Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
Alay vadisi— Qırğızıstanın Oş vilayətində Pamir-Alay dağ sistemi daxilində dağarası çökəklikdir. Qərbdən şərqə doğru Alay və Trans-Alay silsilələri arasında 150 km uzanaraq Pamiri (cənubda) Hisar-Alaydan (şimalda) ayırır. Eni 8 ilə 25 km arasında, sahəsi təxminən 1700 km². Hündürlük qərbdə 2240 m-dən şərqdə 3536 m-ə qədərdir (Tonmurun aşırımı).
| Alay vadisi | |
|---|---|
| ky/Алай өрөөнү | |
 | |
| Yüksəkliyi | 2240—3536 m |
| Uzunluğu | 150 km |
| Eni | 8—25 |
| Sahəsi | 1700 km² |
| Çay | Vaxş çayı |
| Yerləşməsi | |
| HGYO | |
| Ölkə |  Qırğızıstan |
  Alay vadisi | |
Coğrafiyası
Alay vadisinin böyük əksəriyyəti Qızılsu çayı hövzəsinə aiddir. Qızılsu çayı Tonmurun aşırımının qərbində Trans-Alay silsiləsinin buzlaqlarından başlayır və Alay vadisindən qərbə, Tacikistana axır. Alay vadisinin kiçik şərq hissəsi Şərqi Qızılsu çayının hövzəsinə aiddir. Bu çay Trans-Alay silsiləsindəki eyniadlı buzlaqdan axır və şərqdə Çinə axır.
Alay vadisi çox mənzərəlidir. Onun çoxlu yüksək dağ otlaqları var. Vadinin şərq hissəsinin otlaqlarında ot xüsusilə sıx və hündürdür.
Vadinin üzərindən 3000-3500 metr yuxarı qalxan Trans-Alay silsiləsinin möhtəşəm divarı heyrətamiz mənzərə yaradır. Trans-Alay silsiləsinin ətəklərində otla örtülmüş qədim morenlərdə saysız-hesabsız mavi göllər parlayır.
Alay vadisinin nəqliyyat mərkəzi onun şərq hissəsində yerləşən Sarı-Taş kəndidir. Şərqi Pamir magistral yolu (Oş-Xoroq yolu) şimaldan cənuba Sarı-Taşdan keçir . Şimalda Pamir şossesi Alay silsiləsində Taldıq aşırımından (3615) aşağı enir. Cənubda Bərdoba kəndinin arxasından bu magistral Trans-Alay silsiləsində Qızılart aşırımına (4280) qalxır. Sarı-Taş kəndindən şərqdə Qırğızıstan-Çin sərhədindəki Erkeş-Tam keçid məntəqəsinə yol gedir. Sarı-Taşdan qərbə başqa bir yol ayrılır ki, bu da böyük Sarı-Moqol və Kaşkasu kəndlərini keçərək Daraut-Kurqan rayon mərkəzinə aparır. Daraut-Kurqandan o yana, bu yol Qızılsu boyunca qərbə doğru davam edərək Tacikistana gedir. Alay vadisinə çatmağın ən asan yolu Oş şəhərindəndir. Alay vadisinin yolları alpinistlər və turistlər tərəfindən Kiçik-Alay, Qərbi Trans-Alay, Mərkəzi Trans-Alay (o cümlədən Lenin zirvəsi ərazisi), Şərqi Trans-Alay (Kurumdı ərazisi daxil olmaqla) dağlarına getmək üçün geniş istifadə olunur. Oşdan Alay vadisi vasitəsilə Pamirə də çatırlar. Nəhayət, İrkeştam aşırımı ilə Konqur və Muztağ-Ata bölgəsindəki Kaşqar dağlarına (Çin Pamiri) daxil ola bilərsiniz.
Alay vadisinin əsas əhalisini qırğızlar təşkil edir. Bununla belə, Sarı-Moqol kəndi pamirlilərdən ibarətdir, Dağlıq Bədəxşan Muxtar Vilayətinin inzibati yurisdiksiyasındadır və hətta Xoroqdan ərzaq və istehlak malları ilə təmin olunur.
Bir qayda olaraq, Alay vadisində sərhəd zonası rejimi qüvvədədir. Buna görə də turistlər və alpinistlər vadiyə getməzdən əvvəl ora daxil olmaq üçün vəsiqə almalıdırlar.
Alay vadisində 15 arxeoloji obyekt aşkar edilmişdir: daş dövrünə aid yerlər, yaşayış məskənləri, Tunc və Dəmir dövrlərinə aid məzarlıqlar, petroqliflər və mağara. Alay vadisi Fərqanə vadisi ilə Pamir arasında yerləşir. İpək Yolunun bir hissəsi Kaşqarın (müasir Çin ərazisi) ticarət mərkəzindən başlayaraq Alay vadisindən keçirdi.
İstinadlar
- Гвоздецкий Н. А. "Алайская долина" (rus). Большая советская энциклопедия. 2016-03-04 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-10-01.
- "Шёлковый путь проложили животные?". 2017-12-09 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-12-09.
Ədəbiyyat siyahısı
- Сахарова О. Д. Алайская долина: Физико-географическая характеристика. Фрунзе: КиргизГосиздат, 1959.
- Н. Леонов. Впервые в Алай. Путешествие А. П.Федченко в 1871 году. М: Детгиз, 1951.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Alay vadisi Qirgizistanin Os vilayetinde Pamir Alay dag sistemi daxilinde dagarasi cokeklikdir Qerbden serqe dogru Alay ve Trans Alay silsileleri arasinda 150 km uzanaraq Pamiri cenubda Hisar Alaydan simalda ayirir Eni 8 ile 25 km arasinda sahesi texminen 1700 km Hundurluk qerbde 2240 m den serqde 3536 m e qederdir Tonmurun asirimi Alay vadisiky Alaj oroonүYuksekliyi 2240 3536 mUzunlugu 150 kmEni 8 25Sahesi 1700 km Cay Vaxs cayiYerlesmesi39 40 sm e 72 58 s u H G Y OOlke QirgizistanAlay vadisiCografiyasiAlay vadisinin boyuk ekseriyyeti Qizilsu cayi hovzesine aiddir Qizilsu cayi Tonmurun asiriminin qerbinde Trans Alay silsilesinin buzlaqlarindan baslayir ve Alay vadisinden qerbe Tacikistana axir Alay vadisinin kicik serq hissesi Serqi Qizilsu cayinin hovzesine aiddir Bu cay Trans Alay silsilesindeki eyniadli buzlaqdan axir ve serqde Cine axir Alay vadisi cox menzerelidir Onun coxlu yuksek dag otlaqlari var Vadinin serq hissesinin otlaqlarinda ot xususile six ve hundurdur Vadinin uzerinden 3000 3500 metr yuxari qalxan Trans Alay silsilesinin mohtesem divari heyretamiz menzere yaradir Trans Alay silsilesinin eteklerinde otla ortulmus qedim morenlerde saysiz hesabsiz mavi goller parlayir Alay vadisinin neqliyyat merkezi onun serq hissesinde yerlesen Sari Tas kendidir Serqi Pamir magistral yolu Os Xoroq yolu simaldan cenuba Sari Tasdan kecir Simalda Pamir sossesi Alay silsilesinde Taldiq asirimindan 3615 asagi enir Cenubda Berdoba kendinin arxasindan bu magistral Trans Alay silsilesinde Qizilart asirimina 4280 qalxir Sari Tas kendinden serqde Qirgizistan Cin serhedindeki Erkes Tam kecid menteqesine yol gedir Sari Tasdan qerbe basqa bir yol ayrilir ki bu da boyuk Sari Moqol ve Kaskasu kendlerini kecerek Daraut Kurqan rayon merkezine aparir Daraut Kurqandan o yana bu yol Qizilsu boyunca qerbe dogru davam ederek Tacikistana gedir Alay vadisine catmagin en asan yolu Os seherindendir Alay vadisinin yollari alpinistler ve turistler terefinden Kicik Alay Qerbi Trans Alay Merkezi Trans Alay o cumleden Lenin zirvesi erazisi Serqi Trans Alay Kurumdi erazisi daxil olmaqla daglarina getmek ucun genis istifade olunur Osdan Alay vadisi vasitesile Pamire de catirlar Nehayet Irkestam asirimi ile Konqur ve Muztag Ata bolgesindeki Kasqar daglarina Cin Pamiri daxil ola bilersiniz Alay vadisinin esas ehalisini qirgizlar teskil edir Bununla bele Sari Moqol kendi pamirlilerden ibaretdir Dagliq Bedexsan Muxtar Vilayetinin inzibati yurisdiksiyasindadir ve hetta Xoroqdan erzaq ve istehlak mallari ile temin olunur Bir qayda olaraq Alay vadisinde serhed zonasi rejimi quvvededir Buna gore de turistler ve alpinistler vadiye getmezden evvel ora daxil olmaq ucun vesiqe almalidirlar Alay vadisinde 15 arxeoloji obyekt askar edilmisdir das dovrune aid yerler yasayis meskenleri Tunc ve Demir dovrlerine aid mezarliqlar petroqlifler ve magara Alay vadisi Ferqane vadisi ile Pamir arasinda yerlesir Ipek Yolunun bir hissesi Kasqarin muasir Cin erazisi ticaret merkezinden baslayaraq Alay vadisinden kecirdi IstinadlarGvozdeckij N A Alajskaya dolina rus Bolshaya sovetskaya enciklopediya 2016 03 04 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2011 10 01 Shyolkovyj put prolozhili zhivotnye 2017 12 09 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2017 12 09 Edebiyyat siyahisiSaharova O D Alajskaya dolina Fiziko geograficheskaya harakteristika Frunze KirgizGosizdat 1959 N Leonov Vpervye v Alaj Puteshestvie A P Fedchenko v 1871 godu M Detgiz 1951