| Alfred Mexen | |
|---|---|
| ing. Alfred Thayer Mahan | |
| |
| Doğum tarixi | 27 sentyabr 1840[…] |
| Doğum yeri |
|
| Vəfat tarixi | 1 dekabr 1914[…](74 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Elm sahəsi | beynəlxalq münasibətlər |
| Təhsili | |
| Üzvlüyü |
|
| | |
Alfred Tayer Mexen (ing. Alfred Thayer Mahan; 27 sentyabr 1840[…], Uest-Poynt[d], Nyu-York ştatı – 1 dekabr 1914[…], Vaşinqton) — amerikalı hərbi-dəniz nəzəriyyəçisi, tarixçi, kontr-admiral (1906), geosiyasətin banilərindən biri.
Bioqrafiya
| ]ABŞ-ın Hərbi Dəniz Akademiyasını bitirmiş (1859), Şimalın tərəfində 1861–1865-ci illərdə vətəndaş müharibəsində iştirak etmişdir. 1886–1888 və 1892–1893-cü illərdə Nyuportdakı Dəniz Kollecinin prezidenti olmuşdur. 1893-cü ildən 1895-ci ilə qədər Çikaqo kreyserinə komandanlıq etmiş və 1896-cı ildən İkinci dərəcəli kapitan rütbəsi ilə təqaüdə çıxmışdır.
1906-cı ilə qədər o, Dəniz Nazirliyi ilə fəal əməkdaşlıq etməyə davam etmiş, dəfələrlə hərbi və diplomatik missiyalarda iştirak etmişdir. O, 1898-ci il İspaniya-Amerika müharibəsi zamanı Dəniz Strategiya Komitəsinin üzvü, 1899-cu ildə isə Haaqa Konfransında Amerika nümayəndə heyətinin üzvü olmuşdur. 1908-ci ildə prezident T. Ruzvelt onu Hərbi Dəniz Departamentinin yenidən təşkili üzrə komissiyanın üzvü və dəniz işləri üzrə birgə komitənin sədri təyin etmişdir.
Dəniz müharibəsi qanunlarını formalaşdıran geniş faktiki materialları özündə toplayan əsərlərin müəllifidir. İngilis dəniz nəzəriyyəçisi və tarixçisi F. H. Kolombom ilə eyni vaxtda "dəniz qüdrəti" və ya "dəniz gücü" (ing. Sea Power) nəzəriyyəsini əsaslandırmışdır. Bu nəzəriyyəyə görə, dənizdə üstünlük əldə etmək müharibənin əsas qanunu, düşmən üzərində qələbəni və dünya hökmranlığına çatmağı təmin edən məqsəd kimi tanınırdı.
"Dəniz gücü" nəzəriyyəsi
| ]Nəzəriyyənin əsas müddəaları bir sıra əsərlərdə, xüsusilə Mexenin birinci və ən mühüm əsər olan "Dəniz gücünün 1660–1783-cü illər tarixinə təsiri" (1890) əsərində öz əksini tapmışdır. Seriyadakı bütün kitabların strukturu eynidir: birincisi, müəyyən prinsiplər irəli sürülür və sonrakı fəsillərdə onları təsdiq edən tarixi material tədqiq edilir.
Mexen prinsipləri
| ]Əsas amilləri müəyyən edərək, öz nöqteyi-nəzərindən Mexen onları bir neçə sadə prinsipə çevirərək, digər tarixi hadisələrin dəniz gücü üçün ikinci dərəcəli olduğunu sübut edir.
- Dəniz maneə deyil, yoldur. Dənizə təcrid vasitəsi kimi, özü ilə qonşusu arasında çox geniş "qala xəndəyi" kimi baxan hər kəs sonda görür ki, qonşusu artıq dənizi onun xidmətinə verib. Yəni dənizi mübadilə vasitəsi kimi görənə könüllü olaraq bütün faydaları verdiyindən təcridçi daim itirir.
- Məsələni dənizə sahib olmaq həll edir. Pun müharibələrindən başlayaraq, Mexenin fikrincə, dənizi mənimsəyən hər kəs yalnız qələbələr qazanmağı deyil, həm də öz bəhrələrindən ləzzət almağı və ən yüksək məqsəd kimi həyat qabiliyyətli dünya imperiyalarını yaratmağı bacarır. Onun fikrincə, Hannibal, Makedoniyalı İsgəndər, Napoleon Bonapart buna əks kimi misal göstərilə bilər. Onlar dənizə yiyələnməyin vacibliyini dərk etmədiklərindən hərbi istedadlarına baxmayaraq, imperiyalarını qoruyub saxlaya bilmədilər.
- Dəniz gücü — dənizə yiyələnmənin yoludur. Mexenin fikrincə, bu, dənizdən istifadə etmək azadlığından və düşmənin ondan istifadəsini qadağan etməkdən ibarətdir. Hər iki vəzifə güclü donanma tərəfindən təmin edilir — lk növbədə hərbi donanma, lakin həm də ticarət donanması.
- Dəniz gücünün əsası — qurudakı gücdədir. Həm donanma və bazaları dəstəkləyən güclü iqtisadiyyat, həm müstəmləkələr, həm də strateji əhəmiyyətli ərazilər onun zəruri komponentləridir. Eyni zamanda, o, xüsusilə, ABŞ-ın dəniz gücünə, o cümlədən Panama kanalı (o zaman hələ tikilməmiş) vasitəsilə iki okean arasında rabitə əldə etməsi zərurətini müdafiə edirdi.
- Sahillərin müdafiəsi düşmən sahillərindən başlayır — hücumun həlledici xarakteri və müharibənin qlobal xarakteri
- "Böyük döyüşün" əhəmiyyəti – müharibəni əsas döyüş həll edir.
- Kreyser müharibəsinin ikinci dərəcəli, qətiyyətsiz xarakteri ticarətə qarşı olmasıdır.
Mexenin gəldiyi nəticələr
| ]- Müharibənin mahiyyətini dənizdə üstünlük uğrunda mübarizə təşkil edir.
- Əsas diqqət xətt gəmisi donanmasına yönəldilməlidir — bu da öz növbəsində bir meydançalı döyüşdə düşmənin döyüş donanmasını məhv etməyə çalışmalıdır. Mexenə görə, məhz Trafalqar döyüşü Napoleon müharibələrinin nəticəsini həll etdi.
- İstər müharibə zamanı, istərsə də ondan əvvəl bu məqsədə nail olmaq üçün hökumətin şüurlu, ardıcıl səy göstərməsi lazımdır. Yəni dəniz gücü böyük siyasətin tərkib hissəsi olmalıdır.
- Dəniz üstünlüyü təmin edilərsə (düşmənin döyüş donanmasının məhv edildiyini nəzərə alınmaqla), o zaman ticarətin qorunması da təmin edilir.
Mexenin nəzəriyyəsi tez bir zamanda qəbul olundu. Onun çoxlu tərəfdarları var idi və onlar hakimiyyətin yüksək eşelonlarında idi. Viktoriya İngiltərəsində nəzəriyyə gələcək dəniz müharibəsi ilə bağlı rəsmi nöqteyi-nəzərə çevrildi. Eyni zamanda, Admiral Lordları döyüş donanmasının aliliyi prinsipini həvəslə qəbul etdilər, lakin ticarəti mühafizə etmək üçün konvoyları tamamilə rədd etdilər. Mexenə birbaşa zidd olaraq, ümumi döyüşdə qələbənin özlüyündə müdafiəyə çevriləcəyini və konvoyları lazımsız hala gətirəcəyini bəyan etdilər. Sualtı qayıq "qeyri-ingilis" və "qeyri-cənab" elan edildi və lordlar özlərini və ölkəni heç kimin belə "barbar" silahlara əl atmayacağına inandırdılar. Bu nöqtədə inadkarlıq Birinci Dünya müharibəsində ingilis ticarət donanmasına əsassız olaraq böyük itkilər verdirmişdir.
İstinadlar
| ]- Bibliothèque nationale de France BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.
- Alfred Thayer Mahan // Encyclopædia Britannica (ing.).
- Deutsche Nationalbibliothek Record #118730207 // Ümumi tənzimləmə nəzarəti (GND) (alm.). 2012—2016.
- Чины капитана 1-го ранга и контр-адмирала получил, находясь в отставке.
- Подсобляев Е. Ф. Создание теории господства на море. // . — 2006. — № 2. — С.59–62.
- Mahan A. T. The Influence of Sea Power Upon History, 1660–1783. — Little, Brown & Co. Boston, 1890. Repr. of 5th ed., Dover Publications, N. Y., 1987.
- Influence … Upon History, p.25–89.
- Influence … Upon History, pp.6–8, 25, 85–88.
- A. T. Mahan. Lessons of the War with Spain, p.264−272.
- Influence … Upon History, pp.31, 132−138, 196, 229−230, 400, 539−540.
- Jane’s War at Sea, by Bernard Ireland & Eric Grove, HarperCollins, 1997 p. 104.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Vikipediya azad ensiklopediya Alfred Mexening Alfred Thayer MahanDogum tarixi 27 sentyabr 1840 1840 09 27 Dogum yeri Uest Poynt d Nyu York stati ABSVefat tarixi 1 dekabr 1914 1914 12 01 74 yasinda Vefat yeri Vasinqton ABSElm sahesi beynelxalq munasibetlerTehsili Kolumbiya Universiteti ABS Herbi Deniz AkademiyasiUzvluyu Amerika Incesenet ve Elmler Akademiyasi Amerika Incesenet ve Edebiyyat Akademiyasi d Vikianbarda elaqeli mediafayllar Alfred Tayer Mexen ing Alfred Thayer Mahan 27 sentyabr 1840 Uest Poynt d Nyu York stati 1 dekabr 1914 Vasinqton amerikali herbi deniz nezeriyyecisi tarixci kontr admiral 1906 geosiyasetin banilerinden biri Bioqrafiya span ABS in Herbi Deniz Akademiyasini bitirmis 1859 Simalin terefinde 1861 1865 ci illerde vetendas muharibesinde istirak etmisdir 1886 1888 ve 1892 1893 cu illerde Nyuportdaki Deniz Kollecinin prezidenti olmusdur 1893 cu ilden 1895 ci ile qeder Cikaqo kreyserine komandanliq etmis ve 1896 ci ilden Ikinci dereceli kapitan rutbesi ile teqaude cixmisdir 1906 ci ile qeder o Deniz Nazirliyi ile feal emekdasliq etmeye davam etmis defelerle herbi ve diplomatik missiyalarda istirak etmisdir O 1898 ci il Ispaniya Amerika muharibesi zamani Deniz Strategiya Komitesinin uzvu 1899 cu ilde ise Haaqa Konfransinda Amerika numayende heyetinin uzvu olmusdur 1908 ci ilde prezident T Ruzvelt onu Herbi Deniz Departamentinin yeniden teskili uzre komissiyanin uzvu ve deniz isleri uzre birge komitenin sedri teyin etmisdir Deniz muharibesi qanunlarini formalasdiran genis faktiki materiallari ozunde toplayan eserlerin muellifidir Ingilis deniz nezeriyyecisi ve tarixcisi F H Kolombom ile eyni vaxtda deniz qudreti ve ya deniz gucu ing Sea Power nezeriyyesini esaslandirmisdir Bu nezeriyyeye gore denizde ustunluk elde etmek muharibenin esas qanunu dusmen uzerinde qelebeni ve dunya hokmranligina catmagi temin eden meqsed kimi taninirdi Deniz gucu nezeriyyesi span Nezeriyyenin esas muddealari bir sira eserlerde xususile Mexenin birinci ve en muhum eser olan Deniz gucunun 1660 1783 cu iller tarixine tesiri 1890 eserinde oz eksini tapmisdir Seriyadaki butun kitablarin strukturu eynidir birincisi mueyyen prinsipler ireli surulur ve sonraki fesillerde onlari tesdiq eden tarixi material tedqiq edilir Mexen prinsipleri span Esas amilleri mueyyen ederek oz noqteyi nezerinden Mexen onlari bir nece sade prinsipe cevirerek diger tarixi hadiselerin deniz gucu ucun ikinci dereceli oldugunu subut edir Deniz manee deyil yoldur Denize tecrid vasitesi kimi ozu ile qonsusu arasinda cox genis qala xendeyi kimi baxan her kes sonda gorur ki qonsusu artiq denizi onun xidmetine verib Yeni denizi mubadile vasitesi kimi gorene konullu olaraq butun faydalari verdiyinden tecridci daim itirir Meseleni denize sahib olmaq hell edir Pun muharibelerinden baslayaraq Mexenin fikrince denizi menimseyen her kes yalniz qelebeler qazanmagi deyil hem de oz behrelerinden lezzet almagi ve en yuksek meqsed kimi heyat qabiliyyetli dunya imperiyalarini yaratmagi bacarir Onun fikrince Hannibal Makedoniyali Isgender Napoleon Bonapart buna eks kimi misal gosterile biler Onlar denize yiyelenmeyin vacibliyini derk etmediklerinden herbi istedadlarina baxmayaraq imperiyalarini qoruyub saxlaya bilmediler Deniz gucu denize yiyelenmenin yoludur Mexenin fikrince bu denizden istifade etmek azadligindan ve dusmenin ondan istifadesini qadagan etmekden ibaretdir Her iki vezife guclu donanma terefinden temin edilir lk novbede herbi donanma lakin hem de ticaret donanmasi Deniz gucunun esasi qurudaki gucdedir Hem donanma ve bazalari destekleyen guclu iqtisadiyyat hem mustemlekeler hem de strateji ehemiyyetli eraziler onun zeruri komponentleridir Eyni zamanda o xususile ABS in deniz gucune o cumleden Panama kanali o zaman hele tikilmemis vasitesile iki okean arasinda rabite elde etmesi zeruretini mudafie edirdi Sahillerin mudafiesi dusmen sahillerinden baslayir hucumun helledici xarakteri ve muharibenin qlobal xarakteri Boyuk doyusun ehemiyyeti muharibeni esas doyus hell edir Kreyser muharibesinin ikinci dereceli qetiyyetsiz xarakteri ticarete qarsi olmasidir Mexenin geldiyi neticeler span Muharibenin mahiyyetini denizde ustunluk ugrunda mubarize teskil edir Esas diqqet xett gemisi donanmasina yoneldilmelidir bu da oz novbesinde bir meydancali doyusde dusmenin doyus donanmasini mehv etmeye calismalidir Mexene gore mehz Trafalqar doyusu Napoleon muharibelerinin neticesini hell etdi Ister muharibe zamani isterse de ondan evvel bu meqsede nail olmaq ucun hokumetin suurlu ardicil sey gostermesi lazimdir Yeni deniz gucu boyuk siyasetin terkib hissesi olmalidir Deniz ustunluyu temin edilerse dusmenin doyus donanmasinin mehv edildiyini nezere alinmaqla o zaman ticaretin qorunmasi da temin edilir Mexenin nezeriyyesi tez bir zamanda qebul olundu Onun coxlu terefdarlari var idi ve onlar hakimiyyetin yuksek eselonlarinda idi Viktoriya Ingilteresinde nezeriyye gelecek deniz muharibesi ile bagli resmi noqteyi nezere cevrildi Eyni zamanda Admiral Lordlari doyus donanmasinin aliliyi prinsipini hevesle qebul etdiler lakin ticareti muhafize etmek ucun konvoylari tamamile redd etdiler Mexene birbasa zidd olaraq umumi doyusde qelebenin ozluyunde mudafieye cevrileceyini ve konvoylari lazimsiz hala getireceyini beyan etdiler Sualti qayiq qeyri ingilis ve qeyri cenab elan edildi ve lordlar ozlerini ve olkeni hec kimin bele barbar silahlara el atmayacagina inandirdilar Bu noqtede inadkarliq Birinci Dunya muharibesinde ingilis ticaret donanmasina esassiz olaraq boyuk itkiler verdirmisdir Istinadlar span Bibliotheque nationale de France BnF identifikatoru fr aciq melumat platformasi 2011 Alfred Thayer Mahan Encyclopaedia Britannica ing Deutsche Nationalbibliothek Record 118730207 Umumi tenzimleme nezareti GND alm 2012 2016 Chiny kapitana 1 go ranga i kontr admirala poluchil nahodyas v otstavke Podsoblyaev E F Sozdanie teorii gospodstva na more 2006 2 S 59 62 Mahan A T The Influence of Sea Power Upon History 1660 1783 Little Brown amp Co Boston 1890 Repr of 5th ed Dover Publications N Y 1987 Influence Upon History p 25 89 Influence Upon History pp 6 8 25 85 88 A T Mahan Lessons of the War with Spain p 264 272 Influence Upon History pp 31 132 138 196 229 230 400 539 540 Jane s War at Sea by Bernard Ireland amp Eric Grove HarperCollins 1997 p 104 Kateqoriyalar 27 sentyabrda dogulanlar1840 ci ilde dogulanlarNyu York statinda dogulanlar1 dekabrda vefat edenler1914 cu ilde vefat edenler74 yasinda vefat edenlerVasinqtonda vefat edenlerKolumbiya Universitetinin mezunlariABS nin Herbi Deniz Akademiyasinin mezunlariAmerika Incesenet ve Elmler Akademiyasinin uzvleriAmerika Incesenet ve Edebiyyat Akademiyasinin uzvleriElifba sirasina gore alimlerGeosiyasetGizli kateqoriya Vikipediya Vikidatada menbeleri olan meqaleler
