fbpx
Wikipedia

Ali bitkilər


Ali bitkilər və ya embriofitlər (lat. Embryophytes) — yaşıl bitkilər yarımaləminə aid qrup.

?Ali bitkilər
Embryophyta

Psilot (Psilotum)
Elmi təsnifat
Aləmi:Bitkilər
Yarımaləm:Yaşıl bitkilər
Klada: Ali bitkilər
Elmi adı
Embryophyta Engler, 1886,
emend. Lewis & McCourt, 2004

Vikinövlərdə
sistematika

Şəkil
axtarışı
ITIS  
NCBI  
EOL  
PBDB  

Təsnifatı



Hazırda ali bitkilərin 300 min növü məlumdur. Xəzərdə onların 5 növü qeyd edilmişdir. Bunların hamısı çiçəkli bitkilərə aiddir: dənizotu (Zostera nolti), daraqşəkilli suçiçəyi (Potamogeton pectinatus), 2 növ ruppiya (Ruppia spiralis, R.maritima), najas (Najas marina). Dənizotu qum və qumbalıqqulağı torpaqlarda inkişaf edir. Suçiçəyinə dənizin sahil zonasında, nayas bitkisinə isə körfəzlərdə rast gəlinir. Ruppiyaların hər iki növü körfəzlərdə yaşayır. Ali bitkilərlə həm balıqlar, həm də su quşları gidalanır. Bir çox balıqlar (çəki, çapaq, külmə) öz kürülərini onların üzərinə tökürlər.

Ali bitkilərin inkişaf fazası

Ali bitkilərdə toxumalara və vegetativ orqanlara (kök, gövdə, yarpaq) diferensiasiya, həmçinin inlişaf tsiklində nəslin növbələşməsi xasdır. Bitki bir-birini əvəz edən iki inkişaf fazasından (qametofit və sporofit) ibarətdir.

Qametofit

Qametofit- cinsi nəsildir. Üzərində cinsi orqanlar (anteridi və arxeqoni) əmələ gəlir. Bunların cinsi orqanları çoxhüceyrəlidir.

Anteridi

Anteridi - xarici divarı bir və ya bir neçə qatdan ibarət dölsüz hüceyrələrlə örtülən ovalşəkilli və ya dairəvi cisimlərdir. Anteridilərdən spermagen hüceyrələr, onlardan da erkək qametlər - hərəkətli spermatozoidlər - inkişaf edir. Onlar ancaq suda hərəkət edir.

Arxeqoni

Arxeqoni - aşağısı genişlənmiş qarıncıqdan, yuxarısı isə ensiz boyuncuqdan ibarət olan kolbavari cisimdir. Arxeqonini qurumadan qoruyan dölsüz hüceyrələr onu xaricdən əhatə edir. Qarıncıq hissəsində hərəkətsiz dişi qamet - yumurta - hüceyrə - yerləşir. Yumurta - hüceyrədən yuxarıda boğaz kanal hüceyrəsi yerləşir. Yumurta - hüceyrə yetişdikdə kanal hüceyrələri seliklə örtülür və arxeqoni təpə tərəfdən açılır. Spermatozoid selik maddələri ilə arxeqoninin qarıncığına keçir və orada yumurta-hüceyrə ilə qovuşur; mayalanma baş verir. Örtülütoxumlu və bəzi çılpaqtoxumlu bitkilər istisna olmaqla, digər ali bitkilərdə arxeqonilər vardır.

Sporofit

Sporofit - üzərində qeyri-cinsi çoxalma orqanları (sporangillər) formalaşan qeyri-cinsi nəsildir. Sporangilərdə sporlar əmələ gəlir. Sporofit diploiddir. Ali bitkilərin reduksion bölünməsi sporların sporangilərdə əmələ gəlməsi zaman baş verir. Spor haploiddir, ondan qametofit inkişaf edir. Qametofit də haploiddir. Mayalanma zamanı haploid diploid vəziyyətinə keçir. Ziqot diploiddir, ondan sporofit inkişaf edir. Ali bitkilərin yaşıl yosunlardan əmələ gəldiyi ehtimal edilir. Bunu aşağıdakı müddəalar sübut edir:

  1. Bitki aləminin geoloji tarixində ali bitkilər erasından əvvəl yosunllar erası olmuşdur;
  2. Nəsli kəsilmiş qədim ali bitkilərin (psilofitlərin və ya riniofitlərin) yosunlarla (budaqlanmaya görə) oxşarlığı vardır;
  3. Ali bitkilərdə və yosunların çoxunda olan nəsil novbələşməsindəki oxşarlıq;
  4. Ali bitkilərin çoxunda erkək cinsi hüceyrələr sərbəst hərəkətlidir və onların qamçıları vardır;
  5. Xloroplastların quruluşunda və funksiyalarında oxşarlıq.

Ali bitkilərin quruya çıxması ilə xüsusi su təminatına, cinsiyyət orqanlarının qurumaqdan müdafiəsinə uyğunlaşmalar, cinsi prosesin həyata keçməsi üçün - çoxhüceyrəli cinsiyyət orqanları, sporofitin morfoloji diferensiyası və çoxhüceyrəli spor qutucugu və ya sporangi, toxumaların mexaniki və ötürücü sistemləri, dəricik, ağızcıqlar və s. kimi xüsusi uyğnnlaşmalar yaranmışdır.

 
Most bryophytes, such as these mosses, produce stalked sporophytes from which their spores are released.

Ali bitkilərin qrupları

Adətən, ali bitkiləri 4 əsas qrupa - mamırkimilərə, qıjıkimilərə, çılpaqtoxumlulara və örtülütoxumlulara bölürlər. Lakin hal-hazırda onları 9 şöbəyə - rinofitlər, zoosterofillofitlər, mamırkimilər, plaunkimilər, psilotkimilər, qatırquyruğukimilər, qıjılar, çılpaq- və örtülütoxumlu bitkilərə bölürlər. Birinci iki şöbə nəsli kəsilmiş bitkilərin qazıntı halında olan formalaridir.

İstinadlar

  1. Gray, J.; Chaloner, W.G. & Westoll, T.S. (1985), "The Microfossil Record of Early Land Plants: Advances in Understanding of Early Terrestrialization, 1970-1984 [and Discussion]", Philosophical Transactions of the Royal Society B: Biological Sciences, 309 (1138): 167–195, Bibcode:1985RSPTB.309..167G, doi:10.1098/rstb.1985.0077
  2. Rubinstein, C.V.; Gerrienne, P.; De La Puente, G.S.; Astini, R.A. & Steemans, P. (2010), "Early Middle Ordovician evidence for land plants in Argentina (eastern Gondwana)", New Phytologist, 188 (2): 365–9, doi:10.1111/j.1469-8137.2010.03433.x, PMID 20731783

bitkilər, embriofitlər, embryophytes, yaşıl, bitkilər, yarımaləminə, qrup, embryophytapsilot, psilotum, elmi, təsnifataləmi, bitkiləryarımaləm, yaşıl, bitkilərklada, elmi, adıembryophyta, engler, 1886, emend, lewis, mccourt, 2004vikinövlərdəsistematikaşəkilaxt. Ali bitkiler ve ya embriofitler lat Embryophytes yasil bitkiler yarimalemine aid qrup Ali bitkilerEmbryophytaPsilot Psilotum Elmi tesnifatAlemi BitkilerYarimalem Yasil bitkilerKlada Ali bitkilerElmi adiEmbryophyta Engler 1886 emend Lewis amp McCourt 2004VikinovlerdesistematikaSekilaxtarisiITIS 954900NCBI 3193EOL 11823577PBDB 250231 Mundericat 1 Tesnifati 2 Ali bitkilerin inkisaf fazasi 2 1 Qametofit 2 1 1 Anteridi 2 1 2 Arxeqoni 2 2 Sporofit 3 Ali bitkilerin qruplari 4 IstinadlarTesnifati RedakteMamirkimiler Bryophyta sensu lato Marchantiophyta Anthocerotophyta Mamirlar Bryophyta Tracheophyta Pteridophyta Lycopodiophyta Polypodiophyta Toxunmlu bitkiler Spermatophyta Toxumlu qijilar Pteridospermatophyta Ginkgophyta Gnetophyta Iyneyarpaqlilar Pinophyta Saqokimiler Cycadophyta Ortulutoxumlular Magnoliophyta Hazirda ali bitkilerin 300 min novu melumdur Xezerde onlarin 5 novu qeyd edilmisdir Bunlarin hamisi cicekli bitkilere aiddir denizotu Zostera nolti daraqsekilli suciceyi Potamogeton pectinatus 2 nov ruppiya Ruppia spiralis R maritima najas Najas marina Denizotu qum ve qumbaliqqulagi torpaqlarda inkisaf edir Suciceyine denizin sahil zonasinda nayas bitkisine ise korfezlerde rast gelinir Ruppiyalarin her iki novu korfezlerde yasayir Ali bitkilerle hem baliqlar hem de su quslari gidalanir Bir cox baliqlar ceki capaq kulme oz kurulerini onlarin uzerine tokurler Ali bitkilerin inkisaf fazasi RedakteAli bitkilerde toxumalara ve vegetativ orqanlara kok govde yarpaq diferensiasiya hemcinin inlisaf tsiklinde neslin novbelesmesi xasdir Bitki bir birini evez eden iki inkisaf fazasindan qametofit ve sporofit ibaretdir Qametofit Redakte Qametofit cinsi nesildir Uzerinde cinsi orqanlar anteridi ve arxeqoni emele gelir Bunlarin cinsi orqanlari coxhuceyrelidir Anteridi Redakte Anteridi xarici divari bir ve ya bir nece qatdan ibaret dolsuz huceyrelerle ortulen ovalsekilli ve ya dairevi cisimlerdir Anteridilerden spermagen huceyreler onlardan da erkek qametler hereketli spermatozoidler inkisaf edir Onlar ancaq suda hereket edir Arxeqoni Redakte Arxeqoni asagisi genislenmis qarinciqdan yuxarisi ise ensiz boyuncuqdan ibaret olan kolbavari cisimdir Arxeqonini qurumadan qoruyan dolsuz huceyreler onu xaricden ehate edir Qarinciq hissesinde hereketsiz disi qamet yumurta huceyre yerlesir Yumurta huceyreden yuxarida bogaz kanal huceyresi yerlesir Yumurta huceyre yetisdikde kanal huceyreleri selikle ortulur ve arxeqoni tepe terefden acilir Spermatozoid selik maddeleri ile arxeqoninin qarincigina kecir ve orada yumurta huceyre ile qovusur mayalanma bas verir Ortulutoxumlu ve bezi cilpaqtoxumlu bitkiler istisna olmaqla diger ali bitkilerde arxeqoniler vardir Sporofit Redakte Sporofit uzerinde qeyri cinsi coxalma orqanlari sporangiller formalasan qeyri cinsi nesildir Sporangilerde sporlar emele gelir Sporofit diploiddir Ali bitkilerin reduksion bolunmesi sporlarin sporangilerde emele gelmesi zaman bas verir Spor haploiddir ondan qametofit inkisaf edir Qametofit de haploiddir Mayalanma zamani haploid diploid veziyyetine kecir Ziqot diploiddir ondan sporofit inkisaf edir Ali bitkilerin yasil yosunlardan emele geldiyi ehtimal edilir Bunu asagidaki muddealar subut edir Bitki aleminin geoloji tarixinde ali bitkiler erasindan evvel yosunllar erasi olmusdur Nesli kesilmis qedim ali bitkilerin psilofitlerin ve ya riniofitlerin yosunlarla budaqlanmaya gore oxsarligi vardir Ali bitkilerde ve yosunlarin coxunda olan nesil novbelesmesindeki oxsarliq Ali bitkilerin coxunda erkek cinsi huceyreler serbest hereketlidir ve onlarin qamcilari vardir Xloroplastlarin qurulusunda ve funksiyalarinda oxsarliq Ali bitkilerin quruya cixmasi ile xususi su teminatina cinsiyyet orqanlarinin qurumaqdan mudafiesine uygunlasmalar cinsi prosesin heyata kecmesi ucun coxhuceyreli cinsiyyet orqanlari sporofitin morfoloji diferensiyasi ve coxhuceyreli spor qutucugu ve ya sporangi toxumalarin mexaniki ve oturucu sistemleri dericik agizciqlar ve s kimi xususi uygnnlasmalar yaranmisdir Most bryophytes such as these mosses produce stalked sporophytes from which their spores are released Ali bitkilerin qruplari RedakteAdeten ali bitkileri 4 esas qrupa mamirkimilere qijikimilere cilpaqtoxumlulara ve ortulutoxumlulara bolurler Lakin hal hazirda onlari 9 sobeye rinofitler zoosterofillofitler mamirkimiler plaunkimiler psilotkimiler qatirquyrugukimiler qijilar cilpaq ve ortulutoxumlu bitkilere bolurler Birinci iki sobe nesli kesilmis bitkilerin qazinti halinda olan formalaridir Istinadlar RedakteGray J Chaloner W G amp Westoll T S 1985 The Microfossil Record of Early Land Plants Advances in Understanding of Early Terrestrialization 1970 1984 and Discussion Philosophical Transactions of the Royal Society B Biological Sciences 309 1138 167 195 Bibcode 1985RSPTB 309 167G doi 10 1098 rstb 1985 0077 Rubinstein C V Gerrienne P De La Puente G S Astini R A amp Steemans P 2010 Early Middle Ordovician evidence for land plants in Argentina eastern Gondwana New Phytologist 188 2 365 9 doi 10 1111 j 1469 8137 2010 03433 x PMID 20731783Menbe https az wikipedia org w index php title Ali bitkiler amp oldid 5363094, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.