fbpx
Wikipedia

İkinci tiryək müharibəsi

İkinci tiryək müharibəsi - 1856-1860-cı illərdə Böyük Britaniyanın Fransa ilə birlikdə Çində Tsin imperiyasına qarşı apardığı müharibə. XIX əsr tarixşünaslığında 1859-1860-cı illərdə baş vermiş hadisələr Üçüncü tiryək müharibəsi adlandırılmışdır. Müasir tarixşünaslıqda 1856-1860-cı illər hadisələri İkinci tiryək müharibəsi dövrü kimi öyrənilir.

Müharibənin səbəbləri

Birinci tiryək müharibəsindəki (1840-1842) məğlubiyyət Çində mövcud idarə-üsuluna qarşı xalqın qəzəbini və nifrətini daha da gücləndirdi. 1850-ci ildə Çində Tsin imperiyasına qarşı Taypinlər hərəkatı (1850-1864) başlandı, ölkədə vətəndaş müharibəsi alovlandı. Taypinlər hərəkatının ilk mərhələsində ABŞ, Böyük BritaniyaFransa neytral mövqe tutsalar da, artıq 1854-cü ildən etibarən Çində yaranmış mürəkkəb daxili vəziyyətdən öz mənafeləri naminə istifadə etməyə başladılar. İngilislər Birinci tiryək müharibəsindən sonra Çində tiryək ticarətindən əldə etdikləri gəlirlərlə kifayətlənmirdilər. ABŞ, Böyük BritaniyaFransanın diplomatik nümayəndəlikləri imperatordan 1842-1844-cü illərdə bağlanmış müqavilələrin şərtlərinə yenidən baxılmasını tələb edirdilər. Dövlətlər Çinin bütün ərazisində qeyri-bərabər ticarət imtiyazlarına yiyələnmək, tiryək ticarətinə rəsmi xarakter vermək, Pekində daimi səfirliklərini açmaq niyyətlərini gizlətmirdilər. Tsin hökuməti bu tələbləri rədd etsə də, bu münaqişəyə səbəb olmadı, çünki həmin dövrdə İngiltərə ordusu Rusiyaİranla müharibəyə, həmçinin Hindistanda üsyanların yatırılmasına cəlb olunmuşdu.

1856-cı ildə Krım müharibəsinin başa çatması Böyük Britaniya, FransaRusiya dövlətlərinin Çinlə bağlı niyyətlərinə yenidən nəzər salmaq imkanı yaratdı, xüsusilə ingilislər Tsin imperiyasını açıq hərbi əməliyyatlara cəlb etmək üçün bəhanə axtarırdılar.

Hərbi əməliyyatların başlanması

İngiltərə Çinin daxili əyalətlərinə yol açmağa, ölkənin daxili çay limanlarını ələ keçirməyə çalışırdılar. Çinin Quandun və Quansi əyalətlərinin dənizçilərinin İngiltərənin bayrağını təhqir etmələrini bəhanə edən ingilislər 1856-cı ilin sonunda Kanton şəhərini hərbi gəmilərdən atəşə tutdular. Şəhərin ətrafında 5 minədək ev ingilislər tərəfindən dağıdıldı və yandırıldı.

Öz qəsbkarlıq məqsədlərini həyata keçirmək üçün Fransa da, İngiltərənin Çinə qarşı apardığı müharibəyə qoşulmuşdu. ABŞ bu müharibədə rəsmən iştirak etməsə də, müstəmləkəçilərə rəğbət bəsləyirdi.

1857-ci ilin dekabrında ingilis-fransız hərbi qüvvələri Kanton şəhərini mühasirəyə alaraq, ağır şərtlərlə müqavilə imzalamağı Çindən tələb etdilər. Bu şərtlərdə əvvəlki müqavilələrə yenidən baxılması, iri sahil şəhərlərinə yol açılması, Çin çaylarında ingilislərə gəmiçilik hüququ verilməsi və s. irəli sürülürdü. Çin hökuməti bu tələbləri qəbul etmədi. Rədd cavabı alan ingilis-fransız birləşmələri şəhəri işğal edərək dağıtdılar.

1858-ci ilin əvvəllərində hərbi əməliyyatların mərkəzi şimala - Bayxe çayının mənsəbinə keçirildi. 1858-ci il 20 mayda müdaxiləçilərin eskadrası Daqu dəniz qalasının istehkamlarını tutdu və Pekini təhlükə altına aldılar. Təhlükənin ciddi olduğunu dərk edən hökumət işğalçılarla danışıqlara başladı.

1858-ci il müqavilələri

1858-ci ilin iyununda ingilis-Çin və fransız-Çin müqavilələri imzalandı. Müqavilələrə əsasən İngiltərəFransa Çində diplomatik nümayəndəliklər saxlamaq, Çin ərazisində bu ölkələrin vətəndaşları sərbəst hərəkət etmək hüququ alırdılar. Gömrük və tranzit rüsumları azaldılır, xristian missionerlər qeyri-məhdud fəaliyyət hüququ verilirdi. Çin hökuməti təzminat da ödəməli idi.

Sülh şərtlərinin pozulması

Bu uğurlar müstəmləkəçiləri qane etmirdi. Onlar Tsin hökumətini tamamilə özlərinə tabe etmmək istəyirdilər. Çin hərbi gəmilərinin ingilis-fransız nümayəndə heyətini mişayiət etməkdən imtina etməsi yeni hərbi əməliyyatlara başlamaq üçün bəhanə oldu.

1860-cı ilin iyununda düşmən hərbi qüvvələri Şimali Çinə və Lyaodun yarımadasına soxuldular. Sentyabr ayında Pekinin ətrafında gedən döyüşlərdə 60 minlik Çin ordusu darmadağın edildi. Mancur hökuməti Pekini müdafiə edə bilmədi və 1860-cı il 13 oktyabrdə ingilis-fransız qoşunları şəhəri işğal etdilər.

 
Pekin şəhərində işğalçılar tərəfindən dağıdılmış Yuanminyuan sarayının xarabalıqları

Pekin müqavilələri

1860-cı ilin oktyabrında İngiltərəFransa Çin ilə Pekində yeni müqavilələr imzaladılar. Pekin müqavilələrə görə Çin İngiltərəFransanın hər birinə 8 milyon yuan təzminat verməli idi. Koulun yarımadası İngiltərənin himayəsinə keçdi. Ticarətin açıq satışına icazə verildi. Müqavilələrin şərtlərinə görə, avropalılar Çindən öz müstəmləkələrinə və Amerikaya ucuz işçi qüvvəsi aparmaq hüququ qazandılar.

Çinə zorla qəbul etdirilən müqavilələrin qeyri-bərabərliyi bir də özünü onda göstərirdi ki, bu ölkənin ərazisində ingilis və fransız təbəələri Çin qanunlarına və məhkəməsinə tabelikdən azad edilirdilər. Bu müqavilələr həm də ölkəyə xarici kapital axını üçün geniş yol açırdı.

İstinadlar

  1. Michel Vié, Histoire du Japon des origines a Meiji, PUF, p. 99. ISBN 2-13-052893-7
  2. Tsai, Jung-fang. [1995] (1995). Hong Kong in Chinese History: community and social unrest in the British Colony, 1842–1913. ISBN 0-231-07933-8
  3. https://sagethoughts.files.wordpress.com/2011/08/the-anglo-french-occupation-of-canton.pdf |title=The Anglo-French Occupation of Canton, 1858–1861 |publisher=Royal Asiatic Society Hong Kong Branch}}

Xarici keçidlər

  • Волынец А. «Вторая опиумная война: сомнительный casus belli»
  • Волынец А. «Вторая опиумная война: победить противника малой кровью»
  • Волынец А. «Вторая опиумная война: пробный удар на Пекин»
  • Волынец А. «Третья „опиумная“ война: европейцы начинают с поражения»
  • Волынец А. «Третья „опиумная“ война: деревянные пушки Китая»
  • Волынец А. «Третья „опиумная“ война: битва за Пекин»
  • Бутаков Александр Михайлович, барон Тизенгаузен Александр Евгеньевич, Опиумные войны. Обзор войн европейцев против Китая в 1840—1842, 1856—1858, 1859 и 1860 годах

ikinci, tiryək, müharibəsi, 1856, 1860, illərdə, böyük, britaniyanın, fransa, ilə, birlikdə, çində, tsin, imperiyasına, qarşı, apardığı, müharibə, əsr, tarixşünaslığında, 1859, 1860, illərdə, baş, vermiş, hadisələr, üçüncü, tiryək, müharibəsi, adlandırılmışdır. Ikinci tiryek muharibesi 1856 1860 ci illerde Boyuk Britaniyanin Fransa ile birlikde Cinde Tsin imperiyasina qarsi apardigi muharibe 1 XIX esr tarixsunasliginda 1859 1860 ci illerde bas vermis hadiseler Ucuncu tiryek muharibesi adlandirilmisdir Muasir tarixsunasliqda 1856 1860 ci iller hadiseleri Ikinci tiryek muharibesi dovru kimi oyrenilir Mundericat 1 Muharibenin sebebleri 2 Herbi emeliyyatlarin baslanmasi 3 1858 ci il muqavileleri 4 Sulh sertlerinin pozulmasi 5 Pekin muqavileleri 6 Istinadlar 7 Xarici kecidlerMuharibenin sebebleri RedakteBirinci tiryek muharibesindeki 1840 1842 meglubiyyet Cinde movcud idare usuluna qarsi xalqin qezebini ve nifretini daha da guclendirdi 1850 ci ilde Cinde Tsin imperiyasina qarsi Taypinler herekati 1850 1864 baslandi olkede vetendas muharibesi alovlandi Taypinler herekatinin ilk merhelesinde ABS Boyuk Britaniya ve Fransa neytral movqe tutsalar da artiq 1854 cu ilden etibaren Cinde yaranmis murekkeb daxili veziyyetden oz menafeleri namine istifade etmeye basladilar Ingilisler Birinci tiryek muharibesinden sonra Cinde tiryek ticaretinden elde etdikleri gelirlerle kifayetlenmirdiler ABS Boyuk Britaniya ve Fransanin diplomatik numayendelikleri imperatordan 1842 1844 cu illerde baglanmis muqavilelerin sertlerine yeniden baxilmasini teleb edirdiler Dovletler Cinin butun erazisinde qeyri beraber ticaret imtiyazlarina yiyelenmek tiryek ticaretine resmi xarakter vermek Pekinde daimi sefirliklerini acmaq niyyetlerini gizletmirdiler Tsin hokumeti bu telebleri redd etse de bu munaqiseye sebeb olmadi cunki hemin dovrde Ingiltere ordusu Rusiya ve Iranla muharibeye hemcinin Hindistanda usyanlarin yatirilmasina celb olunmusdu 1856 ci ilde Krim muharibesinin basa catmasi Boyuk Britaniya Fransa ve Rusiya dovletlerinin Cinle bagli niyyetlerine yeniden nezer salmaq imkani yaratdi xususile ingilisler Tsin imperiyasini aciq herbi emeliyyatlara celb etmek ucun behane axtarirdilar Herbi emeliyyatlarin baslanmasi RedakteIngiltere Cinin daxili eyaletlerine yol acmaga olkenin daxili cay limanlarini ele kecirmeye calisirdilar Cinin Quandun ve Quansi eyaletlerinin denizcilerinin Ingilterenin bayragini tehqir etmelerini behane eden ingilisler 1856 ci ilin sonunda Kanton seherini herbi gemilerden atese tutdular Seherin etrafinda 5 minedek ev ingilisler terefinden dagidildi ve yandirildi Oz qesbkarliq meqsedlerini heyata kecirmek ucun Fransa da Ingilterenin Cine qarsi apardigi muharibeye qosulmusdu ABS bu muharibede resmen istirak etmese de mustemlekecilere regbet besleyirdi 1857 ci ilin dekabrinda ingilis fransiz herbi quvveleri Kanton seherini muhasireye alaraq agir sertlerle muqavile imzalamagi Cinden teleb etdiler Bu sertlerde evvelki muqavilelere yeniden baxilmasi iri sahil seherlerine yol acilmasi Cin caylarinda ingilislere gemicilik huququ verilmesi ve s ireli surulurdu Cin hokumeti bu telebleri qebul etmedi Redd cavabi alan ingilis fransiz birlesmeleri seheri isgal ederek dagitdilar 2 1858 ci ilin evvellerinde herbi emeliyyatlarin merkezi simala Bayxe cayinin mensebine kecirildi 3 1858 ci il 20 mayda mudaxilecilerin eskadrasi Daqu deniz qalasinin istehkamlarini tutdu ve Pekini tehluke altina aldilar Tehlukenin ciddi oldugunu derk eden hokumet isgalcilarla danisiqlara basladi 1858 ci il muqavileleri Redakte1858 ci ilin iyununda ingilis Cin ve fransiz Cin muqavileleri imzalandi Muqavilelere esasen Ingiltere ve Fransa Cinde diplomatik numayendelikler saxlamaq Cin erazisinde bu olkelerin vetendaslari serbest hereket etmek huququ alirdilar Gomruk ve tranzit rusumlari azaldilir xristian missionerler qeyri mehdud fealiyyet huququ verilirdi Cin hokumeti tezminat da odemeli idi Sulh sertlerinin pozulmasi RedakteBu ugurlar mustemlekecileri qane etmirdi Onlar Tsin hokumetini tamamile ozlerine tabe etmmek isteyirdiler Cin herbi gemilerinin ingilis fransiz numayende heyetini misayiet etmekden imtina etmesi yeni herbi emeliyyatlara baslamaq ucun behane oldu 1860 ci ilin iyununda dusmen herbi quvveleri Simali Cine ve Lyaodun yarimadasina soxuldular Sentyabr ayinda Pekinin etrafinda geden doyuslerde 60 minlik Cin ordusu darmadagin edildi Mancur hokumeti Pekini mudafie ede bilmedi ve 1860 ci il 13 oktyabrde ingilis fransiz qosunlari seheri isgal etdiler Pekin seherinde isgalcilar terefinden dagidilmis Yuanminyuan sarayinin xarabaliqlariPekin muqavileleri Redakte1860 ci ilin oktyabrinda Ingiltere ve Fransa Cin ile Pekinde yeni muqavileler imzaladilar Pekin muqavilelere gore Cin Ingiltere ve Fransanin her birine 8 milyon yuan tezminat vermeli idi Koulun yarimadasi Ingilterenin himayesine kecdi Ticaretin aciq satisina icaze verildi Muqavilelerin sertlerine gore avropalilar Cinden oz mustemlekelerine ve Amerikaya ucuz isci quvvesi aparmaq huququ qazandilar Cine zorla qebul etdirilen muqavilelerin qeyri beraberliyi bir de ozunu onda gosterirdi ki bu olkenin erazisinde ingilis ve fransiz tebeeleri Cin qanunlarina ve mehkemesine tabelikden azad edilirdiler Bu muqavileler hem de olkeye xarici kapital axini ucun genis yol acirdi Istinadlar Redakte Michel Vie Histoire du Japon des origines a Meiji PUF p 99 ISBN 2 13 052893 7 Tsai Jung fang 1995 1995 Hong Kong in Chinese History community and social unrest in the British Colony 1842 1913 ISBN 0 231 07933 8 https sagethoughts files wordpress com 2011 08 the anglo french occupation of canton pdf title The Anglo French Occupation of Canton 1858 1861 publisher Royal Asiatic Society Hong Kong Branch Xarici kecidler RedakteVolynec A Vtoraya opiumnaya vojna somnitelnyj casus belli Volynec A Vtoraya opiumnaya vojna pobedit protivnika maloj krovyu Volynec A Vtoraya opiumnaya vojna probnyj udar na Pekin Volynec A Tretya opiumnaya vojna evropejcy nachinayut s porazheniya Volynec A Tretya opiumnaya vojna derevyannye pushki Kitaya Volynec A Tretya opiumnaya vojna bitva za Pekin Butakov Aleksandr Mihajlovich baron Tizengauzen Aleksandr Evgenevich Opiumnye vojny Obzor vojn evropejcev protiv Kitaya v 1840 1842 1856 1858 1859 i 1860 godahMenbe https az wikipedia org w index php title Ikinci tiryek muharibesi amp oldid 6049313, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.