Adi küknar
Adi küknar Şimal yarımkürəsində geniş ərazini əhatə edir. Bu növə bəzən Avropa küknarı da deyilir. Hündürlüyü 50 m-ə, diametri 1,5 m-ə çatan konusvarı, yaxud enli piramidal çətirli qırmızımtıl-boz qabıqlı ağacdır. İynəyarpaqları parıltılı, tünd-yaşıl, dördbucaqlı və itiucludur, uzunluğu 10-25 mm, eni 2-3 mm-ə çatır və yarpaq yastığı üzərində oturaq vəziyyətdə budağa birləşir. Qozaları uzunsov silindrvarıdır, uzunluğu 15 sm, qalınlığı 4 sm olur. 500 ilə qədər yaşayır. Tumurcuqları sarımtıl-boz rəngdə olur, çılpaq və ya az tükcüklü, yumurtavarıdır. Adi küknarın qozaları may-iyun aylarının əvvəllərində yetişir, açıq-boz rəngli olur. Toxumları uzunsov (4 mm) , qəhvəyi, parıltılı sarımtıl (qırmızıyaçalan), qanadcıqlıdır. Toxum pulcuqları odunlaşmış, tərs yumurtavarı, azca qabarıq, kənarları batıq və ya dişlidir. Toxumların qozalardan tökülməsi mart-aprel aylarında başlayır və payıza kimi davam edir. Adi küknar toxumla çoxalır, lakin vegetativ üsulla da çoxaltmaq olur. Küknarın kök sistemi yaxşı inkişaf edir. Mil kökü zəif olduğundan küləyə davamsızdır və güclü küləklərin təsirindən asanlıqla yerə sərilir. Adi küknar istisevən, kölgəyədavamlı, torpağın münbitliyinə tələbkardır, qumsal və gillicəli, qələviləşmiş torpaqlarda yaxşı inkişaf edir. Toza, qaza qarşı davamsızdır. Oduncağı yüngül, yumşaq, ağ və ya açıq-qırmızımtıldır. Ondan kağız-sellüloz sənayesində, mebel istehsalında, musiqi alətləri hazırlanmasında və s. sahələrdə geniş istifadə edilir. Qabığında aşı maddəsi, skipidar (17%), kabifol (75 %-ə kimi) vardır, toxumları yağlı (30 %), iynəyarpaqları “A” və “C” vitaminləri ilə zəngindir. Tək-tək və qrup halında yaşıllıqların, canlı çəpərlərin salınmasında istifadə olunması məsləhətdir. Adi küknar Abşeron, Gəncə, Zaqatala və Gədəbəy də park və küçələrin yaşıllaşdırılmasında istifadə edilir.
| Adi küknar | |||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Picea abies | |||||||||||||||||
| Elmi təsnifat | |||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
| Elmi adı | |||||||||||||||||
| Picea abies (L.) H.Karst., 1881 | |||||||||||||||||
| Areal | |||||||||||||||||
| Mühafizə statusu | |||||||||||||||||
Sinonim
- Abies abies (L.) Druce [Invalid]
- Abies alpestris Brügger
- Abies carpatica (Loudon) Ravenscr.
- Abies cinerea Borkh.
- Abies clambrasiliana Lavallée
- Abies clanbrassiliana P.Lawson
- Abies coerulescens K.Koch
- Abies communis P.Lawson [Illegitimate]
- Abies commutata var. mucronata Loudon
- Abies conica Lavallée
- Abies cranstonii Lavallée [Invalid]
- Abies elegans Sm. ex J.Knight
- Abies eremita K.Koch
- Abies erythrocarpa (Purk.) Nyman
- Abies excelsa (Lam.) Poir.
- Abies excelsa var. argentea Berg
- Abies excelsa var. carpatica Loudon
- Abies excelsa var. clambrasiliana Lavallée
- Abies excelsa var. columnaris Jacques
- Abies excelsa var. communis Loudon
- Abies excelsa var. conica Lavallée
- Abies excelsa var. elegans J.Forbes
- Abies excelsa var. gregoryana Paul ex Gordon
- Abies excelsa var. inversa Gordon
- Abies excelsa var. monstrosa Loudon
- Abies excelsa var. mucronata (Loudon) Loudon
- Abies excelsa var. nigra Loudon
- Abies excelsa var. pumila Maxwell
- Abies excelsa var. pumila-glauca A.H.Kent
- Abies excelsa var. pygmaea Loudon
- Abies excelsa var. remontii R.Sm.
- Abies excelsa var. viminalis (Alstr.) Lindl. & Gordon
- Abies excelsa var. vulgaris Willk.
- Abies extrema Th.Fr.
- Abies finedonensis Gordon
- Abies gigantea Sm. ex Carrière
- Abies gregoryana H.Low. ex Gordon
- Abies inverta R.Sm. ex Gordon
- Abies lemoniana Booth ex Gordon
- Abies medioxima C.Lawson
- Abies minima Lavallée [Invalid]
- Abies minuta Poir.
- Abies montana Nyman
- Abies mucronata Rausch ex Carrière [Invalid]
- Abies parvula Knight
- Abies pectinata Gilib. [Invalid]
- Abies picea Mill.
- Abies pumila Voss [Invalid]
- Abies subarctica (Schur) Nyman
- Abies viminalis Wahlenb.
- Abies vulgaris Wender. [Illegitimate]
- Abies vulgaris var. nana Wender.
- Picea abies var. alpestris (Brügger) P.A.Schmidt
- Picea abies var. arctica Lindq.
- Picea abies f. argentea (Beissn.) Rehder
- Picea abies f. argenteospica (Hesse ex Beissn.) Rehder
- Picea abies f. barryi (Beissn.) Rehder
- Picea abies f. chlorocarpa (Purk.) Th.Fr.
- Picea abies f. clanbrassiliana Rehder
- Picea abies f. columnaris (Jacques) Rehder
- Picea abies f. compacta (Booth ex G.Kirchn.) Rehder
- Picea abies f. conica (Endl.) Rehder
- Picea abies f. cupressina (F.Thomas) Rehder
- Picea abies f. elegans (J.Forbes) Rehder
- Picea abies f. ellwangeriana (Beissn.) Rehder
- Picea abies f. erythrocarpa (Purk.) Rehder
- Picea abies subsp. europaea (Tepl.) Hyl.
- Picea abies f. finedonensis (Paul ex Gordon) Rehder
- Picea abies var. germanica Lindq.
- Picea abies f. gregoryana (Paul ex Gordon) Rehder
- Picea abies f. integrisquamis (Carrière) P.A.Schmidt
- Picea abies var. inversa (Gordon) Nash
- Picea abies f. inversa (Gordon) Rehder
- Picea abies f. maxwellii (Maxwell) Rehder
- Picea abies f. merkii (Beissn.) Rehder
- Picea abies f. microsperma (Hornibr.) Rehder
- Picea abies f. monstrosa (Loudon) Rehder
- Picea abies f. mucronata (Loudon) Rehder
- Picea abies f. nana (Wender.) Rehder
- Picea abies f. nigra (Loudon) Th.Fr.
- Picea abies f. parsonsii (Hornibr.) Rehder
- Picea abies f. parviformis (Maxwell) Rehder
- Picea abies var. pendula (P.Lawson) Nash
- Picea abies f. pendula (P.Lawson) Sylvén
- Picea abies f. procumbens (Carrière) Rehder
- Picea abies f. pumila (Maxwell) Voss
- Picea abies f. pumila-glauca (A.H.Kent) Rehder
- Picea abies f. pygmaea (Loudon) Rehder
- Picea abies f. pyramidata (Carrière) Rehder
- Picea abies var. reflexa (Carrière) Hornibr.
- Picea abies f. remontii (R.Sm.) Rehder
- Picea abies f. tabuliformis (Carrière) Rehder
- Picea abies f. veitchii (Hornibr.) Rehder
- Picea abies f. viminalis (Alstr.) Lindm.
- Picea abies f. virgata (Jacques) Rehder
- Picea alpestris (Brügger) Stein
- Picea cranstonii Beissn.
- Picea elegantissima Beissn.
- Picea excelsa (Lam.) Link
- Picea excelsa var. acuminata Beck
- Picea excelsa var. alpestris (Brügger) Beissn.
- Picea excelsa f. argentea Beissn.
- Picea excelsa f. argenteospica Hesse ex Beissn.
- Picea excelsa var. balcanica Velen.
- Picea excelsa f. barryi Beissn.
- Picea excelsa var. chlorocarpa Purk.
- Picea excelsa var. columnaris (Jacques) Carrière
- Picea excelsa var. compacta Booth ex G.Kirchn.
- Picea excelsa var. cranstonii Knight & Perry ex Carrière
- Picea excelsa f. ellwangeriana Beissn.
- Picea excelsa var. erythrocarpa Purk.
- Picea excelsa f. erythrocarpa (Purk.) Wittr. ex H.E.Schroet.
- Picea excelsa var. europaea (Tepl.) Schröt.
- Picea excelsa var. finedonensis Paul ex Gordon
- Picea excelsa var. integrisquamis Carrière
- Picea excelsa f. inversa (Gordon) Beissn.
- Picea excelsa var. inversa (Gordon) Carrière
- Picea excelsa var. maxwellii Maxwell
- Picea excelsa var. merkii Beissn.
- Picea excelsa var. microsperma Hornibr.
- Picea excelsa var. mucronata (Loudon) Carrière
- Picea excelsa f. nana (Wender.) Beissn.
- Picea excelsa var. nigra (Loudon) Willk.
- Picea excelsa f. parsonsii Hornibr.
- Picea excelsa var. parviformis Maxwell
- Picea excelsa var. pendula (P.Lawson) Carrière
- Picea excelsa var. pendula-major Simon-Louis ex Sénécl.
- Picea excelsa var. procumbens Carrière
- Picea excelsa var. pumila (Maxwell) Beissn.
- Picea excelsa var. pyramidata Carrière
- Picea excelsa var. tabuliformis Carrière
- Picea excelsa f. veitchii Hornibr.
- Picea excelsa var. viminalis (Alstr.) Casp.
- Picea excelsa var. virgata Jacques
- Picea excelsa var. virgata Casp.
- Picea finedonensis Beissn.
- Picea gregoryana Beissn.
- Picea integrisquamis (Carrière) Chiov.
- Picea maxwellii Beissn.
- Picea montana Schur
- Picea obovata var. alpestris (Brügger) A.Henry
- Picea remontii Beissn.
- Picea rubra A.Dietr.
- Picea subarctica Schur
- Picea velebitica Simonk. ex Kümmerle
- Picea viminalis (Alstr.) Beissn.
- Picea vulgaris Link
- Picea vulgaris var. alpestris (Brügger) Becc.
- Picea vulgaris var. apiculata Beck
- Picea vulgaris var. chlorocarpa (Purk.) Jacobasch
- Picea vulgaris var. erythrocarpa (Purk.) Jacobasch
- Picea vulgaris var. europaea Tepl.
- Picea vulgaris var. viminalis (Alstr.) Casp.
- Picea vulgaris f. viminalis (Alstr.) Hayek
- Pinus abies L.
- Pinus abies f. erythrocarpa (Purk.) Voss
- Pinus abies var. germanica Lindq.
- Pinus abies f. inversa (Gordon) Voss
- Pinus abies f. pendula (P.Lawson) Voss
- Pinus abies var. viminalis (Alstr.) Lilj.
- Pinus carpatica Gordon [Invalid]
- Pinus cinerea Röhl. [Invalid]
- Pinus clanbrassiliana Lodd. [Invalid]
- Pinus excelsa Lam.
- Pinus picea Du Roi [Illegitimate]
- Pinus picea var. carpatica (Loudon) Endl.
- Pinus picea var. conica Endl.
- Pinus picea var. mucronata (Loudon) Endl.
- Pinus picea var. nigra (Loudon) Endl.
- Pinus picea var. pendula (P.Lawson) C.Lawson
- Pinus picea var. viminalis (Alstr.) Endl.
- Pinus picea var. vulgaris Loudon ex Endl.
- Pinus pyramidalis Salisb. [Illegitimate]
- Pinus sativa Lam.
- Pinus viminalis Alstr.
Məlumat mənbələri
Деревья и кустарники СССР. т.3.1954; Флора Азербайджана. т.5. 1954; Azərbaycanın ağac və kolları. III cild. 1970; Azərbaycanın “Qırmızı” və “Yaşıl Кitabları”na tövsiyə olunan bitki və bitki formasiyaları. 1996; Azərbaycan florasının konspekti. I-III cildlər. 2005; 2006; 2008.
İstinadlar
- “Azərbaycan dendraflorasi” I cild, Baki, “Elm”, 2011, 312 səh.
İstinadlar
- Tofiq Məmmədov, Elşad Qurbanov, Tariyel Talıbov.
- Adi küknar:''The Plant List saytında takson barədə məlumat. (ing.)