalniz basqa bir yolu olduguna inanmaqdadir Istinadlar Redakte Disease Ontology ing 2016 About autism Menbe https az wikipedia org w index php title Autizm amp oldid 5909481, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
