Azərbaycanca
සිංහල
Türkçe
Əbu Mixnəf Lut ibn Yəhya ibn Səid ibn Mixnəf əl-Əzdi Əl-Qamidi (ərəb. أبو مخنف; təq. 709 – 774, Kufə) - tanınmış İslam tarixçisi, şiə mühəddis.
| Əbu Mixnəf | |
|---|---|
| ərəb. أبو مخنف | |
| Doğum tarixi | təq. 709 |
| Vəfat tarixi | 774 |
| Vəfat yeri | |
| Fəaliyyəti | tarixçi |
Bioqrafiyası
Kufə şəhərində hicri təqvimlə təxminən 57-ci ildə dünyaya gəlmişdir. Babası Mixnəf ibn Süleym İslam Peyğəmbərinin dövründə yaşamış və Əli ibn Əbu Talibin ordusunda döyüşmüşdür. İlk dövr islam tarixçilərindən olan Əbu Mixnəfin əsərləri islam tarixinin sonrakı nəsillərə çatdırılmasında mühüm rol oynamışdır.
Xəlifə Əli ibn Əbu Talibin İsfahan valisi təyin etdiyi Mixnəf ibn Süleym Siffeyn döyüşündə Əzd qəbiləsinin bayraqdarı kimi döyüşərək öldürülmüş, üç qardaşından ikisi Cəməl (656), biri isə Nüxeylə (658) döyüşündə xəlifə Əli ibn Əbu Talibin ordusunda döyüşərək öldürülmüşdür.
Əsərləri
Əbu Mixnəfin əsərləri İslam tarixinin ilk qaynaq kitabları hesab edildiyindən tarix boyu xüsusi önəm daşımışdır. Bu gün məşhur olan bir çox islam əsərlərinin əsas qaynağını da Əbu Mixnəfin müxtəlif tarixi hadisələrlə bağlı yazdığı kitablar təşkil edir. Bunun əsas səbəbi onun hicri təqvimlə I-II əsrdə yaşayıb-yaratmış olmasıdır. Onun əsərlərini sonrakı dövr əsərləriylə müqayisədə daha etibarlı edən əsas faktor Əbu Mixnəfin islam torpaqlarında baş verən hadisələrə ya birbaşa şahid olması, ya da islam peyğəmbəri və sonrakı xəlifələrin yaşadıqları dövrə çox yaxın zamanda yaşamış olmasıdır. Əbu Mixnəfin Aşura faciəsindən bəhs edən “Məqtəlu’l-Hüseyn” əsəri daha məşhurdur. Əbu Mixnəfin əsərlərinin nüsxələri dünyanın müxtəlif kitabxanalarında mövcuddur. Əbu Mixnəfin ilkin İslam hadisələri ilə bağlı rəvayətləri o qədər dəqiq, ətraflı və təfərrüatlıdır ki, oxucunu hadisənin müxtəlif bucaqlarına yönəldir. Bundan əlavə, bu rəvayətlərin nəqli hər hansı dini və etnik təəssübkeşlikdən uzaqdır.
Kərbəla hadisəsindən 4 il əvvəl doğulmuş, Bəni-Üməyyə nəslinin hakimiyyətinin sonunu və Abbasilər dövlətinin yaranmasına şahid olmuşdur. Kərbəlanın bəzi hadisələrini birbaşa şahid olanlardan, bəzi rəvayətləri isə bir və ya iki ravi vasitəsiylə, bəzilərini də İmamlardan və imamların güvənilən səhabələrindən nəql etmişdir. Əbu Mixnəfin İmamlardan nəqllərini aşağıdakı kimi göstərmək olar:
- İmam Cəfəri Sadiqdən birbaşa özü,
- İmam Muhəmməd əl-Baqirdən Uqbə ibn Bəşir əl Əsədi vasitəsilə,
- İmam Zeynəlabidindən Əbu Xalid vasitəsilə,
- İmam Əlidən Əbu Səid Uqeys vasitəsilə və.s
Ən tanınmış şiə tarixçilərindən olmağına baxmayaraq, qabaqcıl sünni tarixçilər onun rəvayətlərinə söykənərək hadisələri nəql etmiş və bir çox hadisənin nəqlində tamamilə ona etibar etmişlər. Bu tarixçilərə Təbərini, Bəlazurini misal göstərmək olar. Təbəri hicri 132-ci(749-750) ilə qədər olan hadisələri onun əsərindən nəql etmişdir. Təbəri öz əsərində ondan müxtəlif mövzularda 500-dən artıq rəvayət nəql etmişdir və bu rəvayətlərin 126-sı Əli ibn Əbu Talibin xəlifəliyi dövrünə, 118-i Kərbəla vaqiəsinə, 124 rəvayət isə Muxtar Səqəfinin qiyamı ilə bağlı mövzulara aiddir.
“Kitabul-məğazi”, “Kitabus-Səqifə”, “Kitabur-riddə”, “Kitabu-futuhil-islam” və s. kimi kitablar yazmışdır.
Əbu Mixnəfin kitablarının əksəriyyəti dövrümüzə gəlib çatmamışdır. Sadəcə bəziləri ya tam şəkildə müxtəlif əlyazmalarla qorunmuş, ya da başqa əsərlərdə nəql edilmiş rəvayətlərlə tam olmasa da dövrümüzə qədər gəlib çatmışdır. Dövrümüzə qədər qorunmuş kitablar arasında ən diqqət çəkəni və ona aidiyyatı şübhə doğurmayan əsəri Cəməl kitabıdır.
Əbu Mixnəfin Cəməl əsərinin kitabxanalarda 2 nüsxəsi mövcuddur. Birinci nüsxə İmam Zeyd bin Əli Mədəniyyət Fondunun Kitabxanasına aiddir və hicri 1032-ci ildə köçürülmüş bu nüsxə 236 səhifədən ibarətdir. Cəməl kitabı nüsxənin 41-ci səhifəsində bitir və hər səhifə 25 sətirdən ibarətdir.
Berlin nüsxəsi(Berlin Library, No.2040 QU) isə hicri 1074-cü ilə aiddir və əl yazısı Əli ibn Abdullah əl-Ğəfariyə məxsusdur və bu nüsxə isə 226 səhifədən ibarətdir. Nüsxədəki Siffeyn xəbərləri Cəməl xəbərlərindən əvvəl təqdim edilib. Cəməl kitabı səhifə 182-226-cı səhifələri təşkil edir və hər səhifə 31 sətirdən ibarətdir.
Əxbar əl-Cəməl(Cəməl Xəbərləri) kitabı bu nüsxələrə əsaslanaraq 2017-ci ildə(hicri 1439) çap edilmişdir.
İstinadlar
- Deutsche Nationalbibliothek Record #118646648 // Ümumi tənzimləmə nəzarəti (GND) (alm.). 2012—2016.
- TARİX, İNSAN VƏ CƏMİYYƏT jurnalı,səh.36, 2019, 1 (24)
- تاری، جلیل (اردیبهشت ۱۳۸۲). «ابومخنف که بود؟». معرفت. تهران (۶۵)
- جليل تاري، حقائق السقيفة في دراسة رواية أبي مخنف، ترجمة أحمد الفاضل: ص13.
- “Ricalun-Nəcaşi”: 2/384
- "Əxbar əl-Cəməl" kitabı, Əbu Mixnəf Lut ibn Yəhya, səh.54, 2017(hicri 1439), Ərəbcə, Şeyx Qeys Bəhcət Əl-Əttarın təhqiqi ilə.
- "Əxbar əl-Cəməl" kitabı, Əbu Mixnəf Lut ibn Yəhya, səh.54, 2017(hicri 1439), Ərəbcə, Şeyx Qeys Bəhcət Əl-Əttarın təhqiqi ilə.
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Ebu Mixnef Lut ibn Yehya ibn Seid ibn Mixnef el Ezdi El Qamidi ereb أبو مخنف teq 709 774 Kufe taninmis Islam tarixcisi sie muheddis Ebu Mixnefereb أبو مخنف Dogum tarixi teq 709Vefat tarixi 774Vefat yeri Kufe IraqFealiyyeti tarixciBioqrafiyasiKufe seherinde hicri teqvimle texminen 57 ci ilde dunyaya gelmisdir Babasi Mixnef ibn Suleym Islam Peygemberinin dovrunde yasamis ve Eli ibn Ebu Talibin ordusunda doyusmusdur Ilk dovr islam tarixcilerinden olan Ebu Mixnefin eserleri islam tarixinin sonraki nesillere catdirilmasinda muhum rol oynamisdir Xelife Eli ibn Ebu Talibin Isfahan valisi teyin etdiyi Mixnef ibn Suleym Siffeyn doyusunde Ezd qebilesinin bayraqdari kimi doyuserek oldurulmus uc qardasindan ikisi Cemel 656 biri ise Nuxeyle 658 doyusunde xelife Eli ibn Ebu Talibin ordusunda doyuserek oldurulmusdur EserleriEbu Mixnefin eserleri Islam tarixinin ilk qaynaq kitablari hesab edildiyinden tarix boyu xususi onem dasimisdir Bu gun meshur olan bir cox islam eserlerinin esas qaynagini da Ebu Mixnefin muxtelif tarixi hadiselerle bagli yazdigi kitablar teskil edir Bunun esas sebebi onun hicri teqvimle I II esrde yasayib yaratmis olmasidir Onun eserlerini sonraki dovr eserleriyle muqayisede daha etibarli eden esas faktor Ebu Mixnefin islam torpaqlarinda bas veren hadiselere ya birbasa sahid olmasi ya da islam peygemberi ve sonraki xelifelerin yasadiqlari dovre cox yaxin zamanda yasamis olmasidir Ebu Mixnefin Asura faciesinden behs eden Meqtelu l Huseyn eseri daha meshurdur Ebu Mixnefin eserlerinin nusxeleri dunyanin muxtelif kitabxanalarinda movcuddur Ebu Mixnefin ilkin Islam hadiseleri ile bagli revayetleri o qeder deqiq etrafli ve teferruatlidir ki oxucunu hadisenin muxtelif bucaqlarina yoneldir Bundan elave bu revayetlerin neqli her hansi dini ve etnik teessubkeslikden uzaqdir Kerbela hadisesinden 4 il evvel dogulmus Beni Umeyye neslinin hakimiyyetinin sonunu ve Abbasiler dovletinin yaranmasina sahid olmusdur Kerbelanin bezi hadiselerini birbasa sahid olanlardan bezi revayetleri ise bir ve ya iki ravi vasitesiyle bezilerini de Imamlardan ve imamlarin guvenilen sehabelerinden neql etmisdir Ebu Mixnefin Imamlardan neqllerini asagidaki kimi gostermek olar Imam Ceferi Sadiqden birbasa ozu Imam Muhemmed el Baqirden Uqbe ibn Besir el Esedi vasitesile Imam Zeynelabidinden Ebu Xalid vasitesile Imam Eliden Ebu Seid Uqeys vasitesile ve s En taninmis sie tarixcilerinden olmagina baxmayaraq qabaqcil sunni tarixciler onun revayetlerine soykenerek hadiseleri neql etmis ve bir cox hadisenin neqlinde tamamile ona etibar etmisler Bu tarixcilere Teberini Belazurini misal gostermek olar Teberi hicri 132 ci 749 750 ile qeder olan hadiseleri onun eserinden neql etmisdir Teberi oz eserinde ondan muxtelif movzularda 500 den artiq revayet neql etmisdir ve bu revayetlerin 126 si Eli ibn Ebu Talibin xelifeliyi dovrune 118 i Kerbela vaqiesine 124 revayet ise Muxtar Seqefinin qiyami ile bagli movzulara aiddir Ebu Mixnefin el Cemel kitabi Berlin nusxesi 1 ci sehife Kitabul megazi Kitabus Seqife Kitabur ridde Kitabu futuhil islam ve s kimi kitablar yazmisdir Ebu Mixnefin kitablarinin ekseriyyeti dovrumuze gelib catmamisdir Sadece bezileri ya tam sekilde muxtelif elyazmalarla qorunmus ya da basqa eserlerde neql edilmis revayetlerle tam olmasa da dovrumuze qeder gelib catmisdir Dovrumuze qeder qorunmus kitablar arasinda en diqqet cekeni ve ona aidiyyati subhe dogurmayan eseri Cemel kitabidir Ebu Mixnefin Cemel eserinin kitabxanalarda 2 nusxesi movcuddur Birinci nusxe Imam Zeyd bin Eli Medeniyyet Fondunun Kitabxanasina aiddir ve hicri 1032 ci ilde kocurulmus bu nusxe 236 sehifeden ibaretdir Cemel kitabi nusxenin 41 ci sehifesinde bitir ve her sehife 25 setirden ibaretdir Berlin nusxesi Berlin Library No 2040 QU ise hicri 1074 cu ile aiddir ve el yazisi Eli ibn Abdullah el Gefariye mexsusdur ve bu nusxe ise 226 sehifeden ibaretdir Nusxedeki Siffeyn xeberleri Cemel xeberlerinden evvel teqdim edilib Cemel kitabi sehife 182 226 ci sehifeleri teskil edir ve her sehife 31 setirden ibaretdir Exbar el Cemel Cemel Xeberleri kitabi bu nusxelere esaslanaraq 2017 ci ilde hicri 1439 cap edilmisdir IstinadlarDeutsche Nationalbibliothek Record 118646648 Umumi tenzimleme nezareti GND alm 2012 2016 TARIX INSAN VE CEMIYYET jurnali seh 36 2019 1 24 تاری جلیل اردیبهشت ۱۳۸۲ ابومخنف که بود معرفت تهران ۶۵ جليل تاري حقائق السقيفة في دراسة رواية أبي مخنف ترجمة أحمد الفاضل ص13 Ricalun Necasi 2 384 Exbar el Cemel kitabi Ebu Mixnef Lut ibn Yehya seh 54 2017 hicri 1439 Erebce Seyx Qeys Behcet El Ettarin tehqiqi ile Exbar el Cemel kitabi Ebu Mixnef Lut ibn Yehya seh 54 2017 hicri 1439 Erebce Seyx Qeys Behcet El Ettarin tehqiqi ile