Aldan — Rusiyanın uzaq şərqində, Lenanın sağ qolunu təşkil edən çay. Çay öz başlanğıcını Xabarovsk diyarından götürərək Saxa ərazisində lenaya birləşir. Çay Rusiya çayları arasında istər həçminə və uzunluğuna görə səkkizincisidir.
Belə düşünülür ki, aldan Evenklərin dilindən keçmə bir söz olaraq mənası balıq deməkdir. Digər variatda isə: aldan <<yaz sahil buzu>> mənasını daşıdığı deyilir və ya (evenq dilində) elden dəmir mənası verir.
Coğrafiyası
Aldanın hövzəsi
Aldan çayının hövzəsi çox illik qrut buzları ərazisində yerləşir. Çay başlanğıcını Stanov sildiləsindən götürür. Çaya tökülən Uçur və Maya çayları arasındakı ərazidə çay geniş dərədən axır. Düzən hissədə çayın daşması nəticəsində çoxlu sayda göllər vardır.
Hidrologiyası
Aldan əsasən qar və yağış suları ilə qidalanır. Daşqınlar əsasən maydan iyul ayına qədər müşahidə edilir. Bu vaxt suyun səviyəsi 7-10 metr qalxır. Axının həcmi 30-48 min m³/s təşkil edir. Qışda isə sərfiyyat 230−300 m³/s qədər enir. Buzla örtülməsi oktyabrın sonlarından may ayına qədər davam edir.
Onun uzunluğu 2 273 km və hövzəsinin sahəsi isə 729 min km² təşkil edir. Aldan Lenanın ən iri qoludur. Lena axınının 30 % təşkil edir. Aldanın Lenaya töküldüyü yerdən 151 km yuxarıda «Verxoyanskiy perevoz» stansiyasında 58 il aparılan müşahidələr illik orta sərfiyyat 5 245,85 m³/s təşkil edir Sərfiyyat aşağıdakı kimi əks olunur:
Qolları
Nisbətən iri qolları: (sağdan) Timpton, Uçur, Maya, Allax-Yon, Tompo, Barayı və Tumara, (soldan) Amqa, Notora və Tatta çaylarıdır. Aldan çayının 275 qolu 10 kilometri keçir. Əsas qollarından olan Maya çayının hövzəsi 171 000 km² təşkil edir. Ən uzun qolu isə Amqa çayıdır ki, onunda uzunluğu 1462 km təşkil edir. Aldanın hövzəsində 51 mindən çox göl vardır. Burada ən iri göl Bolşoy Toxo gölüdür
Çayın əhəmiyyəti
Dəmiryolu körpüsü
Aldan çayında Tommota qədər gəmilər sərbət hərəkət edə bilir. Bu gəmi yolu mühüm nəqliyyat həmiyyətinə malikdir. Xüsusi ilə bölgənin faydalı qazıntılarını Lena çayı vastəsi ilə daşınmasında mühüm rol oynayır. Sahillərində Tommot, Ust-Maya, Xandıqa və Eldikan qəsəbələri vardır. Çayın sahilləri boyunca zəngin qızıl və daş kömür yataqları vardır.
Aldan çayı hövzəsində kaskad SES (Yujno Yakutsk) tikintisi planlaşdırılır. Aldan çayının üzərində isə Vernealdansk SES tikintisi planı işlənilir
Aldan çayında zəngin balıq ehtiyatları vardır.
Körpüləri
2015-ci ilə olan məlumata görə çay üzərində üç körpü vardır:
Tommot şəhərində Amur-Yakutiya dəmir yolunun Aldan çayı üzərindən keçdiyi yerdə olan dəmiryolu körpüsü.
Tommot şəhərində Lena avtomagistral yolu üzərindəki avtomobil körpüsü.
Aldan şəhərinfn 40 km şimal-qərbdə avtomobil körpüsü.
Gələcəkdə Kolıma avtomagistral yolun davamı olaraq Aldan çayı üzərində Xandıqa qəsəbəsində körpü tikilməsi planlaşdırılır.
İncəsənətdə
Eduard Baqriskovun «Aldan» şeiri.
Kamil Ziqanşin — «Aldan Qızılı».
İstinadlar
Saxa heraltikası
Глушков А. В., Осадчий В. Г. По рекам и горам Якутии. Якутск, 1990. С. 7.
Rus-evenq
Aldan At Verkhoyanskiy Perevoz, R-Arcticnet V4.0
Поиск по данным государственного водного реестра — озера бассейна реки Алдан
"Lena 2008". 2012-09-05 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-11-08.
Открыт новый мостовой переход через реку Алдан! — Sakha.Gov.Ru
. 2013-10-20 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-11-08.
Ədəbiyyat
Борис Дмитриевич Зайков Материалы по гидрологии Верхнего Алдана. — Л.: Изд-во Акад. наук СССР, 1935. — 168 с. — (Труды Совета по изучению природных ресурсов (СОПС). Серия Якутская / Акад. наук СССР; Вып. 25).
Бурыкин А. А. Алдан и Вилюй // Русский язык в школе (журнал). 2004. № 1. С. 96-98.
Mənbə
Глава 59 "РЕКА АЛДАН С УРОЧИЩИ. " из «Хорографической чертежной книги» С. У. Ремезова начала XVIII в.
Avqust 12, 2021
aldan, çayı, aldan, rusiyanın, uzaq, şərqində, lenanın, sağ, qolunu, təşkil, edən, çay, çay, başlanğıcını, xabarovsk, diyarından, götürərək, saxa, ərazisində, lenaya, birləşir, çay, rusiya, çayları, arasında, istər, həçminə, uzunluğuna, görə, səkkizincisidir, . Aldan Rusiyanin uzaq serqinde Lenanin sag qolunu teskil eden cay Cay oz baslangicini Xabarovsk diyarindan goturerek Saxa erazisinde lenaya birlesir Cay Rusiya caylari arasinda ister hecmine ve uzunluguna gore sekkizincisidir Aldan cayisaxa ӨlүoneOlkeler Rusiya RusiyaSaxa SaxaMensebi Lena cayi Yuksekliyi 72 mUzunlugu 2 273 kmSu serfi 5 060 m sHovzesinin sahesi 729000 km menbeyi mensebiAldan cayi Yakutiyanin fiziki xeritesinde 56 26 28 sm e 123 46 30 s u 63 26 25 sm e 129 33 44 s u DSR ru 18030600112117300000011 Vikianbarda elaqeli mediafayllar Mundericat 1 Etimalogiyasi 2 Cografiyasi 3 Hidrologiyasi 3 1 Qollari 4 Cayin ehemiyyeti 4 1 Korpuleri 5 Incesenetde 6 Istinadlar 7 Edebiyyat 8 MenbeEtimalogiyasi RedakteBele dusunulur ki aldan Evenklerin dilinden kecme bir soz olaraq menasi baliq demekdir 1 Diger variatda ise aldan lt lt yaz sahil buzu gt gt menasini dasidigi deyilir 2 ve ya evenq dilinde elden demir 3 menasi verir Cografiyasi Redakte Aldanin hovzesi Aldan cayinin hovzesi cox illik qrut buzlari erazisinde yerlesir Cay baslangicini Stanov sildilesinden goturur Caya tokulen Ucur ve Maya caylari arasindaki erazide cay genis dereden axir Duzen hissede cayin dasmasi neticesinde coxlu sayda goller vardir Hidrologiyasi RedakteAldan esasen qar ve yagis sulari ile qidalanir Dasqinlar esasen maydan iyul ayina qeder musahide edilir Bu vaxt suyun seviyesi 7 10 metr qalxir Axinin hecmi 30 48 min m s teskil edir Qisda ise serfiyyat 230 300 m s qeder enir Buzla ortulmesi oktyabrin sonlarindan may ayina qeder davam edir Onun uzunlugu 2 273 km ve hovzesinin sahesi ise 729 min km teskil edir Aldan Lenanin en iri qoludur Lena axininin 30 teskil edir Aldanin Lenaya tokulduyu yerden 151 km yuxarida Verxoyanskiy perevoz stansiyasinda 58 il aparilan musahideler illik orta serfiyyat 5 245 85 m s teskil edir 4 Serfiyyat asagidaki kimi eks olunur Qollari Redakte Nisbeten iri qollari sagdan Timpton Ucur Maya Allax Yon Tompo Barayi ve Tumara soldan Amqa Notora ve Tatta caylaridir Aldan cayinin 275 qolu 10 kilometri kecir Esas qollarindan olan Maya cayinin hovzesi 171 000 km teskil edir En uzun qolu ise Amqa cayidir ki onunda uzunlugu 1462 km teskil edir Aldanin hovzesinde 51 minden cox gol vardir Burada en iri gol Bolsoy Toxo goludur 5 Cayin ehemiyyeti Redakte Demiryolu korpusu Aldan cayinda Tommota qeder gemiler serbet hereket ede bilir Bu gemi yolu muhum neqliyyat hemiyyetine malikdir Xususi ile bolgenin faydali qazintilarini Lena cayi vastesi ile dasinmasinda muhum rol oynayir Sahillerinde Tommot Ust Maya Xandiqa ve Eldikan qesebeleri vardir Cayin sahilleri boyunca zengin qizil ve das komur yataqlari vardir Aldan cayi hovzesinde kaskad SES Yujno Yakutsk tikintisi planlasdirilir Aldan cayinin uzerinde ise Vernealdansk SES tikintisi plani islenilir 6 Aldan cayinda zengin baliq ehtiyatlari vardir Korpuleri Redakte 2015 ci ile olan melumata gore cay uzerinde uc korpu vardir Tommot seherinde Amur Yakutiya demir yolunun Aldan cayi uzerinden kecdiyi yerde olan demiryolu korpusu 7 Tommot seherinde Lena avtomagistral yolu uzerindeki avtomobil korpusu 8 Aldan seherinfn 40 km simal qerbde avtomobil korpusu 9 10 Gelecekde Kolima avtomagistral yolun davami olaraq Aldan cayi uzerinde Xandiqa qesebesinde korpu tikilmesi planlasdirilir Incesenetde RedakteEduard Baqriskovun Aldan seiri 11 Kamil Ziqansin Aldan Qizili Istinadlar Redakte Saxa heraltikasi Glushkov A V Osadchij V G Po rekam i goram Yakutii Yakutsk 1990 S 7 Rus evenq Aldan At Verkhoyanskiy Perevoz R Arcticnet V4 0 Poisk po dannym gosudarstvennogo vodnogo reestra ozera bassejna reki Aldan Lena 2008 2012 09 05 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2015 11 08 http wikimapia org lang ru amp lat 58 965792 amp lon 126 281909 amp z 17 amp m b amp show 21077474 ru Zheleznodorozhnyj most cherez reku Aldan http wikimapia org lang ru amp lat 58 964902 amp lon 126 282789 amp z 17 amp m b amp show 21077572 ru Avtodorozhnyj most cherez reku Aldan http wikimapia org lang ru amp lat 58 787821 amp lon 124 766192 amp z 17 amp m b amp show 33382422 ru Avtomobilnyj most cherez r Aldan Otkryt novyj mostovoj perehod cherez reku Aldan Sakha Gov Ru Aldan Eduard Bagrickij Allo my ishem talanty Aldanweb vsyo ob Aldane i Aldanskom rajone 2013 10 20 tarixinde orijinalindan arxivlesdirilib Istifade tarixi 2015 11 08 Edebiyyat RedakteBoris Dmitrievich Zajkov Materialy po gidrologii Verhnego Aldana L Izd vo Akad nauk SSSR 1935 168 s Trudy Soveta po izucheniyu prirodnyh resursov SOPS Seriya Yakutskaya Akad nauk SSSR Vyp 25 Burykin A A Aldan i Vilyuj Russkij yazyk v shkole zhurnal 2004 1 S 96 98 Menbe RedakteGlava 59 REKA ALDAN S UROChIShI iz Horograficheskoj chertezhnoj knigi S U Remezova nachala XVIII v Menbe https az wikipedia org w index php title Aldan cayi amp oldid 6090212, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
