Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
İvan Mixailoviç Dzyuba (ukr. Іван Михайлович Дзюба; 26 iyun 1931 – 22 fevral 2022, Kiyev) — SSRİ və Ukraynanın ədəbiyyatşünas alimi, publisist, hüquq müdafiəçisi və ədəbiyyatşünası. Sovet dissidenti, Ukrayna Qəhrəmanı (2001) dövlət mükafatının laureatı. Ukrayna Milli Elmlər Akademiyasının həqiqi üzvü. Ədəbiyyat, dil və incəsənət tənqidi şöbəsinin akademik-katibi (1997-2004), "Сучасність" jurnalının baş redaktoru, Ukraynanın ikinci Mədəniyyət naziri (noyabr 1992 – avqust 1994).
| İvan Dzyuba | |
|---|---|
| ukr. Іван Михайлович Дзюба | |
 | |
  | |
| 17 noyabr 1992 – 19 avqust 1994 | |
| Prezident | Leonid Kravçuk |
| Hökumət başçısı | Leonid Kuçma |
| Əvvəlki | Larisa Xorolets |
| Sonrakı | Dmitri Ostopenko |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | 26 iyun 1931 |
| Vəfat tarixi | 22 fevral 2022 (90 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Təhsili | |
| Fəaliyyəti | yazıçı, siyasətçi, publisist, insan hüquqları fəalı, filoloq, universitet müəllimi[d], ədəbi tənqidçi, ədəbiyyatşünas |
| Elmi fəaliyyəti | |
| Elm sahəsi | ədəbiyyatşünaslıq, ədəbi tənqid, aktivizm, filologiya |
| Elmi dərəcəsi | |
| Təltifləri |       |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
İvan Dzyuba 26 iyul 1931-ci ildə Donetsk vilayətinin Volnovaxa rayonunun Nikolaevka kəndində anadan olub.
1949-cu ildə məktəbi bitirdikdən sonra, 1953-cü ildə bitirdiyi Stalin Pedaqoji İnstitutuna daxil olub. İnstitutda komsomol təşkilatçısı və Ümumittifaq Lenin Kommunist Gənclər İttifaqının (ÜİLKGİ) vilayət komitəsində müəllim olub. Sonra Kiyevdə Ukrayna SSR Elmlər Akademiyasının Ədəbiyyat İnstitutunun aspirantura şöbəsinə daxil olub. 1957-1962-ci illərdə Ukraynanın "Вітчизна" jurnalının redaktoru işləyib. 1959-cu ildən Ukrayna Yazıçılar Birliyinin üzvüdür.
O, 2022-ci il fevralın 22-də Kiyevdə vəfat edib.
Ailəsi
- Atası — Mixail İvanoviç (1909—1943);
- Anası — Olqa Nikiforovna (1912—1981);
- Həyat yoldaşı — Marta Vladimirnovna (d.1943);
- Qızı — Alyona.
Nəşrləri
- "Adi insan, yoxsa burjua?" (1959)
- "Beynəlmiləlçilik, yoxsa ruslaşma?" (1965)
- "Kristalın üzləri" (1978)
- "Stefan Zoryan erməni ədəbiyyatı tarixində" (1982)
- "Vətənimiz birdir" (1984)
- "Dirçəlişin avtoqrafları" (1986)
- "Sədriddin Ayni" (1987)
- "Hər kəsin öz payı var" (1989)
- "Çünki bu, sadəcə dil deyil, səslərdir" (1990)
- "Onlar bədbəxt iradəni tutdular..." (1995)
- "Taras Şevçenkonun “Qafqaz” əsəri keçmişin fonunda: “Qafqaz” poemasının yazılmasının 150 illiyi" (1996)
- "Mədəniyyət və siyasət arasında" (1998)
- "Susuzluq" (2001)
- "Tələ. Stalinlə 30 il, Stalinsiz 50 il" (2003)
- "Taras Şevçenko" (2005)
- "Taras Şevçenko: Həyat və yaradıcılığı" (2008)
- "İllərin quyusundan." (2007)
- "Sözün yox olması"
- "Nikolay Xvılevoy: "Asiya intibahı" və "Psixoloji Avropa""
- "Zamanın nəbzində"
- "Qaranlığın intensivləşməsi: XX əsrin qara yüzlərindən XXI əsrin əvvəllərindəki ukrainofoblara qədər". (2011)
Siyasi fəaliyyəti
1960-cı illərin əvvəllərində o, dissident ideyaları ilə maraqlanmağa başladı və nəticədə 1962-ci ildə "Вітчизна" jurnalından qovuldu. İki il sonra "Molod" nəşriyyatında işə düzələ bildi, lakin 1965-ci ildə Dzyuba siyasi baxışlarına görə yenidən işdən çıxarıldı.
1965-ci il sentyabrın 4-də dissidentlər İ.M.Dzyuba, V.M.Çornovol və V.S.Ştus "Ukrayna" kinoteatrında "Unudulmuş əcdadların kölgələri" filminin premyerasında çıxış edərək, bir gün əvvəl "Ukrayna milli ziyalıları" nümayəndələrinin həbs dalğasına etiraz etdilər. Bu aksiya Kiyevdə ilk ictimai antisovet nümayişlərindən biri oldu. Onları iştirak edənlərin çoxunu, M.F.Kotsyubinskaya dəstəklədi. Filmin rejissoru Sergey Paracanov da həbs olunanlara açıq şəkildə dəstək verdi.
Bundan sonra İvan Dzyuba Ukrayna Kommunist Partiyasının Mərkəzi Komitəsinə məktub yazdı və sonradan onun ən məşhur əsəri olan "Beynəlmiləlçilik, yoxsa ruslaşdırma?" adlı traktatını yazdı. Burada o, SSRİ rəhbərliyinin Sovet Ukraynası ilə bağlı siyasətini tənqid edərək, marksizm klassiklərindən sitatlardan istifadə edərək, Leninin milli siyasətinə qayıtmağı tələb edirdi. 1966-cı ildə onu Mərkəzi Komitəyə çağırıb kommunist yönümlü əsər yazmağı xahiş etsələr də, Dzyuba bundan imtina etdi.
1969-cu ilə qədər Dzyuba Sovet hakimiyyəti tərəfindən təqiblərə məruz qalmadı, çünki o, əvvəllər heç vaxt onları bu cür tənqid etməmişdi. Lakin həmin il Ukrayna Sosialist Partiyası onu öz sıralarından çıxarmaq qərarına gəldi. Lakin Dzyuba 26 dekabr 1969-cu ildə tənqidi yazılar yazmayacağı barədə söz verdiyindən, partiyadan qovulmadı.
Lakin 1970-ci ilin əvvəlindən onunla hakimiyyət arasında münasibətlər nəhayət pisləşdi.Dzyubanın evində axtarış aparılaraq, sorğu-suala çəkildi. 1972-ci ildə Ukrayna Kommunist Partiyasıdan xaric edildi, bir il sonra isə 5 il həbs və 5 il sürgünə məhkum edildi. Vərəm xəstəliyinə yoluxduğuna, həm də müəyyən dərəcədə yazıçı həmkarı Nikolay Lukaşın müdafiə məktubuna görə İvan Dzyuba 1973-cü ilin noyabrında əfv olundu və "Literaturnaya Ukrayna" qəzetində tövbə bəyanatını dərc etdirərək, "əvvəlki səhv fikirlərindən" imtina etdi (№1939).
1974-cü ildə İvan Dzyuba 1982-ci ilə qədər çalışdığı Kiyev təyyarə zavodu qəzetində iş tapdı. Qəzetdən ayrıldıqdan sonra, zamanını ədəbi fəaliyyətinə ayırdı.
İvan Dzyuba digər əsərləri ilə yanaşı, "Kristalın üzləri" (1978), ÜStefan Zoryan erməni ədəbiyyatı tarixində" (1982), "Vətənimiz birdir" (1984), "Sədriddin Ayni” (1987) kitablarını, Taras Şevçenko, Boris Çiçibabin və başqaları haqqında əsərlər yazdı. O, Ukrayna Yazıçılar İttifaqında bərpa edilmiş və O. Beletski adına Respublika Ədəbi mükafatına da layiq görülmüşdür (1987).
1989-cu ildə İvan Dzyuba Ukraynanın antikommunist təşkilatı və ən qədim partiyalarından biri olan Ukrayna Xalq Hərəkatının yaradıcılarından biri oldu.
1989-cu ildən Ukraynalıların Respublika Assosiasiyasının ilk prezidenti oldu. 1991-ci ildə İ.Dzyuba A.Antonoviç Beynəlxalq mükafatı və T.Şevçenko adına Ukrayna Milli mükafatına layiq görülmüşdür.
1992-ci ilin noyabrından 1994-cü ilin avqustuna qədər Ukraynanın Mədəniyyət naziri olub.
O, siyasətdən getdikdən sonra elmi fəaliyyətlə məşğul olub.
Mükafatları
- Ukrayna Qəhrəmanı dövlət mükafatı (26 iyul 2001-ci il) — əmək nailiyyətlərinə, Ukraynanın dövlətçiliyinin inkişafında və milli mənəviyyatın dirçəlişində xidmətlərinə görə.
- Azadlıq ordeni (16 yanvar 2009-cu il) — Ukrayna cəmiyyətinin möhkəmlənməsi, demokratik, sosial və hüquqi dövlətin inkişafına mühüm şəxsi töhfələrinə görə və Ukraynanın Birlik Günü münasibətilə
- 5-ci dərəcəli "Knyaz Yaroslav Mudrı" ordeni (22 yanvar 2022) — Ukrayna dövlətinin dövlət quruculuğuna, sosial-iqtisadi, elmi-texniki, mədəni-maarif həyatının inkişafı, Ukraynanın beynəlxalq nüfuzunun möhkəmləndirilməsinə mühüm şəxsi töhfəsinə, mühüm əmək nailiyyətlərinə, uzun illər vicdanlı əməyinə görə..
- "Ukrayna müstəqilliyinin 25 illiyi" yubiley medalı (19 avqust 2016) — müstəqil Ukraynanın yaradılmasında, onun suverenliyinin təsdiqində və beynəlxalq nüfuzunun möhkəmləndirilməsində mühüm şəxsi xidmətlərinə, dövlət quruculuğuna, sosial-iqtisadi, mədəni və təhsilin inkişafına sanballı töhfəsinə, fəal ictimai-siyasi fəaliyyətinə, Ukrayna xalqına vicdanlı və qüsursuz xidmətinə görə
- Taras Şevçenko adına Ukrayna Milli mükafatı (1991) — "Bu, sadəcə dil deyil, səslər" publisistik çıxışlarına, "Ukrayna və dünya", "Biz milli mədəniyyəti dəyər kimi tanıyırıqmı?" məqalələrinə görə.
- V.Jabotinski mükafatı (1996)
- Antonoviç Fondunun mükafatı (1990)
- Milli Universitet "Kiyev-Moqila Akademiyası"nın fəxri doktoru (2001)
İstinadlar
- Dzjuba, Ìvan // Çex Milli Hakimiyyət Məlumat bazası.
- "Умер диссидент и герой Украины Иван Дзюба". 2022-02-22 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-02-22.
- Ігор Шаров. Вчені України: 100 видатних імен. — К.: АртЕк, 2006. — С. 114—115.
- "Указ Президента Украины от 22 января 2022 года № 27/2022 «О награждении государственными наградами Украины по случаю Дня Соборности Украины»". 2022-01-24 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-01-23.
Xarici keçidlər
- Дзюба Іван Михайлович (ukr.)
- Диссидентское движение на Украине
- Страница в Антологии самиздата Arxiv surəti 14 iyul 2007 tarixindən (Wayback Machine) saytında
- Публикации в Журнальном зале
- Неусыпное предостережение человечеству: Голодомор, Геноцид и Холокост Arxiv surəti 1 iyun 2009 tarixindən (Wayback Machine) saytında
- Проснуться на (в) Украине Arxiv surəti 7 oktyabr 2011 tarixindən (Wayback Machine) saytında (rus.)
- Виктор Некрасов «Иван Дзюба, каким я его знаю»
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Ivan Mixailovic Dzyuba ukr Ivan Mihajlovich Dzyuba 26 iyun 1931 22 fevral 2022 Kiyev SSRI ve Ukraynanin edebiyyatsunas alimi publisist huquq mudafiecisi ve edebiyyatsunasi Sovet dissidenti Ukrayna Qehremani 2001 dovlet mukafatinin laureati Ukrayna Milli Elmler Akademiyasinin heqiqi uzvu Edebiyyat dil ve incesenet tenqidi sobesinin akademik katibi 1997 2004 Suchasnist jurnalinin bas redaktoru Ukraynanin ikinci Medeniyyet naziri noyabr 1992 avqust 1994 Ivan Dzyubaukr Ivan Mihajlovich DzyubaUkraynanin Medeniyyet naziri17 noyabr 1992 19 avqust 1994PrezidentLeonid KravcukHokumet bascisiLeonid KucmaEvvelkiLarisa XoroletsSonrakiDmitri OstopenkoSexsi melumatlarDogum tarixi 26 iyun 1931 1931 06 26 Vefat tarixi 22 fevral 2022 2022 02 22 90 yasinda Vefat yeri Kiyev UkraynaTehsili Donetsk milli universitetiFealiyyeti yazici siyasetci publisist insan huquqlari feali filoloq universitet muellimi d edebi tenqidci edebiyyatsunasElmi fealiyyetiElm sahesi edebiyyatsunasliq edebi tenqid aktivizm filologiyaElmi derecesi filologiya elmleri doktoruTeltifleri Vikianbarda elaqeli mediafayllarHeyatiIvan Dzyuba 26 iyul 1931 ci ilde Donetsk vilayetinin Volnovaxa rayonunun Nikolaevka kendinde anadan olub 1949 cu ilde mektebi bitirdikden sonra 1953 cu ilde bitirdiyi Stalin Pedaqoji Institutuna daxil olub Institutda komsomol teskilatcisi ve Umumittifaq Lenin Kommunist Gencler Ittifaqinin UILKGI vilayet komitesinde muellim olub Sonra Kiyevde Ukrayna SSR Elmler Akademiyasinin Edebiyyat Institutunun aspirantura sobesine daxil olub 1957 1962 ci illerde Ukraynanin Vitchizna jurnalinin redaktoru isleyib 1959 cu ilden Ukrayna Yazicilar Birliyinin uzvudur O 2022 ci il fevralin 22 de Kiyevde vefat edib Ailesi Atasi Mixail Ivanovic 1909 1943 Anasi Olqa Nikiforovna 1912 1981 Heyat yoldasi Marta Vladimirnovna d 1943 Qizi Alyona Nesrleri Adi insan yoxsa burjua 1959 Beynelmilelcilik yoxsa ruslasma 1965 Kristalin uzleri 1978 Stefan Zoryan ermeni edebiyyati tarixinde 1982 Vetenimiz birdir 1984 Dircelisin avtoqraflari 1986 Sedriddin Ayni 1987 Her kesin oz payi var 1989 Cunki bu sadece dil deyil seslerdir 1990 Onlar bedbext iradeni tutdular 1995 Taras Sevcenkonun Qafqaz eseri kecmisin fonunda Qafqaz poemasinin yazilmasinin 150 illiyi 1996 Medeniyyet ve siyaset arasinda 1998 Susuzluq 2001 Tele Stalinle 30 il Stalinsiz 50 il 2003 Taras Sevcenko 2005 Taras Sevcenko Heyat ve yaradiciligi 2008 Illerin quyusundan 2007 Sozun yox olmasi Nikolay Xvilevoy Asiya intibahi ve Psixoloji Avropa Zamanin nebzinde Qaranligin intensivlesmesi XX esrin qara yuzlerinden XXI esrin evvellerindeki ukrainofoblara qeder 2011 Siyasi fealiyyeti1960 ci illerin evvellerinde o dissident ideyalari ile maraqlanmaga basladi ve neticede 1962 ci ilde Vitchizna jurnalindan qovuldu Iki il sonra Molod nesriyyatinda ise duzele bildi lakin 1965 ci ilde Dzyuba siyasi baxislarina gore yeniden isden cixarildi 1965 ci il sentyabrin 4 de dissidentler I M Dzyuba V M Cornovol ve V S Stus Ukrayna kinoteatrinda Unudulmus ecdadlarin kolgeleri filminin premyerasinda cixis ederek bir gun evvel Ukrayna milli ziyalilari numayendelerinin hebs dalgasina etiraz etdiler Bu aksiya Kiyevde ilk ictimai antisovet numayislerinden biri oldu Onlari istirak edenlerin coxunu M F Kotsyubinskaya destekledi Filmin rejissoru Sergey Paracanov da hebs olunanlara aciq sekilde destek verdi Bundan sonra Ivan Dzyuba Ukrayna Kommunist Partiyasinin Merkezi Komitesine mektub yazdi ve sonradan onun en meshur eseri olan Beynelmilelcilik yoxsa ruslasdirma adli traktatini yazdi Burada o SSRI rehberliyinin Sovet Ukraynasi ile bagli siyasetini tenqid ederek marksizm klassiklerinden sitatlardan istifade ederek Leninin milli siyasetine qayitmagi teleb edirdi 1966 ci ilde onu Merkezi Komiteye cagirib kommunist yonumlu eser yazmagi xahis etseler de Dzyuba bundan imtina etdi 1969 cu ile qeder Dzyuba Sovet hakimiyyeti terefinden teqiblere meruz qalmadi cunki o evveller hec vaxt onlari bu cur tenqid etmemisdi Lakin hemin il Ukrayna Sosialist Partiyasi onu oz siralarindan cixarmaq qerarina geldi Lakin Dzyuba 26 dekabr 1969 cu ilde tenqidi yazilar yazmayacagi barede soz verdiyinden partiyadan qovulmadi Lakin 1970 ci ilin evvelinden onunla hakimiyyet arasinda munasibetler nehayet pislesdi Dzyubanin evinde axtaris aparilaraq sorgu suala cekildi 1972 ci ilde Ukrayna Kommunist Partiyasidan xaric edildi bir il sonra ise 5 il hebs ve 5 il surgune mehkum edildi Verem xesteliyine yoluxduguna hem de mueyyen derecede yazici hemkari Nikolay Lukasin mudafie mektubuna gore Ivan Dzyuba 1973 cu ilin noyabrinda efv olundu ve Literaturnaya Ukrayna qezetinde tovbe beyanatini derc etdirerek evvelki sehv fikirlerinden imtina etdi 1939 1974 cu ilde Ivan Dzyuba 1982 ci ile qeder calisdigi Kiyev teyyare zavodu qezetinde is tapdi Qezetden ayrildiqdan sonra zamanini edebi fealiyyetine ayirdi Ivan Dzyuba diger eserleri ile yanasi Kristalin uzleri 1978 UStefan Zoryan ermeni edebiyyati tarixinde 1982 Vetenimiz birdir 1984 Sedriddin Ayni 1987 kitablarini Taras Sevcenko Boris Cicibabin ve basqalari haqqinda eserler yazdi O Ukrayna Yazicilar Ittifaqinda berpa edilmis ve O Beletski adina Respublika Edebi mukafatina da layiq gorulmusdur 1987 1989 cu ilde Ivan Dzyuba Ukraynanin antikommunist teskilati ve en qedim partiyalarindan biri olan Ukrayna Xalq Herekatinin yaradicilarindan biri oldu 1989 cu ilden Ukraynalilarin Respublika Assosiasiyasinin ilk prezidenti oldu 1991 ci ilde I Dzyuba A Antonovic Beynelxalq mukafati ve T Sevcenko adina Ukrayna Milli mukafatina layiq gorulmusdur 1992 ci ilin noyabrindan 1994 cu ilin avqustuna qeder Ukraynanin Medeniyyet naziri olub O siyasetden getdikden sonra elmi fealiyyetle mesgul olub MukafatlariUkrayna Qehremani dovlet mukafati 26 iyul 2001 ci il emek nailiyyetlerine Ukraynanin dovletciliyinin inkisafinda ve milli meneviyyatin dircelisinde xidmetlerine gore Azadliq ordeni 16 yanvar 2009 cu il Ukrayna cemiyyetinin mohkemlenmesi demokratik sosial ve huquqi dovletin inkisafina muhum sexsi tohfelerine gore ve Ukraynanin Birlik Gunu munasibetile 5 ci dereceli Knyaz Yaroslav Mudri ordeni 22 yanvar 2022 Ukrayna dovletinin dovlet quruculuguna sosial iqtisadi elmi texniki medeni maarif heyatinin inkisafi Ukraynanin beynelxalq nufuzunun mohkemlendirilmesine muhum sexsi tohfesine muhum emek nailiyyetlerine uzun iller vicdanli emeyine gore Ukrayna musteqilliyinin 25 illiyi yubiley medali 19 avqust 2016 musteqil Ukraynanin yaradilmasinda onun suverenliyinin tesdiqinde ve beynelxalq nufuzunun mohkemlendirilmesinde muhum sexsi xidmetlerine dovlet quruculuguna sosial iqtisadi medeni ve tehsilin inkisafina sanballi tohfesine feal ictimai siyasi fealiyyetine Ukrayna xalqina vicdanli ve qusursuz xidmetine gore Taras Sevcenko adina Ukrayna Milli mukafati 1991 Bu sadece dil deyil sesler publisistik cixislarina Ukrayna ve dunya Biz milli medeniyyeti deyer kimi taniyiriqmi meqalelerine gore V Jabotinski mukafati 1996 Antonovic Fondunun mukafati 1990 Milli Universitet Kiyev Moqila Akademiyasi nin fexri doktoru 2001 IstinadlarDzjuba Ivan Cex Milli Hakimiyyet Melumat bazasi Umer dissident i geroj Ukrainy Ivan Dzyuba 2022 02 22 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2022 02 22 Igor Sharov Vcheni Ukrayini 100 vidatnih imen K ArtEk 2006 S 114 115 ISBN 966 505 054 0 Ukaz Prezidenta Ukrainy ot 22 yanvarya 2022 goda 27 2022 O nagrazhdenii gosudarstvennymi nagradami Ukrainy po sluchayu Dnya Sobornosti Ukrainy 2022 01 24 tarixinde arxivlesdirilib Istifade tarixi 2022 01 23 Xarici kecidlerDzyuba Ivan Mihajlovich ukr Dissidentskoe dvizhenie na Ukraine Stranica v Antologii samizdata Arxiv sureti 14 iyul 2007 tarixinden Wayback Machine saytinda Publikacii v Zhurnalnom zale Neusypnoe predosterezhenie chelovechestvu Golodomor Genocid i Holokost Arxiv sureti 1 iyun 2009 tarixinden Wayback Machine saytinda Prosnutsya na v Ukraine Arxiv sureti 7 oktyabr 2011 tarixinden Wayback Machine saytinda rus Viktor Nekrasov Ivan Dzyuba kakim ya ego znayu