Pekan (lat.Carya illinoinensis) – Qozkimilər fəsiləsinin Karya cinsinə mənsubdur.
Vətəni Şimali Amerikadır. Burada pekan yabanı və mədəni halda bitir. Pekan 1909-cu ildə Qafqazın Qara dəniz sahillərində, 1934-cü ildə Orta Asiyada və sonra Krımda becərilməyə başlanmışdır. Pekan plantasiyaları Abxaziyada, Azərbaycanda Lənkəran (xüsusən Talışda) və Zaqatalada vardır. Pekan hazırda mədəni halda becərilən qərzəkli meyvədir. 6–8 yaşından məhsul verir.
Carya illinoinensis
Pekanın çiçəkləməsi və çiçəyinin quruluşu adi qoza bənzəyir.Meyvəsi qərzək içərisində sentyabr-oktyabrda yetişir. 3–10 ədəd olmaqla bir salxımda bitir. Tam yetişdikdə qərzəyi partlayır. Qəhvəyi rəngli, silindrik formalı nazik və hamar qabıqlıdır. Uc tərəfi bir qədər şiş olur. Daxilində şirin qırmızı-qəhvəyi rəngli ləpəsi yerləşir. Ləpə meyvənin 38–50%-ni təşkil edir. Pekanın tərkibində 70% yağ, 8–19% zülal, 14,3% karbohidrat və başqa maddələr vardır. Meyvələri təzə və qurudulmuş halda yeyilir.
Qənnadı sənayesində, aşpazlıqda və yağ almaq (zeytun yağına oxşar) üçün sərf edilir. Pekanın oduncağı açıq qəhvəyi rəngdə, bərk, ağır olduğundan kənd təsərrüfatı maşınları üçün müxtəlif hissələr hazırlanmasında işlədilir.
Noz de pecan
Təbii yayılması
Vətəni Şimali Amerikada Missisipi çayının hövzəsinin ətrafıdır.
Botaniki təsviri
Hündürlüyü 50–65 m-ə, gövdəsinin diametri 2–2,5 m-ə çatan ağacdır. Çətiri iri, sıx və qollu-budaqlıdır. Qabığı qalın olub, üzərində dərin çatlar əmələ gəlir. Zoğları sıx tüklüdür. Uc və yan tumurcuqları yumurtavari, tüklüdür. Yarpaqlarının uzunluğu 30–50 sm, təklələkvaridir, 5–8 cüt yarpaqcıqdan ibarətdir. Yarpaqcıqları ensiz-neştərvari və ya uzunsov, kənarları mişardişli, çox hissəsi sivriləşmişdir. Erkəkcik sırğaları üç-üç, erkəkcikləri 4–6 və tozluqları sarı rənglidir. Dişicik çiçəkləri 3–11-dir. Meyvələri yalançı çəyirdəkmeyvə, 3–10 ədədi bir salxımda yerləşir, uzunsov — dördüzlü, tünd qəhvəyi rəngdə, nazik və tez sınan qabığı vardır. Qozu uzunsov-yumurtavari, silindrik; 2,5–5 sm uzunluqda, tünd qəhvəyi rənglidir. Toxumları qırmızımtıl-qəhvəyi nazik örtük içindədir, 2 bütöv ləpəsi vardır. May ayında çiçəkləyir, meyvəsi noyabrda yetişir. Kök pöhrələri vasitəsilə yaxşı çoxalır.
Ekologiyası
Rütubətli, gilli torpaqlarda yaxşı bitir. Kölgəyə davamlıdır.
Azərbaycanda yayılması
Lənkəran və Astarada mədəni şəraitdə becərilir.
İstifadəsi
Qozaları yeyilir. Pekan qozunun ləpəsi şirindir və tərkibində asanlıqla həzm olunan 50–71% yağ vardır. Dekorativ bitki kimi tək-tək həyətyanı sahələrdə əkilir.
İstinadlar
IPNI-də növ epitetinin illinoensis yazılışı qəbul edilir.
Ə-C.İ.Əhmədov, N.T.Əliyev. Meyvə və tərəvəzin əmtəəşünaslığı (Dərslik). — Bakı, 2009.
Azərbaycan flora-sının konspekti. I–III cildlər. 2005; 2006; 2008;
Tofiq Məmmədov, Elman İsgəndər, Tariyel Talıbov. Azərbaycanın nadir ağac və kol bitkiləri", Bakı: "Elm", 2014, 380 səh
Avqust 09, 2021
pekan, elmi, təsnifataləmi, bitkilərşöbə, örtülütoxumlularsinif, ikiləpəlilərsıra, fıstıqkimilərfəsilə, qozkimilərcins, karyanöv, pekanelmi, adıcarya, illinoinensis, wangenh, koch, 1869, sinonimləricarya, illinoensis, wangenh, koch, orth, carya, oliviformis, m. Adi pekanElmi tesnifatAlemi BitkilerSobe OrtulutoxumlularSinif IkilepelilerSira FistiqkimilerFesile QozkimilerCins KaryaNov PekanElmi adiCarya illinoinensis Wangenh K Koch 1869 1 SinonimleriCarya illinoensis Wangenh K Koch orth var Carya oliviformis Michx Nutt Carya pecan Marshall Engl amp Graebn Hicorius pecan Marshall Britton Juglans illinoinensis Wangenh Juglans oliviformis Michx Juglans pecan MarshallVikinnovlerdetesnifatVikianbardasekilUTMS 1 NCBI 1 Pekan lat Carya illinoinensis Qozkimiler fesilesinin Karya cinsine mensubdur Veteni Simali Amerikadir Burada pekan yabani ve medeni halda bitir Pekan 1909 cu ilde Qafqazin Qara deniz sahillerinde 1934 cu ilde Orta Asiyada ve sonra Krimda becerilmeye baslanmisdir Pekan plantasiyalari Abxaziyada Azerbaycanda Lenkeran xususen Talisda ve Zaqatalada vardir Pekan hazirda medeni halda becerilen qerzekli meyvedir 6 8 yasindan mehsul verir Carya illinoinensis Pekanin ciceklemesi ve ciceyinin qurulusu adi qoza benzeyir Meyvesi qerzek icerisinde sentyabr oktyabrda yetisir 3 10 eded olmaqla bir salximda bitir Tam yetisdikde qerzeyi partlayir Qehveyi rengli silindrik formali nazik ve hamar qabiqlidir Uc terefi bir qeder sis olur Daxilinde sirin qirmizi qehveyi rengli lepesi yerlesir Lepe meyvenin 38 50 ni teskil edir Pekanin terkibinde 70 yag 8 19 zulal 14 3 karbohidrat ve basqa maddeler vardir Meyveleri teze ve qurudulmus halda yeyilir Qennadi senayesinde aspazliqda ve yag almaq zeytun yagina oxsar ucun serf edilir Pekanin oduncagi aciq qehveyi rengde berk agir oldugundan kend teserrufati masinlari ucun muxtelif hisseler hazirlanmasinda isledilir 2 Noz de pecan Mundericat 1 Tebii yayilmasi 2 Botaniki tesviri 3 Ekologiyasi 4 Azerbaycanda yayilmasi 5 Istifadesi 6 Istinadlar 7 IstinadTebii yayilmasi RedakteVeteni Simali Amerikada Missisipi cayinin hovzesinin etrafidir Botaniki tesviri RedakteHundurluyu 50 65 m e govdesinin diametri 2 2 5 m e catan agacdir Cetiri iri six ve qollu budaqlidir Qabigi qalin olub uzerinde derin catlar emele gelir Zoglari six tukludur Uc ve yan tumurcuqlari yumurtavari tukludur Yarpaqlarinin uzunlugu 30 50 sm teklelekvaridir 5 8 cut yarpaqciqdan ibaretdir Yarpaqciqlari ensiz nestervari ve ya uzunsov kenarlari misardisli cox hissesi sivrilesmisdir Erkekcik sirgalari uc uc erkekcikleri 4 6 ve tozluqlari sari renglidir Disicik cicekleri 3 11 dir Meyveleri yalanci ceyirdekmeyve 3 10 ededi bir salximda yerlesir uzunsov dorduzlu tund qehveyi rengde nazik ve tez sinan qabigi vardir Qozu uzunsov yumurtavari silindrik 2 5 5 sm uzunluqda tund qehveyi renglidir Toxumlari qirmizimtil qehveyi nazik ortuk icindedir 2 butov lepesi vardir May ayinda cicekleyir meyvesi noyabrda yetisir Kok pohreleri vasitesile yaxsi coxalir Ekologiyasi RedakteRutubetli gilli torpaqlarda yaxsi bitir Kolgeye davamlidir Azerbaycanda yayilmasi RedakteLenkeran ve Astarada medeni seraitde becerilir Istifadesi RedakteQozalari yeyilir Pekan qozunun lepesi sirindir ve terkibinde asanliqla hezm olunan 50 71 yag vardir Dekorativ bitki kimi tek tek heyetyani sahelerde ekilir Istinadlar Redakte IPNI de nov epitetinin illinoensis yazilisi qebul edilir E C I Ehmedov N T Eliyev Meyve ve terevezin emteesunasligi Derslik Baki 2009 Azerbaycan Dendroflorasi III cild Baki Elm 2016 400 seh Arxivlesdirilib 2019 11 17 at the Wayback Machine T S MemmedovIstinad RedakteFlora Azerbajdzhana t 5 1954 Flora Kavkaza t 5 1954 Azerbaycanin agac ve kollari I cild 1961 Azerbaycan flora sinin konspekti I III cildler 2005 2006 2008 Tofiq Memmedov Elman Isgender Tariyel Talibov Azerbaycanin nadir agac ve kol bitkileri Baki Elm 2014 380 sehMenbe https az wikipedia org w index php title Adi pekan amp oldid 6052507, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,
ne axtarsan burda
, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.
