fbpx
Wikipedia

İkinci Balkan müharibəsi

Avqust 06, 2021

İkinci Balkan müharibəsi (Rumınca: Al doilea război balcanic, Serbcə: Други балкански рат, Drugi balkanski rat, Yunanca: Δεύτερος Βαλκανικός Πόλεμος, Devteros Valkanikós Pólemos, Bolqarca: Междусъюзническата война, Mezhdusayuznicheskata voyna) I Balkan müharibəsinə qatılan dövlətlərin, Yunanıstan, Bolqarıstan, Monteneqro, Albaniya, Serbiya, Osmanlı imperatorluğu və sonradan qatılan Rumıniyanın arasında baş verən müharibədir. Bu müharibə nəticəsində, Osmanlı İmperiyası əvvəl itirdiyi Ədirnə və Kırklarelini azad etmişdir. London konfransının hökmləri qismən dəyişmişdir.

Balkanlarda hökmranlığa çalışan Avstriya-Macarıstan və Almaniya tərəfindən təhrik edilən Bolqarıstan 1913-cü ildə Serbiya və Yunanıstana qarşı qoşun çıxartdı. Çernoqoriya və Rumıniya Serbiyanın və Yunanıstanın köməyinə gəldilər. Osmanlı imperiyası da Bolqarıstana qarşı çıxdı. 1913-cü il 30 iyunda başlanan İkinci Balkan müharibəsi həmin il 19 avqustadək davam etdi. Bolqarıstan ağır məğlubiyyətə uğradıldı. Yaranmış fürsətdən "Gənc türklər" istifadə edərək Ədirnəni və ətrafdakı yerləri Türkiyəyə qaytardılar. Osmanlı dövləti Avropa torpaqlarının bir hissəsini itirmiş oldu.

Birinci Balkan müharibəsi Avstriya-alman qruplaşmasını zəiflətdi. Serbiyanın güclənməsi Avstriya-Macarıstanı məcbur etdi ki, Qalisiyadan öz qüvvələrinin çoxunu Balkan cəbhəsinə gətirsin. Müharibədə məğlub olan Türkiyə xeyli zəifləmişdi.İndi Avstriya-Macarıstan ona çalışırdı ki, Bolqarıstanı Serbiyadan ayırsın. Bununla o Balkan blokunu dağıtmaq, arxada, Serbiyaya düşmən ola biləcək Bolqarıstandan onun üçün təhlükə yaratmaq məqsədini güdürdü. Balkan ittifaqının şəxsində Antanta tərəfdə güclü hərbi qüvvə dururdu. Avstriya diplomatiyasının vəzifəsi bu qüvvəni parçalamaq idi. Lakin buna nail olmaq o qədər də asan deyildi. Dənizə çıxışa nail ola bilməyən Serbiya onun əvəzini Makedoniyadan çıxmaq istəyirdi. 1913-cü ilin fevralında o, 1912-ci il 13 mart tarixli serb-bolqar ittifaq müqaviləsinin ərazilərə dair şərtlərinə yenidən baxmaq təklifi ilə Bolqarıstana müraciət etdi. Bolqarıstan və Yunanıstan arasında kəskin çəkişmə başlamışdı. Şimali Epirdə heç nə ala bilməyən Yunanıstan Bolqarıstanın hesabına Makedoniyanın cənubundan və Frakiyadan almaq istəyirdi. Bolqarıstan və Yunanıstan arasında Salonikin taleyi uğrunda da mübarizə gedirdi. Bunlara baxmayaraq, Serbiya və Yunanıstan Bolqarıstanla birlikdə Türkiyəyə qarşı müharibəni davam etdirirdilər.Türkiyə ilə London müqaviləsi imzalanandan bir gün sonra, yəni 1913-cü il iyulun 1-də yunan-serb müqaviləsi imzalandı. Rumıniya da ona qoşuldu. Türkiyə ilə müharibə ərzində Rumıniya öz bitərəfliyinə görə Bolqarıstandan Dobrudçi tələb edirdi. Rusiyanın işə qarışması nəticəsində Silistri şəhərini Rumıniyaya verməklə iş bitmiş sayıldı.Lakin Rumıniya bununla kifayətlənmək istəmirdi. Buna görə də o Serbiya və Yunanıstanın təklifinə dərhal cavab verdi. Bu yolla o, Bolqarıstandan ərazi qoparmaq ümidində idi.Rusiya hər vəchlə Balkan birliyini saxlamağa cəhd edirdi. O çalışırdı ki, Serbiya və Yunanıstan öz tələblərini azaltsınlar. Bolqarıstan isə güzəştə getsin.Avstriya-Macarıstan isə əksinə, Bolqarıstanı müharibəyə təhrik edirdi, ona istiqraz verməyi,ərazisinin bütövlüyünü qorumağı vəd edirdi. Bolqarıstan hökuməti əvvəlcə cəhd etdi ki,Rusiyanı bolqarserb konfliktində Serbiya əlehinə mövqe tutmağa cəlb etsin. Lakin Rusiya diplomatiyası buna getmədi. Peterburqda başa düşürdülər ki, Balkan dövlətləri içərisində ona ən yaxını Serbiyadır. Sazonov bolqarların təklifini rədd etdi və bildirdi ki, onlar serblərlə danışığa gəlməyincə Rusiya ilə danışıqlar mümkün olmayacaq. O isə yalnız Rusiyanın vasitəçiliyini təklif etdi. Lakin slavyan dövlətlərinin birliyini saxlamaq uğrunda Rusiyanın səyləri müvəffəqiyyət qazanmadı.Bolqarıstan Avstriyanın tərəfinə keçdi.1913-cü il iyunun 29-da o, serblərə və yunanlara qarşı hərbi əməliyyata başladı. Özünün əvvəlki müttəfiqlərinə hücum edən Bolqarıstan hesab edirdi ki, Almaniya və Avstriya Rumıniyanın müharibəyə qoşulmasının qarşısını ala biləcəklər. Lakin bu baş vermədi. 1913-cü il iyulun 3-də Rumıniya səfərbərlik e’lan etdi və iyulun 10-da Bolqarıstana qarşı müharibəyə başladı. Avstriya-Macarıstan hökuməti II Balkan mühari bəsinə qatılmağa hazır idi. O Bolqarıstanın qələbəsini gözləyirdi. Lakin az sonra aydın oldu ki, Bolqarıstan məğlub olacaq. İndi Avstriya onun müdafiəsinə hazırlaş mağa başladı. O Almaniyanın köməyinə ümid bəsləyirdi.Lakin müxtəlif bəhanələrlə Almaniya Avstriya-Macarıstanı müdafiə etməkdən imtina etdi. Bolqarıstanın ağır vəziyyətindən Türkiyə istifadə etdi. İyulun 16da iki Balkan dövləti ilə birlikdə Bolqarıstana hücum etdi. İyulun 20də türklər Adrianopolu bolqarlardan aldılar.Avstriya Bolqarıstana gözlənilən köməyi göstərmədi. Avstriyanın bu mövqeyi Sofiyanı məyus etdi. Rusiya diplomatiyası üçün Bolqarıstanı Antanta tərəfinə qaytarmaq üçün əlverişli şərait yaranmış oldu.Bunun naminə o, Adrianopolu Bolqarıstana qaytarmağa cəhd etdi. Londonda səfirlərin yeni müşavirəsi toplandı.London sülh müqaviləsi Enos-Midiya xətti üzrə sərhəd məsələsinə dair qərarını Türkiyəyə xatırlatdı. Lakin güc tətbiq etmədən Türkiyəni məcbur etmək mümkün olmadı. Adrianopolu Bolqarıstana Qaytarmaq Rusiyaya müəssər olmadı. Lakin Rusiya Bolqarıstanı daha çox itirməkdən xilas etdi. Nəhayət, məğlub olan Bolqarıstan sülh təklif etdi.İyulun 30da Buxarestdə sülh konfransı açıldı. Sülh danışıqları zamanı Bolqarıstan və Yunanıstan arasında Kavoll limanı uğrunda kəskin mübarizə genişləndi. Rusiya və Avstriya, öz tərəflərinə çəkmək üçün Bolqarıstanı müdafiə edirdilər. Almaniya isə Kavolldan istifadə edib Yunanıstanı öz tərəfinə çəkməyə cəhd edirdi. Fransa da Yunanıstanı müdafiə edirdi. İtaliya isə Bolqarıstanın tərəfində idi. İngiltərənin də müdafiə etməsi nəticəsində iş Yunanıstanın qələbəsi ilə qurtardı. Buxarest sülhü.Sülh Buxarestdə 1913cü il avqustun 10da imzalandı. Serbiya Makedoniyadan nəinki mübahisəli, hətta mübahisəli olmayan zonaları da aldı: Yunanıstan cənubiMakedoniyanı, Saloniklə birlikdə Frakiyanın bir hissəsini aldı. Adrianopol Frakiyanın bir hissəsi ilə Türkiyəyə qaytarıldı. Beləliklə, Bolqarıstan uduzdu. İkinci Balkan müharibəsi Balkanlarda qüvvələr nisbətinin yeni istiqamətini müəyyən etdi. Vahid Balkan bloku əvəzində iki qruplaşma yarandı: Serbiya,Yunanıstan, Rumıniya bir tərəfdə, Bolqarıstan, Türkiyə isə digər tərəfdə. Blokun dağılması faktı Almaniya və Avstriya-Macarıstan üçün xeyirli idi. Lakin Rumıniyanın Antanta tərəfinə keçməsi isə bu qiymətini bir qədər itirirdi. Az sonra Balkanlarda yeni beynəlxalq konflikt alovlandı. İkinci müharibə nəticəsində xeyli güclənmiş Serbiya Adriatik dənizinə çıxmağa yenə təşəbbüs etdi.Buna görə, Albaniyanın bir hissəsini tutdu. Bununla yanaşı, 1913cü ilin yayında səfirlərin London konfransı «Alban dövlətinin məhdud statutusu»nu qəbul etdi.Albaniya «altı dövlətin qarantiyası» altında müstəqil knyazlıq e’lan edilirdi. Alban dövlətinin sərhədlərinin müəyyən edilməsi uzun mübahisələrə səbəb oldu.Axırda böyük dövlətlərin müzakirəsinə verildi. Sərhədlərin müəyyən edilməsində Rusiya və Fransa Serbiya və Yunanıstanı müdafiə edirdilər. Almaniya,Avstriya və İtaliya Bolqarıstanın tərəfində idilər. İngiltərə,Almaniya, Avstriya və İtaliyanın mövqeyində idi. Avqustun 11də sərhədlərin əsas istiqamətləri haqqında konfrans qərar çıxardı. İki komissiya yaradıldı. Onlar beynəlxalq konfransın qərarını həyata keçirmək üçün yerlərə getdilər. Komissiyanın işi uzandıqca serblər və albanlar arasında aramsız ixtilaflar baş verirdi. Albanların bir hücumundan sonra oktyabrda Serb hökuməti hissəvi səfərbərlik keçirdi və alban ərazisinin bir hissəsini işğal etdi. O, həm də e’lan etdi ki, Albaniyada qayda yaradılmayınca, bu ərazini azad etməyəcək. Avstriya hökuməti bundan istifadə edərək, serblərə dərs verməyi, onu tamam darmadağın etməyi qərara aldı.Berlin bu dəfə tamamilə Avstriya tərəfində durduğunu bəyan etdi. Bu oktyabrın 16da teleqrafla Vyanaya bildirildi. Oktyabrın 17dən 18nə keçən gecə Avstriyanın Xarici İşlər Naziri qraf Berxtold Avstriyanın Belqraddakı səfirinə təlimat göndərdi. Təlimatda serb hökumətinə ultimatum vermək göstərilirdi. Avstriya Serbiyadan tezliklə Albaniyanı təmizləməyi tələb edirdi. Əks təqdirdə müharibə olacağı bildirilirdi. Rusiya hökuməti ilə məsləhətləşdikdən sonra Serbiya Avstriyanın ultimatumunu qəbul etdi və ordusunu geri çağırdı. Serbiyada Avstriya ultimatumundan bir ay sonra yenə beynəlxlaq konflikt baş verdi. 1913-cü ilin no yabrında Türkiyəyə 42 zabitdən ibarət Almaniya hərbinümayəndəliyinin göndərilməsi barədə Almaniya və Türkiyə arasında saziş imzalandı. Missiyaya general Liman fon Sanders başçılıq edirdi. Missiya türk ordusunun yenidən təşkili ilə məşğul olmalı idi. Liman fon Sanders boğazların sahilində yerləşən korpusa komandan tə’yin olundu. Dekabrın 14də Liman İstanbula gəldi.Limanın missiyası Peterburqun böyük hiddətinə səbəb oldu. Belə çıxırdı ki, Bosfor sahillərində Almaniyanın komandanlıq etdiyi qüvvə peyda olurdu. Parisə gedən, Nazirlər Sovetinin sədri Berlində dayandı və Limanın missiyası haqqında şəxsən Vilhelmlə danışıqlar apardı. O tələb etdi ki, Liman heç olmasa,korpus komandanlığından (paytaxtda) imtina etsin. Guya alman dövləti bu tələblə razılaşdı. Liman başqa yerdə də korpusa komandanlıq edə bilərdi. Lakin Türkiyə Rusiyanın onun işlərinə qarışmasına qəti e’tiraz etdi. Çar hökuməti kömək üçün Parisə və Londona müraciət etdi. Fransa ürəyindən olmasa da, Rusiyanı müdafiə etməyə hazır olduğunu bildirdi. İngiltərə isə tərəddüd edirdi. Kəskin danışıqlardan sonra Almaniya və Türkiyə Rusiyaya güzəştə getməli oldular. Limanın rütbəsi aşağı salındı. Bu onu həmin vəzifədən azad etməyə imkan verdi. Beləliklə, paytaxtda komandanlıq vəzifəsindən Liman imtina etdi. Lakin faktiki olaraq, Almaniya missiyası türk ordusunda rəhbər rol oynamaqda davam etməkdə idi. Liman fon Sandersin işi Almaniyanın növbəti fitnəsi idi. Almaniya fitnə törətməkdə usta idi. O dəfələrlə öz məqsədlərini həyata keçirmək üçün beləfitnəkarlıqlara əl atmışdı. Kayzerin Tanjerdəki çıxışı, Kasablanka, Bosniya böhranı zamanı Byulovun ultimatumu, «Pantera», Serbiyanın iki dəfə hədələnməsi və i.a. alman fitnəkarlığının nümunələridir. Bu dövrdə cərəyan edən beynəlxalq münasibətlər göstərdi ki, ingilisalman ziddiyyətləri ingilis-rus və ingilis-fransız, Avstriya-Macarıstan və rus ziddiyyətlərindən daha kəskin və dərin idi.Türkiyə ilə münasibətlər, Balkan müharibələri, sularda, Aralıq dənizində hakim olmaq uğrunda mübarizə beynəlxalq vəziyyətin daha da kəskinləşməsinə səbəb olmuşdu.Dünya yeni müharibə ərəfəsində idi. Bunu görən və dərk edən böyük dövlətlər öz mövqelərini möhkəmləndirməyə ciddicəhd edirdilər. Bu, Antanta və Üçlər ittifaqı dövlətlərinin fəaliyyətində özünü aydın büruzə verirdi.

Albaniya problemi

Yaxın zamanda Balkan yarımadasında beynəlxalq qarşıdurmanın yeni bir səbəbi meydana gəldi. İkinci müharibədən sonra, statusunu möhkəmləndirən Serbiya, Albaniyanın bir hissəsini işğal etdi və Adriatik dənizində yenidən özünə bir qapı açmağa qərar verdi. 1913-cü ilin yayında Londonda toplanan səfirlər,alban dövlətinin statusunu burada müzakirə etdi. Həqiqətən, Konfransda, altı böyük dövlətin zəmanəti altındakı Alban dövlətinin müstəqilliyi prinsipi qəbul edildi və elan edildi. Yeni dövlətin rəhbəri isə altı ay müddətində bu altı əsas dövlət tərəfindən seçilməli idi. Alban dövlətinin mülki və maliyyə idarəçiliyi, altı dövlətin nümayəndələrindən və Alban nümayəndəsinin iştirakı ilə formalaşacaq və beynəlxalq komissiya tərəfindən nəzarət olunacaqdı. Hələ London konfransı, uzun müharibə və sonsuz intriqadan sonra yeni dövlətin sərhədlərini müəyyənləşdirdi. Bununla birlikdə, bu qurulan sərhədlərin müəyyənləşdirilməsi 30 dövlət müqaviləsi ilə,altı dövlətin birgə qərarına qoyulmuşdur. Bu sual üzərinə, Rusiya, Fransa, Serbiya və Yunanıstanın istəklərini dəstəkləyərkən, Almaniya, Avstriya-Macarıstan və İtaliya, Albaniyaya dəstək verdi. Böyük Britaniya da, bir qış əvvəlki mövqeyini dəyişdi və bu dəfə Alman qrupunun yanında mövqe aldı. Avqustun 11-də Konfrans sərhədin ümumi istiqamətləndirilməsi və sərhədin yerini müəyyənləşdirmək üzrə qərar qəbul etmək üçün iki komissiya yaratdı. Komitələr beynəlxalq konfransın qərarını həyata keçirmək üçün yola çıxdılar. Bu,diplomatik mübarizənin, səfirlər konfransının işlərini davam etdirdiyi Ofis salonlarından, Albaniya dağlarında heyəti beynəlxalq komissiya çadırlarına köçürülməsi demək idi.Həqiqətən, bu məhdudlaşdırma əsnasında Albaniyanın dağlarında tamamilə unikal üsullardan istifadə edilmişdir. Məsələn, Rus nümayəndəsi general Potapov, Alman nümayəndəsi Mayor Laffertin məktubları bir yol tapıb ələ keçirməkdə və surətlərini aldıqdan sonra yerinə yollaqmaqda heç bir qorxu görməməkdə idi. Digər tərəfdən, bu məktublar Laffertin tətbiq etdiyi üsullar haqqında bizə dəyərli məlumatlar verir. Mayor Laffert, 25 oktyabr tarixli hesabatında bunları yazırdı: "Bu gün Üçlü İttifaq, İttifaq Dövlətləri qarşısında monolit bir qüvvə halındadır.Fransız o qədər narahat idi ki, bizi tərk etməklə təhdid etdi. Komitələr bu şəkildə işləməyə davam etdiyi vaxt, Serblərlə Alban xalqları arasında bir-biri ilə ziddiyyətlər baş verəcəkdi. Necə ki, oktyabr ayında Albanların bir hücumundan sonra,Serb hökuməti qismən səfərbərlik elan edərək Albaniya torpaqlarının bir hissəsini öz işğalı altına alacaq və ölkədə asayişi təmin etmədikcə bu torpaqları boşaltmayacağını açıqlayacaqdı. Buna görə də Avstriya hökuməti, preventiv müharibəni açmaq və Serbiyanı tamamilə məhv etmək qərarına gəldi. Avstriya-Macarıstan Hökumətinin diplomatik zəfəri. 14 oktyabr günü, Belqraddakı Avstriya-Macarıstan nümayəndəsinə Berçold bu teleqramı göndərirdi: "Serb hökumətinə Albaniya dövlətini zəbt etmək üçün girişdiyi hərbi hazırlıqlara son vermək niyyətində olub-olmadığını və ya daha doğrusu, işğal altında saxladığı Albaniya ərazisindəki bütün əsgərlərini müəyyən etmək və qısa bir müddət içində geri çəkməyə hazır olduğunu ən açıq şərtlərlə soruşun. Avstriya-Macarıstanın Serbiyaya qarşı bundan belə göstərəcəyi rəftar, Serbiya hökumətinin bu suala verəcəyi cavaba və bununla yanaşı Serbiya hökuməti tərəfindən daha əvvəl qəbul edilmiş olan öhdəliklərin dərhal həyata keçirilməsindən asılı olacaqdı. Əslində Almaniyanın xarici işlər nazirinin müavini tərəfindən Almaniyanın Vyanadakı səfirinə təlimat verildi:"Qraf Berçolda bunu qəti bildirin ki, Albaniya dövlətinin varlığını qorumaq arzusu mövqeyində olan Alman hökuməti, bu məsələdə tamamilə Avstriya-Macarıstanın yanındadır.” Bu təlimat 16 oktyabrda Vyanada teleqraflaşdırıldı. 17 oktyabr 1913-cü ildə Avstriya-Macarıstan xarici işlər naziri Kont Berçold, Belqraddakı nümayəndəsinə, Monarxiya hökuməti adına Serb hökumətinə ultimatum verməsi üçün əmr çıxardı. Bu ultimatomunda Avstriya-Macarıstan hökuməti,Serbiyadan Albaniya torpaqlarını dərhal boşaltmasını tələb etməkdə idi.Əks halda Avstriya-Macarıstan Serbiyaya müharibə elan edəcəkdi. Serb hökuməti, Rus hökuməti ilə də məsləhətləşmələrdən sonra ultimatumu qəbul etmiş və əsgərlərini, Avstriyalı imperialistlərin qarşısında, həm də verilən müddətin bitməsinə iyirmi dörd saat qalmış geri çəkmişdi. Beləliklə, Rusiya və Serbiya bir daha Almaniyanın və Avstriyanın birgə təzyiqinə etiraz edirdilər.

Osmanlı İmperatorluğunun Vəziyyəti və Liman Von Sanders probleminin yol açdığı gərginlik

Avstriya-Macarıstan İmperiyası hökumətinin Serbiyaya ultimatum verməsindən hələ bir ay keçmişdi ki, yeni bir beynəlxalq münaqişə baş verdi. 1913-ci ilin noyabr ayı ərzində Almaniya ilə Osmanlı İmperatorluğu arasında, Türkiyəyə qırx iki zabitdən ibarət bir Alman hərbi missiyasının göndərilməsi məsələsində, bir razılaşma imzalanmışdı. Bəhs edilən razılaşmanın ardınca, missiyanın başına, General Liman von Sanders gətirildi. 14 dekabrda Osmanlı paytaxtına daxil olan General Liman von Sanders , Türk İmperatoru tərəfindən, Boğazların qorunmasına vəzifəli olan korpusun komandirliyinə təyin edilmişdi. Liman von Sandersin missiyası, Peterburqda böyük bir qəzəb oyandırdı. Hər iki boğaz sahilinin,bir Alman generalının əmrindəki qüvvələr tərəfindən qorunmasını təmin edən bu nizam dəyişikliyi qarşısında, Rus diplomatiyasının başqa heç bir reaksiya göstərməsinin yolu yox idi. Elə həmin vaxt Parisdən səfərdə olan və Peterburqa dönməkdə olan Rus Baş naziri Kokovtzev,sırf bu problemi müzakirə etmək üçün yolunu dəyişdirərək, Berlinə getmişdi. Alman paytaxtında əvvəlcə kanslerlə,sonra da, birbaşa, İmperator II Wilhelm ilə Liman von Sanders missiyası üzərində baş-başa müzakirələrə girişən Rus Baş naziri, qəti bir dillə, Türkiyədəki Alman generalının heç olmasa Türk paytaxtını qorumaqla vəzifəli hərbi qüvvələrin Komandirliyindən çəkilməsini istədi. Və bu danışıqlarda Almaniya Rus diplomatına,Liman von Sandersin, İstanbul xaricindəki hər hansı bir hərbi qüvvəyə rəhbərlik etməsində özləri baxımından heç bir qorxu olmadığını ifadə etdi. Fransa, böyük tələsiklik və coşqu göstərməsə də, hələ də Rusiyaya dəstək verməyə hazır olduğunu açıqlayırdı. İngiltərə daha mürəkkəb bir mövqeyə sahib idi. Bir tərəfdən, Osmanlı İmperiyası və Alman hökumətləri, Rusiya ilə çox ciddi danışıqlardan sonra müəyyən güzəştlərə getməyi bacardı. Alman missiyası Türk ordusunda fəal rol oynamağa davam etdi. Alman nüfuzunun Osmanlı imperiyası ilə birləşməsi, Almaniyanın Boğazlar üzərində üstünlüyü kimi böyük bir təhlükə yaratdı. Liman von Sanders problemi, Rusiya ilə Almaniya arasında bir ticarət müqaviləsi imzalamaq üzrə girişilən müzakirələrlə eyni vaxtda üst-üstə düşmüşdü.Bu yeni müqavilə üçün başladılan hazırlıq danışıqları, Rus və Alman mətbuatı arasında, sərt bir mübahisəyə yol açdı.




Mənbə

Yeni tarix. X sinif üçün dərslik. Bakı, 2002. Asya Hacıyeva-Beynəlxalq Münasibətlər tarixi(1871-1919-cu illər) Bakı 2001. Beynəlxalq Münasibətlər Tarixi,Cild 2.

İstinadlar

Avqust 06, 2021
ikinci, balkan, müharibəsi, rumınca, doilea, război, balcanic, serbcə, Други, балкански, рат, drugi, balkanski, yunanca, Δεύτερος, Βαλκανικός, Πόλεμος, devteros, valkanikós, pólemos, bolqarca, Междусъюзническата, война, mezhdusayuznicheskata, voyna, balkan, mü. Ikinci Balkan muharibesi Ruminca Al doilea război balcanic Serbce Drugi balkanski rat Drugi balkanski rat Yunanca Deyteros Balkanikos Polemos Devteros Valkanikos Polemos Bolqarca Mezhdusyuznicheskata vojna Mezhdusayuznicheskata voyna I Balkan muharibesine qatilan dovletlerin Yunanistan Bolqaristan Monteneqro Albaniya Serbiya Osmanli imperatorlugu ve sonradan qatilan Ruminiyanin arasinda bas veren muharibedir Bu muharibe neticesinde Osmanli Imperiyasi evvel itirdiyi Edirne ve Kirklarelini azad etmisdir London konfransinin hokmleri qismen deyismisdir Balkanlarda hokmranliga calisan Avstriya Macaristan ve Almaniya terefinden tehrik edilen Bolqaristan 1913 cu ilde Serbiya ve Yunanistana qarsi qosun cixartdi Cernoqoriya ve Ruminiya Serbiyanin ve Yunanistanin komeyine geldiler Osmanli imperiyasi da Bolqaristana qarsi cixdi 1913 cu il 30 iyunda baslanan Ikinci Balkan muharibesi hemin il 19 avqustadek davam etdi Bolqaristan agir meglubiyyete ugradildi Yaranmis fursetden Genc turkler istifade ederek Edirneni ve etrafdaki yerleri Turkiyeye qaytardilar Osmanli dovleti Avropa torpaqlarinin bir hissesini itirmis oldu Birinci Balkan muharibesi Avstriya alman qruplasmasini zeifletdi Serbiyanin guclenmesi Avstriya Macaristani mecbur etdi ki Qalisiyadan oz quvvelerinin coxunu Balkan cebhesine getirsin Muharibede meglub olan Turkiye xeyli zeiflemisdi Indi Avstriya Macaristan ona calisirdi ki Bolqaristani Serbiyadan ayirsin Bununla o Balkan blokunu dagitmaq arxada Serbiyaya dusmen ola bilecek Bolqaristandan onun ucun tehluke yaratmaq meqsedini gudurdu Balkan ittifaqinin sexsinde Antanta terefde guclu herbi quvve dururdu Avstriya diplomatiyasinin vezifesi bu quvveni parcalamaq idi Lakin buna nail olmaq o qeder de asan deyildi Denize cixisa nail ola bilmeyen Serbiya onun evezini Makedoniyadan cixmaq isteyirdi 1913 cu ilin fevralinda o 1912 ci il 13 mart tarixli serb bolqar ittifaq muqavilesinin erazilere dair sertlerine yeniden baxmaq teklifi ile Bolqaristana muraciet etdi Bolqaristan ve Yunanistan arasinda keskin cekisme baslamisdi Simali Epirde hec ne ala bilmeyen Yunanistan Bolqaristanin hesabina Makedoniyanin cenubundan ve Frakiyadan almaq isteyirdi Bolqaristan ve Yunanistan arasinda Salonikin taleyi ugrunda da mubarize gedirdi Bunlara baxmayaraq Serbiya ve Yunanistan Bolqaristanla birlikde Turkiyeye qarsi muharibeni davam etdirirdiler Turkiye ile London muqavilesi imzalanandan bir gun sonra yeni 1913 cu il iyulun 1 de yunan serb muqavilesi imzalandi Ruminiya da ona qosuldu Turkiye ile muharibe erzinde Ruminiya oz biterefliyine gore Bolqaristandan Dobrudci teleb edirdi Rusiyanin ise qarismasi neticesinde Silistri seherini Ruminiyaya vermekle is bitmis sayildi Lakin Ruminiya bununla kifayetlenmek istemirdi Buna gore de o Serbiya ve Yunanistanin teklifine derhal cavab verdi Bu yolla o Bolqaristandan erazi qoparmaq umidinde idi Rusiya her vechle Balkan birliyini saxlamaga cehd edirdi O calisirdi ki Serbiya ve Yunanistan oz teleblerini azaltsinlar Bolqaristan ise guzeste getsin Avstriya Macaristan ise eksine Bolqaristani muharibeye tehrik edirdi ona istiqraz vermeyi erazisinin butovluyunu qorumagi ved edirdi Bolqaristan hokumeti evvelce cehd etdi ki Rusiyani bolqarserb konfliktinde Serbiya elehine movqe tutmaga celb etsin Lakin Rusiya diplomatiyasi buna getmedi Peterburqda basa dusurduler ki Balkan dovletleri icerisinde ona en yaxini Serbiyadir Sazonov bolqarlarin teklifini redd etdi ve bildirdi ki onlar serblerle danisiga gelmeyince Rusiya ile danisiqlar mumkun olmayacaq O ise yalniz Rusiyanin vasiteciliyini teklif etdi Lakin slavyan dovletlerinin birliyini saxlamaq ugrunda Rusiyanin seyleri muveffeqiyyet qazanmadi Bolqaristan Avstriyanin terefine kecdi 1913 cu il iyunun 29 da o serblere ve yunanlara qarsi herbi emeliyyata basladi Ozunun evvelki muttefiqlerine hucum eden Bolqaristan hesab edirdi ki Almaniya ve Avstriya Ruminiyanin muharibeye qosulmasinin qarsisini ala bilecekler Lakin bu bas vermedi 1913 cu il iyulun 3 de Ruminiya seferberlik e lan etdi ve iyulun 10 da Bolqaristana qarsi muharibeye basladi Avstriya Macaristan hokumeti II Balkan muhari besine qatilmaga hazir idi O Bolqaristanin qelebesini gozleyirdi Lakin az sonra aydin oldu ki Bolqaristan meglub olacaq Indi Avstriya onun mudafiesine hazirlas maga basladi O Almaniyanin komeyine umid besleyirdi Lakin muxtelif behanelerle Almaniya Avstriya Macaristani mudafie etmekden imtina etdi Bolqaristanin agir veziyyetinden Turkiye istifade etdi Iyulun 16da iki Balkan dovleti ile birlikde Bolqaristana hucum etdi Iyulun 20de turkler Adrianopolu bolqarlardan aldilar Avstriya Bolqaristana gozlenilen komeyi gostermedi Avstriyanin bu movqeyi Sofiyani meyus etdi Rusiya diplomatiyasi ucun Bolqaristani Antanta terefine qaytarmaq ucun elverisli serait yaranmis oldu Bunun namine o Adrianopolu Bolqaristana qaytarmaga cehd etdi Londonda sefirlerin yeni musaviresi toplandi London sulh muqavilesi Enos Midiya xetti uzre serhed meselesine dair qerarini Turkiyeye xatirlatdi Lakin guc tetbiq etmeden Turkiyeni mecbur etmek mumkun olmadi Adrianopolu Bolqaristana Qaytarmaq Rusiyaya muesser olmadi Lakin Rusiya Bolqaristani daha cox itirmekden xilas etdi Nehayet meglub olan Bolqaristan sulh teklif etdi Iyulun 30da Buxarestde sulh konfransi acildi Sulh danisiqlari zamani Bolqaristan ve Yunanistan arasinda Kavoll limani ugrunda keskin mubarize genislendi Rusiya ve Avstriya oz tereflerine cekmek ucun Bolqaristani mudafie edirdiler Almaniya ise Kavolldan istifade edib Yunanistani oz terefine cekmeye cehd edirdi Fransa da Yunanistani mudafie edirdi Italiya ise Bolqaristanin terefinde idi Ingilterenin de mudafie etmesi neticesinde is Yunanistanin qelebesi ile qurtardi Buxarest sulhu Sulh Buxarestde 1913cu il avqustun 10da imzalandi Serbiya Makedoniyadan neinki mubahiseli hetta mubahiseli olmayan zonalari da aldi Yunanistan cenubiMakedoniyani Salonikle birlikde Frakiyanin bir hissesini aldi Adrianopol Frakiyanin bir hissesi ile Turkiyeye qaytarildi Belelikle Bolqaristan uduzdu Ikinci Balkan muharibesi Balkanlarda quvveler nisbetinin yeni istiqametini mueyyen etdi Vahid Balkan bloku evezinde iki qruplasma yarandi Serbiya Yunanistan Ruminiya bir terefde Bolqaristan Turkiye ise diger terefde Blokun dagilmasi fakti Almaniya ve Avstriya Macaristan ucun xeyirli idi Lakin Ruminiyanin Antanta terefine kecmesi ise bu qiymetini bir qeder itirirdi Az sonra Balkanlarda yeni beynelxalq konflikt alovlandi Ikinci muharibe neticesinde xeyli guclenmis Serbiya Adriatik denizine cixmaga yene tesebbus etdi Buna gore Albaniyanin bir hissesini tutdu Bununla yanasi 1913cu ilin yayinda sefirlerin London konfransi Alban dovletinin mehdud statutusu nu qebul etdi Albaniya alti dovletin qarantiyasi altinda musteqil knyazliq e lan edilirdi Alban dovletinin serhedlerinin mueyyen edilmesi uzun mubahiselere sebeb oldu Axirda boyuk dovletlerin muzakiresine verildi Serhedlerin mueyyen edilmesinde Rusiya ve Fransa Serbiya ve Yunanistani mudafie edirdiler Almaniya Avstriya ve Italiya Bolqaristanin terefinde idiler Ingiltere Almaniya Avstriya ve Italiyanin movqeyinde idi Avqustun 11de serhedlerin esas istiqametleri haqqinda konfrans qerar cixardi Iki komissiya yaradildi Onlar beynelxalq konfransin qerarini heyata kecirmek ucun yerlere getdiler Komissiyanin isi uzandiqca serbler ve albanlar arasinda aramsiz ixtilaflar bas verirdi Albanlarin bir hucumundan sonra oktyabrda Serb hokumeti hissevi seferberlik kecirdi ve alban erazisinin bir hissesini isgal etdi O hem de e lan etdi ki Albaniyada qayda yaradilmayinca bu erazini azad etmeyecek Avstriya hokumeti bundan istifade ederek serblere ders vermeyi onu tamam darmadagin etmeyi qerara aldi Berlin bu defe tamamile Avstriya terefinde durdugunu beyan etdi Bu oktyabrin 16da teleqrafla Vyanaya bildirildi Oktyabrin 17den 18ne kecen gece Avstriyanin Xarici Isler Naziri qraf Berxtold Avstriyanin Belqraddaki sefirine telimat gonderdi Telimatda serb hokumetine ultimatum vermek gosterilirdi Avstriya Serbiyadan tezlikle Albaniyani temizlemeyi teleb edirdi Eks teqdirde muharibe olacagi bildirilirdi Rusiya hokumeti ile meslehetlesdikden sonra Serbiya Avstriyanin ultimatumunu qebul etdi ve ordusunu geri cagirdi Serbiyada Avstriya ultimatumundan bir ay sonra yene beynelxlaq konflikt bas verdi 1913 cu ilin no yabrinda Turkiyeye 42 zabitden ibaret Almaniya herbinumayendeliyinin gonderilmesi barede Almaniya ve Turkiye arasinda sazis imzalandi Missiyaya general Liman fon Sanders basciliq edirdi Missiya turk ordusunun yeniden teskili ile mesgul olmali idi Liman fon Sanders bogazlarin sahilinde yerlesen korpusa komandan te yin olundu Dekabrin 14de Liman Istanbula geldi Limanin missiyasi Peterburqun boyuk hiddetine sebeb oldu Bele cixirdi ki Bosfor sahillerinde Almaniyanin komandanliq etdiyi quvve peyda olurdu Parise geden Nazirler Sovetinin sedri Berlinde dayandi ve Limanin missiyasi haqqinda sexsen Vilhelmle danisiqlar apardi O teleb etdi ki Liman hec olmasa korpus komandanligindan paytaxtda imtina etsin Guya alman dovleti bu teleble razilasdi Liman basqa yerde de korpusa komandanliq ede bilerdi Lakin Turkiye Rusiyanin onun islerine qarismasina qeti e tiraz etdi Car hokumeti komek ucun Parise ve Londona muraciet etdi Fransa ureyinden olmasa da Rusiyani mudafie etmeye hazir oldugunu bildirdi Ingiltere ise tereddud edirdi Keskin danisiqlardan sonra Almaniya ve Turkiye Rusiyaya guzeste getmeli oldular Limanin rutbesi asagi salindi Bu onu hemin vezifeden azad etmeye imkan verdi Belelikle paytaxtda komandanliq vezifesinden Liman imtina etdi Lakin faktiki olaraq Almaniya missiyasi turk ordusunda rehber rol oynamaqda davam etmekde idi Liman fon Sandersin isi Almaniyanin novbeti fitnesi idi Almaniya fitne toretmekde usta idi O defelerle oz meqsedlerini heyata kecirmek ucun belefitnekarliqlara el atmisdi Kayzerin Tanjerdeki cixisi Kasablanka Bosniya bohrani zamani Byulovun ultimatumu Pantera Serbiyanin iki defe hedelenmesi ve i a alman fitnekarliginin numuneleridir Bu dovrde cereyan eden beynelxalq munasibetler gosterdi ki ingilisalman ziddiyyetleri ingilis rus ve ingilis fransiz Avstriya Macaristan ve rus ziddiyyetlerinden daha keskin ve derin idi Turkiye ile munasibetler Balkan muharibeleri sularda Araliq denizinde hakim olmaq ugrunda mubarize beynelxalq veziyyetin daha da keskinlesmesine sebeb olmusdu Dunya yeni muharibe erefesinde idi Bunu goren ve derk eden boyuk dovletler oz movqelerini mohkemlendirmeye ciddicehd edirdiler Bu Antanta ve Ucler ittifaqi dovletlerinin fealiyyetinde ozunu aydin buruze verirdi Mundericat 1 Albaniya problemi 2 Osmanli Imperatorlugunun Veziyyeti ve Liman Von Sanders probleminin yol acdigi gerginlik 3 Menbe 4 IstinadlarAlbaniya problemi RedakteYaxin zamanda Balkan yarimadasinda beynelxalq qarsidurmanin yeni bir sebebi meydana geldi Ikinci muharibeden sonra statusunu mohkemlendiren Serbiya Albaniyanin bir hissesini isgal etdi ve Adriatik denizinde yeniden ozune bir qapi acmaga qerar verdi 1913 cu ilin yayinda Londonda toplanan sefirler alban dovletinin statusunu burada muzakire etdi Heqiqeten Konfransda alti boyuk dovletin zemaneti altindaki Alban dovletinin musteqilliyi prinsipi qebul edildi ve elan edildi Yeni dovletin rehberi ise alti ay muddetinde bu alti esas dovlet terefinden secilmeli idi Alban dovletinin mulki ve maliyye idareciliyi alti dovletin numayendelerinden ve Alban numayendesinin istiraki ile formalasacaq ve beynelxalq komissiya terefinden nezaret olunacaqdi Hele London konfransi uzun muharibe ve sonsuz intriqadan sonra yeni dovletin serhedlerini mueyyenlesdirdi Bununla birlikde bu qurulan serhedlerin mueyyenlesdirilmesi 30 dovlet muqavilesi ile alti dovletin birge qerarina qoyulmusdur Bu sual uzerine Rusiya Fransa Serbiya ve Yunanistanin isteklerini destekleyerken Almaniya Avstriya Macaristan ve Italiya Albaniyaya destek verdi Boyuk Britaniya da bir qis evvelki movqeyini deyisdi ve bu defe Alman qrupunun yaninda movqe aldi Avqustun 11 de Konfrans serhedin umumi istiqametlendirilmesi ve serhedin yerini mueyyenlesdirmek uzre qerar qebul etmek ucun iki komissiya yaratdi Komiteler beynelxalq konfransin qerarini heyata kecirmek ucun yola cixdilar Bu diplomatik mubarizenin sefirler konfransinin islerini davam etdirdiyi Ofis salonlarindan Albaniya daglarinda heyeti beynelxalq komissiya cadirlarina kocurulmesi demek idi Heqiqeten bu mehdudlasdirma esnasinda Albaniyanin daglarinda tamamile unikal usullardan istifade edilmisdir Meselen Rus numayendesi general Potapov Alman numayendesi Mayor Laffertin mektublari bir yol tapib ele kecirmekde ve suretlerini aldiqdan sonra yerine yollaqmaqda hec bir qorxu gormemekde idi Diger terefden bu mektublar Laffertin tetbiq etdiyi usullar haqqinda bize deyerli melumatlar verir Mayor Laffert 25 oktyabr tarixli hesabatinda bunlari yazirdi Bu gun Uclu Ittifaq Ittifaq Dovletleri qarsisinda monolit bir quvve halindadir Fransiz o qeder narahat idi ki bizi terk etmekle tehdid etdi Komiteler bu sekilde islemeye davam etdiyi vaxt Serblerle Alban xalqlari arasinda bir biri ile ziddiyyetler bas verecekdi Nece ki oktyabr ayinda Albanlarin bir hucumundan sonra Serb hokumeti qismen seferberlik elan ederek Albaniya torpaqlarinin bir hissesini oz isgali altina alacaq ve olkede asayisi temin etmedikce bu torpaqlari bosaltmayacagini aciqlayacaqdi Buna gore de Avstriya hokumeti preventiv muharibeni acmaq ve Serbiyani tamamile mehv etmek qerarina geldi Avstriya Macaristan Hokumetinin diplomatik zeferi 14 oktyabr gunu Belqraddaki Avstriya Macaristan numayendesine Bercold bu teleqrami gonderirdi Serb hokumetine Albaniya dovletini zebt etmek ucun girisdiyi herbi hazirliqlara son vermek niyyetinde olub olmadigini ve ya daha dogrusu isgal altinda saxladigi Albaniya erazisindeki butun esgerlerini mueyyen etmek ve qisa bir muddet icinde geri cekmeye hazir oldugunu en aciq sertlerle sorusun Avstriya Macaristanin Serbiyaya qarsi bundan bele gostereceyi reftar Serbiya hokumetinin bu suala vereceyi cavaba ve bununla yanasi Serbiya hokumeti terefinden daha evvel qebul edilmis olan ohdeliklerin derhal heyata kecirilmesinden asili olacaqdi Eslinde Almaniyanin xarici isler nazirinin muavini terefinden Almaniyanin Vyanadaki sefirine telimat verildi Qraf Bercolda bunu qeti bildirin ki Albaniya dovletinin varligini qorumaq arzusu movqeyinde olan Alman hokumeti bu meselede tamamile Avstriya Macaristanin yanindadir Bu telimat 16 oktyabrda Vyanada teleqraflasdirildi 17 oktyabr 1913 cu ilde Avstriya Macaristan xarici isler naziri Kont Bercold Belqraddaki numayendesine Monarxiya hokumeti adina Serb hokumetine ultimatum vermesi ucun emr cixardi Bu ultimatomunda Avstriya Macaristan hokumeti Serbiyadan Albaniya torpaqlarini derhal bosaltmasini teleb etmekde idi Eks halda Avstriya Macaristan Serbiyaya muharibe elan edecekdi Serb hokumeti Rus hokumeti ile de meslehetlesmelerden sonra ultimatumu qebul etmis ve esgerlerini Avstriyali imperialistlerin qarsisinda hem de verilen muddetin bitmesine iyirmi dord saat qalmis geri cekmisdi Belelikle Rusiya ve Serbiya bir daha Almaniyanin ve Avstriyanin birge tezyiqine etiraz edirdiler Osmanli Imperatorlugunun Veziyyeti ve Liman Von Sanders probleminin yol acdigi gerginlik RedakteAvstriya Macaristan Imperiyasi hokumetinin Serbiyaya ultimatum vermesinden hele bir ay kecmisdi ki yeni bir beynelxalq munaqise bas verdi 1913 ci ilin noyabr ayi erzinde Almaniya ile Osmanli Imperatorlugu arasinda Turkiyeye qirx iki zabitden ibaret bir Alman herbi missiyasinin gonderilmesi meselesinde bir razilasma imzalanmisdi Behs edilen razilasmanin ardinca missiyanin basina General Liman von Sanders getirildi 14 dekabrda Osmanli paytaxtina daxil olan General Liman von Sanders Turk Imperatoru terefinden Bogazlarin qorunmasina vezifeli olan korpusun komandirliyine teyin edilmisdi Liman von Sandersin missiyasi Peterburqda boyuk bir qezeb oyandirdi Her iki bogaz sahilinin bir Alman generalinin emrindeki quvveler terefinden qorunmasini temin eden bu nizam deyisikliyi qarsisinda Rus diplomatiyasinin basqa hec bir reaksiya gostermesinin yolu yox idi Ele hemin vaxt Parisden seferde olan ve Peterburqa donmekde olan Rus Bas naziri Kokovtzev sirf bu problemi muzakire etmek ucun yolunu deyisdirerek Berline getmisdi Alman paytaxtinda evvelce kanslerle sonra da birbasa Imperator II Wilhelm ile Liman von Sanders missiyasi uzerinde bas basa muzakirelere girisen Rus Bas naziri qeti bir dille Turkiyedeki Alman generalinin hec olmasa Turk paytaxtini qorumaqla vezifeli herbi quvvelerin Komandirliyinden cekilmesini istedi Ve bu danisiqlarda Almaniya Rus diplomatina Liman von Sandersin Istanbul xaricindeki her hansi bir herbi quvveye rehberlik etmesinde ozleri baximindan hec bir qorxu olmadigini ifade etdi Fransa boyuk telesiklik ve cosqu gostermese de hele de Rusiyaya destek vermeye hazir oldugunu aciqlayirdi Ingiltere daha murekkeb bir movqeye sahib idi Bir terefden Osmanli Imperiyasi ve Alman hokumetleri Rusiya ile cox ciddi danisiqlardan sonra mueyyen guzestlere getmeyi bacardi Alman missiyasi Turk ordusunda feal rol oynamaga davam etdi Alman nufuzunun Osmanli imperiyasi ile birlesmesi Almaniyanin Bogazlar uzerinde ustunluyu kimi boyuk bir tehluke yaratdi Liman von Sanders problemi Rusiya ile Almaniya arasinda bir ticaret muqavilesi imzalamaq uzre girisilen muzakirelerle eyni vaxtda ust uste dusmusdu Bu yeni muqavile ucun basladilan hazirliq danisiqlari Rus ve Alman metbuati arasinda sert bir mubahiseye yol acdi Menbe RedakteYeni tarix X sinif ucun derslik Baki 2002 Asya Haciyeva Beynelxalq Munasibetler tarixi 1871 1919 cu iller Baki 2001 Beynelxalq Munasibetler Tarixi Cild 2 Istinadlar RedakteMenbe https az wikipedia org w index php title Ikinci Balkan muharibesi amp oldid 4988015, wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, hersey,

ne axtarsan burda

, en yaxsi meqale sayti, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, seks, porno, indir, yukle, sex, azeri sex, azeri, seks yukle, sex yukle, izle, seks izle, porno izle, mobil seks, telefon ucun, chat, azeri chat, tanisliq, tanishliq, azeri tanishliq, sayt, medeni, medeni saytlar, chatlar, mekan, tanisliq mekani, mekanlari, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar.