Azərbaycanca
Deutsch
Lietuvos
සිංහල
Türkçe
Українська
Akrilnitril(siyanid vinil, vinilsianid, prop-2-enonitril) CH2 = CH-C≡N — akril turşusunun nitrili.
| Akrilnitril | |
|---|---|
 | |
 | |
| Ümumi | |
| Kimyəvi formulu | C₃H₃N |
| Molyar kütlə | 53,06 q/mol |
| Fiziki xassələri | |
| Sıxlıq | 0,8064 q/sm³ |
| Termik xüsusiyyətlər | |
| Ərimə nöqtəsi | -84 °S |
| Qaynama nöqtəsi | 77 °S |
| 481 ± 1 °C | |
| Buxarın təzyiqi | 83 ± 1 mm Hg |
| Təsnifatı | |
| CAS-da qeyd. nöm. | 107-13-1 |
| PubChem | 7855 |
| SMILES | C=CC#N |
| RTECS | AT5250000 |
| ChEBI | 28217 |
| BMT nömrəsi | 1093 |
| ChemSpider | 7567 |
Fiziki xassələri
Akrilnitril — badam və ya albalı tumlarının xarakterik qoxusuna bənzər olan rəngsiz bir mayedir. Kanserogen maddədir.
Alınması
Akrilonitril sənayedə poliakrilamidin, poliektrolitlərin geniş miqdarda istehsalını təmin edir. Sintetik liflər akrilonitrilin polimeri (sintetik yun) yüksək möhkəmliyə, termiki davamlılığa, möhkəmliyə, elastikliyə, yaxşı boyanma qabiliyyətinə malikdir. Bu xassələrinə görə ondan geyim materialları üçün parçaların, süni mexlərin, xalçaların hazırlanmasında istifadə edilir. O həmçinin, pambıq və yun məhsullarla qarışıq halda da istifadə olunur. Akrilonitril əsas etibarilə butadien-nitril kauçukunun istehsalında istifadə olunur. Hazırda istehsal olunan perbutan kauçuku 72% butadiendən və 28% akrilonitrildən ibarətdir, perbutan eksta isə 60% butadiendən və 40% akrilonitril tərkiblidir. Axırıncı tətbiq kauçuka görə yağda 30–100 dəfə, benzində isə 10–20 dəfə az şişmək qabiliyyətinə malikdir.
- Akrilnitril ilk dəfə 1893 ildə ilk dəfə fransız alimi More tərəfindən etilensianohidridin fosfor oksigeninin dehidratasiya reaksiyası zamanı alınıb.
- Akrilnitril sənayaedə birinci dəfə etilen oksidin sian turşusu ilə birgə gedən reaksiyası zamanı alınıb
![image]()
- 40-cı illərdə asitelenlə sian turşusunun sitezi zamanı alınıb
- 60-cı illərdən başlıyaraq yuxarıda göstərilən metoda alternativ olaraq Sohio adlanan proses zamanı (katalizator vismut fosfomolibdatdır)alınıb
Toksikliyi
Akrilnitril 2-ci dərəcəli təhlükəsizlik sinfinə aiddir (yüksək təhlükəlidir). Nəfəs borusuna düşən zaman insan ölümünə gətirə bilər. Buxarları selikli qişanın və dərinin qıcıqlanmasına səbəb olur. Yanan zaman zəhərli qazlar əmələ gəlir. Akrilnitrillə zəhərləndikdə baş ağrısı, başgicəllənmə, halsızlıq, ürək bulanması, qusma, nəfəs darlığı, tərləmə, ürəkbulanma, bədən istiliyinin aşağı düşməsi, ürək döyüntüsünün zəiflədilməsi, qıcolma, huşun itirilməsi, qızartı və dərinin yanması baş verir. Bu səbəbdəndə akrilnitrillə işlədikdə əlekqaz, qoruyucu geyim, rezin əlcək istifadə etmək lazımdır. Zəhərləndiyi zaman təmiz havaya çıxarıb oksigen və 15 −30 s ərzində amilnitrit vermək lazımdır.
Tətbiqi
Akrilnitril poliakrilnitrilin, sintetik liflərin, sianetilsellülozanın, akrilamidin, metakrilatın istehsalında, dərman preparatların, boyaların, qlutamin turşusunun sintezində istifadə olunur.
Mənbə
- Далин М. А., Колчин И. К., Серебряков Б. Р., Нитрил акриловой кислоты, Баку, 1968
- Теддер Дж., Нехватал А., Джубб А., Промышленная органическая химия, пер. с англ., М., 1977
- ACRYLONITRILE (ing.).
- http://www.cdc.gov/niosh/ipcsneng/neng0092.html.
- http://www.cdc.gov/niosh/npg/npgd0014.html.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Akrilnitril siyanid vinil vinilsianid prop 2 enonitril CH2 CH C N akril tursusunun nitrili AkrilnitrilUmumiKimyevi formulu C H NMolyar kutle 53 06 q molFiziki xasseleriSixliq 0 8064 q sm Termik xususiyyetlerErime noqtesi 84 SQaynama noqtesi 77 S481 1 CBuxarin tezyiqi 83 1 mm HgTesnifatiCAS da qeyd nom 107 13 1PubChem 7855SMILES C CC NRTECS AT5250000ChEBI 28217BMT nomresi 1093ChemSpider 7567Fiziki xasseleriAkrilnitril badam ve ya albali tumlarinin xarakterik qoxusuna benzer olan rengsiz bir mayedir Kanserogen maddedir AlinmasiAkrilonitril senayede poliakrilamidin poliektrolitlerin genis miqdarda istehsalini temin edir Sintetik lifler akrilonitrilin polimeri sintetik yun yuksek mohkemliye termiki davamliliga mohkemliye elastikliye yaxsi boyanma qabiliyyetine malikdir Bu xasselerine gore ondan geyim materiallari ucun parcalarin suni mexlerin xalcalarin hazirlanmasinda istifade edilir O hemcinin pambiq ve yun mehsullarla qarisiq halda da istifade olunur Akrilonitril esas etibarile butadien nitril kaucukunun istehsalinda istifade olunur Hazirda istehsal olunan perbutan kaucuku 72 butadienden ve 28 akrilonitrilden ibaretdir perbutan eksta ise 60 butadienden ve 40 akrilonitril terkiblidir Axirinci tetbiq kaucuka gore yagda 30 100 defe benzinde ise 10 20 defe az sismek qabiliyyetine malikdir Akrilnitril ilk defe 1893 ilde ilk defe fransiz alimi More terefinden etilensianohidridin fosfor oksigeninin dehidratasiya reaksiyasi zamani alinib HOCH2CH2CN CH2 CH CN displaystyle mathsf HOCH 2 CH 2 CN rightarrow CH 2 text CH text CN dd Akrilnitril senayaede birinci defe etilen oksidin sian tursusu ile birge geden reaksiyasi zamani alinibC2H4O HCN HOCH2CH2CN CH2 CH CN H2O displaystyle mathsf C 2 H 4 O HCN rightarrow HOCH 2 CH 2 CN rightarrow CH 2 text CH text CN H 2 O 40 ci illerde asitelenle sian tursusunun sitezi zamani alinibHC CH HCN CH2 CH CN displaystyle mathsf HC equiv CH HCN rightarrow CH 2 text CH text CN dd 60 ci illerden basliyaraq yuxarida gosterilen metoda alternativ olaraq Sohio adlanan proses zamani katalizator vismut fosfomolibdatdir alinibCH2 CH CH3 NH3 1 5O2 CH2 CH CN 3H2O displaystyle mathsf CH 2 text CH text CH 3 NH 3 1 5O 2 rightarrow CH 2 text CH text CN 3H 2 O dd ToksikliyiAkrilnitril 2 ci dereceli tehlukesizlik sinfine aiddir yuksek tehlukelidir Nefes borusuna dusen zaman insan olumune getire biler Buxarlari selikli qisanin ve derinin qiciqlanmasina sebeb olur Yanan zaman zeherli qazlar emele gelir Akrilnitrille zeherlendikde bas agrisi basgicellenme halsizliq urek bulanmasi qusma nefes darligi terleme urekbulanma beden istiliyinin asagi dusmesi urek doyuntusunun zeifledilmesi qicolma husun itirilmesi qizarti ve derinin yanmasi bas verir Bu sebebdende akrilnitrille isledikde elekqaz qoruyucu geyim rezin elcek istifade etmek lazimdir Zeherlendiyi zaman temiz havaya cixarib oksigen ve 15 30 s erzinde amilnitrit vermek lazimdir TetbiqiAkrilnitril poliakrilnitrilin sintetik liflerin sianetilsellulozanin akrilamidin metakrilatin istehsalinda derman preparatlarin boyalarin qlutamin tursusunun sintezinde istifade olunur MenbeDalin M A Kolchin I K Serebryakov B R Nitril akrilovoj kisloty Baku 1968 Tedder Dzh Nehvatal A Dzhubb A Promyshlennaya organicheskaya himiya per s angl M 1977ACRYLONITRILE ing http www cdc gov niosh ipcsneng neng0092 html http www cdc gov niosh npg npgd0014 html