Burovar silsiləsinin ətəyində yerləşir. Oykonimin Ərus variantı da mövcuddur. Mənbələrin verdiyi məlumata görə, həmin kənd Mirimli, Tapırlı, Məlikli və Aruslu adlanan dörd məhəllədən ibarətdir. XIX əsrin II yarısına aid mənbələrdə də Lənkəran qəzasında mənşəcə qıpçaqlardan olan ərus tayfasının yaşadığı göstərilir. Arus sözü qədim türklərdə "uzun, hündür adam deməkdir.
Arus sözü "Kitabi-Dədə Qorqud" abidəsindəki Qazan xanın dayısı Qoca Aruzun adı ilə bağlıdır.Yardımlı ərazisindəki Məlikli, Arus, Ərsilə kimi yaşayış məntəqələri, o cümlədən Bolqarçay və Quludaş boyunca yayılmış bir çox yer adları (Burlaqxatun təpəsi, Qazanköşk zirvəsi, Qaracadağ, Tülün, Deman və s.) möhtəşəm "Kitabi-Dədə Qorqud" dastanlarında cərəyan edən hadisələrin bu bölgədən yan keçmədiyini bir daha təsdiq edir. Azərbaycan ərazisində Məlik adıyla əlaqədar 10-dan şox yaşayış məntəqəsi mövcuddur. Məsələn, Məlikballı (Məlikbabalı)- Ucar r.), Məlikcanlı- Xocavənd r.), Məlikçobanlı (Ağsu r.), Məlikəhmədli (Qubadlı r.), Məlikkənd (Göyçay r.), Məlikqasımlı (perimbel tayfasının bir qolu kimi qeyd olunur-Cəlilabad r.), Məliklər (Dəvəçi r.), Məlikli (Qəbələ, Zəngilan, Zərdab) və s. Q.Qeybullayev Yardımlı rayonundakı Arus oykoniminin Orus (Urus) etnonimi ilə bağlı olduğunu qeyd edir. Müəllif yazır: XIX əsrdə Qafqazda Urus-xevi (xevi gürcücə "dərə"), Urustəpə (təpə-"xolm"-Gürcüstanda), Urus dərəsi (Azərbaycanda), Urus-koşlar (türkcə koş -"köçəri yurd", "müvəqqəti yurd"-Dağıstanda), Uruz-göl (Şimali Qafqazda), Uruspili (qaraçay-balkarda) etnotoponimləri qeydə alınmışdır. ("Toponimiya Azerbaydjana", səh.49). Bəzi tədqiqatçılar urus (arus/orus/urus-Ş.M.) tayfalarının rus knyazları ilə qohumluq əlaqələri olduğunu göstərsələr də, onların etnogenezində qədim urusların rolundan danışmağa xəsislik ediblər. Bu da anlaşılandır. Artıq qəbul olunmuş fikirlərdən biri də budur ki, slavyanlar və ruslar başqa-başqa xalqlardır. N.Vəlixanlı Məsudiyə istinad edərək yazır ki, slavyan və ruslar Xəzər ölkəsində məskundurlar. Ruslar slavyanlara hücum edib onları əsir tutur və qul bazarında satırlar..
A.Bakıxanov yazır ki, tarixlərdə və əfsanələrdə Urus tayfasının göstərdiyi hünərlər və təəccüblü işlər var. Həmin əfsanələrdə, hətta Makedoniyalı İskəndərin onlara dostluq məktubu yazdığı göstərilir.(Gülüstani-İrəm", Bakı, 1951, s.34). İ.Cəfərsoylu bu fikrə münasibət bildirərək yazır: Van qayasından tapılan İver salnaməsinə əsasən belə hesab edirik ki, Makedoniyalı İskəndər indiki Türkiyə ərazisində yaşayan uruslarla toqquşmuş, uruslar bundan sonra Dnepr çayı sahilinə və Orta Dona köçmüşlər.
M.İ.Artamonov məsələyə məqsədyönlü yanaşaraq göstərir ki, Rus adında slavyan tayfası heç bir zaman mövcud olmayıb. Slavyanlar Orta Dneprə gələnə qədər bura lap əvvəldən Rus torpağı adlanırdı. Həmin torpaqda məskunlaşan ruslar slavyan deyildilər. Salnamələrə görə, rus norman tayfasıdır".
İ.Cəfərsoylu haqlı olaraq yazır: "Urus norman mənşəli tayfa deyil..onlar xəzərlərin tamamilə qırıb qurtara bilmədiyi Orta Dnepr roslarıdır. Həmin rosların sağ qalan hissəsi Baltik dənizinə doğru çəkilib orada normanlarla ittifaqa girmiş, güclənərək yenidən öz yurdlarına –slavyanların yiyələnmiş olduqları torpaqlarına qayıtmışdılar. (səh.30) .Həqiqət acı olsa da, fakt faktlığında qalır. A.Bakıxanov Karamzin və digər rus tarixçilərinə istinad edərək yazır ki, başsız və intizamsız şimali slavyanların dəvəti ilə 862-ci ildə urus tayfasından üç qardaş Baltik dənizinin o tərəfindən gəlib slavyan torpaqlarında sakin oldu. Rus dövləti o zamandan sonra əsaslandı.(səh.34). Urus, urıs, orus etnonimləri ilə yaranmış toponimlərə özbək, qazax və qaraqalpaq ərazilərində də rast gəlinir. İ.Cəfərsoylu yazır ki, urusların müsəlman qanadı qıpçaqların əsas boylarından biri idi. Onlar Qazax xalqının soykökünə daxil olmuşlar. Çokan Valixanovun yazdığına görə, Urus xan birinci qırğız sultanı olmuşdur. (s.32). Yardımlı ərazisindəki Arus yaşayış məntəqəsinin qıpçaq tayfasının adı ilə bağlanması düzgün olmazdı. Urus/Arus adının indiki Yardımlı ərazisində mövcud olmuş qədim peçeneqlərlə bağlılığı daha inandırıcıdır. İ. Cəfərsoylu yazır ki, peçeneqlərin Urus adlı knyazı vardı. 1103-cü il rus salnaməsində onun adı çəkilir. Bu da onu göstərir ki, uruslar yalnız qıpçaqların etnogenezində iştirak etməmişdir. (s.33). V.V.Bartolda görə, Uruz Arazla (yunan mifində Areslə) yanaşı müharibə tanrısı idi. Maraqlıdır ki, Alp ər Tonqanın oğlunun adı "Səlcuqnamə"də Alp Uruz kimi verilir.. İ.Cəfərsoylu haqlı olaraq Qafqazda və İran ərazisindəki Elbrus dağ adını Alp Uruzun adı ilə bağlayır. (s.33).
İstinadlar
ATEL, I h.s.49
IX-XII əsr ərəb coğrafiyaşünas və səyyahları Azərbaycan haqqında. Bakı, "Elm",1974
Türk dillərində teonim və etnonimlər, Bakı, 2010, s.28.
Xocavənd rayonu ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır.Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin.
Kənd ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır.Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin.
Avqust 01, 2021
aruş, azərbaycan, respublikasının, xocavənd, rayonunun, inzibati, ərazi, vahidində, kənd, ölkə, azərbaycan, azərbaycanrayon, xocavənd, rayonutarixi, coğrafiyasısaat, qurşağı, 00ermənistan, respublikası, silahlı, qüvvələri, tərəfindən, 1993, ildə, işğal, edilmi. Arus Azerbaycan Respublikasinin Xocavend rayonunun inzibati erazi vahidinde kend Arus39 32 02 sm e 47 06 14 s u Olke Azerbaycan AzerbaycanRayon Xocavend rayonuTarixi ve cografiyasiSaat qursagi UTC 04 00Ermenistan Respublikasi Silahli Quvveleri terefinden 1993 ci ilde isgal edilmisdir Tarixi RedakteBurovar silsilesinin eteyinde yerlesir Oykonimin Erus varianti da movcuddur Menbelerin verdiyi melumata gore hemin kend Mirimli Tapirli Melikli ve Aruslu adlanan dord mehelleden ibaretdir XIX esrin II yarisina aid menbelerde de Lenkeran qezasinda mensece qipcaqlardan olan erus tayfasinin yasadigi gosterilir Arus sozu qedim turklerde uzun hundur adam demekdir 1 Arus sozu Kitabi Dede Qorqud abidesindeki Qazan xanin dayisi Qoca Aruzun adi ile baglidir Yardimli erazisindeki Melikli Arus Ersile kimi yasayis menteqeleri o cumleden Bolqarcay ve Quludas boyunca yayilmis bir cox yer adlari Burlaqxatun tepesi Qazankosk zirvesi Qaracadag Tulun Deman ve s mohtesem Kitabi Dede Qorqud dastanlarinda cereyan eden hadiselerin bu bolgeden yan kecmediyini bir daha tesdiq edir Azerbaycan erazisinde Melik adiyla elaqedar 10 dan sox yasayis menteqesi movcuddur Meselen Melikballi Melikbabali Ucar r Melikcanli Xocavend r Melikcobanli Agsu r Melikehmedli Qubadli r Melikkend Goycay r Melikqasimli perimbel tayfasinin bir qolu kimi qeyd olunur Celilabad r Melikler Deveci r Melikli Qebele Zengilan Zerdab ve s Q Qeybullayev Yardimli rayonundaki Arus oykoniminin Orus Urus etnonimi ile bagli oldugunu qeyd edir Muellif yazir XIX esrde Qafqazda Urus xevi xevi gurcuce dere Urustepe tepe xolm Gurcustanda Urus deresi Azerbaycanda Urus koslar turkce kos koceri yurd muveqqeti yurd Dagistanda Uruz gol Simali Qafqazda Uruspili qaracay balkarda etnotoponimleri qeyde alinmisdir Toponimiya Azerbaydjana seh 49 Bezi tedqiqatcilar urus arus orus urus S M tayfalarinin rus knyazlari ile qohumluq elaqeleri oldugunu gosterseler de onlarin etnogenezinde qedim uruslarin rolundan danismaga xesislik edibler Bu da anlasilandir Artiq qebul olunmus fikirlerden biri de budur ki slavyanlar ve ruslar basqa basqa xalqlardir N Velixanli Mesudiye istinad ederek yazir ki slavyan ve ruslar Xezer olkesinde meskundurlar Ruslar slavyanlara hucum edib onlari esir tutur ve qul bazarinda satirlar 2 A Bakixanov yazir ki tarixlerde ve efsanelerde Urus tayfasinin gosterdiyi hunerler ve teeccublu isler var Hemin efsanelerde hetta Makedoniyali Iskenderin onlara dostluq mektubu yazdigi gosterilir Gulustani Irem Baki 1951 s 34 I Cefersoylu bu fikre munasibet bildirerek yazir Van qayasindan tapilan Iver salnamesine esasen bele hesab edirik ki Makedoniyali Iskender indiki Turkiye erazisinde yasayan uruslarla toqqusmus uruslar bundan sonra Dnepr cayi sahiline ve Orta Dona kocmusler 3 M I Artamonov meseleye meqsedyonlu yanasaraq gosterir ki Rus adinda slavyan tayfasi hec bir zaman movcud olmayib Slavyanlar Orta Dnepre gelene qeder bura lap evvelden Rus torpagi adlanirdi Hemin torpaqda meskunlasan ruslar slavyan deyildiler Salnamelere gore rus norman tayfasidir 4 I Cefersoylu haqli olaraq yazir Urus norman menseli tayfa deyil onlar xezerlerin tamamile qirib qurtara bilmediyi Orta Dnepr roslaridir Hemin roslarin sag qalan hissesi Baltik denizine dogru cekilib orada normanlarla ittifaqa girmis guclenerek yeniden oz yurdlarina slavyanlarin yiyelenmis olduqlari torpaqlarina qayitmisdilar seh 30 Heqiqet aci olsa da fakt faktliginda qalir A Bakixanov Karamzin ve diger rus tarixcilerine istinad ederek yazir ki bassiz ve intizamsiz simali slavyanlarin deveti ile 862 ci ilde urus tayfasindan uc qardas Baltik denizinin o terefinden gelib slavyan torpaqlarinda sakin oldu Rus dovleti o zamandan sonra esaslandi seh 34 Urus uris orus etnonimleri ile yaranmis toponimlere ozbek qazax ve qaraqalpaq erazilerinde de rast gelinir I Cefersoylu yazir ki uruslarin muselman qanadi qipcaqlarin esas boylarindan biri idi Onlar Qazax xalqinin soykokune daxil olmuslar Cokan Valixanovun yazdigina gore Urus xan birinci qirgiz sultani olmusdur s 32 Yardimli erazisindeki Arus yasayis menteqesinin qipcaq tayfasinin adi ile baglanmasi duzgun olmazdi Urus Arus adinin indiki Yardimli erazisinde movcud olmus qedim peceneqlerle bagliligi daha inandiricidir I Cefersoylu yazir ki peceneqlerin Urus adli knyazi vardi 1103 cu il rus salnamesinde onun adi cekilir Bu da onu gosterir ki uruslar yalniz qipcaqlarin etnogenezinde istirak etmemisdir s 33 V V Bartolda gore Uruz Arazla yunan mifinde Aresle yanasi muharibe tanrisi idi Maraqlidir ki Alp er Tonqanin oglunun adi Selcuqname de Alp Uruz kimi verilir 5 I Cefersoylu haqli olaraq Qafqazda ve Iran erazisindeki Elbrus dag adini Alp Uruzun adi ile baglayir s 33 Istinadlar Redakte ATEL I h s 49 IX XII esr ereb cografiyasunas ve seyyahlari Azerbaycan haqqinda Baki Elm 1974 Turk dillerinde teonim ve etnonimler Baki 2010 s 28 Istoriya Xazar L 1963 s 290 Kniqa moeqo deda Korquda Baku UNE XXI 1999 s 237Xarici kecidler RedakteArysh Khojavend Xocavend rayonu ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin Kend ile elaqedar bu meqale qaralama halindadir Meqaleni redakte ederek Vikipediyani zenginlesdirin Menbe https az wikipedia org w index php title Arus amp oldid 6032522, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
