Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
İbtidailər və ya birhüceyrəlilər (q.yun. πρώτιστος "ən birinci, ilkin" və ya ən sadə) — nüvəlilərin heyvanlara aid olan heterogen qrupu.
| ibtidailər | ||||||
|---|---|---|---|---|---|---|
 | ||||||
| Elmi təsnifat | ||||||
| XƏTA: parent və rang parametrlərini doldurmaq lazımdır. ???: ibtidailər | ||||||
| Beynəlxalq elmi adı | ||||||
| Protista | ||||||
| ||||||
Birhüceyrəli heyvanların va ya ibtidailərin bədəni bir hüceyrədən ibarətdir. Bu heyvanlar bütün həyat proseslərinə – qidalanma, ifrazat, tənəffüs, qıcıqlanma, çoxalma, hərəkət, mühitə uyğunlaşma və s. malikdir, qeyri-cinsiyyətli və cinsiyyətli yolla çoxalırlar. Əksəriyyətı sista əmələ gətirir. Birhüceyrəlilər şirin sularda dəniz və okeanlarda, rütubətli torpaqda, insan və heyvan orqanizmində yaşayır.
Qidalanma tərzinə görə ibtidailərin böyük əksəriyyəti heterotrofdur. Onlar əsasən torpaqda yaşayan mikroorqanizmlərlə (bakteriyalar, yosunlar, göbələklərin sporları) qidalanır. Onlar arasında bitki qalıqlarının həll olmuş üzvi maddələri ilə qidalanan saprofitlər də (qamçılılar) vardır. Yaşıl avtotrof ibtidailər məhdud yayılma arealına malikdirlər. Onlara nadir hallarda təsadüf etmək olur.
Tipindən və coğrafi yerləşməsindən asılı olmayaraq ibtidailər bütün torpaqlarda aşkar edilmişdir. Aerob orqanizmlər olduqları üçün ibtidailər torpağın əsasən üst qatlarında daha geniş təmsil olunmuşlar. Quraq dövrdə, həmçinin qışda onların torpaqda miqdarı kəskin şəkildə azalır. Bu zaman onlar inert hala düşürlər. İbtidai orqanizmlərin torpaqəmələgəlmədə rolu kifayət qədər öyrənilməmişdir. Bəzi tədqiqatçılar hesab edir ki, ibtidailər torpaq bakteriyalarını məhv etməklə torpaq münbitliyinə mənfi təsir göstərir, başqalarının fikrincə ibtidailərin torpaqda olması əksinə onda mikrobioloji prosesləri gücləndirir və bununla da münbitliyin yüksəlməsinə xidmət edir. Ola bilsin ki, ibtidailər qoca bakterial hüceyrələri yeməklə qalanlarının çoxalmasını asanlaşdırır və çoxlu sayda cavan və biokimyəvi baxımdan fəal fərdlərin törəməsinə şərait yaradır.
Mənbə
- Q. Məmmədov. Torpaqşünasliq və torpaq coğrafiyasinin əsaslari. Bakı, Elm, 2007
wikipedia, oxu, kitab, kitabxana, axtar, tap, meqaleler, kitablar, oyrenmek, wiki, bilgi, tarix, tarixi, endir, indir, yukle, izlə, izle, mobil, telefon ucun, azeri, azəri, azerbaycanca, azərbaycanca, sayt, yüklə, pulsuz, pulsuz yüklə, haqqında, haqqinda, məlumat, melumat, mp3, video, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, şəkil, muisiqi, mahnı, kino, film, kitab, oyun, oyunlar, android, ios, apple, samsung, iphone, pc, xiomi, xiaomi, redmi, honor, oppo, nokia, sonya, mi, web, computer, komputer
Ibtidailer ve ya birhuceyreliler q yun prwtistos en birinci ilkin ve ya en sade nuvelilerin heyvanlara aid olan heterogen qrupu ibtidailerElmi tesnifatXETA parent ve rang parametrlerini doldurmaq lazimdir ibtidailerBeynelxalq elmi adiProtistaVikinovlerde sistematikaSekil axtarisiFW 71298 Birhuceyreli heyvanlarin va ya ibtidailerin bedeni bir huceyreden ibaretdir Bu heyvanlar butun heyat proseslerine qidalanma ifrazat teneffus qiciqlanma coxalma hereket muhite uygunlasma ve s malikdir qeyri cinsiyyetli ve cinsiyyetli yolla coxalirlar Ekseriyyeti sista emele getirir Birhuceyreliler sirin sularda deniz ve okeanlarda rutubetli torpaqda insan ve heyvan orqanizminde yasayir Qidalanma terzine gore ibtidailerin boyuk ekseriyyeti heterotrofdur Onlar esasen torpaqda yasayan mikroorqanizmlerle bakteriyalar yosunlar gobeleklerin sporlari qidalanir Onlar arasinda bitki qaliqlarinin hell olmus uzvi maddeleri ile qidalanan saprofitler de qamcililar vardir Yasil avtotrof ibtidailer mehdud yayilma arealina malikdirler Onlara nadir hallarda tesaduf etmek olur Tipinden ve cografi yerlesmesinden asili olmayaraq ibtidailer butun torpaqlarda askar edilmisdir Aerob orqanizmler olduqlari ucun ibtidailer torpagin esasen ust qatlarinda daha genis temsil olunmuslar Quraq dovrde hemcinin qisda onlarin torpaqda miqdari keskin sekilde azalir Bu zaman onlar inert hala dusurler Ibtidai orqanizmlerin torpaqemelegelmede rolu kifayet qeder oyrenilmemisdir Bezi tedqiqatcilar hesab edir ki ibtidailer torpaq bakteriyalarini mehv etmekle torpaq munbitliyine menfi tesir gosterir basqalarinin fikrince ibtidailerin torpaqda olmasi eksine onda mikrobioloji prosesleri guclendirir ve bununla da munbitliyin yukselmesine xidmet edir Ola bilsin ki ibtidailer qoca bakterial huceyreleri yemekle qalanlarinin coxalmasini asanlasdirir ve coxlu sayda cavan ve biokimyevi baximdan feal ferdlerin toremesine serait yaradir MenbeQ Memmedov Torpaqsunasliq ve torpaq cografiyasinin esaslari Baki Elm 2007