Azərbaycanca
සිංහල
Türkçe
Adi başınağacı (lat. Viburnum opulus) — bitkilər aləminin fırçaotuçiçəklilər dəstəsinin adoksakimilər fəsiləsinin başınağacı cinsinə aid bitki növü.
| Adi başınağacı | ||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||||||
| Elmi təsnifat | ||||||||||
| Domen: Klad: Ranqsız: Aləm: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Dəstə: Fəsilə: Cins: Növ: Adi başınağacı | ||||||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||||||
| ||||||||||
Botaniki xarakteristikası
Yarpaqları qarşı-qarşıya düzülmü uzunluğu 5-12 sm-dir, dəyirmi və ya yumurtaşəkilli-dəyirmidir, yuxarı yarısında üç bölümlü və bundan başqa iri kəsilmiş -dişli olub, çılpaqdır, qaidə hissəsində xırda qılşəkilli yalançı zoğları vardır. Saplaları çılpaqdır, yuxarı hissədə oturaq vəziciklidir, aşağı hissədə isə vəziciklər oturaq deyil, ayaqcıq üzərindədir. Çiçəkləri ağ rəngli, ətirli olub, iri, sıx olmayan qalxanaoxşar yastı çiçək qrupunda toplanmışdır, orta çiçəkləri kiçik, ikicinsli düzgün olub, qıfaoxşar-zınqırovvari tacı vardı, kənar çiçəklər isə bar verməyən, iriləşmiş ağappaq çarxşəkilli bölümlü tacı vardır. Meyvələri giləmeyvəyə bənzər olub, lətli, ovaldır, parlaq-qırmızı rəngdədir, dadı acıdır, diametri 8–10 mm-dir. Toxumları təkdir və yastıdır. May-iyun aylarında çiçəkləyir, avqust-sentyabr aylarında meyvə verir.
Ekoloji qrup və bitdiyi yerlər
Kseromezofitdir, meşə-kol və sahilyanı bitkilik tiplərində rast gəlir. Əsasən meşə və meşə kənarlarında, kolluqlarda və çay kənarlarında seyrək bitir.
Kimyəvi tərkibi
Flavonoid, saponin, kumarin, K və C vitaminləri, karotin, piyli və efir yağları, steroid, aşı maddələri, antosian və qətranla zəngindir.
Təsiri və tətbiqi
Adi başınağaci farmakopeyaya daxil olan ofisinal dərman bitkisidir. Elmi, praktiki, eksperimental və xalq təbabətində, habelə homeopatiyada, farmakologiyada və baytarlıqda tətbiq edilir. Əsasən mədə və onikibarmaq bağırsaq xorası, bronxial astma, qaraciyər, dəri-zöhrəvi, böyrək, babasil, epilepsiya, anemiya, nevroz xəstəlikləri, soyuqdəymə, öd və sidik kisəsi daşları, qanaxmalar zamanı istifadə olunur. Kardiotonik, sedativ, hipotenziv, ağrıkəsici, şualanmadan qoruyucu, protistosid, antihelmint, antibakterial, qanqatılaşdırıcı və s. təsirə malikdir.
Əkstəsirləri
Təzə meyvələrin tərkibində acı qlikozid viburin olduğu üçün, yeməklərdə istifadə edildikdə bəzən ürəkbulanma və qusma hissi əmələ gətirir. Mədə və onikibarmaq bağırsaq xorası, böyrək və pankreatit xəstəliklərinin kəskin dövründə, eləcə də podaqrada istifadə etmək olmaz. Trombofiliyalı xəstələr təzə meyvələri ehtiyatla və az miqdarda qəbul etməlidir.
İstifadə olunan hissələri
Müalıcə məqsədi ilə bitkinin meyvələri, yarpaqları, çiçəkləri, qabığı, toxumları və budaqları istifadə edilir.
İstifadə formaları
Cövhər, şirə, və spirtli ekstraktlar.
Azərbaycanda yayılması
Samur-Şabran oval., BQ (Quba), BQ şərq, BQ qərb, KQ şimal, KQ mərkəz, Lənk. dağ. Orta dağ qurşağına qədər.
Yaşayış mühiti
Meşələrdə, çayların sahilində, kolluqlar arasında, meşə sahələrində, səpələnmiş halda rast gəlinir.
Təsərrüfat əhəmiyyəti
Dərman bitkisidir. Qabığında aşı maddəsi vardır. Dekorativ koldur.
İstinadlar
- Linnaeus C. Species Plantarum (lat.): Exhibentes plantas rite cognitas ad genera relatas. 1753. C. 1. S. 268.
Həmçinin bax
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Adi basinagaci lat Viburnum opulus bitkiler aleminin fircaotucicekliler destesinin adoksakimiler fesilesinin basinagaci cinsine aid bitki novu Adi basinagaciElmi tesnifatDomen EukariotlarKlad DiaphoretickesRanqsiz ArxeplastidlerAlem BitkilerKlad StreptofitlerKlad EmbryophytesKlad Klad Klad Toxumlu bitkilerKlad Cicekli bitkilerKlad Klad Klad Klad AsteridsKlad Deste FircaotuciceklilerFesile AdoksakimilerCins BasinagaciNov Adi basinagaciBeynelxalq elmi adiViburnum opulus L 1753Sekil axtarisiITIS 35270NCBI 85293EOL 488690Botaniki xarakteristikasiYarpaqlari qarsi qarsiya duzulmu uzunlugu 5 12 sm dir deyirmi ve ya yumurtasekilli deyirmidir yuxari yarisinda uc bolumlu ve bundan basqa iri kesilmis disli olub cilpaqdir qaide hissesinde xirda qilsekilli yalanci zoglari vardir Saplalari cilpaqdir yuxari hissede oturaq veziciklidir asagi hissede ise vezicikler oturaq deyil ayaqciq uzerindedir Cicekleri ag rengli etirli olub iri six olmayan qalxanaoxsar yasti cicek qrupunda toplanmisdir orta cicekleri kicik ikicinsli duzgun olub qifaoxsar zinqirovvari taci vardi kenar cicekler ise bar vermeyen irilesmis agappaq carxsekilli bolumlu taci vardir Meyveleri gilemeyveye benzer olub letli ovaldir parlaq qirmizi rengdedir dadi acidir diametri 8 10 mm dir Toxumlari tekdir ve yastidir May iyun aylarinda cicekleyir avqust sentyabr aylarinda meyve verir Ekoloji qrup ve bitdiyi yerlerKseromezofitdir mese kol ve sahilyani bitkilik tiplerinde rast gelir Esasen mese ve mese kenarlarinda kolluqlarda ve cay kenarlarinda seyrek bitir Kimyevi terkibiFlavonoid saponin kumarin K ve C vitaminleri karotin piyli ve efir yaglari steroid asi maddeleri antosian ve qetranla zengindir Tesiri ve tetbiqiAdi basinagaci farmakopeyaya daxil olan ofisinal derman bitkisidir Elmi praktiki eksperimental ve xalq tebabetinde habele homeopatiyada farmakologiyada ve baytarliqda tetbiq edilir Esasen mede ve onikibarmaq bagirsaq xorasi bronxial astma qaraciyer deri zohrevi boyrek babasil epilepsiya anemiya nevroz xestelikleri soyuqdeyme od ve sidik kisesi daslari qanaxmalar zamani istifade olunur Kardiotonik sedativ hipotenziv agrikesici sualanmadan qoruyucu protistosid antihelmint antibakterial qanqatilasdirici ve s tesire malikdir EkstesirleriTeze meyvelerin terkibinde aci qlikozid viburin oldugu ucun yemeklerde istifade edildikde bezen urekbulanma ve qusma hissi emele getirir Mede ve onikibarmaq bagirsaq xorasi boyrek ve pankreatit xesteliklerinin keskin dovrunde elece de podaqrada istifade etmek olmaz Trombofiliyali xesteler teze meyveleri ehtiyatla ve az miqdarda qebul etmelidir Istifade olunan hisseleriMualice meqsedi ile bitkinin meyveleri yarpaqlari cicekleri qabigi toxumlari ve budaqlari istifade edilir Istifade formalariCovher sire ve spirtli ekstraktlar Azerbaycanda yayilmasiSamur Sabran oval BQ Quba BQ serq BQ qerb KQ simal KQ merkez Lenk dag Orta dag qursagina qeder Yasayis muhitiMeselerde caylarin sahilinde kolluqlar arasinda mese sahelerinde sepelenmis halda rast gelinir Teserrufat ehemiyyetiDerman bitkisidir Qabiginda asi maddesi vardir Dekorativ koldur IstinadlarLinnaeus C Species Plantarum lat Exhibentes plantas rite cognitas ad genera relatas 1753 C 1 S 268 Hemcinin bax